장음표시 사용
31쪽
LIB. I. - 1 quempiam, re stit tamen mouenti per eandem
natura de actu sine ulla vi, ne velocius tarditisue moueatur,quim deceat excessum, cum quo c. ceditur a virtute mouentis: necesse est ergo in omni motu esse resistentiam,aliter namque conistinuus motus esse non posset, resistentia tamen
esse potest sine vi ulla. Mo fit ut in corporibus
coelestibus cum actum quendam habeant cet- tamque naturam, qua ad certum motum in linant ut,velocitas motus sequatur proportionema excessus virtutis mouentis quae sit perat naturam& persectionem propriam mobilis dicet ibi nulla ut vis,ψmniique fiant secundum natura.Ideo Aristoteles in secundo libro de coelo inquit: Si stella adderetur cuipiam orbi,aut orbis ille ab eo
motore non moueretur, aut tardisis moueretur.
Nam ex perfectione stellae additae non amplius motor eo excessu superat mobile,sed Hinori. At in elementis quae sunt composita ex duobus tan
tum principiis simplicissimis, tarma simplici &
materia prima,quae est ens in pura potentia,nem determinata est a quapiam natura, utique principium actuum motus eorum serma est de grauitas seu leuitas . Materia vero quar principium passivum est, nullum habet activum nullamque naturam.Ideoque ex ea,resistetia nulla sumi potest siue cum vi,siue sinc vi resistetiam velis. Navis esse nequit,ubi nulla est natura, nullus actus, contra cuius nixu vis fiat: nulla item est ad motu quempiam determinatum & certum inclinatio.
32쪽
ubi non est determinata natura,ic certus quispia actus. Ergo in motu naturali elementorun principia tantum intueamur ex quibus clementa co- stant,nullam inueniemus resistet iam, quae tamenecessaria est in quovis motu , nisi fuerit motus
indivisibilis , quod esse non posse supra ostendimus ex definitione motus. Cogimur ergo inu
nue resistentiam in medio, quod vi diuiditur ac dispellitur ex impressione elemeti. Idcirco Arist. verissima ratione usus est in quarto Physicorii, velocitatomque motus elementi ratum sumpsit ex spissitudine ac raritate medij neque illa addita est naturali velocitati,ut dicit Auen Paces vir alioqui doctissimus: quia si demas medium,nuula est velocitas motus, quin potius nulla continuitas , cum nulla ibi sit resistentia. Mod vero acutissime, inquit beatus Thomas, non dissitemur , impossibile esse vacuu quodpiam spatium esse in rerum natura. Qubd si quis esse posuerit, nihil esse absurdi videri debet, si positioni impossibili addideris veras propositiones sequi pos
se contradictoria. Ex positione igitur vacui, s quitur in eo vacuo spatio fieri motum n5 posse, nisi indivisibilem,quoniam in inani nulla est resistentia. Item sequitur motum esse in tempore, quia fit per spatium extensum, de quantum, & a loco in locum alium. Per se ergo mediu requiritur ad motum elementorum: quod ni sit,utique moueri non possunt. a de re quidam philose phi nostra tempestate illustres dixere elementa: per
33쪽
per moueri,quonjam habuetur ad motum alterius med ij. Nos vero dicimus elementa non simpliciter moueti per accidens, sed persemoueri, quodam tamen modo com mode posse dici clementa moueri per accidens: illud naque proprie & simpliciter mouetur per accidens, quod ita mouetur fertur sicuti is qui iii cultu vehitur aut in haui. Iri quinto Physicorii commode de hoc agitur. Si ergo elementa simpliciter mouerentur per accidens, nimirum oporteret elemeta per sie neq; sursum ferri neque deorsum, verum inhaerere alicui quod per se moueretur illis motibus. Constat tamen elementa noti ita moueri, sed ipsa sito nixu tendunt deorsum sursum ue. Neque fingere est quodpiam aliud in quo haereant: quod eis motibus per se moueatur: aliquo tame modo per accidens elemeta moue- tu quo propterea mouentur,qu6nia mediu dis disrupitur & diuiditur ex illorsi nixu ,&quo crutilas mediu sectum fuerit, eo celerisis mouentuti neq; aliuderesistentia habefit,praeterqua ex me dio. Hac ergo latione n5 iniuria cocedere possit mus elemeta naturali motu'm tueri,per accidet.
