장음표시 사용
71쪽
NAmrphae noster amor Libe trides , aut mιgi earmen , uti meo Codro, concediter proxima Phoebi
is bus ille facis: aut, si non postimus Omnes, His arguta sacra pendebit fistula pinu. Haec Corvdon; illa vero ut Poetae ipsius verbis utar Ireserebat in ordine Thyrsis.
Pastores, hedera crescentem ornate Poetam, Arcades , λυidia rumpantur ut uia Codro ,
Aut , si ultra placitum laudarit, bacchare fontem Cingite, ne Vati noceat mala lingtia futuro. Optat Corydon Codri Poetae Musam, quem carmine proximum Plisbo facit; Thyrsiis vero Poetae ornamentum postulat; in quo virtutem ille; hic vero virtutis praemium expetit. Distinxit autem Corydon, cum ait: Aut , si non possumus omnes , His arg&ta sacra pendebis Mula pinu. Quam distinctionem neque Thyrsis omisit , dicens e Aut , si ultra placitum laudarie , bacchare frontem Cingite , ne Vati noceat mala lingua futuro. Proponit item Corydon in hanc sententiain ;ntosi caput hoc apri tibi , Delia , parvus ,
Si proprium hoe fuerit , Leυi de marmore tota Puniem flabis Iuras eυincta cothurno. Aliena donat Mycon , in quo munere vovet , si eae umquam propria possit donare , hoc est , si tantus sit qui sua manu cervum , atque aprum interficiat , se tum Deliam ex laeviis mo marmore esse facturum, quem Thy sis ita imitatus est :Sintim lactis , s laec te liba , Priape , quotannis Expectare sat es ; eusos es pauperis horti dNunc te marmoreum pro tempore fecimus I at tu ,
Si foetura gregem suppleverit , aureus esto. Et in dandi , & in vovendi pari ratione imitatio versatur. Ea enim uterque lege & donat , & Vovet , ut , si vota sua plena serant , longe in Deos cumulatiora sua sint collaturi munera. Similitudo est in personis, de qua ante est dictum. Muneris item dissimilitudo , atque voti dispar ratio. Thyrsis enim aurumi Corydon marmor promittit ; hic autem vires in seras ; ille gregem statura plenum exoptat I reliqua vero hoc , quo vides , ordine usque ad finem persequuntur. Hactenus a simili meus i-
72쪽
mitator inveniebat ; tametsi a contrario quaedam etiam pro rei natura conjunxit. Nunc autem separatim de contrariis quoque, neque admodum multis, agemus. Contrariorum igitur plura sunt genera I in omnibus autem aptissime cadit imitatio . Virtus , & vitium contraria sunt. Qua ratione quis iustitiam , sortitudinem, prudentiam , temperantiam Iaudarit, ea injustitiam , ignaviam, imprudentiam , intemperantiam vituperabit commodissime. Nam , quae ad laudandam Virtutem facient omnia . haec eadem ad improbanda vitia e reaione cadent aptissime. Iustitiae summa laus est , quoa una ea hominum societas sanctissime conservatur , quod religio , quod fides , quod conjugia , quod certorum liberorum pietas reverenter coluntur. Inaustitiae vero summa erit vitup ratio , quod uno eo Vitio bona haec omnia sunditus tolluntur. Ita qui pro re honesta sortiter cadere non dubiatet , qui in rebus agendis prudenter videat , quique in earum usu se se moderate gerat, quibus laudibus efferetur , ab earum contrariis , qui . secus secerit, vituperabiatur convenientissime. Fortiter fecisse Regulum , qui, ne fidem suam proderet , ad certissimum supplicium rediit , optimorum omnium est sententia. Quibus hunc rationibus recte fecisse laudabis , a contrario ex iisdem sumas in eos licebit , qui , fracta fide , spreto iurejurando, d mi remansere. Ita & in caeteris virtutibus pari facies ratione. Vi ventorum evelli , atque extirpari quercum ;contra vero radicibus suis sortiter ad eorumdem ingentea satus nihil commoveri omnino , contrarium est. QuodlIosterius Maro praeclare , ut multa alia fecit, a Catulino sumpsit a contrario ad imitandum. Sic enim ait C tullus rNam velut in summo quatientem braehia Tauro uercum , aut conigeram sudanti cortice pinum Indomitur turbo contorquens famine robur
Eruit , illa procul radicitas extirpata Prona eadis , lateque m cominus omnia frangit. Quam comparationem Maro sic est imitatus per contrarium IAc veluti annosam valido cum robore quercum νAlpini Boreae nune hinc , nune flatibus sitine Eruere inter se certant , it fridor , oe alte Consernunt terram concusso stipite frondea ,
73쪽
Ipsa haeret scopulis , O quantum vertice ad auras
AEtherias, tantum radice in Tartam a tendit.
