장음표시 사용
701쪽
I ν Risc As & O genias Gallorum origines, gentis
ab omni Latinoru memoria clarissimae, clarissimi scimptoris verbis exordiar: licet caetera post peccem, at hoc tamen mihi non metit verendum,ne in ipse magnςd arduae molitionis limine impegisse dicar. Iam cum nuhil cordato viro magis optandum, quam ut laudetura laudato viro: tum nihil praeclarius, quam ab ipsis . ctiam hostibus laudari, quorum nimirum praedicatio
longissime abest ab omni adulationis sisspicione. Insignem itaque Gallici nominis antiquitatem Caesaris - - - - - Dro mihi celebrandam duxi i qui praeterquam quod Romanus fuit, de tantus Gallorum,quantus nullus unqua alius hostis, hoc mihi etiam verior alictor habendus, quod narrationem suam grauissimo testimonio confirmarit. Audiamus igitur hominem auditu dignissimum. Gasti, inquit, si omnes a Dite patre prognat praedicant, Mi as Druidibus proditum vicunt. Ob eam caussam spatia omnis temporis, non numero dierum, si noctium finiunt, ct dies natales or mensium se annorum initia se ob irruant, ut noctem dies siussiquatur. Videor mihi mox de hoc testimonio auditurus: Quid dignum tanto dedit hic promissor hiatu Egregium vero gentis praecinnium abii Ib Dite inserorum Deo petere initium claritatis. auali tenebrae lumen affundant. Hoc est scilicet a Caesare laudari, hoc nobilitari. Quod si hos illustres dicas, qui ab Orco generis sui principia ducunt , quos tandem vocabis obscurissimos' Quid vero ex anilibus nugis manasse dices , nisi hoc sit unum ex illis, quibus nulla anus proferret vaniora ' Vis nos credere Ditem patrem Gallorum, & inde vitam duxisse, quo nisi mo tuus nemo descendit ' si nos fabulis pascere voles,rcseras potius primum Gallorum genus vel ad gallum aliquem Pythagoraeum, vel ad Atyn, primum Cybeles gallum. Sed tu o ille quisquis es, qui haec sermonas nostri primordiis obiicis, sustine, rogo', paulisper sententiam, & ne ante Druides accuses stolidae vanitatis, quam intelligas quem Ditem situm vocarint. infinita sunt ea quae prima statim fionte in absurisissimis habenda videntur, & diligenter tamen inspecta atque examinata , verissima esse deprehenduntur: ac sicut in rebus ipsis non raro magna cit obscuritara, quae demonstratione discutitur; ita rectam de sermone quopiam terre sententiam frustra is conabitur,qui vocum in eo polita, test. nisi ante omnia de vernaculo illorum sermone constiterit, quorum auctoritatem
Caesar citati iti videamus quid idem de Druidibus narret. Sic enim fortasse non dissicile fuerit, in eius quod quaeritur, venire cognitionem; dc illam quidem maiorem, quam hactenus quisquam eorum qui praestantes & ingenio & eruditione in cadem se palaestra
exercuerunt, sit consecutus. Magna doctissimorum cum Gallorum,tum alterius nationis hominum cosensione creditum videmus,noing Druidum Graecii esse, de Graeco sera
mone ipsias iam tradidisse disciplinam. Cum igitur in hoc perinde atque in plurimis alii, immanibus spatiis 1 regia veritatis via sit aberratum, & totum Gallicae nobilitatis fundamentum sola Druidum nitatur auctoritate: non absiuidam mihi viam 5 rationem sit sessurus videor, si prius de horum, quam de Gallorum vetusta tum patria,tum lingua verba secero. Quamobrem totum illum Caesaris eommentariorum locum, qui ad hanc rem pertinet, Verbolenus adscribendum mihi putaui, tum quod nec succinctius, neca a Latinius
702쪽
1 GAL vico Ru MLatinius tantundem rerum queat explicari, tum quod totam gentis complectatur dis A ilibutioncm. In omni, inquit, Gallia eorum hominu qui in aliquo sunt numero atqueri honore genera sunt duo. Nam plebs paene scruorum liabetur loco,qua: per se nihil ausi det,& nulli adhibetur consilio. Plerique cum aut aere alieno, aut magnitudine tributorum, aut iniuria potentiorum premuntur, sese in seruitutem dicant nobilibus. Inliosis eadem omnia sunt iura,quae dominis insieruos. Sed de his duobus generibus alterues hvm . Druidum, alterum equitum. Illi rebus diuinis intersunt , sacrificia publica ac priuatam procurant,religiones interpretantur. Ad hos magnus adolescentium numerus discipli- ,, nae caussa concurrit, magnoque i) sunt apud eos honore. Nam sere de omnibus coni, trouersiis publicis priuatisque constituum,S si quod est admissum facinus, ii caedes fa ri eta, si de haereditate, de fit libus controuersia est i iidem discernunt, praemia poenasqueri constituunt. Siquis aut priuatus aut populus corum decreto non stetit, sacrificiis in te ,, dicunt. Haec pana apud eos est grauissima. Quibus ita est interdictum, ij numero im-M piorum ac sceleratorum habentur,ab iis omnes decedunt, aditu eorum sermonemque is disti giunt,ne quid ex contagione incommodi accipiant, Neque iis petentibus ius red- ,, ditur, neque honos ullus communicatur. His autem omnibus Druidibus praeest unus is qui summa intercos habet auctolitate: n. Hoc mortuo, si quis ex reliquis excellit dignis D tate, succedit: at si sunt plures pares, suffragio Druidum adlegitur. Nonnunqua etiam ,, de principatu armis contendunt. Is certo anni tempore in finibus Carnutum , quaereis gio totius Galliae media habetur, considunt in loco consecrato. Huc omncs undique, qui controuersias habent.conueniunt, corumque iudiciis decretisque parem. Discipli-M na in Britannia reperta, atque inde in Galliam transsata esse cxistimatur :&nunc quio, diligentius eam rem cognoicere volunt, plerum'. illo discendi caussa proficiscuntur. M Dreiades a bello a se consueuerunt, neque tributa una cum reliquis pcndunt, militiae
