Joannis Devoti ... Institutionum canonicarum libri 6. i.e. 4.

101쪽

Ioaut oceidua libra sit, quasi vergens , atque ad unam Par tem inclinan . Retioil hanc sententiam Iacobus Gothosredus ad Leg. tinio cod. Theodost. de Oblation. volor. tOm. RF. edit. Lip/iae, est. et occiduam lihram explicat λ. minutam, quemadmodum a seriptoribus occiduum, imminu ium, et quod oecidit, passim appellari demonstrat.' 4ὶ Ieg. 1 a P de Teatib. , Cop. 17 eod. g. X. Mulla etiam in tes libus requiruntur uleurum testimonium judicio probetur. Principio citandi atque etiam inviti cogendi sunt ad serendum les limonium, ei patefaciendam veritatem. Vetus est gendorum testium in causis criminalibus I): sed postea Jus linianus eliam ad civiles causas jus Idem

produxit 2), atque ila factum est, ut in his quoque causis inviti darentur testes, qui pridem erant tantum voluntarii 33. Nunc igitur jure civili olim invitis denunciatur testimonium, exceptis cognatis,

assinibus , et quibusdam aliis M.

a) Leg. 4 , 5 et is si de Teatib. Plinius Isb. 3 D.

9 ad Minutian. p. 6a ea. Oronii i703 conser Cironium adiit. Decretal. de Tealsi. essen. sa) L. t 6 et is cod. de Teatu. Antiquiorem illam e .stitutionem , qua novum hoc jus induxit Iustinianus, ipse memorat eis. Leg. 36; eam vero sex Basilicis rest; tuit culaoius Obserrat. lib. 8 cap. RI opp. Iom. 3 eol. 186 edit. cit. Delestibus ad serendum testimonium cogendis est etiam decretum in Lego Ripuariorum estp. apud Balutium Capstu. Iar. Ites. Francor. tom. i eoI. 27 e t. Venet. IT 2, et in Logo Salica eop. 5i , apud eumdem Balutium col. est.223. Si quis, in Lege Sali ea scriptum est, teδlea neceδεω

nire noluerint, qus eoae neeeδRarios habet, ma unire smo. nere in illos debet. Si vero vehite nolue sit, eι eos Sunnisi legitimum impedimentum ) non detinuerit, unusquisque G. lorum aereentia denariis , qui faciunt 3oli a quindecim, eulpabilis judicetur.

102쪽

XL Romana Ecclesia testes hortari, et me-nere , non cogere consuevit si). Tantum ecclesiasticus judex invito testimonium denunciat , si is Odio , vel gratia, vel timore se subtrahat 2); atique alia desit probalio , unde Teritas nosci pos

sit 3). Et laicum quidem ipse judex cogit ad se

crendum testimonium per excommunicationem 4), Clericum vero per suspensionem ab ossieto , et be- nelicio, quam , si adhuc pergat obsistere , Sequi potest sententia excommunicationis ac depositio- .

nis 5). Quod si quis jurejurando promiserit , Re

non dicturum testimonium, nulla vis sacramenti

g. XII. Sed et iurati. debent esse lesies, qu

niam injuralis non creditur nisi eis adversarius dijusjurandum remiserit si) ; praeterea non singulores, quales sunt, qui singuli de disjunctis, diversisque actibus testantur , iique , inter quos de eodem actu non c0nVenit s), neque qui rem exauditu deprehenderint, quia testes auriti plenam sibindem non vindieant, nisi alia praesto sint adminicula, aut nisi affud causae natura postulet 3ὶ; . denique nullo vilio laborare debent, propter quod a testimonio repellantur. Quidam enim ab omnibus iudiciis arcentur, quidam ab aliquibus, quo

rumdam testimonia pro certis personis, quorumdam contra certas perS Ras non recipiuntur' -

etiam Capitularia Caroli M. lib. et cap. 283 t. I eoL 787edis. Miuui Hen. Irra. Forte hujus sacramenti a testibus

103쪽

emittendi neminitas Deit, ut nonnisi a jejunis testitionium dari deberet. In capitularibus Caroli M., et Ludovici Pii lib. 5 cap. aret apud BaIulium ιom. x eol. 584 et 6 8 edit.

