장음표시 사용
161쪽
partim terrenae sunt, partura aquatiles, vel ita: aliae terrenae, aliae aquatiles. Item 9. 9. multa inusitata, partim ex CGIO , alia ex rema Oriebantur; ut nunc mutato ordine idem I
men dixerit. Quod vero contra Rullum , ubi sola particula est posita, nemo tam caecus est, qui non possit perspicere in loco mendum esse , quod etiam Manutius suo asserisco indicavit. Ad Atticum vero I72. , ubi lege batur partim , Manutius per te , & recte quidem correxit, hoc modo: videbis ergo, Mi su sentetur per te, non aum rem partim . Quin etiam si in Oratione desit , in sensu tamen intelligi necesse est . Quemadmodum in tum , &etim fieri videmus, ut Ter. I 29. qtiot me censes fomines jam deυerberaste usque ad necem , hospites , cum Ciυes tubi intelligitur cum ante hospites , ut sit, cum hospites , tum etiam Cives λ Quod autem ad Catonem , atque Q. Claudium attinet , jampridem in iis multa sunt obsol ta. Praeterea loca integra non afferuntur , neque Gellius propterea a veteribus hanc particulam solam poni con-1uevisse affirmat; ut omnino Budaro assentiar, Paulum ita esse corrigendum ; contra vero ab Alciato frustra tantam operam in hac re perdendam non fuisse , valde dissen.
Sequitur eodem in libro cap. 2o. Grammaticos more suo carpens in a praepositionis duplici significatione ab iis non intellecta, una cum est pro donec , ut est apud Ner lium Priscum , de qua nos nunc tantum agemus . Is ita inquit: cum vir uxori legat, si a liberis non nupserit. Quem locum exponit Alciatus . Si donec Lios fabuerit , eos non deseruerit , oe non nupserit . Cuius Actitionis non arbitroνmtilia reperiri exempla . Hactenus ille . Quid autem iste
tantopere in re planissima se jactet , alii videtrint . Quis enim nescit , si a liberis non nupserit , esse , s liberos non deseruerit, si ram liberis manserit, se ad secundas nuptias non transierit, quoad liberos habeat. Quid autem hic declaret , quantum ad liberos, non video. Nam Plauti locus, quem ipse huc detorquet , aliud est . Neque enim hoc in loco usquam locum habet donec in exponendo . Siqiaidemvriere a morbo, atque ab animo, recte quidem est , quantum ad morbum , ad animum , ut idem dixit vatire a pe-
nia , id est quantum ad pecuniam ; quasi vero Verbum
hoc valeo caeteras praepositiones non recipiat , ut visere
ad aliquid, item in re , dc in rem , item apud aliquem,
162쪽
aut eum aliquo . Sed redeo ad Alciati exemplum . Ιs a Liberis dixit ; Cicero vero a filio eadem significatione dixisse videtur, qui pro A. Cluentio inquit , et . ita ei te- samento legat grandem pecuniam a filio , si quis natus effet : ab secundo haerede , nihil legat ; ubi est a filio nato ;idest sirtute filii nati. Quoniam enim Magius uxoris corruptae abortionem timebat, a filio, quem ea in utero gerebat , grandem pecuniam legat , ut mulier ea spe inc lumem partum edat contra vero ne majori a secundis haeredibus corrupta abortionem faceret , a secundis haeredibus ei nihil legat. Utrobique autem sive a sive ab particulamirtute s ut vulgo nostri dicunt J exponi potest , non autem donec. Neque ego nunc exponerem a filio, hoc est, quam filius ei daret. Nam quid, antequam ad id aetatis. Ut facere posset, pervenisset, faceret mater aut si natus filius paulo post decessisset, num eam pecuniam mater a filio mortuo petere deberet ut omnino a filio eo in loco legata pecunia sit υirtute filii nasiiuri . iusti mari autem linteola ab veraniolis suis , est quantum quae ab amici Lsimis suis veniebant , digna erant , ut etiam tanti fie