,, vacationem Omniumque rerum habent immunitatem . Tantis cxciti praenalis ,&sua
is sponte multi in disciplinam conueniunt,& a propinquis parcntibus i. mittiantur. Ma- gnum ibi numerum versuum ediscere dicuntur. Itaque nonnulli annos vi cnos indi- ,, sciplina pei manent,neque fas esse cxistimantea littois mandare , chim in reliquis sectis rebus publicis priuatisque rationibus Graecis litteris utantur. Id mihi duabus de caussis is instituisse videnturi quod neque in vulgus disciplinam ciserri velint, neque eos qui diis sciant, litteris confisos, minus memoriae studere: quod scie picrisque accidit ut praesidio M litterarum diligentiam in perdiscendo ac memoriam remittant. In primis hoc volunti, persuadere, non interire animas, sed ab aliis post mortem transire ad alios, at i hoc in is xa me ad virtutem excitari putant,metu mortis neglecto. Multa praeterea desideribus M atque colum motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum natura, de De rum immortalium vi ac potestate disputant, de iuuentuti tradunt. Haec Caesar de Druidibus & eorum disciplina. In quibus ut plurima sunt diligenter an notanda, ita quod de Druidum origine scripsit, & Graecarum litterarum usu, accurate expcndatur, necesse est. Ioachimus lyclionius magna vir Graecae Latinaeque linguae cognitione cla-
rus, quatuor scripsit dialogorum libi os, quibus Gallicet Graecaeque linguet docet copii tionem. In iis ex eo quod Caesar dixit Druides in publicis priuatisque rebus extra suam disciplinam Graecis litteris uti,conclusit sermone item Graeco v si uisse. Eadem est co is lectio apud Ioannem Picardum qui Celto paediam quinque libris complectituriquos o--- pinor hac in re aliotu complurium hinc pedaneos hinc magistros suisse, qui quot qualesque suerint,nihil rcfert commemorare,cum rationum pondus, non consentientium G-2ς- - numerus sit consulerandus Videamus itaque quam bene ratio cocluditur, cum litter
. . rum Gri catu vius sermonem quoq. Grςcuna secu necessario trahere docetur Eo videli--- . cet modo colligas, tuet planos omnes Latino sermone loqui, propterea quod litteris Latinis in omnibus de publicis 6c priuatis rationibus utantur. Nec aliter procedet is qui dicet Targum Clialdaicu sermone Hebraico constare, quonia Hebraicis characteribus Compluti ad Fennou sit excusium. Pude; me profecto, viros tanti nomini, tam turpitet sese dare in errores manifestissimos, Mab ipsis pueris explodedos. Atqui hoc triariu omnium rationii robur est. Quibus peruincere nituntur Gallis olim Gra cu sermonem in
usu fuisse. Nec videt sibi obstare ipsqnisesare, qui ad Ciceronem apud Nervios obsessum,G raeca dedit epistolam, ne consilia sua litterio conus a Gallis cognoscereritur. Sed
703쪽
respondent .apud Cestas maxime Graecum sermonem viguisse minime vero apud Belgas. Bella sane suga. Quasi vero apud Belgas Britanniς proximos nulli Druides fuissent. Aliter prosecto Caesaris verba capienda, ut neminem latere pote si , qui modo no pro si is siti communis loquendi consuetudinis ignarus. Nunquam nec Caesar, nec quisquam
alius Gallicum sermonem cundonicum Graeco esse vel dixit, vel cogitauit. Sed hou dumtaxat annotauit, notis Graecorum Gallos uti in sermone suo cribendo; atque ad hanc notionem litteratum nomen coloco accipiendum csse, quo de Druidibu sagit ex
eo perspicuum est, qudd dicat Druides disciplinam suam scriptis committere nolle, propterea quod scripturae praesidium memoria remittat. Verum dum se dicit epistolam Graecis litteris scripsisse nec6silia ab hostibus cognosceretur: clarii cst, qudd Craeco ctia sermone sit usus. Na uisi silures Galli lingitae Latinae fuissent quam craecae periti, vanus sui siet Caesaris metus:& rursus si litteris Graecis Latinum sermonem scripsisset, facilius x procliuius Druides epistolam lepissent, ut qui characteribus Grςcis ea que scriberent,
scriberent omnia, n6 illa quidem Graecoru sermone, sed vernaculo,& eo quo omnes ex aequo uteretur.Si enim peregrina aliqua lingua Druides sua tradidissent, nihil erat in inerui u ne in vulgus spargeretur,&passim eius notitia ab omnibus usurparetur,si scripta fuisset: non magis sane quam nunc metuendu,ne omnes ex aequo Germani intelligant Ciceronem vel Virgilid, in quibus altistoribus litteras omnes cognosciat.Tradebatur cr-go disciplina eo sermone,qui sit sicriptus fuisset,a vulgo fuisset intelligedus. Ex quo Sc illud probabile redditur, Britanos eos a quibus h eruditio petebatur, unde cum Gallis habuisse sermone. Nos in Gotodanicii docuimus.antiquam Britannom linguam Cimbrica fuissσJe fatetur Caesar magna Britanniς parte habitata fuisse a Belgis,eam pris Nim quae mari vicina esset. Hinc legimus Cassivellaunu legatos ad CGare per Comium Atrebatem initisse, quod nimirum eodem sermone Atrebates & Cassivellauni legati
