Lo codi Eine Summa Codicis in provenzalischer Sprache aus der Mitte des XII. Jahrhunderts

201쪽

40posito. IV, 55.cione quod si perditi fuerint, quod dampnuni sit suum ill qui

sic restat potest tantum petere quantum prestauit, si capital fu Orit liboratum. Eadem racio est, si aliquis prestat frii mentum uel oleum. Similiter si fuerit data sontencia de ali luo placito et iudo dicit quod aliquis debet pagaro pecuniam liti se post quam senten ta bdata est ips tardat per ΙΙΙ monsos redder pse cuniam alius potost ei tantum petere cantum leunia illa erit a quatuor mensibus in anua, set hoc por singulos annos. Si aliquis uult accipiro maiores usuras quam dictum est, non maiores potest petere fluamuis habeat pignora uel securitatem uel facta fuerit ei inde aliqua promissio. Id si uero alii luis acceperit, cogitur eas reddere. Nullus potest petere usuras Surarum, et si quis eas emoluerit, poterit eas recuperare.

LV. Docillis rebus quas unus dat alii ad custodiendum.

Postquam diximus do his rebus quas unus prestat alii, modo dicamus do illis robus tuas unus dat alii ad custodiendum idcirco Ibi t 2 ut sint saluo. et iste contractus apellatur depositum'. Si aliquis dedit rem alicui ut esset Salua, ipse qui accepit debet eam reddoro cum illo quod acreuit ut si comendaui ancillain et ipsa fecit filium, ipso obo reddoro ancillam et filium si illo apud quem rem meam deposui noluerit reddere utrumque, et go et heros meus poterimus Npotor sibi et horodi eius si ipse habet rem meam sol si perdita lacrit, obo illa ni michi emendare et non alio modo nisi in laribus

casibus primus est: sicuti si aliquis fecit conuencionem quod rod-doret rem mirim mi hi luocumquo mi id ii Bam pserdideri secundus est, si recepit leuniam a 1 ut Eustodiret rem meam fercius sest, nsi prius dixit micti ut darem sibi se ad Eustodiendum. Rnte quam ego dicerem sibi in pri in enim eas tenetiu ad rem sedendam

quocumque modo eam perdideri in duobus casibus rem debet

3 liberatiunJ garia pror T, Metire vis hier risereves L Atrestata rados os

L. 28 C. IV, 32, L. 264 1 D. do cond. ind. XII, 6. IV M. Rubr. rubr. U. IV, 34. I. Troc. IV, 3ba 2 L. I LUD. h. LXVI. 3. 2. Troc. IV, 354 4 Inst. u. Od. o conir obl. III 14 L. 14 24 D. XVI, 3. Mare IV, 354 3, 4 13 Insu citi, L. I 18, 35 D. XVI, 3.

202쪽

semendaro si perdiderit eam uel si fuerit peiorata nisi am custodiori ita sicut sapiens homo custodiro Ampla tilpa est quando fialiquis orsedit quod non noceat sibi id quod omnibus nocet sicutiost si ego misi aliquom librum ad pluviam se non credebam quod tenero si aliquod damlinunt, usi si dimisi hostium domus apertum in qua erat res illa quo michi data erat ad custodiendum uel si ducebam qum comendatum michi or a loca in quibus sciebam quod essent latrones o fures se non credebant i luod tollerent michi equm et ea fiducia ego tantum iu donec latrones et fures ah- 10 stulerunt michi pilum hoc culpa li fuit ampla, et idcirco obpoillum mendare. 40 si ego feci tecum conuentum ut non teneror sido inganno quod facerem in re tua, illud non ualet, quia contra racionem sest Aliquando contingit quod illo cui ros data est ad scustodiendum obpi seddsero in duplum ut si rem meam comendaui I alicui propior timoto ignis uolisque, ut cum nauis perit in mari uel in alia aqua uel propter tumultum ut cum ego ab serem debilem domum et timui ne, si honii nos ad mo uenirent, quod ipsa caderet, uel propter terre motum in his namquo IIII casibus sirem quam tibi dedi ad custodiendum non redidoris michi sol eam 20 celauseris michi si possum hoc probare debes michi eam in duplum reddoro. Si comon do denarios homini alicui et ipso expondit eos, dobot michi dare lucrum so eundum consuBtudinem serre, dum tamen non sit contra mensuriun iam quamuis ipse non expendiderit, tamen si quando ego questu ipse non redidit, ab ea die in antoa 2 debet michi lucrum dare. Illo qui comendauit rem alicui potestineam petere quamuis non sit sua, et quamuis Ipse matus esset cam uel quantui rapuisset, si ho ideo quia illo ab se habuit. 0odo bet si dicero quod non habeat dirieturam in re thi donee remo reddata acontra si illo qui rem accepit fecit aliquas expensa s