Cum autem agit de patrocinio , inquit , Adυocati v eo ipsi, Im Patroni iidem Oratores caussarum erant , qui in foro , oe curia voce caussas tuebantur . Qui si Asconium vidisset Grammaticum quando iste omnes Latinae linguae Interpretes Grammaticos appellat J non tam pueriliter lapsus esset. Ille igitur inquit: qui defendit riterum in Jud cio, aut Patrontis dicitur, F Orator es ; aut Adυοcatus , si
aut jus suggerit, aut praegentiam suam commodat amico: aue
Procurator, si negotium juscipit ; aut Cognitor , si praesentis caussam noυit , sic ruetur , ut suam . Ubi planius diei non posset Oratorem , & Patronum eum esse , qui caussam ipsam agit ad Judices ; Advocatum vero , qui aut praesentia sua amico adest, aut Ius suggerit, hoc est, qui probat ex Iure esse, quod ab oratore dicitur, inde dictus,
quod in caussam illam vocatus sit . Ter. 32. ut diastenser nunties Patri , Adυocatus mane mihi esse memineris , videlicet, ut tantum adsit, ac sua p sentia caussam meam
juvet . Nam si Patronus fuisset , non ita simpliciter cum eo per filium egisset . Sed recte Valla ex Quintiliani sententia sentire videtur , cum Patronum pro defensore tantum esse dicit, non autem etiam Pro accusatore, unde etiam
163쪽
In sponsoris vero explicatione , quod est in primi lib. cap. o. cum Accursit sententiam comprobavit , eum scilicet esse , qui sua sponte, a nullo rogatus, pro alio Pr mittit , subdit postea ; hinc Donsores dicebantur, qui pro Candidatis promittebant, ne illi ambitus rei essent. Cic. ad Lep. De tuo negotio , quod sponsor es pro Pompeio, si GL ha eo ponsor tuus redierit , homo in re familiari non parum diligens , non desinam eum illo communicare , si quid expediri possit , quod videbatur mihi ille confidere. Hactenus ille , cum a se , tum a Cicerone. Sed quod ad Ciceronem primum locum integrum non adducit , ut videri potest et deinde qui conjiciat magis de Pompeji petitione , quam de debitione aliqua, non vidω. Primum enim per illud tempus , quo mec epistola scripta est , Caesar jam tertio Dictator fuerat, ut ex Caesaris Comment. 249. cognosci potest, qui bellum eo quoque tempore cum Cn. & Sex. Pompeiis adolescentibus in Hispania ger bat , ut testatur Hirtius eodem in loco ; ut nullo pacto de ulla Cn. Pompeji filii petitione haec sponsio esse possit, quando omnes Magistratus penes unum Caesarem essent, multo vero minus de Patre Pompeii, ut, quid iste sibi velit , non divinem ; si vero scriptionem suam Verius locupletare volebat , id potius addidisset : spons rem quoque esse , qui desponsor , qui filius. Ita neri in spondere , & despondere , etsi hoc quoque non semper ita 1ervatur ; Sponsalia vero apud Ciceronem arbitror esse , quod vulgo dicitur is Spinalietis , H contracto deue noeteterquo etiam die convivio accipiebatur Sponsus e unde Cicero ad Q. Fratrem e ad VIII. Idus Aprilis Sponsatia Crispedi aedi , cui convisio Q. tuus defuit. Utinam autem Alciatus viveret; eum amice commonefacerem, Cum
ut prudentius aliena studia tractaret, tum vero in ipsum Vallam eruditissimum Virum modestius inveheretur , ruem etiam mortuum humum mordere criminatur: quanino ipse multo magis in nostris studiis peccat, quam Ualla in ejus non fecit. Corrigit item de Verb. signis. In l. Sylva Caedua, ctim caverint , ubi legitur , vaeaυerint. Sane similis est scriptura , sed res est dissimillima. Praecipit Iurisconsultus , ut quas messor stipulas aut falce non collegerit, aut quae
164쪽
caesae sparsim in agro relictae fuerint , cum ei postea otium , & commodum erit , eas legat. Nam post messem 1iccantur segetes in manipulis , deinde in fasces grandiores ligantur , atque in ordinem quasi turritim in agro disponuntur, postremo ad aream vehuntur. His peractis, requiritur ea commoditas de relictis stipulis collinendis , non autem ut prius occent , postea spici legium faciant ;ut ego nihil immutandum de veteri lectione esse videam et Verum ut melius considero , nullum hic locum occatio habere potest. Nam cum occare sit tegere , sive glebas Drandiores infringere , hocque nisi semente jacta fiat, viderit ipse , quid hic occandum sit , sed vocis significationem non animadvertit
