Joannis Devoti ... Institutionum canonicarum libri 6. i.e. 4.

111쪽

XXIII. et probatio, quae oritur ex jurejurando, quod definitur assirmatio religiosa, hoc est advocalis in vini Numinis in testem ejus rei , quae promittitur, aut asseritur. Dividitur Jusjurandum in promissorium, et assertorium. ΙΗud s turum respicit, atque in contractibus non ram adhibetur ; hoc ad praesens, aut ad praeteritum tem pus vertinet. Assertorium juramentum triplex est, i volui arium , judiciale , et necessarium ij.

1, Inseriptio illa tituli Pandoetarum δε Iurejurando M. νε voluntario , asia necestario, ei Iudiciathiriplicembei iurisiurandi divisionem.

go XXIV. Voluntarium est, quod alter alteri aut ex conventu, aut sine conventu extra judicium deseri, vel refert 13. Deserre jusjurandum est adversario offerre juri urandἱ conditionem ; referre - lem est non suscipere hanc conditionem, eamque in ipsum offerentem rejicere. Judiciale juramentum est, quod in judicio alter litiganilium alteri deseri, judice non cogenie, sed approbante: necessarium

est, quod judex vel aclori, vel reo deseri, ubi pleua probatio desit, ut inde veritas innotescat s .

. si in Mete hoe iusiurandum voluntarium dicitur, quoniam sive illussi.ex paclo emittatur, hoc quidem ex libera litigantium voluntate Procedit, ac praeterea qui idem ex paelo de. serre debet neque extra iudicinm ast deserendum cogi, no-- quo item , si deserat, adversarium ad iurandum adigere possit; sive contra sine eonventu deseratur, integrum sit d. serenti non deserre ; integrum ei, mi delatum est, neo. Praestare, nec referre integrum denique ei, cui relatum est, nee tune illud praestare , quoniam semper deest, qui cogat , eum id privatus in privatum esBeera nequeat. consula vovium in Mandret. lib. I 2 Ωι- Ε Ηιm. P sὶ Da voluntario jurejurando eadem est Latinorum , Graecorumque sententia, sed do necessario, ac judiciali ma-. gna dissentio', quam jam sua aetale suisse tradit Aeto in Summa co4. de jurejur. num. 6. Nain Graeci necessarium,

112쪽

I 13 voeant, quod alter alteri in iudieio desert, iudico suscipien. di, aut reserendi juramenti necessitatem imponente et judietate , quod judex ipso desert sponte sua. Balsamon in Asmoeanon. HOui tu . r 3 cap. a' apud Iustellum Biblioth.

Iur. Carion. t n. 2 p. III et es. Paria. I 66 I. Voluntarium,

inquit, quod datur eae noluntate partium emra iudicium sneeragarium , quod deferente aetore, et eae liuerloquutione Diaeis datur ; Iudiciale, quod Iudicia gententia, etiam Montibua iis , qui litigant, controversiam decidit. Cuja- eius in Paulum Lecepi. senten. lib. 5 ιst. 3I OPP. ιOm. Reol. et ad Ediet. Paul. lib. 38 Leg. II scol. a II il rem omnem distinxisse videtur, ut voluntarium jusiurandum sit , quod alter alteri extra judicium deseri, ne-eessarium , quod ulter alteri in judicio , iudiciale quod a judice desertur. Tum insero. lib. I et e. 35 ιom. 3 coι. 494jusjurandum alteri ab altero delatum voluntarium, aut denarium esse inquit ; voluntarium, quod extra judicium ;necessarium , quod in iudicio desertur. verum in Paraliti.

sistrator. ad ist. de Iurejur. asne voluntar. Sive nec Sar.

