장음표시 사용
181쪽
men solum permitti. Si dieam, dissicile eo.tempore fui ille, in oriente praesertiis, distatutos hominiam moros & vagas libidines revocare ad se. veram aliquam continentiam: magriumque . . quippiam fuisse, viris coniugatis pellices eripuisse: dicerem quod verum est. Sed si conc hinas tanquam uxores fuiste dixero, de Constantini lege minus lain aliquis mirabitur. Quid de concubinis senserint veteres Romani, offendunt Iupisconsultorum responsa in Pandectis. Sed valde profecto accessisse ad uxorum speciem videntur, eur non eo ritu ducerentur, nec eodem plane loco & honoris honesto gradu haberenturi. Ac si quidem de omnibus concubinis constitutum fuisset, quod de liberta sui patroni concubina: ad honesti alicuius coniugii rationem, Propius etiam concubinatus accessisset. Illa enim non' amittebat propterea nomen honestae matronae. Imo vero nee a patrono discedere L si uxori impune poterat: nec se, eo relicto, alii in coim': 4 ' eusinatum dare: & si alius cum ea rem habe- '' . bat, stuprum committere dicebatur. Haec ce Capte uxorum conditioni valde similia sunt. Et ve-his quae ut m quae iure Mosaico permittebantur etiam con- ndi cubinae, revera coram Deo uxores erant, tametsi in fom civili non eodem loco haberentur. IaRep. tamen Romana, Constantini praelertim &Iustiniani temporibus, concusinae magis repress:e sunt. Nam & Iustinianus duas simul habere concubinas vix permittit, quia duaasmul habere uxores non liceat: ct hie Coustantinus cum uxore concubinam
182쪽
is et F. Brididni de Legibus cingi. M.
non ferat. Non adhibebantur in concubinatu ea solennia, quae in nuptiis; non dabatur dos: nullae denique tabulae coniugales scribebantur. Sed ne ea quidem omnino necessaria in nuptiis sunt. Quod est praecipuum, thori nempe, sive thalami societas, si sancte coleretur, erat etiam in concubinatu. Ille apud Ρlautum inTrinummo adolescens Lesbonicus, suam sororem, alteri etiam indotatam volenti, atque petenti, uxorem sine dote dare non vult: S hanc rationem adfert, ne in concubinatum magis quam in m trimonium dedisse videatur. Non erat quidem dos omnino necessaria, ut matrimonium esset: sederat saltem aliquod matrimonii non
solum subsidium, sed & ornamentum quoddam,
ct vinculum. Si tamen hoc unum deerat, pol rat S ex concubinatu factum matrimonium intelligi: ut sine dote, sine tabulis, sine solennibus ullis esse coniugium potest. Sane Hieronymus in quadam epistola ad Oceanum, nescio quid obscure attingit, de concubinis factis uxoribus. Sed illud aperte dicendum, etsi leges Romanae
fateantur magnum inter uxores S concubinas esse discrimen: tamen perpetuam aliqUamno.
tam, qua hae ab illis discerni & dignosci possint, l
nullam produnt. Et Ρapinianus ingenue agno- lstit, disseile esse hoc deprehendere, cum loquitur de donatione, quae facta concubinae valet, uxori facta non valet. Modestinus vero, in tit. De ritu nupt. In liberae inquit) mulieris con- lsuetudine, non concubinatus, sed nuptiae intelliguntur, si non corpore quaestum secerit.
183쪽
Neque vero dissimulare volo, Constantinum nimis sertasse acerbe, Senatorum, vel qui in aliqua dignitate essent, cum vilioris vitae ct conditionis feminis coniunctionem exagitasse: & filiis, qui ex ea nascerentur , Valde infestum fuisse. Extat haec eius constitutio . de naturalibus liberis, quae profecto legem Iuliam Papiam superat. Interea fuit S illud nimis dissolutae indulgentiae, quod Constantinus impunitum esse patiatur, commisitim cum ancilla caupone vel stuprum, vel adulterium : & ab
iis mulieribus,quae matrisfam. nomen non obtinent, pudicitiae rationem non requirat. Solent quidem, quod Constantinus ait, vulgatae esse pudicitiae, quae in cauponis serviunt: uno vero Hebraei una eademque Voce meret icem l . quae adulis S cauponariam mulierem nominant; quas teri m. Q.
