Lo codi Eine Summa Codicis in provenzalischer Sprache aus der Mitte des XII. Jahrhunderts

221쪽

ipse perderet illam partem quam pagauerat, et quod res rediret

ad me.

VII. De seruo qui uenditur tali eonuenelone quod portetur

in aliam terram. Si aliquis uendit seruum tali conuencione quod proiceretur 5 extra aliquam ciuitatem, en ualet illa conuencio, o si ipso non remisit ei illam conuoneionem, debo teneri et si emptor fregerithano Onuencionem, senditor bene poterit Reeipere Seruum, si lioo fuit dictum in conuencione et si hoc non fuit dictum in conuon-cion o aliqua pena fuit promissa se ipso fregit conuenet Onsem 10 uenditor poterit petere penam, et potestas ipsius torr poterit petere Seruum, Si conuencio facta est uoluntate comparatoris. si seruus fuit monatus xtra terram sicut dictum est, debet osso potestatis illius loci. Similitor si uondidoro ancillam tali pacto quod non mittatur in putaria, illa conueneio bono ualet, nec postea possum 15 illam conuencionem ei remittero et si ipsa tuerit in manibus multorum Oni in uni semper obet teneri illa conuencio quod nullus homo potest eam mittere in putiiI iam et si ipsa fuerit ibi missa, uenditor potest eam capere si fuit dictum in conuencione et si non fuit dictum in conuseneton quod posset eam capere, erit libera me erit libortina uenditoris qui festi talen conuencionem hoc est uerum si uenditor postea non remisit ei, uel si non consentit ut alius mitterdi eam se si uenditor misit eam postea uel consenties alii ut mitteret eam, ipsa officitur libera, et ipso perdit ius quod habu bat in a. Similiter si aliquis uendidit semium it con 2buencione quod semptor facerotis una liliorum usqui ad certum te nisu S, et ipso non facit eum liberii mi ex facit eum liborum. contra si facta os talis conuencio quod non floret liber, uesset ista conuBn io. et si uori pena promissa et emptor uult frangere conuenet OnΡm, non potest hoc facero, set ideo uenditor non potest petere ponam. 301 missimi. N 3, 4 AHQ-- π Mini a De semio qui si semus Ni quod ut 2 7 tenori obsoruari 3 12 facta falla prop. I. L. fila ri tinpron. T. Ba imperatoris 3 13 fuit in senatus fuit montitus L menatus est senon fuit ni natus dictum est mer 'hi etroas aist im prop. . Di Deo. IV, II

222쪽

si conuones facta fuit quod seruus nullo modo emo libor si ponaruit promissa si emptor uult illum lacere liberum, non ualet libortas nec potest peti pena es si conuencio facta fuerit solummodo promiore quod emptor non posset thim lacere liberum, id est quod non acus id porri quod uellet ei donare libertatem, libertas non ualet et pena potest ei peti, quia secit ita contra conuencionem Vm. Si aliquis aliena rem que est Melosa ue morbosa. Postquam diximus do his rebus mitis aliquis emit uel uendit, imodo dicamus quo rictura est, si res quo uenditur sit uiciosa tis morbosa, id est si inbst aliquod uicium incis. Tal uicium potos 2 osso in re quod uindici potest destrui si omptor uult, sicuti si est morbus. morbus est id quod non dimittit hominem ues bestiam lacero id quod naturalitor debo facere, sicuti si homo uel bestia perdiderit membrum uel habet aliud malum in s quod non polostra se adiuuare morbus est talis quod somps uenit de infirmitato corporis, sicuti est febris ut num est id quod uonit a cord sino infirmitato corporis, sicliti si seruus est latro uel fugitiuus uel si est bestia quo habeat leuiter timorem uel quo percutit cum eo uel cum comu in occasione. Quando uendicio destruitur pro am morbo qui est in re potest emptor petere praesum si usuras prodii et dampnum quod habuit pro ro illa: sicut si seruus usi bestia quam ego emeram fecit michi aliquod dampnum, uel alii hominiundo ego habeo aliquod dampnum et si ego qui comparaui rem feci aliquas expensas uel in manducando uel in bibendo uel in

m uestimento uel in calsamento non possum ei aliquid potero. et hoc quod dictum est quod uenditor debet omindaro totum dampnum emplari quod habuerit propter rem, hoc ost uerum quando uenditor

sciebat uicium quod erat in re ne dixit emptore et si uenditor er

quantum si Troo IV, b243 L. c. cit icti L. pr. D. do serv. oxyor XVIII, 7.