Φire Diaeial. t. Io I. 393 voluntarium esse inquit, quod ab altero alteri desertur in iudicio, vel extra iudicium; ni Marium , quod refertur ; iudiciale , quod a judice referiar. Ego communem Latinorum opinionum sequor . Sane Ca-jus in Leg. 3 T. de jurejur. maaeimum, inquit, remedium periendarum litium in usum venit juris tirandi resistis, Da vel eae pactione Osomum litigatorem, vel eae auctori ia'e judicia deciduntur eontra rarae. Duplex hoc loco Ca ista jusjurandum proponit, alterum , quod eae pactione Π-ijutorum , alterum, quod eae auditis auctoritate omittitur. inuromeatum , quod ex litigatorum pactione procedit, Πecessarium esse omnino non potest; cumque huic pactioni oppo-vatur judicis auctoritas, quae necessitatem lacit, consequense i, ut necessarium iuramentum illud prorsus habeatur, quodia dubiis causis a iudico pro sua auctoritate desertur. Iura Medium autem ex pactiono aut in judicio, aut extra iudi eium datur. Hoc sane voluntarium est, illud judiciale, quin viam coram iudico omittitur. Revera Paulus LeI. Ir P. Ghejur. iuramenti ex conventione unum genus constituit. JuSDnundum, inquit, quod eae oonventione eatra judicium desertur, referri non poteat. To mira iudicium evidentur ostem

dit, aliud esse jusjurandum ex conventione, quod in iudieio elertur; et hoc nonnisi judiciale juramentum esse potest, quod ., alio distinguitur propter eonventionem, quae in judicio id est. Crius, qui genus enarrabat iuramentorum finien-

113쪽

dae litis causa inaulularum, utrumque iuramentum , quod

nos voluntarium, et judiciale appellamus, eomplexus est uno verbo eae eonventione ς sed PauIus, qui speciem ea plicabat conventionalis juramenti, addors debuit extrajudisium, ut ostenderet, non utriuetque conventionalis iuramenti vim eamdem mss, sed aliud valere juramentum ex eonventione in judicio aliud juramentum ex eonventions extra judicium savia. cimmunem Latinorum do iurisiurandi distinctione senistentiam , praeter ceteros , lato exornat Domitius in iis . DL,eat. de jurejur. opp. ω m. I. l. 849 3eg. , et Voetus in Pandect. M. Iasenum. 7. vido etiam Ant. Hab

f. XXV. Juramento necessario :locus est in eausis dubiis, idque dicitur in letorium, quoniam eo semiplena probatio suppletur 1 . Dubiae causae ex veriori sententia sunt, in quibus plena probatio data non est, puta, quod graves adsint pra sumptiones, quae non Omnem abigunt scrupulum, aut quod allati sint testes , in quos aliqua exceptio cadere posse videatur. Dosertur hoc jusjurandum ei, qui semiplene probavit, modo permnarum, et causae ratio habeatur 2 ; ei si reus aeque, atque actor Semiplene probaverit, deserendum est reo , cujus in re dubia polior causa est M.

iὶ uni semiplenam probationem contemnunt, iuramenti suppletorii nullam rationem habent. At in dubita cavata , ut inquit Caius in leg. SI E. de Grejur. , vel ut loquuntue tabulesianus, et Maximianus tu Iem 3 cod. de Reb. creae,

si probationum inopia iudis delato iuramento litem finit.

vorum si quaerimus , dubia eouaa, et inopia probationum nihil est aliud , quam causa , iis qua semiplene prohatum est. Nam si dubiain causam, et inopiam probationum in. telligamus causam', in qua pares ab actore, es reo probationes Maao. sunt, par erit utriusque causa, ideoque absolvere oportebit reum, cujus tu pari causa potior condilio est Ies. 125 et a 28 de Regul. Iur. , ev, 6 de Fita. an. aιrum. , cap. 65 de Verb. δ0nis ta 6 ; tantum aliost, ut tutiurandum a iudico deserendum sit. Rursus si probationum inopiam , uuod placuit Giphanio in test. 3, eod. de Reb. erea. , intelligamus causam , in qua nihil ab aetore proba. tum est , erit ossinino iudicandum pro reo, quem actore non

114쪽

probante. . . . et 3I nihil ipse praestet, oblinere Imperator Antonius in I. 4 cod. de Eden. Restat igitur, ut dii

biam causam , et inopiam probation uiu om uino reseramus ad causam , in qua semipleno probolum est.

g. XXVI. Oblatum Suramentum Illigantes re

cusare non possunt , nisi justam habeant recusandi causam ; ut si deseratur reo, contra quem nihil probavit actor , aut ac lori, qui plenam probationem attulit 1). Delalo , et emisso juramento se acundum eum, qui juravit, serendum judicium est 2 . In omnibus autem causis civilibus huic juramento locus est, non item in crimiualibus propter periu

