장음표시 사용
211쪽
Isrre sua iudicia temperarit. Ac in primis quidem . occurrit nobilis illa eius constitutio, ad Volusia L ''
In rc mouista, non pecuniae sottam, cuius est certissimum mandati iudicium, Verum etiam existimationispericulum cst. Nam siuae quidem qui que rei moderator atque arbitre, nou omnia negotia, se pleraque exproprio cuimo facit. Alimnavero negotia exacto officio geruntur ; nec qui quam in corum administratione neglectum, ac declinatum, culpa vacuum est. . Principio recte illud Constantinus vidit, Unumquemque rei suae moderatorem atque arbitrum & esse, & esse debere: neque de ea ratio nem alteri reddere. Iustum est inquiunt alii Caesares in sua cuique committere. Neque modo
id ipsi sepe Iurisconsulti prudenter ineuic runt: sed &olim Cicero satis significavit. Haee sunt cinquit) firmi ssima sundamenta nostrae civitatis, tui quemque iuris& dimittendi & retianendi esse dominum. Interea tamen,quia etiam Reipubl. in teresst, ne quis re sua male utatur :curam hic quoque suam, ubi opus est, leges in. terponunt, & prodigo non minus quam furioso dant curatorem: quod latius dixi ad XXIV. cap. XII. Tab. Caeterum aliena negotia, quae nobis mandata sunt, nostraeque fidei concredita, exacto ossicio magnaque cura geri debere, neque impune negligi ullo modo posse, recte etiam & graviter Constantinus moner. Esseque hane non modo legum Omnium perpetuam vocem,
212쪽
Iga p. Balduini de Legibio Const. M
sed & omnium hominum animis insitam veluti naturalis iuris S aequitatis rationem, quam Constantiuus inculcat, dubium prosecto non est. Quid enim Z Notum est, quod ille etiam apud Plautum adolescens Charinus ait: Saepe ex te audivi, pater, Mandatae rei omnes sapiemtes primum praevorti decet. Sed Cicero rem hanc totam tam diligenter, tamque copiose ct . eleganter explicat, ut neque dignior Constanti. no ullus advocari possit interpres: neque alium de melius, quod hac de re nunc dici vel debet, vel potest, repeti. . Iurisconsulti vero cum disputant, quam cul-Pam praestet qui mandatum suscepit: satis λgnificant, non eam modo quae in faciendo est praestari, sed & quae in non faciendo sive negligendo versatur. Νam S diligentiam praestari in mandato, sicuti& in commodato,& in vendito, : ct in pignore, ct in tutela, ct negotiis gestis, . eontra. aiunt. Sed non eadem semper in hisce omnibus a. de ratio est huius vel diligentiae vel culpae aestiman-M ' dae.Cum de commodato loquimur,intelligimus diligentiam exactissimam optimi patrisse. quia
illud contractum sit in rem eius tantum, cui da tur. At mandatum magis continet utilitatem
mandantis. Satis itaque superq; est, si diligentia illa communis praestetur, qualis esse solet bon rum & frugi patrumfam. Ac in dotis quidem .
