De rebus gestis Petri De Andrea comitis troiae aliorumque virorum ex eius stirpe orationes auctore Christophoro Coppola

41쪽

partem cum sibi Iosephus vindieet, de eo me adhuc dicere

existimetis, cum quae illi gesserint commemoro.

Honori e nomini eius hae dedieata es inser*ιω Meliι in templa sanet Ioannis equiιum hierosolymiιanorum. quorum summum magisterium adepιurus esseι, nisi plus modestia quam aetate iam provecta ollegarum sustragiu

a se removisset.

FR IOSEPH DE ANDREA PATRITI CALMAHIERONENSI PROBITATE PRUDENTI AC HUMANITATE PRAESTANTISSIMO INTER PROCERES MAGNAE CRUCIS SACRAE HIEROSOLYMITANA MILITIAE COOPTATO QUI SUI ORDINIS PANORMITAN QUAESO SOLLERTE FUNCTUS CENSUM SAXO FERRATENSEM EX MAGNI MAGISTRI LARGITIONE MEPTVS ALIUMQUE IVRE SUO CONSEQUUTUS TERTIUM BORREAE SYRACUSARUM PROPRIIS SUMPTIBUS AC DILIGENTI RECUPERAVIT AUCTIS DIVINI MINIME COR ADIICIENS SIBI PARCUS UT SUAE MUGIONIS SERVARET NON EXIGUAS OPES EIDEM CUMULAVIT ADQUE PIAS OPERAS CONSPICUO AERE LEGΛΤOANNUM AGENS LXXVI ,ἈCQUIEVIT IN PACE

42쪽

Cuου in virtute mulium boni sit ae ornamenti, illud certe

incommodum non parvum ess deprehendimus, quod eo sit ingenio, ea natura, eo studio, ut ab omni honore ae gloria abhorreat quor Iooo no oonspectum refugiat; tenebris ac solitudine delectetur. Cum enim salis in se ni contineat qua sit beatissima, ne alio indigeat quod a rebus mutuetur, quo fruatur, facile accidit ut non modo nihil eorum quaerat, quae homines plerumque oppetunt ἔκ saepe poni oblatas opes ac voluptates refugiat quod tantum ibi e sua illa domestiea bealitate detractum putat, quantum ab aliis addatur. Quod quidem si ad commendationem suam atque inermenium magnam vim habet, nobis certe a reliquis mortalibus molestissimum si ac nullo modo serendum. Quid enim ad hominum ludia

43쪽

instammaiula ac recte vitae saeia augenda opportuniusquam eorum res gestas ac vilam celebrari quibus sancta virtus ae nihil in omni vita expolitum, nillil actum, quani quod virtut duce ac magistra et institutum sit et persectum Pergo malorum fraudes ac scelera qua ratione et deloguntur facilius et severius puniuntur, quam obiecta

bonorum virtute, in qua vis nescio quae pene divina inest qua improbi ac Melesti saepe gravius opprimuntur, quam si lictor adsit ac virgam in eos adhibeata Merito igitur id semper optatum, id curatum etiam, ut qui virtute

inter homines praestiterint, non lateant; sed in lucem ac adspeeium proserantur quo cum in eos alii intueantur et ad optima quaeque aggredienda vehementius inflammentur, o mali si qui sint erubescant ac modestius agant. Haec cum ego cogitarem in tristem sano praeteritorum temporum recordationem incidi, quae eum viris quamplurimis atque amplissimis abundarint, non par tamen eos gloria secula est Pauci ad modum sunt, si numeras, quorum nomen ad posteros vulgatum celebretur ut qui ex iis lanium quae de iis reeoluntur iudicare velit, in tenebris omnino has nostras regiones iacuisse dicat ac nequaquam nos, qui extremam hanc Italiam in ciuiniso, Posse cum iis comparari, qui in superiore eius parte aut oliam extra eius sine ac trans alpes et maria vitam agunt. Id certeo illo sonio derivatum est, quod ante dixi, quod eum hi insigni virtute praediti essent, parum solliciti quid do

ipsis alii sentirent, quidque a sortuna exprelare possent. id unum sancium habuerunt, ne a sua virtute descise reni ac cum ea arelissime coniuncti reclum vitae eursum constanter tenerent, ac felici exitu terminarent. Verum huic incommodo unum remedium opportunissimum hae nostra in civitate reperium Regum nostrorum

