Opera Ioan. Goropii Becani, hactenus in lucem non edita nempe, Hermathena, Hieroglyphica, Vertumnus, Gallica, Francica, Hispanica

831쪽

luet c At Laco Rura mors, ita per hanc imituorum vita caperet exordiu. Qua vero ratione de via mortuis vita per arborem vitae restituenda ellet, nemo mortalium clare prius sciuit, quain angelus magni consiliu Clu illus Vcrbum incarnatum id reapse monili arct. Erat illud quidem in multis vaticiniis, sed non ante intelligendis, quam mors victa deiectaque,verum vitae lignum mortalibus ad oculum demonstrasset. Hieremias in persona Christi ad hunc modum sua de hoc ligno promit oracula: Tu autem Domine demonstrasti mihi, or cognoui: tu ostendisti mihi studia eorum, se ego quasi aenus mansuetus qui portatur a

vitam am, Or non cognoui qui ou per me cogitauerunt con a. Mιt Iamus lignum in panem eius, or conteramus eum de terra viventium, se ne memoretur nomen eius amplius. Haec

autem de Christo intelligenda esse perspicuum est exeo,quod solus Chrillus verus panis cst, cuius csu vita datur sempiterna. Non habuit lignum ex natura sua vitae conse rendae facultatem sed externis ab ipsi, pane vero vitae d. ore hanc vim accepit: haud

secus atque lignum scientiae boni de mali non ex se, verum ex hominis peccato insectum est mortifero veneno. Crux ergo verum fuit lignum vitae, de quo in Apocalypsi aperte legimus: aeui habet aure seudiat quid dicat Dimus ecclesiis: Vincenti dabo edere de ligno vitae quod est in paradiso Dei mei. Et iteru: Et ostendis mitu fluuiu aquae vivae olendidam, tanquam procedentem de sede Dei se Agni. In medio plateae etψ, Gr ex viraque parte fluminu lignum vitae asserensi ructus duodecim per menses segulos reddens fructum

suum, o folia igni adsentiatem gentium. Et paulo post: Neati qui Luai go usu Avisis

potestas eorum in tigno vita. Cum hic audiamus Omnem S. anctoru potestate ligno vitae acceptam ferenda, dixeritque D. Paulus, sese non in alio, quam in cruce gloriari posse, clarum est, crucem & lignum vitae unam eandemque rem esse, propterca quod omnis gloriatio circa ea quae praestare possumus, versetur. Quamobrem ii de cruce Domini nostri Iesu Christi gloriabatur palam.& agnosccbat δe praedicabat sese nullas vires habere,quas non crucis beneficio nactus csset,num putamus cum iacgaturum fuisse, crucem Christi lignum vitae cisse' Vt tamen clarius cernas, D. Ioannem paradisi terrestris ad caelellem accommodasse sumbola,vide quid addiderit: Et omne, inquit, maledictum non erit a tius, or sedes Dei se Agni in i a erunt, ct ferui eius seruient ια, or videbunt

faciem eius, ct nomen eius in frontibus eorum: Et nox ultra non erit, se non egebunt lumine lucernae neque lumine Sotis, quoniam Dominus Deus i uminat illos, o regnabunt in

hecula seculorum. Nihil ergo haesitandum existimo, tuin crux sit lignum vitae,de lignum quidem hoc in paradiso plantatum fuisse; verum no attulisse fructum suum antequam ci panis vivus assigeretur. Custoditum autem fuit lignum vitae per Cherubim, nevia homini vili ad illud daretur: quia nimirum absconditum inlinitae bonitatis diuinae co-silium sub alis Cherubin occulebatur: dc iusta aeternae Themidis ira, quae gladio stam

denotabatur, omni cx partc oblistebat, ne homini ad vitam aditus pateret, donec tandem nube alarum Cherubim remota, pacataque diuina patris ira, calestis paradisus, quem sedem Dei δc agni vocat D. loanes,aperiretur,oc in ea verus vitae ligni fructus tot iaculis expectatus, de tandem plenitudine temporum maturus cffunderetur. Quamuis ergo vitae lignum diu custoditum manserit, ne vitam hominibus mortuis reddere pos set; expleto tamen eo tempore quod pater ab aeterno praescripserat, vita omnibus mo talibus attulit. hinc vetet is legis dc caerimoniam caligine, quae per Cherubim denotatur, discosai hinc patre, per Verbum incarnatum, placato; dc nameo gladio, quo patet peccata nostra in silio suo puniuit, in vaginam suam recondito:& maledictione coiic sa in benedictionem , iuxta glad0 versatilis nomen: dataque omnibus per vitae lignum potestate, ut in caelesti paradiso vita perfruantur sempiterna. Demonstrato itaq. nunc ,Crucem liue Tau vitae ii num cile facile docere possemus, quodnam arboris gcnus ab aeterno hac praerogativa datum suistit, ut tandem vitae fructum serrct, si constaret quo ex ligno crux Christi suerit facta. Scio non defuisse qui ex diuersis lignis crucem composuerint, Se alios quidem tria, alios quatuor genera coniunxisse,non illos qui dein ullo solido ductos argumento aut idonei scriptoris auctoritate, sed meris de inanibus coniecturis, quas vel referre,vel confutare, operae nullum pretium haberet. Quod si diuersitas materiae admitteretur, in solida cruce duobus generibus contineretur; quorum alterum ad erectam trabem, alterum ad transuersarium lignum pos Ict accommodari. Qualis enim crucis fuerit figura, ipsum iidemonstrat, totius in Hieroglyphicis