uterentur. Cornelius Tacitus in ea item opinione cst, Gallos Britanniam primos o cupas te, addens sermonem non esse admodum diuersum. Quod si Caesar tradidisset e Marsilia Druiduni primordia manasse; merito possemus suspicari, Graeco eos sermone vii solere: nunc cum logissimἡ &ex diametro inde Britannia dissitast, SI multo etiam magis ab ipsa Graecia remota, non video quid caussae sit,ut de Graeco sermone somnie mus. Num putamus Caesarem taciturum fuisse, si tantum linguae Graecae apud Gallos virum cognouisset, quantum Perionius M caeteri nobis obtrudunt Quamuis vero id neglexis et Caesar, ut rem commemoratu indignain; caeteri tamen scriptores nullo modo praetermisissent, praesertim Plinius,qui non paucas voces Gallicas interpretaturi inter quas nulla est quae veI minimani habeat cum lingua Graeca cognationem. Deinde si Druides Graecis versibus arcana sua tradebant; miror qui non Plutonem potius
quana Ditem primum suum vocarint parente: Cur item non caeteros quoq. Deos Graecis noniectaturis potius quam Latinis nucuparint. sed quid multis: Vel unus solus variato inlisam hanc Graecismi ambitionem supprimet. qui Massilienses tradidit trilingues esse,quod Latine. Graece S Gallice loquerentur. Quis hic non videt Gallicam linguam iuxta a Graeca atque Latina esse diuersam: Est ne opus adhuc aliis testibus 3 Iam si Gallis lingua Graeca vel vernacula,vel tam communis, quam aduersarij opinionis meqvolunt, fuisset; an opinamur Diuitiacum virum in summo apud AEduos magistratu constitutum, eius sibi in adolescentia non comparaturum fuisse sicultatem 3 Et certe si eius peritus suisset, nihil opus suisse Caesari reiectis quotidianis interpretibus, C. Valerio Plocillo uti ad res, quas maximo occultari volebat, cum eo communicandas i quandoquidem si GraecE sciuisset Diuitiacus. Caesar cum eo solo amotis omnibus interpretibus loqui potui siet. Sed video rursus obiici tabulas Graecis litteri, scriptas in castris Helvetiorum inuentas fuisse. Fateor id quidem: Sed quid tum postea' An vi, delicet ex eo esticiatur eas Grpro quoque sermone perscriptas luisset Non magis sane, qu1na de notis ad sermonem rationem trahi posse dixi. Porro dicat quis,ipsum nomen Druiduin prorsus esse Graecum, idque Plini j testificatione constare, qui a robore ducit appellationem. Scripsit hic quidem posse videri Druides a robore apud Graecos sorti tos esse nomen, sed iudicium suum non interponit. Quis credat Gallorum de Britam notum sapientes tanta domi sermonis vernaculi inopia laborasse,ut procul terrarum ex ipsa Graecia fibi nomenclaturam emendicauda ex marint. Non ibo infitias apud eos: aa i quercum'
704쪽
guam mutarunt, &hoc tempore e vario semione in istam vii irpant illi quidemi v nim nulla clades cssicere potuit, ut nulla: omnino vetustissimi se primi ierim ni re. liqvue hactenus conseruarentur. Inter quas de illa vox cst, a qua Druidum nomencla tuta manavit. Tru enim idem ipsis adhuc notat , quod Latinis verum: vocabulum nec a Romanis, nec a Normanis petitum: sed ab antiquissimis temporibus perdit rans. Mitum sane ni ipsi veritati fidissimae rerum omnium custodi cutae fuerit, ne vori nomen tot mutationum procellis perimi. Nostratibus cadem vox in viii est, di uecta paululum scriptura 5e pronunciatione . . et vi enim pro Cruscribimuς: de notitantum pro vero, sea pro fido, de fide ipsa vi urpamus. Venit cliam ut verbum in or tionem, Se id rursus duplici significatione, altera ut idem valeat quod fidere Laii-nis: altera coniugium legitimum inire. Hinc igitur nuru vius factum , adiecta vocula geminae notationis. Mis enim ut numen, sapientem notati Vt verbum, idem est quod demonstro. Is ergo it Mia dicetur, qui de vcri sapiens est, de vcrum aliis monstrat, de praeterea ostendit tum cui sit sidendum , tum qui cum coniugis copula contrahet da . ita ut is qui hoc sibi nomen sumit, sese omnis veritatis dc fidei tum erga Deum, tum erga homines profiteatur doctorem. Sed quo tandem modo ex rectu ista Druis euasit 3 Modo dictum, Britannorum dialecto protrora, tru dici, unde miliatis. A qua voce si litteram Latinis ignotam eximas, de primam qilae tenuis cst, in mediam com mutes: confestim Druis habebis. Ex tenui autem mediam facete, de c media misi is tenuem , est unum linguae nostrae de frequentissimis; nec minus usitatum Latinis, velitteram hanc qiuam duplici v pingimus, c vocabulis tollant. Sic o Priccuitu Brisa-Cum , c franodiat Frons acum , e Tana uiat Lansacum, dc similia quamplurima e immitibus ad formam suam accommodarunt. Eodem itaque modo Druis e Dra ibi a factum videmus. Quod vocabulum deinde ad Graetorum normam a Latinis de Graecis declinatum , Druidas dediti de hinc eo modo quo Virgilius dixit, aurea mali Cassida, ex accusandi casu facto nominante usurpari coepit Druida Druidae, loco Druis Druidis. Conserat nunc qui volet hanc vocis interpretationem cuin satis verbis, & cernat ecquid possit conuenientius uniueriam Druidarum explicare professionem atque disciplinam, de qua suo loco Latius agemus. Hic satis modo sit intelligere, Druidum nomen e sermone Graeco minime manasse, sed Cimbricum,pe inde atque c eras Gallicas voces, habere explicatum.Ne sinamus itaque