44쪽

providentia. Id enim per eos Delum quod omnibus sieri

gratum est, ut eo altius extollerentur, quos scirent reelo informalos ac comparatos, quo demissius ipsi pro sua modestia et sentirent et agerent. Verum neque id satis esset ut omnes ex eorum virtute fructus colligerentui si uno casu et vii ct honores, quibus Princeps mavorat, occubuissent. Hic alia addenda curara eaque est qua usos Cicero Graecos ommemorabat, quam laetum ora in tanta gloria, qui ea in regione floruissent viri illustros fruerentur; quod scilicet litterarum ac monumentorum decus adiiceretur, quo id apud posteros consequerentur ex lineli, quod honoribus ac muneribus, cum in vivis agerent. Hac mihi nunc ulendum existimavi, eum in quem dam eorum, qui maxime apud maiores nostros dignitato vita a virtute oruit, quicquid mihi litterarum ostatque eloquentiae eonserendum statui. Is autem magnum illud lumen et ornamentum civitatis nostrae est Franciscus Xaverius do Andrea; quem etsi peno ex inseris excitatum ae penitus reviviseentem intuemur, cum in eius nepotes oeulos intendimus, nequaquam tamen omnem eius

dignitatem a promerii assequi licet, nisi propius qui

vitae eius cursus fuerit, quos honores Sit Onsopulus

quanta dignitato ac publie bono iis usus sit, inspiciamus. Id ego nunc laboris mihi sum : de Francisco averto de Andrea tota oratio est. Illum hie exhibero instituo, aenon dubito quin optimo meritus de tota hac nostra civitate videar, si virum quantum verbis assequi potero

exhibeam , ex quo cum nostrorum, qui in rebus publicis versantur, studia incendantur tum magna huic nostrai urbi atque adeo Ilalia universa gloriae accossi sali ories creari sortibus celebris est Iloratiana seu lentia

45쪽

cui omnis aetas suffragala est tum illud etiam ubique receptum, quod Cicero aiebat, mores Oeis ingenerari:

ui illis licea optimis uti, quibus conlingat optimo loeo nasci. Verum quotus quisque est, de quo id praedieari

possit monne raro fieri videmus, ut eum magna Ortuna virlus coniungatur: ac honestiores sint plerique

quibus orium urbs non elarissima dedit, quam quos pri eipum urbium splendor ac pes coluerunt Quid igitur Dubitabimus an vero illi sapientes de sortibus ac nobilioribus urbibus praedicarint Equidem ita se rem prorsus habere existimarem, si in ea quae passim fiunt intuerer: sed alia occurrunt, quae retinent no salsos eos putem: ae illud potius mihi disquirendum iudicavi , undenam nonnunquam aliter, ac illi sapientissimi opinati sunt. eveniat. Omnia in institutis , quibus quis utatur, esse statuo instituta autem ab corum, qui et informant et moderantur , ingenio ac studio pendere Magna certe is magnis opibus ad corrumpendos mores ig: magnum e rum discrimen, quibus copia adsit, qua voluptas atque otium alantur. Verum si ea sint qui possident et virtuto et mente, ut eas sibi subiicere, iis moderato uti sciant, tune illa summa gloria existit, qua carent prosecto, quibus cum bonorum sit ingenium, desunt artes, quibus excolant; optimo ea potiuntur qui bene nata studio ac cultura augent ac roborant. Quare eam denique summam sortunam osse statui non et nobili loco, et copiosis ex parentibus natum esse, sed inesse virtutem, ac animum quo copia ac divitiis traditaque a parentibus fortuna recte utaris. Tum illud etiam siet ut et locus illi prosit cum enim in utramque partem ampla urbs ae copiosa multum valeat ut animum aut splendore suo exellet aut illeeebris deprimat

46쪽

qui bonis institulis utitur, id nanciscetur, ut ludum illam sibi saeiat, quo multa edoceatur, ac palaestram qua sua ipsa amplitudine ac eorum qui celebrarunt, gloria sibi proposita ad Omnes illas aries exerceatur, per quas insitae a natura vires augeantur ac si qua sorte nativo vitio excidant ac labantur, reparentur ludio atque exercitatione

eumulentur.