6. Tree. IV, 35 IJ L 14 1 4 D. XVI, 3. . Troo IV, 354 6 I. 4 2 c. IV, 34. 8. 25 - 27 L. 14 39 D. XVI, 3. 2 29 arg. L. 2 C. de loc. IV, 65. S. unti

IV, 694 5. s. Treu. IV, 354 7. 29-3 L. 23 D. XVI, 3 L. 624 D. O furti XLVII, 2.

203쪽

118 Do mandala. v M. necessarias uel utiles, uel recepit inde aliquod dampnum, sicuti si et ego comendatu seruum alicui homini et illo seruus furatus est aliquid ei ipso potest illud michi potero hac racione et in his

expensis potest petor usu ius ille cui res comendata ost do hoc quod 10. 11 ipso expendi ΙΙest acti durat usque ad XXX annos. Hoc quod diximus do hac rastione, hoc ueriun Atmiuando illo qui comendat rem non dat pecuniam ut alius eruet ei rem suam se si pectinia

data fuerit, tunc est talis racio qualis cum in legibus. LVI. De omendamento quod unus diei alii.

Nunc dicamus do contractibus illis quos unus facit alii sine 10 omni pecunia et Olu In modo eiu Consensu utriusque, o prius de mandamsnto quod unus facit alii. Si aliquis precipit michi ut omani sibi domum uel equum uel aliud, in uoluntate ni ea est si uelim hoc facere uel non postquam accepero mandamentum, Opus est ut faciam, uel quod dicam se non facturum o hoc obo tam Ibcito ei dicero quod ipso possit h0 facere uel se s use per alium si ipso uulta et si hoc non fecero, debeo emendare ei totum amp- num quod inde habuerit: sicut in hoc exemplo. quidam naandauit michi quod ego conlpararem sibi unuIn caballum pro C sol et timo ego potui uibero pro C so talon qualom non possum habere uulo 20 pro C si XXX sol si ego non emi ne dixi quod ego non emersem

tam cito quod ipso potuisso illum emisse si uoluisset, go debeo erici mendaro totum dampnum quod inde aboc Tado racio li est, si aliquis michi mandauit quod ego uenderem aliquam rem Suam, et ego non uendidi eo tempore quando ipse precepit tantum quan 25 tum ros modo minus ualet debeo sibi emendare, quia culpa mea habes ipso illud dampnum, quoniam propior, remansit quod rescissa non est uendita. mo uorum est quod debo emendam sibi

dampnum quod habet, quando culpa mea habet illud dampnum et pro mea culpa remansit quod ego non feci illud quod dixit michi met e tempore. sed si remansit sine mea culpa uel iusta causa

204쪽

quod non feci illud quod inandauit michi non debo aliquid semendare. Iterum si ego habeo aliquid se suo commondamento, deheo si rodder ista ratione ut si preesepit inichi quod ego peterem pec-cuniam a debitor suo si ego pecti iocuniam et ipse debitor rud- didit michi, ego debeo sibi ruddoro propter istam rationem similiter si aliquis comparauit aliquam rem propter meuni mandamentum,debo eam michi reddere et si uendidit rem meam me precepto,dobet michi reddore rectum quod inde acuppi et inmiper debet tantum reddere quantum culpa sua uel se sci sente minus a cepit do1 hoc quod res ualebat, si ego non dixi certum procium, lula tunc non potest minus uendere quam ego preceperim ei Generaliter gest emam, si ill cui ego mandaui quod uenderet rem meam uel quod emeret rem aliquam et ipse facit in hoc procepto aliquam fraudo uel sua culpa facit aliquid quod sit luna dampnum, I tantum debet michi emendare ut si uendidit rem ininus quam ualeret uel plus comparauit quam ualeret Si ego matulaui alicui I homini quod uenderet rem meam alii, et ipse minus uendidit quam ego dixissem ei, uel alii uendidit quam ego dixissomisi non ualetuendicio, si sego non habe illam firmam, ideoqu possum rem 20 mean peior Omnibus qui rem tenenta sol si habeo illam fimam, non possum luicquam petere alicui Ontini. 4et si go non dixtis precium pro quo daret rem nec dixi hominem cui uondorot licoluendiderit eam minus quam ualeret non possum aliquid potor nisi illi qui uendidit si uendidit malo sua culpa, nisi si uenditor fuit 2 deceptus malo ingenio illius qui rem emit, quia tunc ompto michi tenetur. Et in hoc mandam sento ueniunt usuro si ut lictuin sest supra in his rebus quas commendat unus alii ad saluandum ut si mandaui alicui homini ut poteret pocluniam a dubitor meo si ipso accepit eccuniam ilhim et misit eam in proficu suo uel 30 prestauit eam alii homini et accepit inde usuras, si non reddidit