33 Couser Voelum in pandect. lib. II ID. a num. Io. Iuramentum hoc , quo quis se purgat ob infamiam ex cri mino contractam , purgatio cooonica appellatur, de qua titulus est in Decretalibus de Purgatioue canonica, ei cujus olim frequens usus erat. Clerici, qui 3unt de apostagiae erimime infamati. . . . Per distinctionem ecclesiasticam ecteriseendi sunt, donee desulente probatione ad infamiam abolemaeam Puryationem canonream curaverint exhibere, inquit Innocentius III. in cap. 3 de Apogiat. Idem de clerico l1omicidi reo in ea . a de Calumn. , do Presbytero accusato in cap. Io de Aecusat. , de clerico coaeubia alus suspeeloca cap. S de Cohabit. cleric. et statutum est. Memorant quoque hoe sacramentum Augustinus Epist. 7Sopp. tom. a col. 24t ed. Mauris. Venet. l75o , Gregorius M.

Iom. 2 eol. 597 , 86ι, Ialiis Paris. cit., et Gregorius Turonensis Hisιor. Francor. tib. 3 eap. 9 eι 4o eoι. boaet 4 in ed. Paris. I 699. Juraro olim mos fuit ad B. μιrseorpus , de qua formula , et similibi' videndus Du-Cangius in Glossar. veteri consuetudine, iustitutoque iuraturus, tres, quinque , aut septem eiusdem prope ordinis vicinos, aut salintem , qui eum plane nossent, ac probatae fidei essent, sibi socios , tamquam adsertores, adsci debat can. Ia, 13, 16,

115쪽

7 , 19 Cv. 2 gu. 7, 9, II eis PuryM. cansn. , suo speciant formulae tertia , quinta , aut leptima manu Iuraro. Interdum plures eliam ad jurandum vocabantur, si aut qui se purgabat , laicus esset, aut gravioris esset insa mia criminis, qua clericus laborabat C. I et io de Pur sat. canon. Hi porro Socii Compumatores , et Sacramen tales dicebantur ; quorum crebra mentio est in capitularibus Regum Francorum, praesertim in Capitular. Dagoberti tit.

s num. 6 et tis. 9 num. 4, in Capitularibus Caroli M. S. 3 cap. 9 apud Baiulium t. 1 eol. 68 , 84 , 509, etia

g. Salica tu. 5o G. I. gal. Primum ille , cuius eruin eg tum , de quo quaerobatur, super sancta Evangelia tu rabant, deinde compurgatores iurabant similitur super saructa Evangelia , Cum vero , ut ipsi credebant, iurasse can. II cv. R quaeri. 5. Sed nunc purgatio canonica sere ubi quo desueuit , no amplius in causis criminalibus iusiurandum

omittetur. consor Giraldum Fae sit. Dr. Pontis . l. 5 tit. 34 Seet. 894 pag. 23. Memorat etiam Gratianus can. 23 P. 2 qu. 5, ex Concilio Normaciensi purgationem per

Sacram cammuntonem , quae hoc modo fiebat. Cum aliquis accusatus Omnem ab se removere cupiebat suspieionem cri,

minis, quod 'el non poterat demonstrari, vel non salis evidenter excludi, is ante altaro, et sanctissimam Eucharistiam ducebatur. Antequam vero Christi corpus aeciperet animum suum aliis praesentibus declarabal his , aut similibus ver bis. Corpus Domini eis mihi ad puryationem dodie. Plures huiusmodi purgationc uti consuevisso testatur Muralo. x rius Italis. Gaaert. 38, qui illud etiam animadvertit , quod quamquam haec purgatio parum disserret ab ea, quae per iuramentum fiobat , tamen posteriori aetato legit,ma , et canonica purgatio iuramentum habitum est. Alias quoque purgationes describit Marten ius de Antia. Cocles.