repertum,

832쪽

t i ii v K V. 33; repertum, ut impudentis periticaciae dici deberet,si quis de ea amplius dubitaret aut aliam nobis obtruderet sormam. Qua tamen de re qui plura noulisse volet, acram Taufiguram suo a nobis loco depiciam, consillat: in qua videbit, indicem a Pilato adfixum,ctucis parte non fuisse. Romani in seruis castigandis extremo l. supplicio puniendis, fili, - , .is,aca reddebant insanies: quam Plutarchus in vita Coriolani eam currus parte definit cui se' set enim immittitur j, quam firmissima robustissimam t. esse oportet. At Pliuius quercui DI

robustae in ateriae laude tribuit qua de re colligo,c quercu ea seri solere,quae v t firmissi. m. i. si iama essent&tenacissima, ut is postulabat. Nobis certe liactemis ad hanc currus partem

robur deligitur quernum: cuius ubi copia datur, illi e vecordis sit hominis, deteriorem materia praeserre nieliori. In Iudaea aute quercus copiolas sitisse, frequens earu in sacris litteris mentio demota strat. Quinctia id obseruarc licet, valles quasda a quercu nomen olim iis tu accepisse, eo quod in vallibus ut plurii num quercus luxuriaret. Hi xc quo loco quercus Mamre est apud Hobraeos, nos in vulgata interpretatione valle Mare habemus: de capite Genes eos duodecimo, ubi Gr ca vulgata editio δρὰν habet, Latinus interpres vallem,exeade voce vertit. Sed hac de re mox latius. Querceta itaq. circa Hieros lyma frequentia: & inter alia Bethel quercum fletus nobili maa habebat. Quid di eam m5tem Samariae, Baiana nomine quercctis ccleberrimit. Nihil ita a. dubitandii, quin Romani carnifices Hieros blymis materia sintvli cadem ad crucis cons ictu rana, qua Romae uti consueuerant ad furcas e plau: tris ad seruile .ctanti ocii supplicium vocatas.quod eo redditur verisimilius,quod ad crucifigendos homines materia opus esset, quae clauos firmis limo nexu teneret. At hoc nulla arbor melius quam quernii robur praestare possit. Quando igitur in Paradis terrestri lignit vitae veluti certum quodda arboris genus co- memoratur, de id ad materia crucis resertur, non videor milai veritati cosona aicturus. Disi ex uno arboris genere cruce constitiise dica, ad quod ea, i ix de arbolevitae in Paradiso plantata dicuntur, pertinere intelligantur. pace igitur alioru . qui nullo solidae ra- tionis fundamcto varia ligna ad crucem construendam cogesserunt, mihi fas sit dicere, j. i. 'quercu generatim pro glandifera arbore accepta, vitae albore tr. Paradis , sui e , de eam nube alae Cherubicae talis per custodita dum tepore suo vitae fructu ferret, testim Chri sit, crucifixum. Hinc arca scederis alis etiam Cherubim tegebatur, quo intelliseretur Ar a ' Omnia sacra legis Mosaicae ad lignum vite referri nec ante vitest ictu ab hominibus de μ stari posse,quam Deus ipse Cherubim remouet et, Onanem l cari maniarii umbram Verbi incarnati luce discuteret at l. profligaret. Sed de Cherubim alibi ibi lasse, ubi do cibo veram eius vocis notatione aliunde qua Hebraei pittant, petenda, Mad ea proprie spectare, in quibus Dei virtus occultata delitescit: at l. hinc fieri, ut protegere etiam &occultare Cherubim dicatur. Verum ut Cla erub diuina occultat accelat, humana pro regit Sa alis suis expansis tuetur:ita Hebraeis vox baec postica sui parte,ne agnos atur eius mystetis ostendit tametsi Cimbri a sinistris ad dextra naturae ductu progress ipsi mantica Cherub parte mox primo occurso inter legendii intueantur. Sed haec alteruis loci. Veru nolante Cherubicae alae foederis tabernaculii t crete desierunt,quam Deo placuis Distanteii gladium csiuertere in filium suu ac deinde cum recondere, acostedere iram in misericordia transisse,vere i gladium csic versatilem.Nunc tepus es lut expliccinus, quam rerit symbolorum t. conuenientia secuti simus, dum quercu vitta arbore csse nobis ipsi persuaderemiis: quid . Ex hac inaudita hactenus opinione utilitatis ornamentiq.cmanet ad pietatis studia promouenda. Insimi enim hominis esse iudice & pessime se viati , multu operae temporis i. conferre ad id do nil u quod cum ab onantu hominum cogitatione si alienum, tum nilail habeat,licet concedatur,emolumenti ad Christianos villi qua pia&pia cognitione instrue los. Primum igitur Mailiematicos & Platonem imitati, cernamus quid ad hanc laypothesim,ut sic conicinitam nostia vocemus, sit ca secuturum. Dum quaeritur cur Ioui quercus potius cuius nomine aesculum quo T. c