est. scriptum est: omnino nullaae, nisi jejunus , adjura. mentum , vel ad testimonium admittatur. Quod item con Stitulum est in c. I de Teatib. , Nullua testimonium aes eat , nisi Rhmur. Nam uti sancitum est in canone , quem Ornelii P. Domino describit Burchardus in meret. lib. 1 a P. 12 , honeatum, et Datum ridetur, ut qui in eane is det jurare , hoc jejunua Deiat eum omni honeatate, et timore Dei. Sane vetus haeo est Ecclesiae disci pling, ut nonnisi a Jejunis sacra tractentur can. 6 et et diat. 5 de Con-aeer. Sed ne despicienda quid om videtur conjectura eorum,. qui testes ieiunos testimonium ferre debuisse putant, ne onusti vino , et cibo perturbatam aut minus veram attestatis. nem emitterent. Sane in iisdem capitularibus Caroli M., et ' Ludovici Pii C. Io 3 lil. 5 De. est. eol. 565 eaulum est, ui nullaa ebriva avam caulam in malis p Sil eonquirere, nee leatimonium, nee placitum Comea habeat, nisi jejunus. Illud de episcopis statutum est Novel. cap. 7, eOS non ad instar aliorum testium iureiurando, sed fide tantum sua, ut docet Sacerdotos Dei proposuis sanctis Evangeliis, testimonium serre oportere. Tribariensi autem Concilio ann. 89ean. 2I col. 64o tom. II eoliset. Labbaei sancitum est, ut Presbytere vir furamenti per onerum congemationem inis terrogeιur , quia Meerdotea ea levi eauga jurare nora M. Mnt. Consule Christianum Lupum Append. ad Epheain. La.

ubi causas habes, pruter quas clerici jurant

Tompus , quod hominum memoriam superat, per testes auditu , in quibus insint omnia, quae inesse oportet, et recte deuronstratur Leg. 28 E. Probat. Iisdem quoquo testibus consanguinitatem probari, traditum est: sed hodie, uti monet cujacius ad cap. 47 de Teatib. opp. 6 eol. 856 edis .eit. , Lateranensis ConciIii decreto arctata ad quartum gradum prohibitioso nuptiarum , arctatur etiam de auditu testimonium. Couser ipsum eap. 47 Teatia.

g. XIII. A Judiciis omnibus, iamquam minus apti, et idonei ad serendum testimonium , repel

luntur furiosi , amentes 13, itemque impuberes ,

104쪽

jure deerelalnim quilibet reus criminis postulatus, tiamsi nondum consessus , convicius , damnatus et notalus infamia sit testimonium dicere prohibetur M ; exceptis gravioribus eriminibus , qualia sunt simoniae, et laesae majestatis 4 , in quibus etiam infames testimonium serunt 5). Nam ie- sies non tantum infamia , sed etiam infamiae Sil- spieiuno vaeare oportet 63. Celeri criminosi omnino rejiciuntur, eum adhuc in sceleris contagione versantur γ). Qui crimen perpetrarunt, modo periuri non sint , ac deinceps salva existimatione abiecerunt , ut judiciis civilibus, non item crimi . nalibus, in quibus de Crimino, poenaque agitur , testes esse possunt 9ὶ.

camotensis D. M opp. tom. 2 p. 23 es. Paris. I 647. cum in ausis aeevaationi a , inquit, aeeumtorum, ει ιε- .hium innocentici quaeratur, ad insimulationem tamen .um iocorum visam in mea μνε - admiιν.

Si Crep. 32 de Simordi. 6ὶ cap. I de Meept. , ean. 39 cop. 2 qu. 7, east. a re 3 eup. 3 qu. II. 7ὶ Cap. 54 da Teatib. . eap. 3. de Simon. Consor. etiam capitularia Caroli M. 7 ea . tom. eol. 73aec Balutii est. 8ὶ Qui in alia causa aliquando pejerasse probantur , amsi do periurio illi damnati non suerint, testes esse prohibentur eap. et de Teatib., can. IS cap. 6 suaeδt. I, can. 7 et i 4 eap. ga qu. F. '

s) Cop. 34 de Teat s. . g. XIV. Incertis causis testimonium ferre nequeunt foeminae in causis criminalibus i) , nisi plane alius desit veritatis lendendae locus , ac

105쪽

nisi agatur de fravioribus criminibus simoniae, et laesae majestalis in quibus eliam.minus idonei te fles recipiuntur 23 ; patronus, et advocatus in causa , quam defendunt 3) , judex in causa , quam judicat 4 , denique omnes in propria cauSa le stes esse prohibentur 5 .

si Iure civili a eausis erἰminalibus mulierum testimo. nium excluditur , si hae corpore quaestum faciant Leg. 33. 5 si de Testia. Sed decretales omnes universe Deminas repellunt.