In prato vero explicando, non vere, quid sit, explicasse videtur. Inquit enim , pratum esse quasi paratum ad
fructum percipiendum. Nam si fructus a fruor, ut Varro, dicitur ; fructus es quisquid homines ex agro suo percipiunt, eoque perfruuntur : Quod si itae est , ager magis studium reddit , quam accipit , aut capit. Quare magis in prati expositione dicendum fuit , pratum inde dictum esse vid tur , quod paratum sit ad fructum ferendum , aut reddendum , ut quod per se nullo agricolae cultu , aut studio etim erat e nisi quis capere fructum in prato tueatur, fructum eum esse , quem pratum ex terra ipsa concipit , hominibus postea editurum , itaque paratum ad fructum , ruod homini postea reddat , capiendum , atque gignen-uin dictum velit. Peracerbe item lib. secundo cap. 4r. queritur Alciatus , quod Grammatici dictionem Latinam a barbaris vocibus , quantum possunt, tueri conentur , atque in eos gravius invehitur , quoniam ii ejus generis innumerabilia in istis Leguleiis ostendunt , quae magis barbara esse non possent , etiamsi ex ultima Germania in Latium serrentur, ut quod
ille ipse Alciatus ineptissime Latinum esse defendit, Di consam, quia Augustinus 'thonissam , & Favorinus Philosophus AEthiopissam , & Hieronymus Abbatissam dixit et neque videt tantus Uir , si hoc detur , s ut etiam illi e
rum, quos adducit Auctores, barbariem condonem J ex Mnalogia omnia jampridem Latine recte proferri posse. Ita enim a Duce Ducissam , a Principe Principissam , a Sacem dote Sacerdotissam , infinita alia , ut ab Abbate Abbati Diam diceremus. At Maro Phoenissam , dixit. Et recte dem
165쪽
dem ; dixit item mapalia ; Caesar autem multa nomina Gallica Latine protulit. Cicero , Sallustius , caeterique ejus linquae Scriptores idem in multis Barbaris fecere , qui quoniam Latini ipsi erant , facere potuere ; nobis autem, si id liceat , omnia tam barbare scripta legerentur , quam stipulatorum omnes tabulae leguntur , In quibus nullum verbum est Latinum. Sed hac tota de re a nobis alias multis in locis abunde est disputatum .i Iudicium vero ejusdem lib. cap. 42. quod de Iuris Interpretibus ad Sedigiti , atque Marulli imitationem fecit , quale sit , tibi , ac caeteris , qui Iuri Civili operam datis, iudicandum relinquo. Certe in eo , quod probat de Sedigito , ego magis cum Andrea Navagerio sentio , male de Comicis illum sensisse , quam cum Gellio , atque Μacrobio , qui a Gellio id cum multis aliis abstulit. Navagerii autem epistola Terentiis Aldinis p eponi solet. Eam legere poteris , & quam Sedigitus ille recte senserit , plane videbis , & non solum eum in digito , verum etiam insensu monstrosum fuisse iacile cognosces. Cum vero de centesimis eodem in lib. cap. Uero 23. a. git , cum a Cicerone , tum ab Horatio multum discord, re videtur. Quare haec quoque vel contra ejus sententiam scribere , vel saltem ad eam adscribere placuit. Sane centesimum est unum ex centum , ut millesimum unum ex millibus. Quoniam vero ad primum majorem numerum , qui est centum, multa recensentur, atque in primis ea summa , quae in scenus dabatur , ea ratione factum est , ut magis ad ejus rationem , quam aut ad CC. aut etiam ad mille usurae & terminarentur , & appellarentur. Sint modo L. scenori accepta , eo modo ad centum rationem usurae pendentur , & centesimae etiam dicentur. Usura igitur