prehendo quam quaevis alia arbor sit cosecrata: res sideri a plurimis audimus id ea seride cauila,quod hie primus fuerit homini cibus. At id absurdissimu esse, si simpliciter entra tropum omne capiatur, paulo ante dixi propterea quod homines quouis pecore istatuat obtusores, de minus sensibus ad nutritione datis instructos, quam vel asini sint vel mures. Experiamur igitur ecquid melioris responsi ex liypotheti nostra queat experiri.

Alibi docui Alauda omnibus coetis rebus,at q. adeo ipsi terrς vetustatis laude pri ferri

833쪽

rum symbolum esset. Eode modo de quercu dicam, primum ipsi hominis alimentu ab omnibus antiquis magno c6sensu acceptu referri, propterea quod quercus symbolum csset crucis : quae ut e quercu fieret, ante omnia secula fuit predestinatu. Sicut ergo ante secula vocati sumus ad vita:it iante siccula prima homini esca praedestinata fuit ea, quae vitam in cruce hominibus esset datura: cuius tessera glandes ferebant. Primum igitur hominis pabulum glans no illa quide vitam dans perituram,sed eam qua in caelelu p . radiso sumus vicitari. Vt igitur quercus in paradiso terrestri lignu vitς dicebatur, quia exclus materia lignum vitae crat c6liruendum .ita glans c testis panis que crux erat latura. symbolii habebat, & idcirco primu hominis alimentu vocabatur. Quamobre merito Ioui cosecrata, quod Iupiter vitae dator magnu silvcsisilium per hanc esset exsecuturus, omnies moi talibus in hac arbore a morte liberalis, 3c in meliore suavioreque vita, quam antea quam mortui essent, fuissent restitutis. Quo aute huius mysterio, reliqua arcana omnia multis paras angarii myriadibus superatis,apud Romanos perpetuu cxllaret monumentu: diuino apud eos instinctu est statutu, ut corona quernea ei daretur qui ciuem Romanum seruasset,atq. id quide magna ut Plinius exponit, religione. Indicabat hic ritus tam lollic ita veneratione perpetuo obseruatus fore aliquando ut populus Romanus vitam sua quercus beneficio tueretur, nec alio modo saluus elle posset, quam si quercusci vita attulisset: quod in Agonio accidit Martiali: in quo proelio agnus morte sua in aliatari crucis occidit dracone, perpetuum no Romani latum civ s, sed totius etia humani generis hoste. Qua in victoria id seruatum, quod in querna coronadada lex iubebat,ut nimiru ciuis seruatus,hostis occisus cset. Nec magis miremur hunc ritii diuinitus insti tutii fuisse, quam aut festum Liberalioru die fastis illatum, aut aram Maximam Romae ccstitutam,aut clarissima de Christi natali, morte, resurrectione&in calia ad censione oracula Sibillae inspirata: luat omnia re quaplurima alia ab eo spiritu proficiscuntur, qui nullo unquam tempore mortalium geneti sic voli it deesse, ut n6 aliquibus monitis homines ad rectum vitae iter vocaret. Vt autem ciuica corona aptissima fuit verae ciuium

coieruationis nota per Christum in quercu perficiende ita glans symbolum suit elegantissimu illius panis qui primus homini cibus esset: no ille quide ad vita hanc caducam exiguo tepore proroganda. sed ad vitam in regno Dei & Agni sempiterna laetitia pera genda, robur daturus. Quis posthac no plutis iaciat qua hactenus secerit eos Romanorum nummos quibus querna corona sinuosis soliis S glandibus insignis delineatur addita inscriptione, ob ciues seruatos Sunt quibus numismata rara placeant,& tanto pluris fiant quato pauciora reperiuntur. Per me licet ut quis . qua velit lance antiquatiam sui supellectile appendat, mihi nihil aeque carum est, at q. illud,e quo vetusta religionis nostrae monumeta lucis aliquid Sc nobilitatis hactenus incognita: sibi vindicare polluta Vnius Romani ciuis vita seruata. in memoriam mihi reuocat omnes totius inudi ciues in querno robore seruatos: de cum ea summi honoris cstet ac summa religione donar