eiusdem etiam generis sint. Sed vellem, fuissent paulo severiores pudicitiae vindices, qui 'φ GRixς populo Christiano leges dabant. Caeterum haec Romani moris & receptae consuetudinis vitia fuerunt, quae sie inveterata erant, ut a Constantino aut tolli, aut corrigi non facile possynt. Fatetur quidem Ulpianus, ct in ζδ i uxore posse maritum adulterium Vindi rς, sed&in .a quae vulgaris fuerit. Sed Vulgarem vocat Vi- ad l. Iul.delioris vitae, & iam prostitutae pudicitiae femi- adulter.
nam: nondum tamen ea publice infamia notatam, ut etiam matrisfam. nomen amiserit.
Nam hoc amisso, impune Romae scortabantur K 3 mulie-
184쪽
x 4 F. Biuiduini de Legibus Const. Μ.
mulieres. Sicuti & Suetonius in Tiberio narrat,sceminas impudicas notam alicuius famosi iudieii ultro subiisse, ut iurect dignitate matronali exolverentur, ad vitandas Iegum poenas. Si hoc in genere severiorem Constantini censuram Roma iis temporibus non ferebat: multo in Orbente magis, ubi dissolutiores erant libidines, repudiata fuisset. Quid faceret Τ Ρublica lupanaria , ct Romanorum & Graecorum vete- res leges tolerabant. At divinae non tolerant. Has profecto potius, quam illas, sequi pius castusque princeps debebat, praesertim cum Videret, cuius intemperantiae non modo exemplum, sed etiam licentiam Romae dedisset libidinosus Maxentius. Sed ut Constantini hac in parte non excusem indulgentiam neque enim quae Vitiosa sunt, excusari debent certe tam erant ea ad omnem impudicitiam proiecta tempora, ut statim ad meliorem frugem revocari, & casta disciplina arctius coerceri non facile possent. Audiebat Constantinus suum Lactantium concionantem, lupanaria non alium habere autorem quam Satanam. Tantum abest ut a Christiano principe permitti recte possint. Sed non efficiebat, neque fortasse poterat, quaecunque Volebat. Quanquam lenonibus minime quiduis indulsisse, testis esse potest quaedam eius constitutio, quae de iis extat lib. XV.s Cod. Theodos. Sed & sacrilegos nuptiarum': sic enim adulteros appellat gladio puniri ius. siti Iussit eum tutorem, qui pupillam suam
185쪽
Comment. Lib. II. Is Constuprat, quem supplicio raptoris dignum osse fatetur, ut est, saltem deportari, publicatis bonis. Denique raptores Virginum ac l. una C. si viduarum acerbissime puniri iussit. Sed haec quis eam ad capitalia iudicia pertinent.. Ut autem in xu . nuptiales Constantini leges persi tu mur Τφ' l. .C.d. in . prohibita fuisse connubia virorum siqua di eam nuptignitate praeditorum, cum ancillis, aut mu-l. I. C. dalieribus vilioris R. abiectae conditionis, dubium natur.lib. non est: & liberos ex ea coniunctione natos reserri inter nothos. Quae lex posteritatem Varie exagitavit. Ac primum quidem Marti- anus Imp. sua interpretatione illam molliit. Sed non multo post Iustinianus plane abrogavit. Libera enim coniugia esse debere, placuit. Ut aUtem veteres quidam plus iusto disse, liores fuisse videntur, &severiores inqUOrundam connubiis, ne contraherentur, impediendis, sic etiam aliquando fuere indulgentiores in dissolvendis. Quam enim mUltas, qUam que faciles divortiorum causas reliquerunt
Sed haec, quae nostris moribus recte sublata sunt, nunc pluribus verbis persequi nihil attinet. Cui enim bono' Illud non praetermittam, quod duabus constitutionibus edixit, de sponsalitiis donationibus , ct donationibus propter nuptias, confundens quod veteres Linter eas observabant diserimen. Quae simpli- eiter sponsus spons, donabat, nullam int*lii ,M. nupt.
gebantur conditionem continere, quae nu quoa per
Ptiis non secutis, locum repetitioni faceret. lmo,in C.