νδε. lib. 3 cap. g. J-4. XX VII. In probationum ordinem reserendapst etiam inspectio rei, quae a judice adhibetur, ut oeulis Subjiciat, quae non satis certa, et explinralii sunt, atque ita Oculorum testimonio controversiam expediunt. Hane in systelionem pragmatici ac-e Sum vocant, quia judeX ad rem inspiciendam accedit , eique loeus est in iis rebus quae sub ocu

las caduui; veluti in judicio siuium regundorum ,

116쪽

TIIae saevitulum, In novi operis nil talione, in ae-iale ex habitu corporis desinienda , in causis matrim0nialibus, in quibus quaeritur , num aliquis aplus ad matrimonium sit, num unquam venerem exercuerit. Verum in his causis judex non solum

rem ipsam inspicit , sed viros adhibet peritos rei. de qua agitur, aut ipsis judicium committit. Quinis causis mairimonialibus ubi quaeritur , num quis liberis operam dare possit, viri a medicis, et chirurgis , mulieres ab honestis matronis . et obste-uieibus inspiciuntur si

s. XXVIII. Denique vim probationis habent praesumptiones si) , quae sunt conjecturae ex aliquo verisimili ad probandum sumplao 2ὶ; eaeque vel juris . vel hominis sunt, Praesumptio duris a .

lege procedit, hoc est certa lege, vel canone comprehenditur , neque a judicis arbitrio pendet, e que duplex est, pro diversa ratione, qua proponi-iur, alia juria tantum, alia jurta et de jure Praesumptio juris et de jure est, quam non modo jus probat, sed etiam ita certam , alquo exploratam habet , ut omnem contrariam probationem .excludai. Ita jure Decretalium si quis coneubuit cum muliere, cum qua prius Spon8alia conlr erat, inducitur matrimonii praesumptio, quae labefactari non potest , et qui ea premitur , aliam uxorem ac-

iJ L eq. 36 Cod. . vi Prob ., c. in. da Pr ati t. c. 7 M LYMret. in 6. aὶ Boo in primis liabet praesumu,tio, ut ad veritatem reseratur , neque de salsis argumentum accipiat, in eoque differt a fietions , quae fit da eo , quod non est, nec suit, veluti fictio legis Corneliae, quae postliminio reversos iit

117쪽

eivitate semper fuisse singit, non autem praesumit. Hoc etiam speelat Publiciana actio', et ficta traditio, cujus in juro civili frequens usus est. Ita si quis sibi rei donatae, ei non traditao usumlaucium retineat , ut in lag. a8 eι 36 g. Maai quidem cod. de Donat. , vel conducat , ut in Leg. 26 P. M Rei viniae. , vel precario possidere constituat ut ita ιυ. 13 F. de Aepuir. posseas. , traditio corporalis rei donatae pro iacta habetur, quamquam rc vera facta non fuerit, quia singitur , quod donans donatario, rem κατοι συντομιαν

brevi manu tradiderit. Raro jus canonicum has fictiones a mittit; nequo assentior cvjacio, qui obaervat. lib. Is cap.r8 opp. tom. 3 col. 51o, fictae traditionis argumentum S mit a e . a de Conauet. , ubi glebae traditio nou siclionem continet, sed signum ess datae possessionis, alque ejus veritatem ostendit. Quao traditio sit saepe per glebam, per herbam, per sestucam , per cultellum , per ostium, in laris mulis antiquis , per panem , per librum. Atque ita annulusaignum est foederis conjugalis, et veri matrimonii, vitta coniunctionis can. I cap. 3o qu. 9. Est autem praesum

piis diligenter a fictione distinguenda.. 3ὶ Cap. 3o de Sponsat. Sed hoc ius antiquatum esse

s. XXIX. Praesumptio juris tantiis est ea ,

quam Jus probat tamquam verisimilem , non tam quam certam, et veram , ad ut eontraria probatione infirmari non possit. Ita haeres , qui inventarium non consecit, haereditaria bona distraxim censetur ; sed haec praesumptio contraria demou- stratione tolli polost. Hujusmodi sunt pleraequis praesumptiones, de quibus agunt decretales in . ii tuto de Praesuptioni a et liarum omnium Proin priae sunt formulae existimari, intestim. Beri. Praesumptio juris et de jure omnem re spuit contrariam probationem 1); praesumptio Iuris tantum non eam sane respuit, sed probandi onus in illum transeri, qui habet contra se pra