eam quando pecti sibi in hoc exemplo ipsi tres debent michi pagare

3 in michi in his trihus xomplis obentur michi N; Ε aque issemplestos tres morae pror T. B M alium issemple et eis intres me do Hos T. A

205쪽

usuras que cumint per uillam, dum tamen non sint contra rationem.l domno potest sicere aliquis securitatem pro me, siue ego precipiam sibi ues non similiter si ego seiu uel non, si ego non uelaui sibi rimilitor si illa qui laesi securitatem pro in pagauit m ms, uel fuit ei mandatum in iuditio quod pessiniores, uel si ipso sis baliquod dampnum rus culpa, totum dampnum debeo et emendare. 11 Illa qui sies aliquid meo precepta, bene potest peior expensas quas sedit cum mensura, et insuper poterit petere usuras de o pensis quas seest, uel si manuleuauit ad usuram ab alio, uel si expendit, suo proprio si ipse erat talis qui solebat acespera usuras DO peecunia sua, si ego noliti tibi reddere quando ipso periit michi a me aeuo durat usque ad XXX annos, Quo ambo uiuant, sius init

ambo mortui, ues solummodo unus.

cum precepto hoc uerum est, siue ambo debent mittere peccuniam, siue unus tantum et post quam duo homines ues plures faciuntiatem conuentionem quod pti sint socii et unusquisos mittatae sol bene coguntur omnes seruar illam conuenesonem et illa sinus qui non uult seruare hanc conuentisnom d ut sinendam aliis sociis 20 totum dampnum quod habuerint propter e et totum prosiduum ls in quod pia habuissent, ut ipse seruasset inevitatem. Bene potesta seri meselas omnium rerum et unius partis tantum similiter γυ in societas facta donee socii uiuant ues usquo ad aliquod tempus, ut unus ad uiginti annos. duo homines laesunt con musinonem quod sint socii a lastiuitat sancti Martini in antea, talis conuenti ualet usque ad unum annum, ues usque ad quinque annos

206쪽

tiale Sociolas durat dono socii habent uoluntatum ut duro sociotas. 4so postquam ipsi nolum ess socii. se unus non uult oss in societate uel unus de sociis mori uiri tune diuisa si societas, licet

non uelint alii socii quod diuidatur licet fuserit facta talis conuentio quod duraret societas usque ad ortum tempus, si non fuit facta alia conuentio sed si aliquis sociorii diuidit sociotatem ante tempus, debet emendare sociis otii dampnum quod ipsi habent, nisi ipse habeat iustam occasionem quare diuidere Si umis do si

sociis dimittit societatem antequam debeat si ipso facit hoc pro is anganno aliorum, ipso debet emendare dampnum quod alii habent: sicuti propter occasionem alicuius hereditatis quo debebat si aduenire, set diuisit hereditatem, ut ipso solus haboro eam corio ipse debet dare partem sociis, sicuti si societas non osso divisa. sed si iusta soccasis est' quod unus de sociis ostruat societatem licet hoc a faciat anto tempus ordinatum, non debet aliquid emendare iusta causa potest esse quam aliquis diuidat societatem sino omni dampno,ia liniis est ita malus et contrariosus quod alius non potest eum

sumno usi qui habet magnum dampnum do indictato. Si socii ettici lint aliquam mirumulansim quando laesunt societatem, illa comm uolitio debet scolari unde n*is Mita fuerit, id do dampno uel de prosic , siue indictis,uia osset do poemini uinum is sinodo pedeunt iantuin unius et tunc alius Obesiintum niliter operas suas, quia bono potest esse sociolas inter dum homines ita ut unus milia totam somniam et alius peras suas, id est unus mutat 25 auor suum et alius laboret uel ambo insimul, et sit lucrum com pri tali parte pro qua laesunt conuentionem et si ipsi lacerant menesonem do prosimo tantum et non do dampno, ita debent diuidero prosiduum sicut dampnum. Si duo laesunt talem meseiatem s

ibid. si Inst. III, 25. . Trec ibid. L. I D. XVII, 2. . si I, 2, 3 I L IV, 2b.