186쪽
1 s 6 F. Balduini de Legibus Const. M. vero illa ipsa in dotem dari poterant. Quod vero non tota affectione secreta, ct spe quadam
nuptiarum donatum esset, sed ea omnino causa & conditione, veteres quoque fatebantur condici posse nuptiis non secutis. Constan, tinus, an hanc diibnitionem, eiusque rationem satis animadverterit, nescio; caeterum edita lege damnavit quorundam veterum sententiam, qui donationes inter sponsam, volu runt nuptiis quoque non secutis ratas esse. Ipse - vero contra statuit: ut potius intelligantur
factae ob causam futuri in trimonii; ut is , per quem steterit, quo minus nuptiae secutae sint, vel quod accepit, restituat: vel quod dedit, amittat. Vetus illa Romana lex eis, ut quod ob rem causam ve honestam datur: ea non secuta, condici possit, & repeti. Νeque sem- per necesse est, causam illam verbis expressam, hos era. Satis, si exus, quae aguntur, &nego. eond. causici, ipsius circumstantiis subesse intelligatur. Sidat. l. in is solus, qui dabat, in causam illam secreta sua summa f. cogitatione intuebatur: neque alioqui is, qui ac-sid cepit, de ea quicquam cogitat: pura profecto ha-g' ' beretur & liberalis donatio, neque propter cau ἴ'' ''asam non secutam esset condictioni locus. Sed qui,. De cum sponis suae donat sponsus,vel edi verso spon-eond.cauc se sponsa: Constantinus propter nuptias magis da in donari iudicat, & futurarum nuptiarum causat. φης 4 datum potius videri : idque actum, & ab utro-
tia que prouuum latis intel tigi. Caeterum quia Romanae
187쪽
manae etiam leges frequenter profitentur, tum demum causa non secuta condici, quod ob eam datum est, si per eum, qui accepit, steterit, quo minus illa sequeretur, & eius aliqua vel mora vel culpa arguatur: Constantinus alteram edidit constitutionem, ut si alterius mor- Mi a te matrimonium impediatur, illi qui dedit,eiusve haeredi, repetere liceat, quod donatum . . Lest: hoc tamen discrimine, ut si sponsus do uxor. Daverit, & ante mortem osculum intervenerit, non nisi dimidium repetatur. Nam alte- . . ram partem quasi basioli mercedem vult relim qui sponis. Si vero sponsa ipsa donaverit, totum nihilominus condicatur. Huius sive distinnion is sive discriminis ratio est, singularis mulierum favor. Nam ct sponis quam sponsi maius incommodum est, speratis nuptiis defici; diLcilius enim alium inveniet maritum,quam sponsus uxorem , praeiertim cum osculum aliquid de sponsae pudicitia delibasse videatur :& prope nuptiae secutae esse videntur , cum svonsus sponsam deosculatus est: praesertim cum olim non liceret mulierem, nisi aut uxorein aut cognatam, osculari. Quod ad arras sponsalitias at tinet, dubium non est, eas sponso reddi etiam duplicatas, si per mulierem steterit, quo minus nuptiae secutae sint. Si alia ratione esset ma-
trimonium impeditum, saltem quales datae erant reddebantur. Si vero ipsius spons cubpa , sponsae lucro cedebant. Et quidem Con- stantinus voluit videri, per sponsum stare, sisne
188쪽
rueg F. Balduini de Legibus Const. M
' sine causis ultra biermium disterat pactas nuptiaas : ut' deinde possit sine fraude mulier alterinuisbere, sibique diutius illudi non patiatur. Neque vero in his tantum causis Constantianus favit mulieribus, sed singulari aliquando