Quorsus haec dispulo intelligalis quid tandem Francisco Xaverio sui agatum sit, quo ad tantam gloriam eveheretur. Praeclarissimo ille o genere erat satis est familiae nomen commemorare qui enim de Andrea audii, larissimum illud eapolitanas civitatis lumen, intelliget nihil hui viro, sive quod ad opes , sive quod ad gloriam pertinet, desuisse Etenim a remotissimis temporibus celebrata domus haec insignis summum dignitatis gradum attigerat per illum Petrum Troiae comitem, cuius res in Illyria a Gallia sortissime gestae non generis minusquam suum nomen celebrarant. Verum illud , singulari Dei beneficio , averi contigit, ut eam domum nanetSeeretur, in qua haereditario vetuli iuro virtutem a maioribus traditam, quoiquot illinc ortum duxerint, et custodierint caule , et novis semper incrementis auxerint. Ergo lacilo puero sui ita institui ac informari ut noli modo ab avita gloria non deseiseeret, sed quemdain veluti cumulum illi adderet. Et re quidem vera inspicile quaeso, qua eius parentis eura fuerit, quo pueri ingenium excoleretur atque ad omnes disciplinas, qua quidem sint homine liberali dignae, informaretur. Verum hic tenere me non possum qui ad quaedam non commolitoranda modo, sed omnino deploranda excurram, quibus deformari ac penitus perdi

47쪽

nobilissiimam hanc nostram civitalem videmus Eam enim opinionem ubique diffusam deprehendimus, ut studia ac littera ad eos pertinere videantur, quibus nullae opes sint, nulla fortuna quam qui cupiat, labore ac studio comparare debeat contra quos genus ditarit, hi iam satis habeant, quo sint beati quare frustra litterarum exercitatione ac severioribus institutis tererentur, si nihil inde ducere liceat, quo ad beato vivendum utantur. Ex quolante quae mala deriventur, necesse non est a me om- memorari, cum ante omnium oeulos versentur. Verum et

aliud fortasso gravius ineommodum oecurrit, quod in eorum institutis est , quibus cum persuasum sit aliquid ni in studiis ac doctrina esse, tamen in ea Sunt eu-tenii ex multis rebus, quae disci possint, illas elige das, quae eum propius aries quas professuri sunt attingant, maiorem frugem ac utilitates pariturae sunt. Hinc puer videtis statim sublimioribus diseiplinis addiel 4 ac eum vix legere ac seribere didicerint, operam Mathematim, Phrsico, Iurisperit dare. Quid vitii in hoe sit, pluribus ostenderem, nisi deS- se qui re magis, quam verbis refutare Is Antonius nostri Xaveri parens est; et antiquitato generis, et gloria maiorum, et meritis praecipuo suis eques clarissimus. Inte lexit vir prudentissimus proprium hominis bonum illud

tantum esse quod ad animum pertinet a quo a saeuitas qua a ceteris animantibus secernimur, excolitur atque augetur. Tum illud etiam, id per litterarum studia maximo homines adipisei per reliquas enim exercitationes hominis doctrina augetura per litterarum studia , homo. Ex quo illud etiam consequitur et disciplinas ipsa Deilius capi i ac retineri , si per illam exercitationem humanao

48쪽

facultates quae ei recipere, et eustodire debent, augeantur. Hae vir prudentissimus cogitabat quamobrem eo omnes suas vires intendit, ut matur Xaverius omni humanarum litterarum disciplina informaretur.

Hi nihil dico ampliusci optimi qui essent in politio ribus artibus magistri , quaesiti assatim tunc temporis Neapolis suppeditabat, qui publico eas prosilebantur.

Nemo averto desideratus est: omnes praesto fuerunt.

Itaque uariorellio a Marochio operam dedit, a quibus

graecas ae latinas litteras acciperet postquam ipso suo parente dum ac moderatore per optimos qui e . it in Vulgaribus litteris auctores volutatus est quare li-gherii lingua ac Petrarcto, aliorumque classim um et gantia instructus est. Verum quid boni doctores ac cauti proderunt , si desit ingenium aut aversa natura repugnet Quare si quid boni ex hac pii parentis ura suit, id totum sibi averius vindicat seu potius ille omnium