Ille vi , atque ventorum impetu quercum a radicibus evulsam , atque ad terram magna cum propinquarum rerum strage datam , per comparationem inducit ; hic contra suam vim omnem Uentorum persortiter serre, quae quidem altissimis radicibus nitatur , ostendit. Sed illa quoque secum Μaro in contrariam partem imitando , quae in Daphnidis morte cecinit , longe etiam praeclarius egit. Nam cum Mopsus Daphnidis interitum misere deflevisset, partem alteram excepit Menalcas , quam ad Mopsi imaginem totam conformavit. Nam ubi Mopsus Daphnim mortuum acerbius deflet , contra Menalcas , quod is in Coelo feliciter agat , mirifice laetatur : ubi ille moerore , & lachrymis omnia ejus morte consecta lamentatur ; hic contra omnia ob ejus divinitatem laetitia ostendit exultare. Ubi denique Mopsus tumulum constituit , versusque tumulo addidit ; Menalcas & solemnia sacrificia , & aras ut certissimo dedicat Deo. Utriusque autem versus brevitatis caussa non apposui omnes , ratus , satis esse vel mediocriter doctis , si per initium eos indicassem. Id autem est ejus , qui eum mortuum deflet :- Extinctum omphae crudeli funere Daphnim Flebant : vos cor i testes, sumina umphis.
Eius autem , qui eum inter Deos retulit , inde est initium rCandidus insuetum miratur limen Olmpi: Sub pedibusque υidet nubes , s sidera Daphnis. Nos item a contrario Ciceronem imitati sumus , ubi ait : Dii isti Segulio malefaciant homini nequissimo omnium , qui sunt , qui fuerunt , qui futuri sunt. Nos autem sic :Ut Dii Georgio patrueli itio omnia bona dent , adolescenti Omnium , qui sunt , qui fuerunt , quique omnes erunt in au- nos , optimo. Item ex eodem, cum ait ad Plancum: Cum
Furnium per se υidi libentissme , tum hoe libentius , quod
illum atidiens , te vi ebar atidire. Nos autem sic : quo in
Deo Antonii filium Ufendi , quem cum per D , ut facile πο- si , iniquissimo animo vidi , tum etiam multo iniquius , quod illum videns , Antonium ipsum midere videbar. Cicero item ait : atque haec omnia vitae decorabat gravitas integritas. Ego vero sic : atque haec mala omnia una avaritia cumulabantur. Vel sic : atque haec bona omnia una i
74쪽
in sapientes homines eas regere coepissent; aut, qui regerent , omne studium suum in dostrina , ac sapientia collocassent. Acontrario ego sic commode faciam : Equidem fas misera Ciυitates ob istico , quas atit indocti, atque insipienses h mines regere coepissent aut qui regerent, nullum sudium inremm cognitione umquam po issent. Item Sulpitius Cicet ni sic ait : Vidimus aliquoties secundam te ferre pulcherri me fortunam , magnamque ex ea ro re latidem adipisci ἡfae aliquando intelligamus adυersam quoque re aeque ferrae posse , neque id majus , quam esse debeat , tibi onus via dori : ne ex omnibus virtutibus haec tina tibi videatur do fuisse. Quam nos sententiam sic bifariam eontra exempli caussa consecimus : Vidimus te saepius fortionae adversam fortunam ferre , mugnamque ex ea laudem consequi ; fac iata, ut intelistamus laetam aeque perferre; neque te quicquam in tot , ac tantis rebus feliciter gestis insolentius esserri sentiamus , quam in minus prosperis demissius te gerere vidiamus e tit , quae tibi virtus in a ess aequo animo ferendis assuit , haec eadem in laetis moderandis non deesse υideatur. Item: Vidimus enim illum saepius in secundis nimis insolenter ferri ; ex qua re quoque magnam infamiam tulit ; spero adυer m nihilo fortius Iaturium I ut plane virtutem hanc, quae est itim in moderate res secundas , tum fortiter adversas ferendo, tui deesse facile intelligamus. Cicero item ait ro υem fortunatus ille , cuius ex fatale non minor poens ad omnes , quam ad illum ventura sit , laetitia perυenerit. Nos vero sic a contrario : Es enim ille prorsus infelix ,