causa maritus, vel socius in rebus communibus,
non nisi eam praestant, quam suis S propriis r bus solent: quoniam propter suam partem ha-
213쪽
bent causam gerendi. Sed qui res Oinnino alienas tractant, non ex sua quidem natura, si forte S. non tania negligentiores sint in suis, sed ex communi: tum. Fana. fillem frugi hominum consiletudine aestimare se. ossicium suum debent. Q anquam ex rei mam datae circumstantiis & natura discerni multa hie possint. Si res diligentiam non exigebat, tatis esse credemus, dolum& culpam latam praestari. Si autem diligentiam requirebat, aut cu- stodiam, culpa quoque levis praestabitur. Si illi , opus erat singulari quadam & exacta cura, culpam etiam levissimam praestari debere non negabo: praesertim si qui mandatum suscepit. falarium aliquod recipia i operae suae pretium. Sic etiam intelligemus, quomogo sit accipiemdum, quod paulo ante Constantinum rescripse- . a pisae rat Diocletianus, a procuratore culpam omnem' ' Praestandam esse. Iustam certe ignorantiam ' illi non imputari, qui mandatum suscepit, Ul- l. et . si se Pianus docuit, cum traderet: fideiussore , qui deiusso cum ignoraret non fuisse debitori numeratam pecuniam, solverit, mandati iudicio repetere posse. Illud sene magna aequitate traditum est, ut qui mandatum neelexit,mandati actione non ','
Conveniatur, nisi h mandantis interiit. Quod
enim damnum praestaret, si nullum sit 8 aut qua fronte aliquid propterea petat qui mandavit, si eius potius intersit factum id non esse 3 Sed n ab eventu facta iudicantes, perfidiam atque negligentiam excusere hoc praetextu videamur, e-
214쪽
184 F. Balduini de Legibus Const. M
quidem non recuso, quin neglecti ossicii accusetur qui mandatum neglexit, quicquid tandem' consecutum sit: & cum aliqua etiam insemia eo nomine condemnetur, saltem si sciens prudens neglexit. Sic enim & Cicero significat ve- , teres iudicasse.; In minimis inquit privatisque - rebus, etiam negligentia in crimen mandati, iu--ἡiciique infamiam revocatur: propterea quod, si recte fiat, illum negligere oporteat, qui man- dauit: non illum, qui mandatum receperit. -. Certe qui olim adversus mandatum contra hostes pugnaverat, tametsi felix eventus pugnae fuisset, poenas contempti mandati dedit, neque in hoc genere pater filio parcendum esse put vit. Nota est historia Manlii Torquati. Sed ut persequamur reliqua Constantini im. . dicia de contractibus: illud nunc mihi occurrit,'' '. . & valde sinetulare videtur, quod statuit, ut si ci-
vitas mutuam pecuniam crediderid, tactusque
-' deinde non omnino solvendo fuerit debitor: ' bona, quae interea in alios transtulerit, quodam, modo civitati nihilominus Obligari, sic ut eorum possessores conveniri fallem possint pro ratae ea. rum rerum, quas possident, parte. Qua rati ne ait res illas esse civitati obnoxias. Hic multa
profecto singularia sunt. Quibusdam olim cii vitatibus non modo privilegium exigendi, sed . & quoddam taciti pignoris ius datum fuisset uitulist Ad gimus. Sed singulari Principis beneficio id im- μ' op . petrandum erat. Monebantque Iurisconsulti, iure Re p. pecuni S ciVitatum non esse credendas sine ido
215쪽
meis pignoribus. Caeterum cum haec QRuxio iis i h s-ὸ Pe omitteretur, & privilegio destitutae civitates, Σ' magnum plerumque ex debitorum perfidia damnum caperent: Constantinus quiddam illis . in uni versum, saltem cum mutuum darent, primus concessit: quod est veluti medium in ted privilegium exigendi, ct ius pignoris. Nam etsi . ad ius pignoris propius accedat: tamen non Possumus omnino dicere pignus esse. Tum enim in solidum statim agi posset in eum, qui unam etiam aliquam rei pignoratae partem s0- Iam possideret. Est enim individua pignoris '. Causia. Sed huius taciti quasi pignoris, S dividui, quod in hac specie Constantinus civitatibus dedit, exemplum secutus videtur Iustinianus, cum legatariis tacite obligari alia testatoris bO-l. 1. C. ria statueret. Sic enim demum obligari voluit, dotat haec actio hypothecaria, adversus haeredes iqεyx perinde dividatur, atque ipsa personalis. Non persequar alias de commerciis leges Constantini, quae ad fidem in foro retinendam
Prudenter latae sunt. Magis enim ius vetus Confirmant, quam novum edunt: & sum propterea cum aliis legumlatoribus communes.