centesima erat pars una ex centum , ut ex centum aureis
in scenus acceptis unus aureus pro usura in singulos menses rependeretur. Quo Vero die eae singulorum mensium
latuerentur , nunc videndum est. Calendis , ille ait , solutionem illam ; ego vero Calendis , & Idibus fieri posse
reperio. Calendis , ut ille assirmat , cujus rationibus illud Ciceronis accedit ad Att. Σῖ3. O hominem pudentem l Cal. Ian. debuit , s adhuc non Divit. Quod vero Idibus us rae exigerentur , testatur Cicero in Catilinam , ubi ait r
yraetermitto ruinas formnarum ruartim , quas omnes Ampcn
dria tibi proximis Idibus sentiet i ex uiuris scilicet , quas
166쪽
maximas ex aere alieno conflarat Catilina. In proximis MLbus dixit, non autem Calyndis. Ciceroni accedit Horatius, qui in eo carmine , quo vitam beatam describit , haec in nostram inquit sententiam :Haec ubi locutus es , foenreator Alphius Jam iam futurus rusticus , Omnem relegit Idibus pecuniam , uaerit Calendis ponere rubi ponere ego non expono , iterum faenori ut caeteri omnes J iocare , sed in fundo aliquo emundo. Quid enim ejus vitae tot , ac tantae laudes foeneratorem movissent, si tam cito ad scenus suum redire studeret 8 Quod vero menstruas usuras eas appellent , nihil meam sententiam impedit. Sane ab Idibus possunt etiam incipere foeneratores mensem suum : aut etiam si a Calendis, tamen Idibus , jus mensis usuram legere ut solet ent : nostri vero recentiores dant nonaginta , & tamen centum scribunt.
In X. lib. Parergon corrigit Ciceronis locum ad Atti-Cum , neque, quid agat , quicquam animadvertit. Prius in Codice legebatur, inquit ille: etim in Sicilia haereditatem 1aepe haereditasset e haud dubio , sequitur , corrupte alia qui emendariant, AEdilitatem saepe dimiasset . Verum quid sit dictitare AEdilitatem, non satis constat. Minus recedit ab exemplari , si legatur ; eum in Sicilia haereditate si seisitasset. Miror hominis imprudentiam, qui quod aderat, non viderit, ac quod sequitur de distitata AEdilitate cumlii periori parte non aptissime conjunxerit. Verba autem Ciceronis haec sunt : Qua de re cum in Senatu ageretur , fregi hominem , inconstantiam reprehendi, qtii Romae Triabunatum plebis peteret, eum in Sicilia AEdilitatem saepe dictitasset. O hominem intelligentem S Quid enim senties , si non sensisti Ciceronem Clodii , de quo agebat, inconstantiam argute coarguere , idque per Tribunatum,& j
dilitatem & petere , & dictitare & in Sicilia , & R mae In Sicilia enim, ubi Quaestor suerat, saepe se bifidi
litatem petiturum esse dixerat : cum vero Romam venisset, Tribunatum plebis se petiturum asseverabat. Quid autem in membro illo obscuri esse potuit, quod vel prope ab imperito homine non intelligeretur ρ At quid essetis clitare AEdilitatem mihi obscurum erat. At si in bonis,
hoc est, in Latinis, quos tu contemnis, versatus esses, non tam saepe, tam manifeste in tam pueriles errores incidisses
167쪽
Aut iste homo sibi ad sententiam suam , quod falsum
est , effingit , ut in rebus prolatis , aut e tram negat reperiri , quod suam sententiam deliruat : ut illud in Dispunctionum cap. XV. ubi negat dis, pro P,vire apud Latinos reperiri , cuius verba haec sunt. Pr,mum id ab eo quaesierim , tibinam gentium dis pro aetυite
Angulari numero in Romana lingua ex omnium usu rec