223쪽

IH ancillulis actionibus. IV, 68. nos iiiit, si in arbitrio tonditoris se emendaro dampnum uel dimittor seruum uel bdStiam pro dampno. Eoontra si res est dolori orata in potestat emptoris uel sua culpa uel pro culpa suo familio, potest hoc uenditor ei petore et potest peter se illud quod accreuit et si est seruus, potest ei se ter hierum quod ipse focitra postea in rebus emptoris et Sine opseribus serui ut Si aliqua res fuit ei donata, se ipse inuonit, uel ace sepit m litor de eo conduc- tionsem uol do ostia, totum illi,ehit reddere. eo racio quam diximus per quam aliquis reddit rem quam comparauit et per quam uenditor poti dampnum rei non durat nisi usque ad V menses. 10 istis monses debent computriri ab a die in antea post quam ipsi habent potestatem petendi raciones suas unus alii et post quam

VI menses sunt transacti, non potest reddere rem emptor, et potest timium petere infra annum quantum ipso minus emisset, Si scisset uicium illius sei Quando emptor potos roditor rom sicut dictum Ibest, non est stiforeneia, tu usenditor seruit uicium tuo non, si et uicium solummodo ueniat ab animo. Aliquando est luod semptor potest reddere uenditori rem tuam Omparauerat, quamuis non it

ibi talo uicium quod propterea res debet reddi, sicuti si emptor fecit talem conuencionem cum uenditore quod i redderet oi rem 208 certo tempore, si ipsa non placeret ei. Contingit aliquando quod illo qui semit rem potost ostrusero ondicionem et potest reddem rem et poteS recuperare procium, licet non sit ros mobilis, sicuti si ego uendidi terram ut in serra illa nascuntur malo herbo et mortales. Totum illud quod diximus supra quod illo qui comparat bram potest pam reddere, si ipso inuenit in ea ali pio uicium et quod potest recuperare precium, totum hoc uerum est quando emptor nesciebat ibi altiluod uicium, et si non ibi apparebat quod omnes

possent illud uidere et scire se si ipso emptor sciebat illud uicium

224쪽

Do locat o conducto. IV, 9.

uel potuit illud scire, non potest aliquid petore. Si aliqvis uendit aliquid tali conuenesono quod, si res habet aliquod uictum, quod non mittatur postea in placito, en potest se dessendus illa eo uendisno quod illa non petet aliquid pro si illud uidium quod est

in re, si ipso hoc nesciebati si uero selabat, non potest se desse Oro quod non emendet, licet laeta sit conuenes quando uendidit rem quod aliquis non mitteret eum in placito pro illo uicio quod inueniretur, solummodo, emptor hoc nesciebat Si uidium quod 11

est in re quam ego emeram non est pro infirmitato cordis, ut sit est bestia spinent a non possum eam reddere, set possum tantum peier quantum ego minus emissem, sia ego scissem illud uicium in re se hoc uerum est quando uenditor sciebat uicium in re. sol si uenditor nesciebat illud uicium in ro, non tenetur micti nisi do duobus uiciis, sicuti si sat seruus fugitiuus usi erro, quia uno i possum ei reddoro sicut supra dictum est, illis robus quas alius potest reddere, licet non scisso hoc uenditor scitas aliis violis quo solum modo ueniunt a corde, sitio sint in homino siue in bestia, non tenetur uenditor, si hoc nesciebat, uel si non dixit nominatim quod res illa non Gobat uicium in o. et si ipso hoc sciebat, 20 licet hoc non dixisset, tenetur ipso comparatori in tantum quantum ipso minus emisso rem, si hoc scisse: si autem uenditor dixit numinatim quia res illa non habebat uictum in s et ipso mentitus est, emplar bono potest eum cogere quod recuperet rem suam et reddat ei precium si odorat ei, uel potest ei tantum petem quam 25 tum minus emisses, si scisso uicium. LXIX. h luis rebus qua aliquis donat ad lamelonem.