nos vel a Perionio. vel ab alio quopiam seduci fallaci illa de nimis putida conclusiuncula , qua donotis clementorum eisdem cundem sermonem fuisse do re nituntur. Nimium sues simus, si quernam illam admittamus philolophiam ad veram Druidatum nominia originem atque rationem, cum de ipso Gallico dc Britannico sermone tam clara detur interpretatio, ut nec breui iis nec copiosius totius verae germanaeque sapientiae la titudo queat delineari. Verum ut radicitus euellatur hic error, sequamur ductum ipsorum Druidarum, id est, corum qui nobis praemonstrant vetitatem. Galatas eondem Graecis esse quos Latini Gallos vocant , nemo eorum ignorat qui vel Diodorum Siculum legerit, vel Strabonem, vel Pausiniam, ut alios complures omi tam. Galatarum autem originem, ut in Cronius docui, Ic scphus ad Gomerum reseri, qui sepdst Cimmerios dixerunt, ut eodem loco memini tradidisse. Cimbrox item & Cimmerios esse eosdem ibidem satis ostendi , quorum posteritatis pars AN uatici, quorum primari j sunt Antuerpiani, hactenus linguam ii iam conservarunt. De qua quis fuerit Gallorum sermo, licet existimare. D. Hieronymus testatur, Galatas in Asia suo tempore bilingues fuisse, de praetor sermonem Graecum, quo totus Oriens tum loquebatur, propriam linguam eandem paene cum Treueris habuisse. An apertius quicquam dici potuit Z an certius adferri argumentum, quo cernatur, qua olim lingua Galli uterenturi Et ne quis credat leue hoc esse testimonium de de solo auditu profectum, addam de illud, D. Aieronymum tam diu Treueris cum D. Hi lario vixisse, ut ei ingens Synodorum volumen manu sita descripserit. Vndex illud liquet, hominem Latini, Graeci Hebraicique sermonis insignitor peritum taciturum
minime fuisse, si hanc, quam nostri seculi homines sibi comminiscuntur, Graeci Gallicique
705쪽
eique sermonis agno iisset cognationem. Quid Z quod vix dubitanaum videtur, quiti Gallicae linguae iactit non imperitus, eo quod Galatas in Asia quaedani corrupisse . annotant. quam aut inaduersionem haud intelligo qui adhibere potuerit, si Tre ierorum sermonis ign*tus fuisse dicatur. Iim si de Graeco fonte Gallorum lingua
manasset, non corrupturi eam Galatae inter Graecos, quibus cum conuersibant hi
sed potius elegantiorem & origini suae propinquiorem facturi fili sient. Cum porri Gallograeci non e Belgio , sed E Tolosanorum de Volcarum finibus in Asiari commigratim ι fateamur necesse est, a Rheno, ad quem Treverorum ditio pertitinebat , ad Rhodanum usque de Garumnam eundem olim viguisse sermonem: Quod non ex hac modo, sea ex Varronis etiam comprobatur tem fitatione, quam modo citaui. od autem Cesar dicit Aquitanos, Celtas Se Belgas lingua differte , id quidem de Aquitanis non dii stemur, quorum alia linguae videtur suisse, quippe quos strino ia lingua de corporum forma Hispani, facit quam Gallis similiore si At in Cestis de Belsis ad proprietates dumtaxat reseram loquendi, quas dialeelas Grae ruin grammatici nominant: quo quidem nabdo etiamnum hodie alia lingua in celaudorum, alia Brabantorum, id est, alius quidam idiotismus: Quo fit, ut ubi hi A proserunt, illi E sonent. Sic alia est lingua Coloniae Agrippinae, alia Gandaui , quarum tamen discomen tantum non est, ut hominum inter se colloquia commerciumque tolbat. Hac itaque ratione latis sine patet linguarum diuersitas, adeo ut fgillatim cuiuis sere ciuitati peculiaris quidam sit inodus
eadem vocabula proserendi. Porro quando Hieronvini aetate labentibus iam paulatim imperii vitibur necdum Tioueri locutionem suam vernaculam Romanorum lingua corruperant , quorum tamcn princeps apud cos erat sedes, dici non potest,
poli eo a Francis , qui Belgium deinde x reliquam Galliam occuparunt, hanc loquendi formam accepisse qua nunc loquuntur. Quid Z quod ipsi Franci, dum partes Galliae, Romano sermone utentes, sibi acquisi iissenti tantum abest ut linguam suam inuexerint deuianis gentibus , ut contra ipsi Romanam linguam addiscere tentarint: quae res secit, ut apud Gallos pleraeque omnes verborum nominumdue radices sint Latinae,corum tomen declinatio occonstructio prorsus sit Germana. Praeterita enim verborum perfecta more nostro formant, accersito verbo,
habeo, quo clarὰ demonstrant, Romanum apud sie sermonem phiasibus nostratibus fuisse corruptum. δί sic ab antiquo illa quo Gallicum Romanis loquentes utebantur, degenerasse, ut nec a Latinis, nec a Germanis intelligatur. Vt autem contra i Aegidis Schudi de Perionia opinionem haric Romanae Iocutionis corruptelam non Gallis olim Latinam linguam dicere coactis, sed Fransis adscribam. id propterea f eis, quod sciam Gallos sic Latinam linguam locutos fuisse, ut ea de quibusvis rebus diuerere possent, non seliis inter se, sed cum Romanis etiam quibusvis. Quom .sum enim Romanum sermonem didicissent, si sic didicissent, ut nulla ipsis esse possent cum Latinis colloquia' Non neparim tamen, soloecismos multos S barbari cmos ab iis non infrequenter comitti solere, sed eos tales, ut sermonis intelligentiam nin impedirent, quos postea, Romanis eiectis, indies magis atque magis increuis- se par est, tum per incuriam Mobliuionem, quia nec castigarentur nec