tur, dubitare no possum quin diuino instinctu ritus hic, uti pleriq. alij, apud Ianigenas

fuerit inlli tutus. Audebo igitur liter cum vitet arbore nominaret ut vitae arboreuesciretur,vite seruatori ex ea coronam fieri solere dicam: nec alia de caussa Ioui sacram esse, quam quod in ea magnae suae urbis ciues a morte in vitam reuocaturus esset. Refert D. Hieronymus magna reuerentia Abrahae quercum in Mamre cultam fuisse, atque eam

ad Constanti, usque imperium studioseviii solere. Audiamus itaque tantae reuerentiae

causam, ut contra quam cona munis arborum natura ferre in Mamre quercus tot seculis di irasse diceretur. Memini quid de quercu Mariana dicat Cicero : eam nimirum

duraturam dum Latine loquentur litterae; addens, multa multis locis diutius commemoratione manere, quam natura stare potuerunt. Nec vanum fuit Ciceronis vaticis nium . Nam quamuis illam antiquam Marianam , ex qua olim euolauit Lesafulua Iouis miranda vi figura,

tot seculorum vetustas absumpserit: vidi tamen δί ego quercum in Arpinati subii bano.quam Marianam vocabant, simili perpetuae commemorationis beneficio que cus in Mamre siue Hebron, sescei sectis innumerabili Ius.

non illa quidem, quod ex ea nuncia fulua I uis Ciceronis figmento e latit, sed

834쪽

quod ipsh Deus verui I Upiter sub c a quondam requieuerit. Je Abrat initim ea lobole

beabent in illa benedicentiae talent omnes gctes. Q a de te luctilem in Militi Geticii exstat testimonium , ab omnibus scripturam sacram scrutantibus diligenter rit minalidum. Equidem inihil mihi videor a pietatis regula discessuriis, si in ea arbore benedictionem Se conlectationem totius generis humani cogitem absolutam, sub qua Ab:aham accepit sacrosanctam ditis promi litonem. O bone Deus, sub qua te albore alia dicam confudisse, quanasiib at tu vitae' &sub qua alia te promisiste Christum tuum, omnes gentes sanctificaturum . quam sub ea, b qua sanguis eius ad omnes gentes fluxurus esset, Qerissimus aquae vivae fluuius a D. Ioanne cclubratus Vt enim Abrahant sub quereti Mamre Deum hospitio accepit; ita omncs, ad quos benedictio si ib quercu facta tiansiit Deu in hospitio excipiunt sub cilice: ita ut nihil queat cogitari symbolicae rationi coniicilientius, quam si crucem dicamus quemam suilla , ut eadem arbor constia testisque ellet, hinc promissi quo Deus se obligauit, hinc oblati muneris sanctis- simi quo promistum extoluit. Iain ut Abraham sub quercu Mamre ino vitulistii ob tuliti ita be nos stib cruce Deci vitulum offerre debemus, id est, animam nostram sue Mam rencspsbs, ut D: Hierem'inus in quinquagesimo psalmo vitulum interpretatur. Hebraei filium vaccae pro vitulci dicunt ripa x t aa pecora dedit Latinis. Nobis Udimit electu armentum notat. Et dum Abecedarium Latinorsi inlate de orditie fecitamus, fatemur nos pecora esse, quia nimirum homo clim in honore os et non intellexit, unde hora