cuius ex morte non minor paene ad omnes laetitia , atque
voluptas , quam ad eum qui illum interfecerit , ventura sit. Item hoc modo : Ille vere miser es , cuius ex miseria non minor laetitia ad omnes homines, quam dolor, ad se perveniat . Ait item Cicero praeclare : Multis partibus ii plures sunt , qui parati sum ad depravandum Principem, quam qui ad corrigendum . Quem locum quivis a contrario sic imitari poterit : Multis partibus ii quidem pauciores sunt , qui Principibus recto constitant , quam qui ei turpiter ad Iantur . 1lle vero dixit : Guam H occupatus , etsi nihil ea de re ad me scripsisses , ιd tamen profecto vel tuarum literarum brevitas , vel locus ipse, unde illas mitteres, s lis significaret. Tu hoc modo tum imitari poteris ex com
75쪽
trario e sane nihil opus fuit adscribere, te summo otio alti
Eare et id enim eum ex tuarum titerarum longitudine , at que levitate , quas meris nugis refersisi , tum etiam ex Aso lora , tinde illas dedisti , facile perspicere potui. Quemadmodum Flaminius saepius facit perbelle; id autem bellissime. Nam cum Cicero dixisset et omnis enim coagmen- ratio corporis vel calore , vel frigore , vel aliqua impusione vehementi labefactatur , confringitur , s ad morios , se nees utemque eompetiimr. Ille autem sic a contrario : Pr mus Caeli globur n que natuae est , neque vetustate tilia Iab factatur, frangitur, aut morbo aliquo, aut senectute extabe
scit. Quod unum genus imitandi latissime patet. Nihil enim est , quod aliquo modo suum contrarium non habeat , quo vicissim uti possimus ad imitandum . Illud adde , quod hoc genus contrariorum similibus quoque in imitando plurimum prodesse consta ; de quo in nostris formis
multo copiosius agetur. Nunc vero de constitutionis ratione agendum est : tametsi , cum de inventione praecipiebamus , multa de ea quoque dicta esse videri possunt. vix enim aliter ex earum communi quadam natura, &1ocietate fieri potuit ; sua tamen quaedam certa, ac pr pria huic quoque praecepta sunt tradenda. Tria autem 1 unt , quemadmodum ego ex istimo , in quibus universa scribendi facultas versatur ; Narratio, Doctrina , Caussae actio ; quae tria genera , etsi omnibus facultatibus communiter accidere possimi nulla est enim perpetua dictio ,
suae non suam aliquam habeat narrationem ; narrationi item adjuncta sit coctrina ; neque non caussa aliqua in terdum , atque adeo saepius agatur J has tamen separabimus , & quae cui rei conveniat , eam illi conabimur attribuere. Historiae igitur narratio, doctrina omnibus praeceptis , causis autem actio ad reliqua scripta facile accommodabitur. Res autem gestas scribendi institutio tres in primis imagines habere videtur ; unam , quae singulorum annorum rem simpliciter , ut gesta est , exponit equam Historiam majores nostri , inde quoque Annales appellavere. Haec quidem non multum hominem retinet. Imitatur enim Fastorum quandam enarrationem, in qua difficile est continuo in aliquam satietatem non incidere .