docerentur amplius a Romanis. tum quod quisque linguam suam ad Francorum locutionem ac-eommodare quim posset maxime niteretur. Franci interim quia numero longe essent quam victi pauciores, sensim etiam ob commerciorum necessitatem coepe ni vocibus uti Romanis: quod dum facerent, dkebant se loqui Romans, tametsi de linguae Francicae ritu nomina de verba tiasseclarent atque collocarent. Sic paulatim T s. nouus sermo natus, quem alij Francicum, alii Romanum, alii Gallicum vocate consueuerunt: nee dissimilis origo vel eius quo Itili. vel illius quo Hispani hodie utun- tur. Quamobrem non positan satis demirari hominum corum dementiam, qui sese torquent in eo, quo praesentem Gallorum linguam ad Graecani reducant. Verum nobis, ut dixi, quaestio non de hae huius aetatis lingua, sed de illa prisca, qua usi sunt
Galli ante Romanae tyrannidis struum susceptum, quam cum inuenerimus candem fuisse cum Treuesica, nee haec vel poli vel ante Hieronymi aetatem ullamaa 3 susic
706쪽
δ c ΑἶLI eo Ru M susceperit commutationem, atque eadem hactenus sit cumnostra Cimbrica siue Saxonica , dicemus Gallos olim eadem usos esse lingua, quam Brabanti hactenus A ab . in Ambivaritorum de Tassandrorum vicinorumque regione seruarunt: qua de re ut alias non semel verba feci, ita nusquam latius qua tu in Saxonicis, in quibus docui, Saeas & olim in Asia, de post in Europa unam omnino eandemque linguam cum Callis habuisse. Quamuis autem quae cum in illis, tum in aliis a me dicta sunt, ea s iis habeant de argumentorum de lucis ad omnem huius quaestionis di inittendam obscuritatem , quia tamen propositi huius mihi laboris ratio se postulat, compendio quam potero maximo totam hanc sic cximam dubitationem, ut simul de gentis origo, de lingua vetustissima ex auctoritate magis recepta quam sit vel Druidarum
vel Caesaris, proetur. 9 illud quoque quod do Dite dictum est. ab omni falsitatis luspicione liberetur. Quoniam Iosephi testis in primis grauismi scripto demon. stravi Gallos a Comero genus ducere; atque alibi declaraui, hi me non Gallorum tantum, sed omnium Cimmeriorum patrem esse, inter quos Ascanij situ maximinatu posteritas primum locul tenet,atque inde lingua sua D mi isti, id est, vetustissimi vocantur: confitendum , eandem esse Germanorum de Gallorum originem, ita ut nihil miri sit, si linguae quoque eiusdem habuerint communionem. Verum uinter Graecos non parua fuit dialectorum varietas i ita inter Germanos quoque de Gallos: tanta lamen non suit, ut Germanus Gallum non intelligeret. Sed hic obii.
citur Caesar, qui Ariovistum scribit longa consuetudine Gallici sermonis sibi peti. tiam comparasse . Hic nobis fatendum , quod & alibi dixi, inter Ascamj posteros quosdam fuisse qui sie a caeteris Germanis dialecto differrent, ut ab eis magna dis
ficultate vix tandem intelligerentur. Eo genere sermonis Sueuos valde olim usos esse, etiam tum, cum adhuc ex Asia non commigrassent, luculentum est indiscium ex Ptolemaeo, qui hanc gentem suo nos in Scythicis vocat. quo nomine s se ipsi hactenus in montibus Tridentinis appellant, cum nos eos auri& maum nominemus. Habet haec dialectus pleraque verba 5e nomina eadem cum caeteris Germanis, sed sic sibilis Sc pronunciationis asperitate deformata, ut vix intelligantur. Audio hic Allemanos vasto spiritu & validis lateribus in me detonantes: Quid tu homuncio ex insima Teutonum gente perpetuo u in ore habentium, masculo Germanorum sermoni stri bliginem linguae tuae coli temtissimae audes praeserie, nedum .mpararet Abi cum ista tua impudentia in Gallicum tau, quo dignus es Nemo erit nostratium tam abiecto animo, ut tibi vel unum Gry reddere dignotur. Ego vero neque ut respondeatis peto, neque prolixum mihi sermonem hae in controuersia habendum existimo. Hoc unum dicam, quo totam quaestionem apud aequos iudices profligabo. Cum in eadem lingua, id est, ea in qua radices vocab lorum sunt eaedem , duae sunt vel plures sermonis proprietates, pronunciationeniatque sormulas vocum variantes, tum si quae dialectus caeteris melior sit quaeranisi ei primam laudem tribuemus, quae vocum origines quam optime conservat. Exempli caussa, Luna nobis manvocatur, vocali longae eadem Allemanissum dicitur. Hic si rogetur, virum melius; considenda prima vocis ratio. Scimus ob eam caussam nomenclaturam mali lunae datam esse, quod ea perpetua sermae suae mutati ne admirationem in nobis excitariti inia moniti sumus de impulsi, ut caussam quaereremus quae faciat ut cum caetera side l a eandem sormam seruant, hac nunquam
in eadem facie persiliat. Vt enim Luna infimo est in orbe, ita e propinquo prima nos monuit infigni s*a te sibi praecipua varietate caelestes motiones diligenteres quaerendas. Praeterea dum totum Oceanum ad motionis suae momenta modo attollit, modo deprimit, monuit nos maximo de luculentissimo signo corpora haec inseriora a caelorum motione gubernari dc temperati, atque omnem inde prodire & pendete clementorum varietatem mistionemque. Iam cum fabri ligna- xij cernerent magni resare, quo tempore materia quaeque casa esset, viderentque in ea re primas partes Lunam tenere, moniti sunt ut cursum ipsus obseruarent.