Illud praeterire non possum, quod contraifus
vi extortos, aut dolo malo, cum quidem neque iustum habeant consenium, neque cum bonis moribus conveniant, tantum abest ut vel tueri vel confirmare voluerit, ut etiam operam dede- rit,ne vel inirentur,vel ut initi impune dissetverentur, vim denique nullam haberent. Actio i ul -- φ
216쪽
. 186 F. Balduini de Legibus Const. M
nem de dolo, quae annalis erat, biennii esse iussit: & Praetorum in hoc genere Omnium aequitatem superavit. De quo quidem iudicio doli, quod in Rep. valde tiessarium est multa hie dicerem, nisi si non tam ad Constantini leces esse referendum, quam ad edicta Praetorum pertinere, scirem. Illud magis Constamino debeour, quod nobili quadam sua Constitutio. hi, quis ne edixit, ut si quis aliquo officio praeditus, eo-tnec causi Pt siqu*m quippiam sibi vendere, rem reddere cogatur: & pretium tamen, quod dedit, non recuperet. De qua sane iustissima lege,
ut sententiam non modo nostram, sed multo magis Veterum, exponam: principio existimo
Constantinum in Ecclesia Christi sie edoctum fuisse, ut intelligeret principuin & magistratuum potestatem non esse infinitam: neque iis quod libet, etiam licere. Et quidem audiverat illam, quam sacrae literae commemorant, historiam regis Achab, Volentis vicinum suum, plebeium alioqui hominem, Νaboth, vi adigere ad vineolae suae venditionem. Νam etsi ei iustum sorte pretium offerret, tamen ius
non erat, invito domino rem eripere. Primaque haec naturalis libertatis fundamenta I. inyltum sent, ut nemo rem suam vendere cogatur. Et C. do con- sane quantopere veteres leges Romanae abhor- R mph ruerint ab omni huius generis tyrannide atque, iniuria, non est obscurum. Cicero Verrem a
cusans, saepe laudat has leges Romanorum: qui diligenter omnes, quos in Provincias cum Potestate mittebant, ab emtionibus rimoverunt.
217쪽
Recte enim putasse, ereptionem sere, non emtionem, cum venditori, suo arbitrio vendere non liceret: atque in provincia, si is qui esset cum potestate & imperio, quod apud quemque esset, emere vellet, sive esset venale, sive non esset, consequeretur,ct quantum vellet, OLferret. Ac illas quidem leges iam mortuas esse, eo tempore Hortensius iactabat. Verum ita iis illudi Cicero non patitur. Saltem nostrorum Iurisconsultorum aetate revixerant, in quortuncommentariis frequens illarum mentio est. Sed & legem Iuliam repetundarum, qua &Cicero Verem ur ebat, tritas facere Venditi innes atque locationes cum Praeside contrarias, ct impedire usucapionem, priusquam res in potestatem eius, a quo prosecta sit, haeredi νο ζiUS .is,hui tredierit, Ρaulus noller ser ibit. Sic euim rζs Ad lat. Iul. vi ereptae videntur, quas Praeses emit. Imo ve- rep.ro , cum rem vi primum possessam, sed ex causa emtionis, alius saltem bonae fidei possessor usucapere possit: non poterit tamen rem a Praeside' i. e. daemptam, quod haec vi omnino fuisse primum his quae vi erepta videatur. Porro Herinogenianus ait. v v Ouod a Praeside, vel alio qui provinciam admi- murat, in ea provincia, licet per luppolitam . personam comparatum est, infirmato contractu do tur fisci vindicari, & aestimationem eius fisco inserri. Addit Martianus, Si quis ex ossicio aliquid l. 4s noni,
emat, ΠΟΠ tantum rem amittere, sed etiam in s t.do sum.
quadruplum puniri. Verum id ad eos tan m tum pertinere dieitur, qui vel ex pecunia publi- '