rem accepisset: atque idcirco comparatus cst iumentis , ut Hebratis poeta consit crur iis . Cum igitur pecorum numero nos eximere nos possimus; id saltem flamma ope adnitamur vi vituli dici mereamur in Cimmerior u lingua n qua vitulus a grata, hilari laetaq; vita nominatur. quod Latini voce ciusdem fere significationis imitati sunt. Id fiet, si paruulos nos de hilares Deo praestemus,& cor contritu de humiliatum loco vituli tenelli Se cocti,qualis ille fuit Abrahami,osteramus. O iis igitur sestinemus cum Abrahamo dc attinia nostr. im ex primi peccati c&agione vaccae fili.',sub vera quercu Manam id ei cruce immolemus & cam quidi quam possit natis tenerrimam,& flamanti caritatis igne optime percoctam. Verunt hoc de vitulo ibb vera quercti Mamre cum Magdalena de caeteris ardenti amore flagrantibus nobta ostetendo lusticiat,cuitis ascaniorem significationem , qu 1m a caeteris viderim antimaduersam, non potui usi obiter indicare. quo in sacris litteris & Ogygiis veterum Ianigenarum symbolis maior cistasensus corneretur. Qtiod si Hebraicum loci nonae, in quo quercus haec dicitur fuisse, de radicis significatione iniet preteris,inuenies quercu Mamie,quercii amaritudinis de doloris esse. Cuius qui de gemina ratio videtulialtera,quod haec arbor conscia crat sutura eius amari tredinis de doloris, cui mallus ab oebe condito par potuit cogitari: altera. quia quercusvetum esset omnium dolorum alexipharmacu; δί unlanna ab omni aeuo malotum omnium medicamentum: qua quidem posteriore intelligentia perinde quercum amaroris dixeris, ac si pharmacum eius dicas de amuletu. vide quam iacie Cimbricum visci quercini nomen cum quercu Mamre quadret, quam eode spiritu Hebraeus scriptor &-M 'Divida in hoc vitae Oceano serantur, qiuam recto cursu in cunde portum proram diri gant. verem qualibet bonis auspiciis ad viicli ii contendarmis,obnunciante tamen in illi nescio aena viduot audire. Clamat me rebus relinquansa ditis. nedum scriptis adhibere argumenta, quae S ipsa plena sunt controuersiae. Nam ubi quercum Graecus sua exprimit voce, Latinus interpres vallem vertit.&quo magis cernas, quam nihil hid certi statui possit, D. Hieronymus grauis Hebraicae locutionis censor tam vacillanti pede in hoc loco versatus est, ut inter quercum de terebinthum nullum discrimen agno uisse uideatur. quod ut cied N, illum ipsum audin suis verbis loquentem. Dillat,inquit, ad meridiana plagam ab AElii millibias circiter viguiti duobus quercus Abraham, quae de Mamre, usque ad Constantii Rcgis impetium mons itabatur, de in ausoleum eius vl- quo in praesentiarum cernitur. Cumque a nobis iam ibidem ecclesia aedificata sit,a tactis iri circuitu gentibus terebinthus superstitiose colituraeo quod sabea angelos Abraham quondam hospitio lusceperat. Haec ille. Quid nunc dices Fuit'ne quercus, an terebinthus arbor illa sub qua quieuit Dominus in Mamret Prius quercum dicit,& caqM-dem ad Constanti j v . regnum durasse: mox quasi c lomnio experrectus, dena loco πterebiathu masna supei bone coli. Quid ergo certi statues in rc tam ambigua ivt D.

835쪽

Hieronymum etiam Proteum reddat 3 Quid Z An non Geneseos capite tricesimo quinto ess terebinthus redditur, ubi Iacob aicitur idola defodisse Iiibter terebinthu, quae est post urbem Sichem 3 Quo loco non Latinus tantum, scd Graecus etiam interpres Te ebinthum ex Elati fecit. Et ut cognoscas nihil inter est quod hoc loco legitur.

dc ubs quod duodecimo capite scribitur, discriminis esse, non D. Hieronymi tantum verba, sied eorum etia monstrat consensus,qui Terebinthum in Mamre coluisse diuuntur Breuiter hic respondebo, me non multum hoc loco eius auctoritate peri oueri, ta- .

etsi iii ea magnum illustris de nominis 5c cruditionis pondus sit, qui sibi in verbis paucillimis non videtur constitisse. Apud Holeam Elon & Ela in eadem sententia distin guuntur, dc pro illo quide quercu, pro hoc substitulit aerebinthu . qui locus facit ut rhade Hrs non queant dici eius de arboris habere notationem. Deinde nec trire constanter quercum verterunt, ut liquet ex eorum superstitione, qui terebinthum in Mamre, non