Discussa hac quaestione,alia suboritur: cur scilicet eletheia grauia leui ue omnia,quae inbueh-tur, prour natura fert ese inenti quod in eis pr. caeteris do minatus,citius & celerius semper mo- ueantur,quousque ed peruener3nt quo tendunt: huius rei causam nonnulli adscribunt impetui. inquiunt enim maiori semper impetu haec ons C ij
34쪽
D E ELEMENTI snia fieri,idebque etia celerius moueri . sed cum eos magis urges interrogasque quidnam sit hicampetus)quae qualitas unde veniat in elementarvel tacent, vel confingunt commenta quaedam, quae non fati, intelligi queunt,nedum lunt.No- nulli alterari atque assci clementa putant a proprio naturalique loco: quae quo magis ed appropinquant, eo magis assciuntur: unumquodque ςtenim magis asscit propinquam rem,quam dis
stantem. Caetersim n ab his quaeras cornam, si idem lapis seu eadem terrae gleba delata fuerit deorsum , spatioque quinque passuum tantum desςenderit, eademque iterum sublata E solo in quod decidit, idem solum repetat unius tantum passus spatio delata , postrema inqua parte prioris spatij quinque passuu,longe celerius,per eum passum postremii priori motu descederit, quam
posteriori hoc,cuin tamen a centro, code in te
uallo distet, & hoc posteriore motu , dc priore,cm ferebatur perpostremit hunc passum,qui tum inquam: nimirum silent,neque aliquid habent, quo positionem causamque suam tueatur. Ideo dicimus nos huiusce rei plures causas esse, quae sui reor in unum conueniunt, faciuntque motu velociorem ad finem usque. primo naque,
ut in octauo Phy sicora A ristot. dicit, ubi tractat
de motu eorum quae proiecta per se mouentur, inquiritque a quonam moueantur,postquam lia querint proiicientem hominem,seu machinanir animaduertedum est eam esse naturam aeris Maqua
35쪽
aquae, ut in propria naturaliq; sui ipserit sphaera, si a quopiam impellantur quoquo versus suo nixu post impulsum eum, primu aliquo spatio serutur ac aliquantisper motu citatiorem faciunt: deinde paulatim motu sistunt donec planE conquiescant: huic addas, quoniam vacuit spatium esse quodpiam natura maxime abhorret,ne mu-di unitas tollatur. Idcirco cu in aqua vel in aere quidpiam mouetur , simul ad illius terga cocum runt partes proximae acris vel aquae, quae prius pulsae, proprio deinde nixu pellunt,& vltra promouent: hae vero, quo plures fuerint maiorique nixu pulsis,eo citius & vehementisis concurrentes ad tersa mobilis illius illud impellut ac mo-'uent. Cum ergo fleba terrae deorsum pellitur, partes acris diuulsae concurrunt ad terga glebar, eamque vicissim deorsum pellunt: quo sit ut naturali nixui etiam hic addatur, ac propterea velocius mota, maiore nixu aerem pellit, & secat vehementius diuulsi aeris partes cocurrentes ad terga, & plures quam priores & velocius motae
magis adhuc & magis glebam impellui: quo fit
vicitias gleba descendat, parique ratione semper citius, quousque ad solum peruenerit in quo quiescit. haec causa verissima est, ut quiuis facild intelligere potest, cur grauia & leuia quato magis accesserint ad suu quaeque locum, tanto moueantur celerius: praeter hanc est & alia causa. Nam res mota in aero praeterquam qu bd aerem
secat impellit etiam deorsum inferiorem aeris
36쪽
DE EL EMENT Is parte antequa descendens amplius ipsum quoq; hcuerit . Nulli autem dubium est, quin medius