Nascendi item luxuriandiqu: diuersitas agricolam tandem docuit, ut Lunae ino
707쪽
ostreorum' quid caeteros omnes quos os scit sus M semper monuit Se monebiti Inafinita sunt quae initus monitis homines didicerunt. δί inter coetera haec ipsa humani ortus vas totum temperat ac moderaturi 6 tempus latui nobilissimo definit atque demonstrat. Ingratissimus sit oportet, qui ab hoe sidere tam multis variisque modis usibus humanis seruiente non moneatur ad laudem creatori m. nendam . Non puto esse quemquam , qui non plurimum se Lunae debere inteludit, sed inter omnes illi inglatissimi sunt, qui ad huius decursiim centesimis segarunt, cuni tamen tot orbibus circumactis centies moniti sint, ut nomina
sua eximerent libris sceneratorum , adeo quamuis omnia caetera monita nulla 'essent , tamen ob dentenam hanc ustirarum appellationem merito p Ft vide ari nomena monendo libi vindicasse. Quid multis magna ossiciorum volumina sint conscribenda i infiniti de natura rerum omnium ex elementis constantium
libri, plures etiani magnae constructiones, qualem Ptolemanis reliquit, si omniasgillatim huius sideris monita essent vel enumeranda vel dimetienda. Primus igitur nominum architectus hanc sideris vim sentiens, siue de ipso recentis mundi consideratione, siue de diuino instinctu , siue, quod maxime credo, de utroque illud
vocabulum cortinaetatus est, quo admonitio haec tot tantarumque rerum expressa
auditetur. sum enim dum in vernaculo nostro sermone verbi locum possidet, videm est quod moneo dicunt Latini. Quamobrem eadem vox eodem sono Ac tempore promineiata, transit in nomen de primi nomenclatoris voluntate illud astrum igniticans, in quo monendi cernitur summa de praestantissima potestas. Iam Vide m. v quid hic faciat Allemannus. Quo rotundius loquatur Se nostram vincat medio critatem, pio mali mori dicit. A inti nos mant, solo Tau adiecto, formamus , ad mensent designanduin. Allemanus monat pronunciat. Quaero itaque, utra vox propius ad originem suam accedit, nostratae, an Allemanica Noltra ceres; quae sonum retinet eundem. Et ne Allemanici sermonis imperitus credat, in eopto Moneo mon dici, atque inde Lunam nomen accepisse, addatue, hoc, ipsos aequo atque nos mali pro niosico pronunciare. Sed dicet Memanus, hac in voce maius artificium esse linguae sua , propterea quod mon Ze originem suam satis declaret,&praeterea addat inter verbum & nomen distinctionem, qua nos caremus. Probabiliter hoc diceretur, si vel distinctio inter verbum 3c nomen esset nobis loquen- itibus ad vitandam ambiguitatem . perinde atque alterius linguae hominibus necessaria, ut non est, vel hac ratione, qua ex nim mori fit, non longe grauissimus co tra architecti voluntatem committeretur errore quem ut omnes lintelligant, breuiter eum annotabo. Vt Luna infinitis monitis de toto hominum genere de uniuersim de sigillatim bene meretur ira reliqua omnia nihili sunt prae illo uno quod in Allemanico sermone neglectum videmus dc penitus omissum. Docui in Hermathena mea, quadam nobis esse vocabula Philaea , quae retio lecta id notant hi dia c. quod maximὰ conducit ad illjus cognitionem , quod misa vocis pronunciationes notabatur. Ex hosum albo Themidis ichnaeae nomen ad Graecos venit, de qua latis multa in Amazonicis a me dicta sunt, quorum lectionis quem p uni terra, Ia ctenus audiui neminem. Qivmadmodum igitur illic docui, ex mat fieri tam, v cali utrobique similiter producta: de illo mensi iram 5c modum, hoc decorum rerum
omnium notari, ita ut altem alterius unirimam naturam describat, mutuam demonstret connexionem, hoc ex illo nasci declaret illa hic sciendum , num vocem esse ichnaeam, & inter ichnaeas principem locum sibi vindicate. Infinitas est vestissima eorum omnium quorum nomines moneri plurimi interest i sed quaequid est usquam utilium praeceptorum, id totum nullani nobis adfert utilitatem, nisi eius ductu veluti per vestigia ad illud veniamus, quod verso litterarum ordisre in nomine nim denotatur. Atque hinc illud est, quod sic vocem corii buxerit optimus ille de diuinissimus nomenclator, ut illud primum monetet, atque ad illud nos pecvestigia sua litteris consignata deduceret, quo omnia monitadiuina de humana,aa 6 omnia
708쪽
Omnia prophetarum oracula, omnia mandata ipsius etiam Dei nos 3c vocant quotidie.& semper vocaverunt. Testis est mihi De solus animorum iudex,tanta reuerentia tanta religione me de hoc mysterio cogitare, ut pigeat tam venerando cxeplo ad hauc controuersiam vii.Cum tamen ex altera parte mecum cogito, hoc tam praeclarum Dei donum primo vocum ponendam artifici maxima benignitate conce
sum, a nemine hactenus post multos seculoru decursus animaduersum fuisse, cogor quodam modo, ubicumque locus datur, arcanum hoc Dei in homines beneficium commemorare dc aperire i ne quod Dei gratia milii reuelauit, inuidia quadam sinam apud me sepultum iacere. Quod igitur hoc est tam excelsiim mysterium, up prae eo omnia reliqua nihili sint habenda , sintque omnia praecepta de documenta, nullam alatura utilitatem, nisi ad hoc ipsum contendant, quoa vocabulam manversem significare dico' Ipsum nempe nam, quo nihil aliud notatur, quam id quod
Latini nomen Voc rent. At quid illo nomine intelligere nos oporteat, dicet nobis Esaias de verbo incarnando , oracula promens non illa quidem ex fabuloso Aganippes sonte, sed cx vivis sontibus Saluatoris. Et dicetis, inquit, in Hadrer Com Hemini Domino cr innocate nomen eii , notas facite in populo a inuentiones eius, m mentote quoniam excelsum est nomen eius. An non in his diuini vatis vetbis auditimus, nos memorcs elle debere illius nominis excelsi: Hoc est nomen illud quod Rex Dei calore aestuans&spiritua sanctiliaustu cbrius celebrauit. Et expectabo, inquit, nomen tuum, quoniam bovum est iis conspecta sanctorum. Et iterum alibi: Erit nomen eius beniaictum in secula, ante Solem permanet nomen eius. Et paulo post in eadem Me r Benedictam nomen male fatu eius in aeternum, se replebitur maiestate eius omnis terra. In hoc ipso hymno apertissime declarauit diuinissimus vates, si nomen imaiestatis eius non aliud intelligere , quam Dei filium, quem dicit cum Sole quidem, id est, cum patre de ante Lunam mansisse, & perpetuo manserum, sed tamen descensurum in tetram ut miseros mortales caluos reddat, Ze diaboli siue calumniatoris superbam premat potestatem, qua humanum genus habebat subiugatum. orietur, inquit, in diebus eius iustitia CT abundantia cis, donee auferatur Luna, id elh ut equidem captus meus fert ) donec toti iusti redditi mose tales, sic nomini eius adhaerebunt de unientur, de sic facie ad saciem Deum intueobuntur, ut non amplius opus sit ulla Luna mouente ut ar hoc nomen toto animo
tendant. Ipsa enim caritas in futuro seculo, in quo solo iustitia plena est de plε-na pax, sic nos Deo coniunget, ut tum omnes prophetiae, Omnes caerimoniae, omnia sacramenta, omnis doctorum admonitio sit futura superuacanea. Optimiscette simbolis usus est David, dum Deum Soli comparat :& omnia ea quae nos nominis eius monent, Lunae. Nam ut imperfectam quandam de frequentissimEmutilam Solis imaginem nocturno tempore in Luna videmus, atque ex ea cognomscimus ubi dc qua parte caeli Sol clarum hominibus diem ostendat, ita per orac la, per ritus sacros per apostolos, per sacramenta docemur , ubi Sol verum clarumque diem suis ostendat,quo simulatque ventum fuerit, cessabit omnis imago: non aliter atque orto Sole Lunae lumen non amplius apparet. Videmus nunc, ut D.