quercum coluisse dicuntur. Libro Regum primo capite decimo septimo ubi Latinus vallem terebinthi habet Graecus vertit κοιλαδα idque semel atque iterum. Item libro Regum tertio Vir Dei dicitur sedisse si ib Elati: ubi rursus Graecus δρῖν, Latinus tmrebinthum supponit. Geneseos iterum capite tricesimo quinto Has terebinthus de Daquercus redditur Latinis. Nescio igitur quae caussa fuerit huius inconstantiae, iiiii quod cogor si aspicari, magna historiae rerum naturalium obliuiong apud Hebraeos irrepsisse, atq. inde factum esse, ut nec Graecos nec Latinos constanter doccre possent quae vocabulorum apud priscos significatio fuisset. Neq. enim vel gemmarum,Vci arborum, vel herbarum certa apud eos reperias distinctionem .coque minus mirum est, interpretes nihil solidi ex ipsis discere potuisse. Nobis nihil omnino placet MA terebinthii transferri.& eo minus phκ in Mamre pro cadem arbore capi. Scimus enim, in medica nostra ossicina Albotin sime Albolim resinam terebinthinam ab Arabibus vocari, atque idcirco terebinthi nomen apud Hebraeos suisse credimus. Confirmat id Genesicos caput quadragesimum tertium, in quo clarum est z ea denotare, quae o Tcrebintho ad mercatum seruntur. Interpretes item Terebinthum vertunt, atq. hac sua telliscatione ciliciunt,ut n,s Terebinthi nomen minimc possit videri. Consensum igitur Arabu de . libri Geneseos secutus mima ad Terebinthum dicam pertinere, dc ri,s aliter cile re tendum. Ex hac mea assertione memorabilis Socratis historiae ccclustallicae scriptorii locus lucem accipiet,& vicissim nostram sententiam insigniter adiuvabit. Is enim vice simo secundo libri primi capite narrat, suisse quenda nomine Terebinthum qui se pol hvocarit Guddam. Hic nO dubium est quin Linci se nuncuparit,quo nomen in Chald mrmia ad quos impostor hic commigrarat, lingua intelligeretur. Hispani iasi ignari Terebinthinam aliarum arborum gummi adulterari, veram Terebinthinam nominant Terebinthinam de vera, qua in voce videmus Arabicae linguae reliquias perinde atque in Velotis remansiste: unde liquet nihil amplius dubitandum esse de Chaldaico, Arabico, Syro de Hebraico Terebinthi nomine tametsi omnes Rabbini x commentatores turpissimis hicsese erroribus intricati . Nec audiendi illi, qui repina castaneam intem pretantur, uno ore tota medicorum Arabum schola reclamante. 'a it . de plurimo rum consensu quercum interpretabor, in q. laudabo Rabbinum qui ror: ,id est glandes in ea crescere asserit. I enim Arabes quercum Vocant, a quibus Hispani suas lia

bent Velotas,id est glandes.Est ergo Serapionis codex emenda lus, in quo pro uria usa quisquam legit de Cullot Latinis litteris scripsti quod eo magis an noto , quod Hieronymum Tragum videam errorem hunc in commentaria sua transtulisse. Elon igitur citra controuertiam quercus fuerit: sed an Symmachus de alit Hir bene quercum verterint amplius conliderandum. Annotatum est a nobis, apud Hebraeos inter ii s&nhii discrimen esse,& corum significata, Vt diuersas res, in eadem orationis parte numerari.

Quamobrem c locorum collatione id mihi videor asseuerare posse, nes quodvis diorum lignu, quod Latini robur dicunt, siSnificare: δd nisi me coniectura Allit, vocem hanc ita e primo sermone corruptam esse, ut idem quod dati denotet, quo lignum g neratim nobis exponitur. At cum de ligno simpliciter loquimur, merito quercum videbimur indicas te: quoniam ea in uniuerso lignorum genere facile primas sibi vendi cet. Non male igitur Symmachus pro Qx qu cum positit: at qui Terebinthum hoc nomine intelligunt, cuius arboris aliud apud Hebraeos vocabulum est, longe a veritate

836쪽

discedunt. At dum & ti s istinguuntur, uti apud Oleam cap. . dicemus litit pro quercu,SI Hs pro quouis ligni genere collocari. Ide igitur dixit Oseas dum dixit, si -- quercum populum es ami, ac si a cisset, sub quercu populo &omni alio ligno quod

nos uindicimus. Alepli prius sit perfluum dc loco Tau substitutu reliquum vocis couersione costat, phs quercus est,cuius paulo post ratio tradetur. In primis.uti modo dicinam, Abra hamus sub Alone illius accepit seminis promissione, in quo benedicedae sanctificandae l. cffent omnes gentes,ideli, per quod cuctis totius orbis nationibus vita esset rostitue daeQuid ni igitur vitae arbore dicamus, sub qua vita aeterna eli promissa,& deinde in ea soluta quae fuerat promisi i , ut rumina arbor eade solutionis esset testis, quae fuerat ollim promissi mis' Enimia ero si quercus natura de cu promissione conseras,& cum promissionis solutione, mirabcris quam amice ad cade omnia cospirent. Multa Se frequens no in Iudaea solu,sed tota Alia 6e Europa quercus,de ea quide quam plurimis generibus distincta quae Theophrastus de Plinius enumerant: multa illa quide, ut apud eos videre licet:verum tantum abest ut omnes glandiferas coprelienderint,vi nos solius ilicis plura geneta in Hispania obseruauerimus,qua illi repererint in tota roboru uniuersitate. Nul- Ω----lum sane arborum geniis ei coserendum, nedu aequandum liue formarii de materiae di- : ML