rure fisco eas suo praetulit. Ilateres lurisconstiti, cum de donatione a marito facta uxori disputaui, eam comparare solent donationi causa mortis: quia: utraque morte demum confir- metur eius donatoris, qui ius quoque testandi, cum moreretur, habuit; qui si capitaliter damnatus periisset, donationes vel causa mo t. si aliquis. tis factae, vel in uxorem collatae infringeban-Pφ tur. Ae si quidem mites uxori donavisset de ca-ςRR ψyx strensibit; bonis, di deinde damnatus esset: i ista quia nihilominus a Principe impetrabat ius de status. 3. iis testandi, donatio simul confirmabatur. Sed miles. De hoe militum ius singulare fuit: quod& eodem donat. in- loco Ulpianus significat, loquens de paganis, ς' vi . st qui eum uxori donavissent, vel alteri, mortis causa, mortem sibi deinde ob sceleris conscientia in consciverunt: vel cum aliter mortui essent, memoria eorum post mortem damnata est; revocari enim propterea donationes supras'. . 'm sinas, responsum est. Hi enim eodem loco has si tu.ii b*nxur, atque si iam capitaliter damnati periis sent. Quod si tantum deportarentur, vel servi
poenae fierent: non revocabantur propterea haedonationes, de quibus quaerimus; quanquam
si donator servus effectus esset privati, illas p rimi
189쪽
aut servus iam antea erat, ct donare non potuit: ' . 4 aut certe postea factus est, & ius hoc amisit. Nam si sua voluntate factus sit, ut quia se Venun- uxor. d. 1. dari passus sit, eo ipso videtur animum revO- cum hic .candae donationis habuisse, ut omnia sita in do. 'δ v f siminum novum transferret. Constantinus, '' quae de servitute dicta sunt, deque deportatione, probavit. Sed quod de capitali mariti damnatione & supplicio veteres tradiderant, non videtur voluisse infelici uxori, quod attinet ad donationes in eam collatas, esse fraudi. Sed neque tuum fiseum, qui damnati bona occupat, eas attingere. Vetus eii illud, Dotem separari,
ct uxori integram servari, si viri facultates propter delictum aliquod publicentus. Profecti- i 3. f. Mtia quoque peculia separari,ut liberis relinquau- -iholi, 'tur. Bona denique uxori propria servari. Sed ' novum & singulare Constantini beneficium est, quod adiecit, & nunc intelligi in primis volo, plenum etiam liberalis humanitatis, & bono i - . principe dignum: ut S aliis deinde bonis Prin- ν.st h.' c. cipibus Arcadio atque Honorio placuisse sci- de bon.
mus. Cuius constitutionis verba nunc au- proscrip
diamus: Rer uxoris quae vel Iuccessione quali- φ v let, vel emptione, vel etiam largitione viri tu ι''' i . .
eam ante reatum iis e pervenerant, damnato acies, a
mortuo ex petra marito, vel in servilem condia ullor. tionem M paruae qualitate deducto, illibatas esse praecipio et nec alienii criminis i fortunis astrimo ua cm, cum maternis patemvis bonis ac, pr
190쪽
i co F. Baldistini de Legibus Const. M. propriis perfrui eam integro legum statu religiosum fit. Et donatio maritalis, quae ante tempus criminis ac matur est collata in uxorem, quia pudicitiae praemio cessit, observanda est , tanquam si moritum notu - , non prata Iubam
Hie ego facere non possum , quin barbaram fiscalium procuratorum , quos in Gallia vidi, iniuriam detester, qui publicatis mariti bonis , ius sibi esse aiunt occupandorum omnium bonorum mobilium, & aliorum constante matrimonio quaesitorum: quorum alioqui dimidia pars uxoris est, iure moribus reςepto. Est quidem in potestate viri, de iis omnibus inter vivos pro sim arbitrio statuere, ut &donare & alienare & in alium transferre omnia, si velit, post t. Neque enim id tem re facturus existimat in fraudem quoque suam : neque ab hac liberalitate valde metuendum videtur. Legare Vero, aut testamento
transferre, non nisi dimidiam suam partem potest. Cur igitur, cum illi vitam adimit, plus occupat fiscus 3 An sibi inter vivos donatum fingent, quod damnato eripit 3 Quid si reviviscat Constantinus, es cum aequissimas
suas leges contemni, tum vero innocentes uxores tam male multari videat 3
Sed haec rursus pertinent ad iudicia criminalia. De nuptiis reliqua videamus. olim lex Papia S Iulia castigabat caelibes, atque etiam steriles: ut ne iure quidem comuni uti