Postquam diximus de empcione et uindiciolis, modo dicamus Ido locacione. Locacis est quando ego do rem meam alii ad pisionem

uel ad uestituram pro pecunia quam aliquis dat michi uel promittiti

potot poli, R II 6 sacta sit laeta fuit N non fuit tantam 7 uleio

225쪽

st ista ramo in facta quando precium promissum est, sicuti uen- dies completa est quando emplar et uenditor concordant simul O procis similitor si aliquis locat operam suam, ipsa est locacio similitor sicuti si aliquis scribit michi librum pro omnia quam sibi do ues promitto. Si aliquis Iocat rem unam alii duo racionis 5 ueniunt prior mei est per quam potest petem diricturam suam illa cuius est res quo est locata contra illum qui locauit eam. secunda est radio ps quam potest petero diricturam suam illa qui accipit rem contra illum cuius est res. Ille cuius est res quam dedit alii ad pisionem bono potest potero moresdsm si illi homini iocui locaui is similitor potest ei rem Mors, si illa qui coepit

ad pisionem non uult ei reddere orto tempore, quamuis non sit res illius qui locauit eam. Si illo cui res locata est uult dicero quod res illa sit sua, uel dicit quod habeat ibi aliam ricturam,rum potest nec debo retinere eam propterea se prius debet res 15dus possesionem illi qui tunc locauit ei, et postea poterit dicororacionem suam si aliquam habe eadem racio est do illo qui accipit aliquid pro pignora ues pro comandisia uel pro restancia, sis ipso uult dicors quod ros sit sua. Similitor si aliqua conuencio lacta fuit in lacaciono, ipsa debet tonori sicuti si aliquis locat mcd inruum l suum uel aliam rem et ipso appreciat eum C sot uel plus, io quia non uult quod postea sit contractus alicuius rei, si ipso fuerit mortuus uel deterioratus, et dies hoc modo: Ego Iohamissiodo tibi, Petro, istum meum seruum et appreci eum C sot'. quamuis non sit dictum in locacion quod redderetur ei seruus si mo tareretur uel si detorior efficerotur solummodo proptore quod dominus M)prociauit seruum, debet ei mendar C sol illo qui accepit

et eum seruum, si seruus mortuus est uel orditus aliquo modo.

caeso est talis natur quod aliquis potest petero illud quod nequo dictum nom cogitato est in principio negocii, sicuti est in hoc 30 placito ego locaui aliquid a s et res illa est deteriorata me malo

226쪽

m locato et conducto. IV, 9. 141

inoni us mea culpa uel mea mala custodia re debeo inam emendare, quamuis non fuisses dictum qiuindo ego laestui rem illam: sicuti si sines roserunt pannui alterius quem ego acceperam ad abludndum uel ad aliud faciendum similiter debeo et emendam, si uo ambiaui sibi, uel si ego perdidi ei propior malam meam custodiam. Si aliquis est inimicus meus mea culpa et ipso propter sillam inimicidiam facit dampnum in re illa quam ego locaui ab alio, ego debeo emendam illud dampnum ut si locaui qum ab aliquo et inimicusa meus occidit eum michi uel percussi et si ipsoru erat inimicus meus et non mea culpa, non Obeo aliquid emendare, in illo qui scit dampnum dubet illud emendam eadem racio est, si ego hab0bam vineamus domum, si aliquis incisit uel arsit eam propter meam inimicidiam. Simili lar si ros quam ego locaueram ab alio est polorata sin mea culpa, non debeo aliquid emendaro: i sicuti si fuit michi testa per uim uel si fuit furata sin mea culpa.culpa mea est, si ego non custodivi eam sicut debui, id est sicuti lacoret aliquis sapiens homo. Si aliquid mala mere in re locata, 10dobo illud emendare sicuti si ego lacini qum tuum usque ad Sanctum Egidium et ego duxi eum postea usque ad Montem Pess 20 lanum in hoo exempla si res perii uel deterior es tur, licet non habeam go culpam, obeo tamen illud emendam, propterea quia feci lud quod non debui insuper laneo illi pro latrocinio, si ego cogitabam quod molestum osset illi cuius res orat His quia ego ducebam sum ultra stabilitum locum. Similiter si ego condum uasi unam domum uel campum et stetero per duos annos quod non pedisesuam pensionem, potest eam michi dominus auferro ita quod nullum dampnum habebit, quamuis promisisset illa aliquam penam, si tolleret michi domum anto quam esset tempus transactum infra

quod lampus ipso dominus il locauerat michi hoc ideo quia ego ',' 30 perdo mea culpa illam domum, propiore quia nolui agam