uerstate,siue copiam ubiq. terrarum luxurianis,sive utilitate tum ad fabricam, tum ad Tai. ignes vitae necessarios stactes. Alias arbores insignis commedat altitudo, ut abietes,alias Ductus, ut malos de pyros alias materiae duritia,ut buxu de ebenu: alias incorrupta multorum seculorum duratio, ut cedros & cupressos; alias varia per bruscos de molius cos fi brarum pictura,ri citium de acerraias aliae naturae dotes:at querciis iliceat modo mihi hac voce generis loco uti vincit omnes omnibus rebus. Nullii genus fructu proseti vel magis varium, vel uberiore vel utiliore ad usus humanos. Discurre primum per glandis cuia L. diuersitate de cosidera quantum sit vectigal in succidia, quanta succidiae tum diuersitas M. tium suauitas, ut interim recentis carnis esum omitta. Profecto si te domesticam bene supputes,inuenies terga, pernas, petasbiae sq. familiae sustentandae alteram sundamenti

parte esse testeram sic frugibus cotineri,ut si desint, panis tame e glandibus suavioribus, quas in deliciis habent Hispanae mulieres,seri possit. Appendas in altera lance, si velis, Omnes c tetarum arborum fructus, alteri solas glandes immittas,uidebis hanc illis loge praeponderare. Roges Catone,utrum malit, pomisne x pyris domum habere instructa, an carnarium multa succidia distentum' Risiisset, sat scio, si quis eum vivum hoc inter- tia. rogasset.& riderent nunc omnes,qui norunt laridum columen esse agricolarum pastorumque mensis. Quid an nutrimentum ullum inhumanae carni alendae vel similius vel robustius: Si dubitas, si palato ipse tuo no credis,si huius alimenti robur non sensisti, coiisule Galenum medicorum praestantissim uix audies adeo inter humana de suillam nihil interesse,ut quida deprehensi fuerint illam pro hac vendidisse. Quid mulcis3 si a bor est ulla vi ia sola satis aci hominis vitam sustinendam, haec ipsa est quercus. Haec, si velis, pane dabit haec carnem; 5 cam quide non solidam modo atq. robustam, sed omnium etiam delicatissimam quod equide non tam rationi ii simili alimeto petitae, quam meae ipsius lingua credo. Accedit de illa glandibus laus, quod porci quercetorum alum- ni, prodiga copiosae sobolis secunditate omnia caetera quia iupedum genera togissime vincant; id que tam insigni excessu,ut hinc moti prisci syna bolorum figuli, suem fecerint

secunditatis telleram. quod Virgilius inter caetera poeseos suae ornamenta nO postre- rm muni collocauit. Iam non ad culinam tantum faciunt glandes,& firmos corporis toros μ' -- solida carne farciedos sed medicam etiam instruunt ossicinam, maxime eorum qui pri--ia storum hominum iliore vel agros colunt, vel greges & armenta pascunt. His ut morbi aut nulli aut rari. ita de vulnerum frequens occasio, de magnum a venenatis animalibus periculum. Benignus itaq. naturae opifex eam vim glandibus dedit,ut de sanguinem λnere M vulnera conglutinare possint,& praetereaoptimum sint aduersus omnia venena

amuletum. Porro quoniam firmo ventriculo de valido bona corporis valetudo potissimum retinetur,adiecta de illa ipsis iacultas, ut nihil aequὰ imbecillum de flaccidum stomacluim roboretitametsi sint,qui glande nonexspectata, quernis Eliis adhuc recetibus ud eundem finem quotannis aliquot veris diebus utantur. quo laeto, confidunt se toto anno validis ventriculi viribus nixos, nullo morbo de rosto sanitatis statu posse depelli. Iam ad stadida videra de chironia, vel soliorum vel corticum vel calycum farina efiicax. mm 3 est reme

837쪽

138 cx ico R V Mest remedium, x omnem oris, gingiuarum, dentium l. putredinem nihil quc curat. Inflamati omina item principiis utilissima ex his medicamenta fiunt. Quibus uis alui dexteri iluxibus quaevis arboris pars medetur. Quemadmodum autem glandes quouis modo silmptae venenis resistimi, ita himbricos quoq. necant de expellunt . Quid' quod de urinas mouent,& calculorum generationi rei istunti Quod si pergam sigillatim vires