Pauli verbis nostram hanc expositionem reddam probabiliorem, per peculum maenigmate, tu e autem facie ad faciem. Quanta , bone Deus, est donorum quae per spiritum tuum hominibus largiris,per omnia in omnibus quales quales illi sint, concordia. Propheta Lunam dixit, D. Paulus speculum de aenigma nominauit res eas per quas hic Deum videmus. Quid autem est Luna aliud, quam nocturnum
Solis speculum Sermonis igitur nostri sabet haud dubie eiusdem spiritus instim
nomen hoc Lunae struxit, quo illum maximum eius usum intelligeremus, ut eius monitu ad supremi illius nominis quod est omni alio nomine superius, omnia praecepta, omnia nostra studia, omnes nostros labores atque conatus reserremus. Quocirca quoties linguae nostrae homines Lunam intustatur, nomen eius retro legant,quo nominis illius moneantur, in quo solo latui esse possunt. Hoc est nomen de quo D. Ioannes : In principio erat Verbum , ct Verbum erat apud Deum. Et mox :rciano caro factam est. Neque enim refert, siue verbum siue nomen dicas in hoc
709쪽
hoe mysterio. Gm cis λογοe in eadem dicitur notione. Nostra lingua in eadem signissacatione habet ruore, vocem non minus quam man iciniaeam, quae Her litterarum ves inret .m
stigia retro lecta significat veritatem, te fidem , δί fiduciam , de legitimum Giniugium, ut modo dixi. Quoslii pendo vocum artificio docemur, ipsi iiii iuret; quod Latinus verbum diceret, ipsam csseveritatem: ipsi ina iust illud csse, cul soli, utpote ipsi veritati, credere debemus , ipsirm iusti illud esse I citi soli, ut verae cust diae, fidere debemui , ipsum ruari illud esse, cum quo legitimum nobis est coniti una
contrahendum. Hoc est arcanum illud coniugium, cuius typum hominiini Jnter se connubia serere D. Paulus dixit, magnum vocans sacramentulit Claristi te Ecclesiae, inter quos sistos legitimum est de verum connubium, nullo unquam siccis lodissoluendum. Sed haec altiora Ze alterius loci. vi igitur ad id quod in quχstione
etat reuerramur, videndum , an hoc lingua: mysterium , quio nullum ne cogitan-bdo quidem maius reperiatur, in Allemanica lingua conseruetiir. Sed quid videa. mus, cum modo dictum sit, hanc conuersollem reciprocam apud eos corrumpi eo quod nam minime nos deducat ad nain , qua voce tamen atque atque nos pronomine utuntur, sed ad notu nullius significationis vocabulium . Eadem est corruptela in Tam de mat ab ipsis inuecta , cum pro illo Titi api, pro hoc suasi proni m- cient. Qua in voce illud obiter Udam , Tra Flebraeorum a nostrati sua detius ii, de inde etiam Modia in apud Latinos dici, propterea quod illaec vocum per conuersionem formandarum ratio, linguae nostrae sit peculiaris. Nec aliter peccant in Erela de ruori, pro quibus aram de iuret scribunt. Idem in aliis sere omnibus committunt , quo vel solo indicio cuiuis liquere potest , arcanum illud linguae artificium ab ipsis corrumpi, de idcitco sermonem nostrum mi illo habendum castigitiorem. Et quemadmodum haec conuertendarum v viii analogia ab ipsis inegligitur i ita longissime recedunt ab ctymologia vocum plurimarum , ut de in his ipsis
vocibus demonstrare possem , ut interim omittam ventosas ipsorum buccas, quibus Atticum nostrum daavcluti anseres quidam exsibilare nituntur. In Tingi nullam rationem agnoscas, nec item in Lam. Cum cnim conuersionem illari inciprocam corrumpant, dc haec vox primariam suae fibrinae rationem ex ea ducati fieri non potest. vi non longius multo quam nos a genuino linguae ortu abesse dicantur. Venim haec satis hoc loco sunto, quibus dum diutius quam rebar me facturum, sum immoratus, aliam mihi remoram a crimi. Dicent enim Latini me voces sermonis sui proprias in exemplum citasse, M in iis Allemanos, dum num dicunt pro Luna, viveti ad Moneo Latinorum propius accessisse: Rursum dum nam de Allemanus Se Germanus pronunciat, vinimque posse videri vocem hanc a Roma nis emendicasse priore syllaba ex voce Nomen nonnihil corrupta. Hic ego ad illud confugio axioma: Communem dirarum pluriumve linguarum vocem ex ea pri-- mordia sua ducere , in qua ratio inuenitur ad naturam rei signiscatae explicandam Amplurimum adserens lucis: Dico itaque Moneo ξ nostro sermone , qtib prinitim Cim- Misis timetis in Italia usi sunt, remansisse, propterea quod man tempore longo pronuncia. m. tum, deducatur a mari vocali breui elato, ut par est, duo tempora naturae ordine uno esse posteriora. maei vero bretie fit a inni, quod significat ago dc duco , a quo La- maii. tini Mino seruarunt. Huius praeteritum imperfectum est mari, pro eo quod Latinis est ducebam. Inde man eodem accentu pro Viro ponitur, eo quM hoe proprium ' 'de praecipuum siς viri officium , ut Sc se dc caetera omnia animalia ducat ac guber. net. In quo si Adamus constanter perstitisset, nunquam genus humanum in has mi. serias praecipitasset. Vide quaeso, quanti momenti vocabulum , cuius rationem si ducem sequamur, nunquam nos nec a carne, nec a femina duci agique sinemus. Porro quia primariae ducendi partes ad hominum pertineant ductiun, voluit architectius, ut man longo tempore productum , hoc ipsum ducendi genus exprimeret. Cum enim homo praeceptis de admonitione agi debeat, hoc ipsum voluit officium