quod L 30 quia ego My M

227쪽

Iodato si considio. I AERaa pensionem quando ego debui pagaro. Similit0 potest michi auferro domum, si ipse monstrauit quod habeat eoosse habitar in illa, uel si est talis domus ii debeat preparari in his duobus casibus quos diximus si ipse proicit me se donio, non debet pati dampnum: tamen debet michi reddere pensionem quam ego pagaui sibi, nisi I do eo tempore quod ego steti. Si ego Ilaco tibi domum mem usque

ad certum tempus uel ei luin sum usqu ad cortum locum, tu debes michi pagare totum illii preeium quod promisisti quamuis non uelis ensero domum usquo ad illii Diompus, se quamuis tu non uis ducer equin usqu0 ad 3 una di tum set O uerum sest, si go 10 habeo tantum dampnum luantum est illii quod deb0bas michi dare. Et si ego Icaui rem dam alii post quam tu dimisisti illam, usi si sego potui illam hicaro nielii debes michi emon dare, nisi tantum quantuin me nainus luam tu micli dares locavi eam alii. I Set si non renian et pro te quod tu non teneas rem quum locaui 15 tibi, non debes persoliter proelum, nisi de ho quod tenuisti rem: sicuti si domus ita locauseram tibi cecidit uel est arsit sino tua culpa uel si iluus si mortuus uel faetus si claudus, id sest sOppus, uel est tibi ablatus sino ira culpa in his duobus ex se inpiis

. : ut in omnibus similibus non sebses michi dare it pensionem, nisi do 20

15 hoc quod tenuisti rom. Alia racio est, si ego loco operas meas alicui tu inini sicut si segro conueni eum aliquo homine quod ego seruirem ei per unum anniim uel plus itidi ita iis quia quando ego loco opera mens, quamuis non Omlit eam ego tempus, si non remanet pro se totum ponsionem uel totum precium dei, set michi 25

pagare. Sicuti Si go Omlileuissem totum tompus quod ego habui in conueneione: sicuti si ego ob sebam ire usquo ad Montem essulanum et ego fui captus in uia uot fui mortuus uel infirmus uel aliud contrarium habui quod ego non potui re in hoo casu debset aliquis michi pagare totam me resedem, tui non rem In B liri me MI quod non faciam illud quod conueni. Eadsem acto si de 3hi itatoribus qui faciunt conuencionem cum aliquo qu0 eant ad aliquod

pissione in i ii hi 'hi N i pati pagarim 1 quantum est illud quod II est quantum illud quod N est illud quod eis L 13 illain Rhi N

34 D. XIX, 2. 16. L. I949 L. 3 pr. D. XIX, 2. 16. L. 38 D. M 2.

228쪽

D Iocat et conducto. IV, 69.

Haesium, uel quod uadant ad aliquem certum locum quamuis ipsi non eant ad Dicitum do quo laeta est conuoneso, tamen si pro eis non remansit, latam moraedem debet eis pagare, sicut si fodissent illud quod promis in Q heo racio est uera hoc modo, si ipsi non recepinint praesum ab aliquo alio infra illud tempus quod obant esso in priori placito. et si ipsi luerunt ad aliud plaestum et acceperim praesum ab alio, nichil debet eis dari, nisi quantum milius datum est eis quam debuissent habere, id est nisi tantum quantum dampnum habuerianti Modo ι uideamus ex alia parto sit et 'i illo qui desset rem potest peior mercedem illi cuius es Istud is negocium est talis naturo quod aliquis potest peior illud quod quo dictum Min cogitatum est quando res fuit locata Isso cuius aliqua res locata os bono potest illam alii laestro, nisi sui saeta alia conuenes quando fuit locata. Prius potest petero illo cui res mi locata est illi cuius est res quod dimittat dum tenero et uti re locata usquo ad tempus Ordinatum et hoc uerum est, sius res sui illius qui locauit sius non et si illo qui locat aliquam rem non dimittit illi tenero cui lacauit et non uetat alii qui illum uult proicere doro illa quantum potest, ohet ei mondam damnum quod habet et 2 quod' ubi Si aliquis recipit aliquid ad pisionem, cui domum, ei illa a quo accepit debet dimittere omnes res ei quas portauit in domo quando uult exim O domo, ut pagauit praesum uel non remanet pro eo quod non paget set, non pagauit preesum nec est paratus quod aget, ille cuius est domus potest retinem uesta petere res quo sunt in domo pro pignora donec sit pagatus Simi raliter si illo qui locat aliquam rem, esculi domum, et sint ibi albquas expensas pro quibus domus est moliorata, cicuti cooperuit domum usi reddistinuerit ues aliquas alias expensas secori quo sunt