Neque est , quod hic mihi quisquam Caesaris annales O iiciat , quibus nihil delectabilius , nihil suavius , nihil ab omni parte persectius legi potest. Tot sane quidem
76쪽
suo ordine libri res ab eo gestas in Gallia continet quot annos ipse ei provinciae praesuit. Pari item ratione in Civili discordia factum constat ; sed hi magis in eo Historiae genere Versantur , quod a perpetua Hahoria O-junctum est. Non enim ea Caesar , quae a Populo Romano singulis eorum quibusque annis gesta sunt, persequitur , sed quae tantum ipse in Gallia , atque in Civiali dissensione tam seliciter scripsit , quam etiam gessit
Alteram , quae multorum annorum, ac diversorum etiam
locorum res suo ordine gestas complectitur. Sed haec multo susius rem exponit universam. In quo scribendi stenere perpetuam suam Historiam Livium contexui sie con stat. Tertiam Historiae imarinem iure aequo sibi illi ven dicant , qui a continente Historia quaedam separant.&ex tota re unum , aut plura Historiae sibi efficiunt eorpora ; ut in suis rebus & Gallicis , & Civilibus Caesarem fecisse dicebamus ; & Sallustium , qui Catilinae coniurationem, & bellum , quod Populus Romanus cum Iugurtha Rege gesssit , commodissime a reliqua Historia seiunxit ; quod factum Graecorum quoque Scriptorum testimonio Cicero maxime comprobat , cum hoc ipsum in rebus suis scribendis Luceio magnopere persuadere conabatur. Qui igitur Historiam scripturus sit, utram duorum posteriorum generum imaginem sequatur sive id in Decades , sive in solos libros distinxerit , is recte mea quidem sententia , suam scriptionem informare videbitur ; tametsi , quod ad dictionem attinet , sic mihi Canaris faci litas , atque puritas Probatur , ut nulla magis probari possit. Cum neque tamen desint ne cuidpraeteream, quod Historiam aliquid attingat ' qui in hoe scribendi genere ex Virorum illustrium factis instenta tantum quaedam sibi deligant, ac ea stylo persequantur an .gusto, neque uno id omnes modo ; in quibus non valde Valerium Maximum contempserim , si habeam , Quim eius Historia illum magis lingua , quam Patria pos-lim Romanum agnoscere. Nam qui universam Historiam paucis permangunt, ac quasi quaedam per sua illam cemia capita in Commentarium congerunt, modo ii Latini modo compositi sint , quid eis ad imitandum desideretur amplius , non video. Atque hactenus , quod ad Histo-r1am attinet. PraecipIendi autem ratio, & via quam multiplex , quam Varia sit, quamque non unam in sermam E .l ca-
77쪽
cadat, mene magis omnibus mirum est, quam ut quemquam sugiat. Nam sive sua sponte , sive per alios id faciant Praeceptores , poene jam tot viae praecipiendi sunt ,
quot etiam praeceptorum Scriptores numerantur. Continuo enim in his sunt , qui perpetua oratione utuntur ;neque ii desunt , qui Dialogo , ac oratione interpellata magis delectentur ; multo vero ii plures sunt , qui in
multa capita pro rerum multiplicium natura suam scriptionem distribuunt. Alii aliam sequuntur viam , atque rationem , prout cuique cum re suscepta suus ordo m gis convenire visus es In quibus quidem praecipiendi formis omnibus aeque video probatissimos Auctores esse versatos ; sed in perpetua , atque interpellata multo etiam probatiores. Horum autem utri nobiliores , non satis diiudicatur. Nam quod ad eos attinet , qui perpetua Oratione praecepta sua tradunt , aut de re proposita disi putant , majorem 'uamdam personae gravitatem habere videntur , quam qui crebra interpellatione idem iaciunt. Siquidem hi suam sententiam cum auctoritate persequuntur ; cum illi contra sepius validissimis argumentis vix alienam refellere possint e quo quoque altero modo Γ ut non levem interdum satietatem , quae est in inquit , &inquam saepius repetendo , istis condonem J longe, quam superiori , agitur verbosius : deinde vero , quia a se omnia proferre , non autem etiam ficte aliunde sumpsisse videntur. Quod quam factu facile sit , Cicero ipse ueclaravit , qui in suo Catone legendo dicere solebat , sibi non se, sed Catonem ipsum legere videri. Cicero in tribus de Oratore libris absolutissime de persecto Oratore agit cum Quinto fratre, in quibus Crassum , Antonium, Catulum , & tres adolescentes Cottam , Sulpitium , &C. Iulium loquentes inducit. Cum vero in Oratore ad Brutum horum omnium personam solus sustinet , eumdemque agit persectum Oratorem , quam gravius id agat , atque cum majore dianitate , cuique est facile sentire. Si quis tamen secus sentiat , is audiat , quid Cicero ipse ad Leptam de hoc ipso testatus sit. Qui vero