118쪽

g. XXX. Praesumptis hominis egi conjectura

ab indiciis nata, quae nulla certa lege continetur eaque vel est levis , et temeraria, veI probabilis, vel violenta. Levis, et temeraria praesumptio est, quae OX incertis oritur, levibusque argumentis, et qua o nihil probat. Ad hoc praesumptionis genus referri possunt antiquae purgallanes, quae vulgares

dicebantur 1 , quasqae olim interdum adhibitas fuisse constat per aquam frigidam 2 , aut serventem 3 , ferrum candens μ), monomachiam, Seu duellum M , et similia , quae cuncta a Summis Pontificibus merito damnata et improbata sunt 63.

i Vulgarium purgationum, quae etiam appellabantur,vdiosa Dei, de quibus videndus Du-cangius in Glosaar.

verb. Iudicium Dei , multae erant species , quas a Mog haedis , aliisque e Germania populis in Italiam invectas ex ponunt Gonetalea ει cap. 3 de Purgat. vulgar. , Cujaeius ι . x Meudor. tu. I s. Si autem controverasa ore. ιom. R EOI. 1ο77 aeq. ed. est. , Muratorius antiq. Ratio. dio. 38 eι 3s Martentus de Ant0. MeI. ro. lib. 3. cap. 7 alii. que permulti. Longobardorum Rex Luilprandus Leg. 3 Mn- sob. de Hom. lib. hom. prositetur, se propter suorum eo suetudinem impiam illam legem duelIi vitare non potuisse. Canones passim damnant has vulgares purgationes ean Tl s. 1 , can. 29 et 2I e . a guaest. 5 e. di de Putavi. ca- , amnis. , et litulus Decretalium de Pursat. vulsar. Tribuis, tur 'utem Gregorio M. , ean. 7 , quem mox laudavi; et Certe prima ejus pars desumpta est ex ipsius Gregorii DLaι. s lib. a 3 ad Brunicheldem Franc. Λολ. opp. ιom. R' eoI. Illi 8 ed. Paris. eis. , sed pars altera, ubi vulgaris poesrigidam aquam, igni iumque ferrum probatio memoratur , , pertinet ad epistolam Alexandri II. , cuius initium est incan. II caua. et quaeat. est. post cujus can. II extreaeal ver Pars posterior ean. et , eontinenter Iegenda ost. R vera Alexandro II. posteriorem hujus eanonis partem tribuit Iro Pari. so cap. 5 eι Pann. lib. 5 eap. 8, quod recti Miame animadversam est a Romanis correctoribus, qui dili. genter etiam notant apocryphos canones , qui in eam rem a Gratiano laudantur. verum alimbi serventis a mae, aut se

ventis ferri judicium permissum suissa inauit Triburiensis concilii eanon apud Gratianum ean. 13 eap. R quaeεt.

119쪽

cujus canonis sententia est in C. I de Puryas. canon. Sed quoniam haec indicia semper Romana Ecclesia aversata est, ea verba ferventi aqua ; aut candenti ferro prudens Ray- mundus omisit. Vulgarium probationum vestigia usque ad extremam aetatem alicubi Superfuisse tradit Van Esponius. Jua eccl. unis . par. 3. test. 8 num. 37. Vide etiam Ivonem Carnotensem Epist. 74 opp. tom. 2 pay. 37 ed. Paris. 1647, oi Cironium Paratui. in Decretal. de Puryal. Nulgar.

su) Aquao frigidae iudicium unum orat ex vulgaribus probationibus, quas Dei judicia appellabant. Gravioris alicujus criminis suspectus, aut accusatus, in aqua mergebatur , ac Si supernatarei, noeens, ne reus, contra si in imum