laeto i propter Miltialam domus, Mum illud poterit peiero. Eadem ea r

229쪽

D. Misso si dissicis v, Q. racio est, si ego loco seruum meum alii ue bestiam meam, quia

si illa mi ego locaui saei aliquas expensas utiles, ipse potest micti illas petoro se si expendit pro eo in comestacione uel pro uestrumentis, propiore mila sexulabat ei uel quia seruiuit non polarit ei maliquid petere. Si ego locaui eampum meum alii et ipso perdidit 5

unnos Mictus uel maiorem partem fructuum sine sua culpa, sicut pro malo tempor uel pro malis hominibus uel propter calorem uel quia terra mala est quia non lar fructum meum debet esse tam num in tantum quod ego non potero petem precim nisi pro ea parto anni pro qua ipse usauerat teream. et si dampnum quod Reuenit non est magnum inuno paruum, ues si ipse dampnum recepit in s quia dixit quod pagaret michi procium, quamuis perderet fructum terro aliquo modo ipso debet michi pagare locacionem latam, id est rectum, quamuis ipse perdiderit huctus illius terra. eadem aes est, quamuis non fuisset facta talis conuencio interim Det eum qu dicta est supra, solummodo si tot fructus habuisset insequenti anno quod potuisset existimaro proficuum istius anni cum

dampno quod habuit in alio anno, quia tuno debet ipso persoluere

totum praesum utriusque anni, sicuti si non contigisset aliquod 2 dampnum et illud quod nos diximus quod illo qui locat aliquam 20 torram non debet pagar usaticum si perdit fructus, hoc solummodo uerum est de illo qui locauit campum pro nummis pro certo precio, sicuti pro C sol se si ipso tenuerit rem pro medietate uel pro torcia parto uel pro carta, et ipso perdit fructus, dampnum et proficuum debet osso comune et illius qui tonsi si domini pro ea parto bis quam haberet in fructibus, si boni fuissenti Si illo a quo ego conduxeram domum uendidit eam alii, non debeo ibi star contra uoluntatem illius qui emit, nec ipso cogitur eam michi dimittorosi non uult, quamuis adhuc non uenorit tempus usque ad quod ego locaueram eam, si ipse non emit tali conuoncione quod non proicero 30 me de domo doneo deberem eam tenere se si fuit inter eos talis

230쪽

ns s lininum iure. IV, 70.

numinis, ille qui uendidit potest eum cogere usi ego, si ipso donat misit ricturam quam habet, quod ipse non proiciat in Odomo donee sit completum lampus se si talis fuit conus io intrem quod ego Oberem roma re, ues si Mesul fuit dierum, hensa possum cogere illum qui michi locauit, quod pis Milat ita quod ego remaneam in domo, uel quod det michi intoresse, id est emendes michi damnum et proficuum quod ego haberem, si non perdidissem domum eadem aes est in omnibus aliis rebus. Si illa qui loemii aetrem et illa qui conduxit nolunt unus alii seruare quod dictum est 10 supra, iudex debet eos cogere et si illa qui conduxit aliquam rem ab alis tardat pagare denarios O lomelans, tuo debet pr cipem quod de usuras quo current per oream, si non sunt contralegoni illo tardat dare procium, post quam petitur si et ipso non uult pagam et tempus est quod debet pagare latas peliciones quas mi habent illa qui locauit et illo qui conduxit possunt habere heredos

eorum usos ad XXX annos.

LXX quando aliquis dat terram suam propter Mnmin.

Postquam diximus ora aclans, modo dicamus do negociis Imisinus non sunt locaciones ne uendiolanos, et similia sunt his 2 et uocantur emphilamis', id est officium melioracionis: sicuti si ego do terram meam alicui ut saeiat eam meliorem, et quod Lot michi censum, et quod teneat eam semper et ipse et heres ipsius, et quod ipsi habeant potestatem uindendi et donandi et alienandi terram illam quomodo uelint, solummodo ita sat quod ego habeam 25 censum meum sicut promissum fuit labi. In hoo nemes quod a diximus, de omnibus eo encionibus quo facis sunt sint fieri scriptura, nec ualet alio modo, et dominus res non cogitur mi roin possesionem illum eum quo fecit conuenesonem, es non est saeta in seriptis nec aliquis eorum potest habere ricturam aduenus