5ὶ Gn. a et a c. 4 qu. 4, Leg. 6 eod. de Ga G. XV. Pro certis personis testimonium ferro nequeunt ii , qui sunt de domo sivo familia nisi sint spectatae fidei , et probitalis si), vel nisi in controversiam veniat, quod alio modo probari non potest ; veluti si quaeratur de cognatione, legitimis natalibus , aetale 2 . Similiter neque amiciles limonium dicunt in causis amicorum 33, neque ii, qui similem cum aliis habent controversiam , et quorum judicium illud interesso potest 4); ilemque monachi, et clerici in profanis rebus coram laico judice testimonium ferre velantur, nisi aliud postulet necessitas ostendendae veritalis; uno casu sunt testes cum sui aut eorum testimonia ecclesiasticus judex recipit.

exceptis eriminibus laesae majestalis , haereris et

106쪽

simoniae σ), inimicus conlpa luimicum R, libertus contra patronum 4), illius contra patrem, et pater contra silium , exceptis causis matrimonialibus so) ; haereticus, ethnicus, Judaeus contra Orthodoxos 6), deuique in causis criminalibus laicia serendo contra clericos testimonio jure decretalium repelluntur 7).

6 p. si et 26 e. a T. τ) Gn. a 4 de Trasib. g. XVII. Probi, et honesti lesios legitime examinandi sunt, ut ipsis in judicio fides habeatur. Ergo qui probare debet , quod est incertum , testes producit, quos inde competens judex advocat, posteaquam e0s dignos judicavit, qui in judicio recipiantur. In primis aulem citandus est adversarius, contra quem testes asseruntur, ut contra ipsos proponat , si quid sorte objiciendum habeat 1 . Sio probati testes initio jurant, se procul habere causas omnes gratiae , odii , simultatis , eaque dicturos, quae Vere Sciunt, non ut cuiquam gratisicentur , neque ut spem aliquam propositam habeant, sed quod uno veritalis studio seruntur σ). Deinden judice clam, et seorsim ab aliis, singuli interrogari, et examinari debent 33; nisi ex justa causa ad iudicem venire impediantur , quia tunc ad eos mittitur , qui interroget μ). si p. a de Teatib. , quem in locum vide cuiaetum

107쪽

pos ad serendum in judicio testimonium vocari vetuit Justiis nianus reo l. I 23 cap. 7 et S. Ad per naa .reiciae , eosque qui valetudine impediuntur domum muli oportet asjurandum , scriptum est in L. Coc de jurevuran. videndus cuiacius in tit. Eo lib. a decretas. c. N Opp. t . 6 col. 839 ed. Venet. I et 78, qu, verba illa ad Drest, aspersonas Triboniani esse arbitratur. Nulla harum personarum quae vrestiae dicuntur mentio est in eup. S de Z -δlib. et attestat. , sed tantum memorantur xaletudi narii a neo , vel debilitate confecti, aut paupertate depresai

g. XVIII. Summa in hoc examino diligentia est adhibonda 1) , et responsa lestium clara esse debent , ita ut si obscura sint , iterum illi interrogari debeant 23. Interrogantur autem de circumstantiis , personis, loco , tempore , credulitate, fama ; in primis autem scientiae causam asser re testes oportet per eum corp0ris sensum, cui res controversa subjicitur, veIuli per fidem oculorum, si de laclo , per fidem aurium, si de dicio quaeratur 3 . Quae interrogationes plerumque ab Adversario proponuntur 4), quo praesente interrogandi sunt testes , quae civilis 5), et canonici juris 6ὶ disciplina est; sed sori usu jamdiu receptum est, ut clam a judice interrogentur, ac tantum vocetur adversarius, ut adsit, cum illi sacramentum omittunt D si Cap. 3a de Teειῶ. a) Cup. 53 eod. 3ὶ Gup. D et 47 eos.

et) Error interpretum , maxime veterum, hunc morem induxti: error autem processit ex pravo intellecla Zenonis resstitutione in L. I a Cod. de Tratia. Ea quidem scriptum est intrare testes judicantis Leeretum. Verum, ut beno movet Polli ius uissor. sor. Roman. lib. 5 ecty. Ia secretum