207쪽

quod iniis non haberet parismis dampno, et o luem haberet pariem talem sicut corruenit, bono ualet illa conuentio, et debet ita mari illa conuentis: si iuerum euenit in re una et dampnum in re alia, do lucro debet trahi dampnum, si lucrum est ita magnum,

ut illud quod remansi do luem debes diuidi sicut fuit facta con ber uentio intor eos quando sociistas saeta es et hoc totum quod dictum si ita uerum est, siue poecunia fuit utriusque siue unius tantum. Si non est sacta aliqua conuentio in societat O dampno uel O prosimo, quod debeant habere ues phis ues minus, Obontis em paries quales. Aliquando diuiditur societas in uoluntas 10 sociorum, sicui si est domnus aliquis sociorum et ipso facit albu quid quam tota eo nia sua est ei ablata. Si aliquis sociorum accessit aliquid O pereunt comuni uel aes aliquid in societatos cinganno us sua culpa quod esses dampnum alterius socii, debes nisi similiter sinondam. Similiter si aliquis sociorum expendit aliquid Da in societat O suo, potest Mo diem hae rations. Et si aliquis sociorum uertit in prosicuum suum s Mecunia societatis, debet

persoluo usuras secundum consuetudinem terre, si consuebaeo non est ultra racionem lios non expendiderit in proficuo suo, etsi ipse non reddidit quando alii mei poclamini ei debet similiter mu reddere usuras. Totum proscuum et totum damnum debet in mesolato qualiter diuidi, si non sui susta alia conuentis set si alia conuenti fuit finis, illa d et oneri, si non est contra legem a mo quod diximus do duobus sociis, hoc uorum est, licet sint plures. 1 Illa ratio quam fecit unus socius alii potest misi heredibus eorum a m g si radio durat usque ad XXX annos. m. Uelone et uen uelane. Empciones et uendiciones sunt consensu utriusque, sicutia molatas si mandatum. Si aliquis uult rem aliquam uendere debeta illat Muas tulit tali II 6 sini, J Mu 3 8 in Melatam Muras

208쪽

dioere rectum emptori pro illi lini uult eam dare quando emptoro uonditor concordant se faciunt conuenei nem de recto, ualotusendicio, et uenditor est obligatus eniptori ad rem tradendam, idos debet eum mittere in possesione rei uendite, et hoc modo res transit ad emptorem, si res quo transit erat uenditoris et licet res non sit uenditoris, debet tamen uenditor rem ei tradere, et promittor debet ut rem defendat uel emendot si uineatii ab emptor racionabiliter se emptor debet persoluer uenditori nummos qui sui siuit Similiter bono possum tibi uendor rem alienam, at licet hoc nesciat dominus. tamen res statim non est tua immo dominus poterit eam tibi petere, et ego teneor tibi ut emendem, si non possum eam defendere. Si illo qui uendidit rem non uult eam dare emptori, emptor poterit tantum ei petere quantiu proficuum emptor habero si rem habuisso si uenditor poterit rem uenderolt, cuicumque sibi placuerit, si primus emptor non uori missus in possesion B. 4et si primus emptor fuerit ni issus in OSSesione ipso est dominus rei, si illo qui uendidit erat dominus, i et res est sustiet potest potero eam omnibus qui rem tenenta In empeiis et huendicione debet esse certum procium, sicut O so licet tamenta non sit dictunt preeium sei, si ego uendidi illa aliquam rem pro tanto preci quantum Petrus dicoret, et Psetrus dicit procium, alptuendicio, et ego cogor ut rem tibi tradam, et ut tu dos michi proci a sol si illo non dixerit rectum quia non uult ne quia non

potest, non ualet uendicio. I rectum lui deni debet ess nummorum. 62 sol si quis donat rem unani mi alia, siue mobilis sit si uo inmobilis, non si uendicio sol ormulacio. Si duo conuonei sensem faciunt do aliqua se ut faciat unus alii scripturam non ualet uendici donec scriptura facta sit ne per se uel per alios cum precepto eorum, et donec sit signatum, id est subscriptum ab eis si scii in literas uola ab alio si nesciunt ipsi literas. et anto quam hoc sit factum, unuS- res quo qua a s sui sui I 12 pomum Mum LM in Noa

de dona a se a causa o tu a m de donarcio pre 23 dixorii midhi folyt 26 permutacio id est tam hium folyti uel cambium foly re cum precepto eoruml

VI, 23. . Troo ibid. Inst. III, 23. 7. mo. IV, 38 SI, IV, 2 SI; pr. Inst. III, 23. o. ob. IV, 3347.