Dialogi morem , ac interpellatam orationem sequuntur , atque utriusque personae sermonem disputando conjungunt , longe commodius , atque explicatius agere putantur. Nam non solum quid is sentiat , qui proponit , de
quo disputetur , sed quasi quid is quoque , quicum id
78쪽
agatur , teneat , eo modo pernoscitur probe , & utraque sententia in medium adducta , atque acute utrinque disi putata , quid verius sit , magis elucescit. Siquidem in perpetua oratione auditor facit , quasi qui ex adverso flumine , eodemque praecipite , aquam hauriat , cujus cursus incitatus , atque adversus calicem numquam implere permittit ; sic in rapida , atque incitata oratione, quamvis multa cujusque modi rapiant aures , non omnia tamen auditor tenet , atque conservat. Ad haec accedit ,
quod si quae a nobis traduntur , aut secus f ut fieri saepius solet J perceperit auditor ; aut recte percepta , in
eam sententiam non probarit satis ; cum alterum ingenue fateatur , alterum etiam aperte argumentis infirmare conetur ; aut ut nostra rectius percipiat , aut etiam ut suam corrigat sententiam, rationibus convincemus. Quod
vero satietatem quandam objiciunt , quam id recte , non satis video ; quae perpetuae potius orationis sit , quam i terpellatae. Siquidem satietati varietas in primis occurrit. At longiores sunt , quam satis est , qui Dialogo utuntur. Non hoc Dialogi tam est vitium, quam caeterae dictionis, si orationis longitudinem efficit non verborum infinitus numerus , sed pusillus etiam supervacuus , & redundans Quid vero ρ quod non uno modo in hoc versatur Scriptor Nam aut is omnem in se disputationem suscipiens , tam
fideliter adversami partes , quam suas , sortiter disputando defendit; aut ipsum loquentem inducit , ab illo inquit,& inquam commodius declinans , utrique, suam partem suo more ut tueatur, libere permittens. Cuius quidem posterioris generis non unum item est genus. Aut enim,
qui quaesivit aliquid , tamdiu tacet , quoad ab adversario plane conclusum sit ; aut in rebus singulis utrique insistitur, ut , intellecto, quid quisque concedat , quid abnuat, facilius concludi , atque ad exitum suum perduci res pose sit. Uterque autem aut a se ipso , quicquid disputat , totum depromit ; aut de alio quopiam acceptum quasi nuncium , atque interpretem agens resert. In quo illud animadvertendum est maxime , ne videlicet inepti simus ;hoc est , ut eas personas loquentes faciamus , quae ei rei , de qua Verba fient, maxime conveniant. Ut si de amici. tia sermo futurus sit , non is ei attribuatur viro , qui ex
fabulis sumptus sit , aut etiam , qui non singulari aliqua floruerit amicitia. Neque item , qui de Senectute loquatur s
79쪽
tur , recte adolescens inducetur. Quo vitio Graeci in te dum non caruere , qui gravissimarum rerum sermones fictis personis , & fabulosis dare non dubitarunt. Illud accedit , quod ad Dialogi rationem spectat, ut hoc in primis utamur , cum aut de moribus agetur , aut alicujus
rei inciderit disceptatio. Sane vero multis ii sunt parti bus plures , qui hanc praecipiendi viam , & rationem a se ipsis , idque aut in libros integros , aut in sua certa