108쪽

XIX. Peraclo testium examine publicanda, sivΘ vulganda , in litigantibus demonstranda sunt omnia, ut intelligant, qt id gestum, dictumque sit, ac si quid habent objiciendum proserant 13. At post publicationsm neque super propositis articu.lis, nisi sorte aliqui omissi fuerint 2), interrogandi sunt testes R; neque in eorum pers mas aliquid opponi potest, nisi qui eos refellit, prius juret, se id non dolo lacere ; aut nisi ante publieationem

protestatus sit, aut nisi Ostenderii, se demum post publicationeny didicisse exceptiunum causas , quas ignoraverat M. Testes ab actore datos rosellere potost reus contrariis ab se produciis testibus, quos ac lor aliis item testibus resutabit; atque hie debet consistere productio testium, ut lites habeant me-- dium quemdam modum 5 . Cum inter ac loris , reique testes pugna est, plus fide digui, ac verisimiliora affirmantes, cum haec hia omnibus paria sunt , plures numero praeseruntur 6 . Testimonia vero in uno judicio recepta fidem laetunt in eademeausa , es inter easdem personas coram alio judi-ee D ; sed in summario recepta in plenario non probant 8 . . r i p. a 3 et 4i de Peειῶ.

Ioeis explicatur , Iustis do causis etiam quarta te tium profluetio coneoditur. Illud omittendum non est, quod recte o, soruat Criacius ad C. 49 de Testia. est. ιom. 6 col. 856, magnum inter refellendos , producendosque testes direri mea intercedere. Nam lesius refelli , et resutari etiam post publi-

109쪽

IIoeationem roele possunt; eum lamen post publiealionem ii, levi , vel alii non producantur.

8ὶ Cop. 33 eod. g. XX. Praeter testes, probationes educuntur oliam ex instrumentis, nimirum ex scripturis, quaesidem judici faciunt rei, quam continent. Nam angustiori significatione scripturae instrumenta appellantur ; cum latiori significatione, quidquid ad causam instruendam perlinei , ideoque etiam testimonia instrumentorum nomine comprehendantur 1 . Instrumentorum quae rite consecta sint . eadem est in judicio , quae testium , fides , et auctoritas . 23, eaque vel publica vel privata sunt. Publica instrumenta , Sive scripturae sunt quae publica auctori- . tale coniiciuntur a personis , quibus id munus datum est , uti sunt censuales tabulae, instrumenta notario rite conseripla , acla judicialia , scripturae ex publicis archiviis eductae 3), ei a publica persona consectae. Eodem loco sunt Scripturae

publico , et authentico sigillo obsignalae , veluti Principis, Episcopi, Capituli, Universi talis, itemque

libri Parochorum, in quibus baptismata, matrimonia, sunera describuntur. Privatae scripturae a privatis nulla publica auctoritate conficiuntur, et huc spectant epistolae , apochae, antap0ehae, chirographa.

13 L. et P. de Via. instrum. Harmenopolus. st lis. 2 e. 22 δικιπιεικτοι seat tam probationes, quam instrumen. ta, quia haeo probant illud, quod judicio proponitur, et causarum firmamenta sunt. In Ba ilicis vero , et apud eumdem Harmen olum instrumenta proprie dicuntur pacta moventa in scripturam redacta , ut aelum iacilius pro.

110쪽

g. XXI. Publica instrumenta plenam in judi

cio probationem constituunt ; modo aulentica ipsa, hoe est autographa proserantur 13. Nam exemplo' non facile creditur, nisi ex aulentico sumplum legitime sit , et cum eo conseratur , probeque conveniat 2). Fides lamen publicis quoque instrumentis subtrahi potest exceptione salsi talis , quae pluribus testibus evidenter demonstrata sit 3). Praeterea nihil efficit qui inter se contrarias scripturas

protulit 4), aut abrasas in loco suspeelo 5), aut Iectionis ita impeditae, ut legi , et intelligi ne

g. XXII. Privata seriplura, cujus est compe la veritas, tantum contra scribentem probat, modo causa' debiti expressa sit 1 ; excepta liberaloria consessime, in qua creditor sibi solutum debilum prositetur, quaeque nulla etiam adjecta cauSa, contra scri utem probationem facit M. Sed scripturae , quae tribus munitae sunt testibus , vim li

boni publici insi umenti R; ae libris mercatorum

publicae utilitatis, et commercii ratio tam pro seribentibus , quam matra scribentes sidem tribuit.

se tamen est, uti animadvertit Brunnemannus sti est. I. xium. 6 , quod constet da manu , et subscriptione testium sive per recognitionem , sive per comparationem, et quod etiam par tes ipsae subscripserint , testesque idonei sint.