de Iaboretur , innocens judicabatur Conlictatur autem. fune, tuquit Binomarus de Divori. Lotiar qui eaeaminandus in aquam demististur ... qui ob ducta caugas conligari videntur, aestacet ne aut aliquam.poεδ' fraudem in adsese fameere , aut si aqua illum velut innoxium receperit , ne in aquam periclitetur , ad tempuδ vialeat retrahi. Similia habet vetustus ordo apud Martentum de Antiq. Eceles. ris. Ord. 8 l. 3 cap. 7. Iudicium hoc aquae frigidao oliam a monachis adhibitum narrat Mabillonius Annal. Anedici. IV. 54 g. i Ia tom. 4 p. 26i ed. Lucae a737. Quibus au- ltem rilibus , et caeremoniis judicium illud , ac cetera , de lquibus mox dieam , per ageretur , ostendunt, praeter ceteros , Iureius in Don. carnoten. Ep. II pay. L5.εeq.eta. Paris. IVr , Dolrius DAquis. mayic. lib. 4 qu. 4 εecι. 4 , Pithoeus in Glo. εar. ad Capstul. Caroli M. verb. Aquae ferventis etc. , Baiulius Formui. Morciam. post capilυ-M . My. Frane. tom. 2 eol. 445 δeq. ed. Ven 1733 , MabiIlonius Maleel. ιom. I , Marionius de Eccles. ris. lib. 3 cop. 7 ora. 8 et 9, Muratorius Antiq. Italis. D aa. 38. Id) Judicii, aut examinis aquae serventis ratio haec erat.

Criminis accusatus, ut se purgaret, manum in aquam scr-vuntem nudato brachio immilciat, ac si illam incolumen ta u. ceret , innocens ; si contra , reus Pronuntiabatur. 43 Criminis nec alus serrum candens nuda manu te. nere debebat, eNue incolumi insocens, combusta vero reus

habebatur. Iudicium hoc serri candeniis dicebatur. Huic simile erat judicium vomerum ignitorum, per quos gravi cri- micis suspicione Iaborans nudis pedibus transire debebat. Is vita S. Henrici apud Surium cap. 2r, I 4 Iulii scriptum est , hoe sibi judicium elegisso sanctissimam foeminam CD-n gundam Henrici Imperatoris uxorem; quamquam illud sor. vorum proprium suisso demonstret Concilium Moguntinum

120쪽

aan. 84 -Labbaeum tom. 6 eonesi. eol. io435 ed. Venet. Erat et judicium ignis , per quem transire debebat quisquis rei aliena. veritatem demonstraro cupiebat. celebre illud , quod de Petro Monacho vallis Umbrosae , qui Iqneus appellatus, atque Albani Episcopus, et Cardi-Mis suit, memoriae proditum est. Is ut ostenderet Florenti in sum Episcopum simoniace in eam sedem irrepsisse per medios ignes transivit, sicuti narrat Baronius ad ann. Io63 num. 53tom. II p. 249 ed. Lucae, et Ugbellius Dal. asor. Epire.

5ὶ Do monomachia , seu duello talo agit Muratorius antiq. Latio. Disa. 39. Erat et judicium crucis, ac panis ei casei, quas duo similiter ad vulgares probationes reseruntur. Crucis judicium pluries memorant Capitularia Regum Franeorum. Du-cangius in Gloss. verb. Crueis judicium mullis quaerit , quaenain osset huius iudieii ratio, ac donive sic statuit , eos , qui hoc judicium subibant, expansis in erucis formam brachiis , ad crveem stare debuisse ceris, ae definito tempore , ex. Fr. donec Evangelium, aut aliqui psalaei recitarentur , qui si immobiles permanerent, in eui, si vero caderent, aut crimen lateri uitro cogerentur , rei iudieabantur. Iudicium panis , in eo consistebat, quod ali- eui panis et casoum benedictum dabatur, ae si is utrumque ederet, atque in stomachum mitteret innocens, contra vero reus habebatur.

g. XXXI. Praesumptio probabilis oritur ex probabilibus conjecturis, quae prudentibus etiam viris persuaderi possvni ; violenia ex judiciis, argumeniisque gravissimis, quae sere claram probationem eonstituunt. Cunctae hominis praesumptiones pendent ab arbitrio judicis , cujus est pro animi sui religione judicaro, quanta in singulis vis insit, et

quanta iis sides tribuenda videatur. Coacervantur stulem praesumptiones, et conjecturae, quaeque singulae sorte inter se non movent, univereae lamen nnexae, atque conjunciae movere debent. Plus praestant praesumptiones in causis civilibus, quam in criminalibus, in quibus nemo ex solis conjecturis etiam vehementibus, condemnandus est 1ὶ ;DAU. INSTIT. CAN. TOM. LII. 6