piatur in quo nimis sibi sumit , qui omnem Latinam linguam se vidisse profitetur, cum tamen non viderat Terentium in Adelphis , ubi ditem in singulari numero prodiυite protulit , cum ait : Dis quidem esses , Demea, rem tuam constabilisses. Item: dit m illum esse oportet, qtii peregrinam illam alat. Ecquid ais , bone Alciate, negabisne ita esse λ At est ad numerum in Aldinis94. Num forintasse Terentius in Latinis non est adnumerandus , quem etiam Scipionis, atque Lelii lingua sunt, qui locutum esse arbitrentur λ Moderatius igitur agere debebas , neque ita tibi fidere , ut caeteros summo contemptui haberes. Postremo vero licentiam tam in bonam , quam in marilam partem recte usurpari probare conatur : id quod neque ipse , neque centum Thesauri , etiamsi sint aurei , qui omnia posse videntur , efficere poterunt. Neque nim Cicero , neque caeteri boni Auctores alio modo v ee illa utuntur , quam de malo. Quis enim umquam in recte agendo a quoquam licentiam quaereret Quae hone-sa sunt , omnibus suapte natura concessa sunt : neque tu umquam a me, Fili , recte licentiam petas , ut Permittam tibi aegrotum amicum visere , Divinis Interesse , studere bono Viro inique oppresso, & in caeteris ejus generis , quae omnia a te ipso aequissime facere potes , neque ego , si id de me quaeras , dicam, do tibi licentiam, nisi mihi illud officium aliquam mali suspicionem afferat rut in visendo amico , si morbus is contagiosus sit , si inter eundum in aliquod periculum incidere possis. Haec,& caetera mala sunt , quae licentiam vocem admittunt , non autem visendi aegroti amici officium; ut quoties habebis aut dare , aut petere licentiam de re, quae videatur bona , semper extrinsecus aliquid accidat mali, qu
re in illa permissione dicamus, do tibi licentiam. Quemadmodum Cicero in eo loco , quem ex ejus officiis Alciatus adduxit ; non omnem pue=is ludendi licentiam δε- mus . Qui locus ita exponendus est: Non concedimus p&eris
168쪽
ris aseae iustis , ac f ut nostri dicunt J chartarum, & hoe
erit non omnem Iudendi licentiam illis damus. Quin etiam ad honestos ludos , ut cursum, luctam, caeterosque campestres ludos possum hanc locutionem transferre , quin neque ii suo quodam vitio carent , quod est , cum non
intra modum exercentur. Itaque Cicero dixit; non omnem
licentiam ludendi ptierit damus , id significans, ut non solum eos prohibeamus a turpibus ludis , sed ne etiam inhonestis , ut modum excedant , concedamus , atque ita semper vox haec licentia de malo usurpabitur. At Cicero ita ait , inquit Thesaurus : Aeademia nostra nobis eam licentiam dat , cum tamen sit de bono. Et non vidit id
dictum esse , propterea quod ea disputandi ratio ab aliorum Philosophorum Scholis non probabatur λ atque ita quasi in peccato , si alias Scholas spectamus , Academiam hanc versari , & propterea licentiam , ut de re non ab omnibus probata dixit . Quemadmodum si Chartu sit S
cerdotes dicant , nobis insistita nostra hanc licentiam dant , ni a nostris Templis , atque sacris mulieres exol ar habe
mus ', qui recte dicent, quoniam id cultus Dei nusquam gentium admittit Hoc item est , quod Poetae dicere so-Ient , cum aliquid a recta, atque usitata loquendi ratione proserunt , id sibi Poetica licentia licere , quod non caeteris Scriptoribus . Ergo hoc ipso , quod caeteris Scriptori bus nDn probatur , licentiam in eo , quod sibi permissum sit , dicunt. At licet , unde vox licentia facta est , tam in hanc , quam in illam partem usurpatur ; ita etiam delicentia par faciendum esse videtur. At tu patronum facistam eum , qui accusat , quam qui defendit , a quo item
non negas patrocinor factum esse , & tamen patrocino numquam est accusare , sed semper defendere s item p trocinium , quod numquam accusatis , sed semper est δε-
fensio; ut tuo te gladio jugulatum videas. Sed cum Quintiliano , & caeteris bonis magis sentio , ut patronus sit δε- fenor tantum, etsi, qui accusat, quodam modo etiam defendere videtur , ut Cicero fecit in Divinatione in Verrem . Sed alia ratione nunc tecum agere placet. Duo sunt, quibus Latinus sermo comprobatur , ratio , & usus. Hoc autem est ex eis , quae magis usu , quam ratione , ser Vantur. Multa enim sunt , quae a naturae suae ratio ne distentiunt , & cum usu magis conveniunt, ut in prae