artifex Deus, qui ita eum suxerat, ut ad optimam humanitatem insormari posset. Neque enim existimandum parum referre qua quis indole quibus moribus utatur, eum in hiseo studiis, quibus humaniores litterae conlinenlur, exercendus est atque informandus. equo enim si videmus Graecos primum, deinde Latinos , ac denique Italos litterarum atque artium gloria reliquas gentes superare id casu factum, aut peculiari aliqua ratione evenisse putandum est. Ingenii id totum munus est atque ex peculiari quadam animorum constitutione derivandum censeo qua fiat ut cum naturali quadam mollitudine rebus affetamur Gisquo facile cogitatione consormemur tum i genii eleritate, ac copia verborum polleamus, qua eum ad cogitandum aeuti a concinni, tum ad dieendum ube-

49쪽

re ac copiosi existamus. Francisco averto de Andrea abunde ea omnia contigerunt. Adolescentiam enim eius qui norant , perlaetissimum olegantioris humanitatis exemplum ipsi inesso testabantur Forma erat honestissima sed non ea molli ac muliebri, qualem plerumque nobiliorum esse videmus sed virili ae robusta corpori animus eOnsormabatur celeri admodum ingenio utebatura verum ea erat animi moderatio, ut nulla unquam esset evagati , nullus error, aut dissolutio ex qua mira quaedam compositi a quodammodo severitas existebat , quo merito gravioribus ac severioribus compararetur. Idc tamen demissione animi ac facilitate singulari, ut omnis abesset a rogantiae suspicio, ac superbia Iabes. Ex quo vitae coneinnitas atque elegantia pene neredibilis existebat, qua omnibus aequo et severioribus et lacilioribus pr baretur. His cum moribus, ac vita floreret Xaverius, quid mirum si addita cui iura adeo in omni excellero humanitate , ut persectae loquentiae exemplar existeret Ou cumque enim monte ac cogitatione incumberet, quicquid lingua illustrandum suseiperet , et sapienter instituebat, et explicabat uberrime, et perquam illuminal exornabat. Huius quidem rei quamvis tot testes habeam , quot causas in Neapolitano soro egit, praestat tamen unum proserro , ex quo cum copia rationi meae tum magna eius nomini gloriae accessio siet. Advenerat enim eapolim ordinandus Austriacus Insubriae Prorex, quo gravissima quaedam negotia sibi ab Imperatore mandata expediret. Huic cum omnia qua urbis huius nostrae essent

vel penitissima propius videre placuisset, tandem ad sorum iudiciale accessit. Nihil antea nuntiatum crat quare imparata omnia illic erant. Convenerant iam iudices a

50쪽

ioribus ausis expediendis illic constituti, o quorum numero hic noster nuper a rege adlectus illic sedebat. En subito nuntius Insubria Proregem magno nobiliorum mitatu adesse. Ingens statim motus secutus est salutandus enim illo orat ac aliqua oratione tantus adventus celebrandus. Ea cura statim gravissimos patres ceupavit. Eligendus erat, eui dissicissima hae partes mandarentur Latine enim, ut mos illorum temporum erat, dicendum Cir cumspiciebant qui essent ex illa corona gravissimi, si cui pares muneri vires suppeterent. Statim in Franciscum Xa- verium de Andrea omnium oculi eoniecit. Iunior ille erat; sed quid eloquentia valeret, iamdiu probaverat. Ille igitur exellatus est ex tempore omnino continens orati su denda erat animus no deficeret, ingens erat periculum quantum enim saeuitatis temporis angustia detrahebat, tantum formidinis viri ae eorum qui adsequebantur auctoritas iniiciebat; verum animum non despondit acerrimus ex longa exercitatione iuvenis imparatus quamvis diceret, paralissimum tamen illum cum nativa quaedam copia, tum doctrina exquisitissima iaciebat itaque Principi e currens omnibus astantibus ac ora tenentibus longam habuit orationem ; quae quanta fuerit, statim Proregis iudicium declaravit eum enim gravis illi do magna recontroversia eum potentissimo e nostra civitate procere esset, nihil dubii habuit, qui cum actor hie constituendus esset , nostro eam averto mandaret. Quod vero expectationi eius omnia responderint, testes frequentissimao ac Teii pleuae litterae, quas constat Prorogem reducem ad eum dedisse. Quod si eum ex tempore diceret, Xaverius tantus orat,

quid cum meditate ac tempore ad Ogitandum sumptor