per, si in cotraria partem moueatur,magis obsi-hat et,quod contra eius impetu moveatur,quam
si quieuerit:item si quiescat, magis resistit dςscedenti glebae, quam si in eandem partem moueatur ad qua fertur clementu, seu gleba quae deorsim per eum aerem sertur. Quu etenim perspicuum est, qubd quanto celerius aer fertur in e
dem partem,tanto minus resistit:cum ergo terret
gleba ad partem illam acris quam iam vi, nixuq suo deorsum impellit, certi stimum est quod ob
minorc obsistentiam velocius descedet. amobrem magis propellet proximam aeris partem, ad quam cum deuenerit , ob minorem eius resistetiam adhuc velocius mouebitur quam prius. Itaque hac ratione semper videtur motus fieri yelocior qu0usique peruenerit ad locum eum, in quo secundi, in naturam quiescit. Duae hae rationes mihi videtur verissimsi adduci posse: cur scilicet grauium & leuium corporii naturalis motus siem per fiat velocior,quousque ad finem peruenerit. Non ulli praeterca addunt hanc quoque
rationem teritiam: inquiunt etenim,cum natura
omnis ab intelligentia diligatur,nihil absurdum esse, si in operationibus naturalium agetium interdu perspiciamus aliqua rationis vestigia: hinc esse, ut alia innumera omitta, quae omnibus o uia sunt,in generatione animalium plantarii, eariamq; operationibus atque accidetibus, quod videamus
37쪽
videamus aquam catenistam citilis ab aere frigido frigefieri & coagulari , quam frigidam: quoniam scilicet magis imprimit frigiditas incoir rium.quam in simile. Sic fiunt antiperistases,c5- pluraque huius generis mira. hac ergo de causaeuenire dicunt, quod res grauis seu leuis quanto diutius mota fuerit secudum naturam, locoque natura sibi debito propinquior fuerit, tanto magis niti & premere, nulla tamen propterea addira qualitate aut pondere, sed eo de naturali pondere magis ac vehementius niti, quanto longiori spatio delata fuerit,& fini propinquior. Hanc causam neque improbandam neque adprobandam mihi sumo . Sed cum duae supra expositae optime mihi satisfacere vidcantur, ac sussciente sine ope intelligentiae ac rationis cuiuspiam, ex accidentibus corum motuum causam adferre, satis mihi sint duae priores causae. Postqua a nobis ferὸ omnia exposita ad motum rectu de simplicem elementorum, inuestigemus quotnam sint elementa ex quibus constituitur unitiersum, praeter primu corpus aethereum, quod mouetur motu circulari sempiterno atque perpetuo. Plato in Timaeo, mundii hunc corporeum quidem, maxime tame pulchrum, inquit, factum fuisse a primo rerum omnium opifice: quamobrem deractu & oculis percipi posse absque luce, neque tactui obsistere, & palpabile esse posse absq; te
ra : ex terra ergo mundu constare dc igne. Nam
lucem ab igne prodire, imb quandam ignis spe-C iiij
38쪽
DE ELE M ENTI sciem esse putauit Plato. Duo ergo haec corpora
extrema sunt,ex quibus constat uniuersum: veruextrema indigent medio, quo veluti vinculo domodo fiant unii,& inuicem coniung/ntur. Medium vero illud maxime est secudum naturam, quod etiam maximὶ unum est cum utroque e tremo.Tale autem medium reperitur in propo tione geometrica . Nam in ea proportione, m dium alterutri extremorum collatum statim refert naturam alterius extremi,ut puta duo, quatuor,octo: nam octo ad quatuor, duplam habet proportionem: item quatuor ad duo, duplam.