209쪽

Do contrahenda emptions. IV, M.

quimus potestis peniter ei potestis subtrahors, si emptor non sit missus in possesis m, uel si armison sint date si uero res laesint dato et emptor uultis penitere, sibo potauro arras et uenditor qui semit arras uultis penitem debet reddere arras et tantumdem, et insuper polos emptor ei petero totum dampnum quod os habet et prosimum quod haberet usque ad duplum Postquam 1 uendidio persecta est, id est postquam conuenerunt de preci is tunc quando uendies saeta est sino scriptura licet emptor non sit missus in possessio , si res perdita est uel destructa, suum est dampnum, et Obet persoluere praesum, sicuti si res non osses perdita mus Udestructa hoc autem uerum est, si hoc contingit in ressius fraudo sit laganno illius qui uendidi Similitis si aliqua molioraclarifurta est in re illa quo est uendita, totum proficuum debet esse emptoris, licet non rit missus in possesione, sicut diximus do dampno. Si ego uendidi aliquem hominem alicui et ipso fugit anis quam ego ibtradidissem ei si ego promiseram custodiam ei donec investirem eum d pos Mons dampnum erit meum quia sugit, domu debeo ei mendam seruum, et ipse debet michi tradem precium eadem nun est, si ipso fugit mea culpa, quamuis non promisissem ei

custodiam si autem rei, non promisi ei custodiam, suum erit m dampnum, et ego nichil suum es nisi quia Obo ei soluom omnindirieturam quam in eo habebam, o ipso debet michi dare precium. 10 sadem aes est in omibus aliis rebus Set si uindies facta estillarum rerum quo sunt in numero pondere et mensura, et sunt deteriorato ante quam sint numerate uel ponderat uel mensurate, radampnum ess debet uenditoris, nisi uenditor semper fui paratus

a ut rem traderet emptori et emplar laedit moram, quia tunc totum

dampnum debet emo emptoris, si remanet in eo quod non fuerunt a ponderat uel mensurato uel numerat et res perdila sun Si

210쪽

aliquis uendidit frumentum uel uinum ues oleum uel alias res similas

istis tali conuoncione quod debeat ei mensurare usque ad mensemus usque ad duos, et emptor non uult accipere eo tempore, uel ditor potest ista omnia uereare super terram, si uasa sunt ei neces saria se ipso non potos alia inuenire ad conducendum, id est propter pisionem set si ipso potest illa omnia uersare sit non uult

hoc facere, poterit petere pisionem de uasis illis, quam pisionem potuit accipere ab aliis uel quam dedit alii do illis uasis quo a cepit ad pisionem ab alio. i VIIII. Si aliquis uendit hereditatem uel aeelonem.

Diximus quomodo debeant fiori empeio si uendicio modo Idicamus tuomodo debet considerari in uondicione hereditatis uolalicuius actionis id est alicui iis dimandam senti Si aliquis uonditis aliquam hereditiitem, debet promittor semptori quod ipse sit horos Ib ipsius hereditatis quam uendit id est obo promittere ei ut uendat racionabiliter se non cogitui ei promittere quod unaquaque res horoditatis sit sua se id se contingit quod, si omnes res heroditatis ei uincantur divisim ipso non obebit emendare, et si uno oreditas iusto uicta est i ab eo qui comparauit, ille qui uendidit dubet misi emendare se si uincatur aliqua una ros recte uel iniuste, do hoc nichil facio uenditor, quia dampnum et proficuum totum pertinet ad semptorem, quoniam uenditor non debo aliud promittere nisi quod ipso sit heros, si non fuit facta ibi alia conuoncio. Similitor illo qui stadidit horoditate ni uel aliam rem non eo ιζitur 125 duo pignora uel fideiussorem emptori quod res illa sit sua quam uendit, quod emendet ei rem, si fuserit ab eo uicta aliquo modo, si non si facta alia conuencio inter eos quando fuit facta uendicio. Sintiliter talem promissionem debet acer uendiis emptori ut reisu usi uinum M in pros Tin 'hu LN 2 ei alii MN mes ars L 3, 4