218쪽
188 Balduini is Legibus Coust. M.
ea, cuius procurationem habent, sibi priuatim aliquid emunt: vel rem aliquam publicam, cinius vendendae mandatum susceperunt, sibi retinent. Sed ut haec nune omittam, atque etiam nobilem Iustiniani constitutionem de contracti
bus iudicum,&ad Constantinum nostrum re- I. ad inviis vertar: observandum est, quod rescripsit Dimd N C. de cletianus Imp. ad invidiam alicui nocere nul-hies Eri ' uiris nitatem oportere: & ad metum arguen- ' dum, per quem initus use contractus diceretur, senatoriam dignitatem adversarii solam non esse idoneam. Itaque qui metu magistratus cobctum se esse dicet, metum aliunde probet nece se est. Idque & Constantinus requirit: cuius Opinor tempore rursus mortuae alioqui erantillae Romanorum leges, quae magistratum Vel praesidem in provincia in universum rem Ovebant ab emptionibus. . Ut autem in commerciis vim minime passus est ullam inserri, ab iis praesertim, qui eam ab alio quoque illatam reprimere atq ue punire deberent: sic non toleravit iniquas conventiones, earumve conditiones. ' dolo quodam extortas; &ab invito callide exi i e press S, Rescripserat Alexander Imp. inanem paei. pieri. λῖς pλctionem, si cum eo qui mutuam pecuniam accipiebat, convenerit, Ut nisi intra ce ' tum tempus eam redderet, creditori pignus datum cederet. Caeterum quia iam contemni, & nova inneratorum fraude eludi hoc rescriptum videbatur, neque satis alioqui oecurreret Omnibus talis pactionis legisque commistariae captionibus : Constantinus adver-
219쪽
sus eam aliam edidit nobilem constitutionem. Cicero duobus locis significat, suo . tempure pi- J-gnua commityi potuisse pecunia ad diem non lip x Mutatuta. Nostri Iurisconsulti etsi ea in re avias esse possis videbant fraudes sceneratorum, magnamque infeci lium debitorum captiO- .nem, tamen non omnino audebant talia tn: universum commissa, iniusta esse dicere. In te dum aiunt recte ita conveniri, ut si ad diem non solvat debitor, creditor pignus sibi em- l .ssundus. ptum habeat iusto pretio. Interdum hanc iusti f. ulta depretii conditionem non exprimunt: sed intelli-pygR' unt tamen. Interdum responderunt, Et siv ir ' 'apulanti uxori ipοponderit , dirempto matrImonio praedia, quae doti erant obligata, in solutum dare: tametiatis esse si offerat dotis quantitatem. Sed alioqui satis non explicant, quod zὸ.et hoc toto in genere quaeritur. Est illa quidem tui iusta conventio, ut si ad diem pecuniam non solvat debitor, possit creditor pignus vel alteri 'vendere, vel etiam sibi emptum iusto pretio
habere. Caeterum, ut creditor non tam iusto
pretio pignus acquirat, quam pro ipso debito habeat, si ad diem pecunia non reddatur: id , vero durum & iniquum est. Νam ct multo maioris pignus esse solet, quam id sit, cuius nomine datur: & fit plerumque, ut qui pecunia opus habet, nullam non sibi legem diei patiatur quid enim non cogit egestas Θ praesertim si dies illli aliqua indulgeatur, intra quam sese parεre conditioni possie, & rem suam luere
220쪽
19o R Balduini de Legibur Const. M.
i. si νεαJI liberareque bene speret. Posset sane rem, quamum C. de pi gnuri dedit, in solutum dare pro debito: ut euict. & vendere suo arbitrio, & liberaliter etiam gra- i. 'um 4' iis Aie donare posset. Quidni enim possit de rde ρ noti tu , quoa Vς it , ixatuere: At qui pactione' , illam commissoriam ita init, ut si ad diem nosolvat, pignus pro debito creditori relinquateminime hoc vel agit vel cogitat, ut vendat. o vero, quia ad diem solvere posse sperat,
talem sibi legem dici non recusat. Sed quia plerumque spes fallax est cui ille dixit dea: m,
gna infelicium debitorum captio esset, si talibus eos commissoriis pactionibus illaqueari pa-' tiamur. Caeterum ut eas in pignoribus Propterea Constantinus inutiles esse voluit: sic eum quoque modum servavit, ut interea tamen creditori commune ius pignori non ademerit: ut saltem is possit cessante debitore, pignus, ut fieri recte solet, vendere. Certe ius crediti in- tegrum manere, sublato illo commisso, nominatim ait Constantinus. Sed quod ad rem commissoriam attinet, profitetur hanc suam legem cum praeteritis praesentia quoque repellere, &prohibere futura. Solet quidem lex tantum ad negotia futura, non praeterita referri. Quod di Cicero contra Verrem scribit. Sed is fatetur eodem loco, ad praeteritum quoque tempus pertinere posse, si de re turpi agatur, ut etiamsi lex non esset, magnopere illud vitandum se