capita constitutos minime inepte praestiterunt : ut qui rem rusticam docent : qui animalium , piscium , arborum , sirpium , regionum , siderum naturam scribendo sunt persecuti : qui suas observationes, qui gentium minres , qui instituta , qui Leges sane issimas literis commendarunt. Restat autem , ut tertio in loco , quod ad caussam dicendam attinet , formam absolvamus , idque longe etiam brevius , quam res tanta postularet. Nam sive ad Judices , sive in Senatu , sive ad populum agamus , quae constituendarum caussarum sit serma , jam pridem a multis est demonstratum. In quo item loco , aut quando exordiendum sit; quo , aut quando narrandum ἱ quo in partes caussa dividenda ; quo nostra fi mior argumentatio , quo debilior constituenda sit ; quo digrediamur, aut quouique id faciamus; quo peroremuS quo denique hujus generis reliqua , si quae restant , collocanda tint, pari ratione cum a multis , qui de arte scripserunt, tum ab uno Cicerone optime est demonstra tum. Quo vel uno longissimae orationis labore recte ipsi supersedebimus , ac quaedam tantum, quae paulo sunt ab hisce praeceptis remotiora, ac magis recondita, hoc lo- eo attingemus. Aut igitur primo , aut secundo loco agimus. Si magis respondemus , minime factum erit in pte, si caussam nostram ad adversarii rationem instituerimus : ut si quis , exempli caussa , legem Maniliam disesuadeap ; aut Antonium in Senatu defendat ; aut vituperet amicitiam : qui sere omnia, quibus constitutionem suam informet , ab adversario suo facile mutuabitur ;quemadmodum Cicero in defendenda senectute fecisse a Paret; qui, adversariorum rationibus propositis, quo Ordine ab eis erant distrabutae , sic eas refellit, atque confringit. Sed id semper videndum erit, ut cum Caussa nostra id faciat maxime , a cuius ratione numquam est discedendum. Sin is sit, qui magis agat , ac primum to
80쪽
tum obtineat , ut suae caussae genus plane pernorit , aequicquid ad eam auditori satis probandam in unum locum collegerit , ante , quam id dictione explicare aggrediatur , attente considerabit , suamque omnem dili entiam in consilium adhibebit , ut ad alicuius probatissimi Viri imaginem materiam illam , quam mente , Atque Mnimo jam habeat comparatam , recte , & ordine constituat , ac quasi architectus faciat, qui ante , quam ullum iaciat iundamentum , totius aedificii imaginem aliquam ex leviore materia aliqua sibi habet integre aedificatam. Quae totius constitutionis serma si aut cum auditoris natura consenserit , aut si is eam etiam alias viderit , dici non potest , quantum illi ad delectationem afferat adjumenti ; ut ea figura , quae omnibus suis par tibus optime constet ad hominem absolute exprimendum, magnopere intuentium oculos delectavit ; verum , si ea virum illum reserat , qui illi maxime notus sit , multo eam quodammodo ei majorem asteret delectationem , ac multo arridebit magis r ut procul dubio in Alphon si Α- vi tui imagine, quam Ticianus egregie estinxit, ipsi majorem intuendo voluptatem sentiamus , qui eum noverimus , quam tu , quem in cunis moriens reliquit, quam ut nusquam alias viderit. Sed omnium rerum instituenarum ratio summi in primis erit judicit. Nam cum distribuendi genus sit duplex ; unum naturae ; artis alterum ; utrum magis sequendum sit , is demum sentiet, qui iudicio plurimum valebit. Itaque Caesar in descriptione totius Galliae , cum naturae ordine in ea describenda commodissime uti posset , suum tamen quemdam sequi maluit. Nam , cum a Belgis initium sumeret, in ea describenda, omissis Celtis, qui in medio positi sunt, ad Aquitanos praetergreditur; deinde tertio in loco ad Celtas redit, sic inquiens : Gallia est omnis diυisa in partes tres , qtiaram unam incoliant Belgae, aliam Aquitani, tertiam , qui ipsorum lingua Celte, nostra Galli apperiantur. Eodem mmdo facit , qui ad Herennium scribit , cum agit de tribus orationis generibus. Sic enim ait: Sunt igitur tria genera , quae nos figuras appellamur , in quibus Omnis oratio
non vitio a con mitur unam graυem, alteram medis rem, rertiam exrentiaram vocamus . Nam cum mediocris ex pri
ma , & tertia nascatur, naturae ordine tertio in loco poni magis debuit. Id quod Cicero facit , ubi ait: Oratori