positionibus , quae natura sua , & ratione caeteris orati L a nis
169쪽
nis partibus , unde etiam dictae sunt , praeponuntur quaedam tamen tantum contra naturam suam postponuntur , ut de iis nihil agam, quae utroque loco, ut magis libet, collocantur , ut in , cum , ante , circiter , usque , & multae aliae , quae modo ante , modo in medio , modo postponuntur , J ut de his , inquam , nihil agam, una versus est , quae semper postponitur , ut Romam ver us , Padum me jus , non autem retro verso ordine ; ut alias ratio , hanc vero usus ita receperit. In Verbalibus Genitivis eorum substantivum tuo arbitrio sive post , sive ante ponas, nemo te accusabit , ut si dicas tempus es discedendi , aut diso dendi tempus est, ita in caeteris. In duobus vero caussa, & gratia non ita , quae voces semper a bonis cum Genitivo possessive postponuntur ; ut visendi tui caussa , sive gratia , non autem contra , caussa, aut gratia visendi tui. Praepositiones item in tuis comparativis formandis in e-νitis terminant Omnes , ut post posterius , ultra ulterius , eitra citerius , infra inserius , una tantum , quae est prope , facit propius. Quid hic dicemus aliud , nisi quia usus ita prorsus somprobasse videtur ; ut superiora ad rationem , haec ad usum reserantur λ Ac ut propius accedam in laudo fit laudabile, ab amo amabile , cur non ita
a possum possibile , atque impossibile λ quia usus vetuit ,
quod ratione sequi par videbatur. Beattis item efficit he ritudo , longus longitudo : cur non gratus gratitudo , ingratiar ingratitudo it quia aliud ratio est , aliud usus. Notavit Cicero ad hanc rationem absentiam non recte dici Latine , cum ξr entia tamen sit Latinissimum. Item referre gratiam dicimus , & relatis vox Latina est. Sed non tamen dicimus gratiae relationem , quemadmodum gratia rium actionem crebro usurpamus , quia sic usus , ut jam
saepius dictum est, comprobavit. Ac ne longius sim ;possem enim tibi multa adducere in hanc sententiam ;dico, licentiam semper habere aliquid aut mali , aut suspicionis ad malum. Postea , aliud est in sermone Latino loquendi ratio , aliud loquentium usus , ut si licentia cum Verbo licere , unde vox facta est , significatione non consentit , id usu , non ratione jampridem receptum est , quae quidem licentia numquam in rebus honestist ut disputatum est J admittitur. Haec pauca nunc habeS, Camille fili, fortasse etiam nonnulla alia , cum majuS O-
170쪽
AD ALOYSIUM A TESTIUM Cardinalem Amplissimum DIALOGUS,
In quo Sebastianus Delius , Marcus Antonius Flaminius, Iulius Camillus disputantes indumntur.
Aloysio Atestio Cardinali Amplissimo S. P. D. Cum in Beriguardo amplissima, ac Regia Villa Aloysius
Atestius Cardinalis eum aliquot doctissimis Viris rustiis caretur, accidit, ut ad aures ipsorum cujusdam famuli haec verba advolarent: nullum habes Judicium; ex quo factum narrat , ut ipse Opus De Judicis inscriptum, eidemque Cardinali dicatum consecerit.
Um superioribus diebus urbanos aes vitans , in Beriguardum amplio am, ac Regiam Villam te contulisses , τ cumque Fulvium Ravonium, Camillum Gualevium, Franciscum Martellum , Benedi tum I sanetolium , ac Ioannem Bapti tam Cananium haud impolite literatos Viros duxisses ' plane scis,
cum nihil eorum, quae ad animi recreationem, atque corporis refrigerationem pertinerent , esse omissum qui meridianos illos Caeli ardores tuamplissime Villae porticibus mitigares; vesperi ve-