C5tra, duo ad quatuor collata,subduplam: quatuor item ad octo, pari modo subduplu est. huiusmodi ergo medio contraria seu extrema maximε efficiuntur unum:ignis igitur & terrae mu-di elementa extrema, huius rationis medio coniungi opus est si mundus maximὰ unus effici debet. verum ut a geometris demonstratur, inter duas superficies planas unu tantum medium in
hac geometrica proportione inueniri potest, at in corporibus solidis hoc fieri nequit, unico medio corpore: quod ita se habeat ad extrema corpora, quemadmodum supra diximus quatuor se habere ad duo atque ad octo. Sed duo corpora oportet esse media, quibus extrema uniatur hac proportione geometrica, hoc Euclides euidetis. sime demonstrat. Igitur in mundi constitutione ignis & terra si cottingi optima ratione debeat, duobus indigent corporibus mediis. Merith cr-go ab
39쪽
go ab optimo & sapientissimo rerum opifice,aer& aqua collocata fuerut inter ignem & terram. Mundus igitur summa ratione ex quatuor his
elementis constat,igne,aere,aqua,& terra. Haec
Plato in Timaeo.Nobis vero neque illud in praesentia discutiendii ducimus, an scilicet lux absq; igne esse queat: nihilque tactu percipi sine terra
Item an corpus aethereum coelorum inquam iit
igneum, ut sensisse clia hoc in loco videtur Plaato. Id tantum dicemus, hanc Platonis rationem de mediis elementis inter ignem dc terram, non esse sumptam ex principiis propriis quae per se conueniant corporibus naturalibus , sed sumpta fuisse a qualitatibus mathematicis. Itaque de genere in genus aliud processisse videtur Plato. Caeterum quoniam consimili argumentationis genere videtur Aristot. usus fuisse in primo de cor-lo,in ostendendis generibus motuum simpliciu rationem etenim sumit a figuris geometricis, ut
superius adnotauimus. oniam tame ea ratione sequebatur sid quod sensu cospicimus verum esse) duos scilicet esse motus simplicium corpo
rum & simplices,rectum inquam & circularem: sic etiam concedimus Platoni rationem sumpta a geometricis,de duobus elementis mediis:qua-doquidem costat sensuque deprehenditur duo esse elementa media inter igne & terram,aerem scilicet atque aquam. Nos vero in ostendendo elementorum numero utimur ratione physica, sumpta a natura motus rectri. Duo simi genera
40쪽
DE ELEMENTI smorus recti,ad medium videlicer alter,& altera medio. Nam sphaerica figura duos hosce veluti terminos habet, centru inquam & circunserentiam. Corpus ergo unu est simplex, quod etiam appellamus elementum, quod ad medium se
tur:alterum a medio ad circunferentiam tendit. Prius omnino dc simpliciter graue est, posterius omnino & simpliciter leue,terra.f. & ignis. Verum quoniam natura, quantu feri potuit, con ta est, etiam in diuersis & contrariis generibus, reserre unitate, miroque artificio, omnia ita inuicem colligauit,ut postremum superioris gen ris maximὶ propinquum sit supremo generis inferioris: ut hac ratione uniuersa entia in diuisa inter se quodammodo essent, & unam specie uniuersi facerent.Necesse ergo fuit ad mundi unius constitutionem, ut haec duo extrema elementa, graue inqua simpliciter, & leuc simpliciter medio quodam vincirentur: huiusmodi vero modium unum tantum esse non potuit. Nam locus. unius corporis med ij qui& naturae debcretur, nimirum medius esset inter centrum & circunferentia aeque inter ea extrema medius. Hoc e go medium corpus abselutὸ medium dici non posset,quod natura tenderet ad medium: neque natura recederet a medio,sed uterque horu ni ruum pari & aequa ratione corpori couenirer, dc
abeoclem negari posset. nam cum natura mou
retur ad locu hunc medium aequo distantem interuallo ab illorum utroque,circunferentia scili