ea voce nuncupari, quae ex viri nomine feret, una sola temporis mora adiecta. Breue itaque tempus in man, notat virum mus se quam caeteros ducere debere,
tque inde ad caetcros ducendos progredi, ea videlicet via de ratione, qua breue tempus
710쪽
prius , longum posterius videmus. Nomina vero quae perpetinim quippiam signia
ficant, conuenientissime fiunt a verbis temporis praeteriti imperfecti . propterea quod hoc tria tempora complectatur. Nam qui dicit faciebam. ostendit se aliquid fecissse , de adlluc aliquid facere, & pdit etiam aliquid esse operi se additurum . qua de re alibi. Quod item nomina derivamus a verbis, id summa nititur ratione, quae tota est in philosoplitae principio polita, quo stituitur actus prior cile quam potentia. Iam ceranam pro Nomine fiat a maia per conuersionem, fateamur oportet, Nomen quoque apud Latinos vocabulum esse de Cimmeria lingua in Latio relictum. Ium item nona mino. sed contra Minoa sum, quod ex reciproca conuersione nobis peculiari I, quet , cum nem versa, sum prorsa vox sit; & meri apud nos habeat commitionem ex medi et ni de qua si nunc agercna , longius esset a proposito euagandunt. A sum Latini etiam Mens seruarunt, eo quod Mens hominem durat necesse sit , scaussam nominis sui volet tueri. Quia ergo vocabula eius primosenia sunt linguae in qua veras suas habent rationes: cogentur Graeci fateri, μῖν pro Luna nobis deberi, quoniam vocis ratio verissima apud nos reteriatur . Veriim redeam ii, ad id unde digressi simius. Cum Germanicus sermo apua veteres diluersus dicitur a Gallico sui DP, sic sermo accipiendui, ut tum de Sueuica lingua loqui celiseantur, quae hodie dicitur lingua superior, eo quod sit eorum hominum qur partes habitant superiores, a mari magis remotas. Hanc igitur cum vernaculam sibi Arionis bis haberet , non mirum videri debet, si Gallieum sermonem longa consuetudine dicatur didicisse. cum & hodie plurimos Allemanos Antuer piae ccrnamus , qui ne longa quidem
multorum annorum consuetudine sermonis sibi nostri comparant facultatem. T
citus etiam ad hunc modum intelligendus, dum dicit Marsingos & Burios sermone cultuque Suevos inerre, Gotinos vero alteritis gentis esse de Gallica lingua doeeri. Est enim x semper fuit in ipsi etiam Asa alius Sueuorum, alius Germanorum se imo, haud secus atque alius Dorum, alius Atticorum. Et optime profecto id a Tacito animaduersiam , Gotinos Gallica lingua locutos fuisse , cum Gotini a Gotis ensent oriundi , ut Becceselana nostra tradunt; quorum sermo idem fuit eum Cini metio , quo hactenus quosdam Tauricae Chersis si indigenas ad Bosporum Cima metium uti, in Francicis, de grauissima illustris viri O es cani testificati θ. memini prodidisse. Proximi autem Cimbricae huic Chersoneso Getae fuerunt, qui inde ad Danubium usque S montes Carpathios latas quondam sedes aenebant, Equibus Hunnicae rabiei cedentes, flumen sunt transgressi, primum illud quidem p
ce Romanorum, at mox, eorum perfidia sic merente , totum imperium euersuri.
Quod vero Goti perinde atque Cimmeri, Tauricam Chersionesium habitantes lin
gua Germaniae inserioris usi sint, quam ego ad discrimen Sueuicae siue Allemanicie Cimbricam soleo vocare, satis queat doceri ex sermone Dacorum, qui hactenus integer in Transsiluaniae quadam parte permanens, idem est cum lingua Treverorum. ruod non ex aliis tantum didici, sed ipsemet expertus sum, duin His ania docto quo-am iuuene natione Daco a manibus uterer: qui cum timiliariter siermone nos bocitra omnem intelligentiae vel moram vel difficultatem haud secus atque cum nostratibus colloquebar. Errare autem cos , qui hanc linguam a Saxonibus Caroli magni iussu eo deductis inuectam putant,in Gotodanicis tradidi je quibus cui ita visum morit, discat licet. Dacos Getarum siue Gotorum, qui iidem sunt, partem fuisse, & Geticam linguam usurpasse. Cum ergo Gotini a Gotis oriundi Geticoe sermone loquerentur, Gallico sermone utebantur, eo quod Dacorum idem sit cum Treuerico. In eo igitur Tacitus labitur, quod ex linguae conuenientia Gotinos Gallos putarit. Nec est admiratione dignius, Getici sermonis puritatem in Carpathiis montibus adhuc monere, quam si, in Taurica Chersoneso hactenus perdurare vetustam Cimmeriorum linguam, qui primum illi paeninsulae vicinoque freto nomen dederunt. Quando igitur iam Iosepi indicio demonsuaui, Gallos a Gomero genus ducere, x Gomerios ob id posse dici, licet ipsi se, ut post docebo, Cimmerios vocarint, de eandem ipsis quam Treuetis linguam suisse, D. Hieronymi sanxi auctoritat ei &ex Tacito declaraui, Geticam linguam eandem esse .cum Gallica ide rursus Geticam eandem inecum nostra: necessaria mihi conclusione videor collegisse, Gallicam antiquam can