recensere,quis tandem finis erit Quasi vero haec parum haberent momenti, quae vel ex arbore, vel cortice, vel loliis, vel standibus, vel earum calicibus sumuntur medicamen ta: ita praeterea tam multas opit ex addidit dotes, ut nusqua in ulla arbore ambiti si iis se iactasse videatur. Quid ego commemorem Gallas' quid multiplicem carum v-sum,tum in artibus mechanicis,tum in operibus medicor ut Quanti simi iciunt merca Orta crumenae, qui eas per mare mediterraneum in occanu deuehunt, ut tande longa& periculosa nauigatione ad Belgas de caeteros Gallos deserantur. Certe carum multiplici usui explicando vix integer libo susticeret, tantum abest ut cum persequi hoc miselli temppre sit opportunu. Et licet nec pannis tingendis, nec coriis apparaudis seruiret, Esset tamen hoc uno nomine maxime euehendus , quod earum benescio litterae pingantur. Vide quis sese campus aperiat laudu maximarii, quae silua prFonioiu. Quid de Gallis litteris non prodamus, quarum beneficio litteras omnes habemus' Quod si historia clarissimos quosq. mundi ciues a morte liberat , dc aeternae memoriae vitae donat; cur no Gallis ex sua ipsarum arbore nectamus coronam tDetur ut preterea nihil hominibus praestet: erit tamen quercus de hoc suo munere arbor vitae vocanda. quado vitam dat,non illam quidem momentaneam, ob quam ciuica dabatur corona, sed illam,quae nunquam est peritura, quamdiu Gallas quercus suppeditabunt. Praetcreati librorum vel lectio vel auditio animos immortali cibo palcit, de ij quercui debeant quod leguntur & audiuntur; an non recte dicemus , immortalem vitam quercus beneficio& dari de sustineri 3Taceo nunc de caeteris quercus fructibus, quorum nec parua cli, nec cias Lemnenda utilitas. mitto onicicidas, mitto cachryas, mitto squamosos flosculos spem futurae ubertatis : nec dico quantum nostratibus coriariis cortex arboris adserat emolumenti, non paucis aureorum millibus aestimandi. Verum vilio multaque alias,

lentio transeo.ita non possum non meminisse Hesiodi . qui quercum in pacata iust 3-ium regione primariam laudem ferre canit, quasi a maiotibus per manus accepisset

hanc principem paradisi arborem fuisse.

undecumque hanc iustorum hominum vitam Heliodus acceperit, non dispu to id sal tem scio, nominem negaturum, illa, quae iustorum piorumque hominum regioni tribbuit,adamussim cum paradiso quadrare. Quo fit, ut suspicer in antiquorum scrmon bus iactatum fuisse, quercum primas in piorum siluis sibi vindicasse. Quod autem d cit de apibus, id adeo verum est,ut certo sciamus totum septerrionis tractum,in quem vastis laciniis Heminius saltus per immensa. amporum spatia sese dii fundit, tam ins senilis apum examinibus in quercubus abundare, ut no opsonici modo delicatu & in si gida regione saluberrimia inde suppeditetur,sed totae etia illet regiones suauissimo mulso loco vini viantur,& praeter domesticum usum ingetes pecunias cum c caeteris,lum cicera faciant. quod nusquam gentium clarius, quam Aritverpiae cerni posse crastimo, quo verius dicas cereos montes,quam formas apportari, e quibus in discin minores redactis ut comode serii possint, tota fere Hispania lumen suum tum in templis, tum cxta tepla nutrit. Ia si mel de cera quercubus ceu domiciliis suis precipuis adscribatur,im incis diuitiam auctu earum regnii locupletatu dicamus iacccsse est. Ne cius tς mnam tam procul ad omnes vitae comoditates pertinere,quam sese late horum vidi as extendit. Quid mellex cera in medicina vel praestantius vel crebrius quoius multiplice usum persequi velim. integra mihi sint volumina conscribenda. Mel vita intcnus variis modis varias l. nomitribus coseruat,alit,& vinolo spiritu exhilarat, ut interim quae sotis praestat omittam : cera exterius quot malis medeatur,ne ipse Hippocrates quide sic possct cn merare, ut non multa omisisse tandem deprehendatur. 1 cilis α τα munera multa i i a videmus.

838쪽

o Lis v. 13. videmus, dum illud exterius oculos abstergit a muco & lamis: tum lumen ad videndum subministrati sed tam multa videre n6 possutnus, ut eorum quorum benescio vindemus,totu regnum pervidere pollimus. Sed missis his, quorum utilitas nulla libri mediocritate explicari queat: missis etiam aliis quibusdam, quη Theophrastus in hac arbore nasci annotauit, propius ad ea veniamus, quoru consideratio Druidis maxime viis

detur placuisse. In his est mel acrium, quod no alterius arboris fiondibus lubetatius in- silere, ut idem prodidit plantam ictiptor, ita neminem sere latet eoru qui in siluis diu multumque fiant versati. Hoc manna inlestesc pane vivum qui de caelis descedit, quis est qui no intelligat denotari: de idcirco non ex apum modo fauis de caeteris,sed ex hoc etia caelesti dulcore cuiuis liquere, hanc merito vitae arbore possi: nominarii quod quia clari imu est,no est cur pluribus docere nitar Sequitur Coccus nobilillinius glandiferi arboris silicius quo nihil est ad symbolicam arcanotu significationem accommodatius, νώsν-- tum ob viuum eius & flamcum colorem, tum ob mirificam cordis de spirituum vita. lium recreandorum facultatem: quae ambo simul concurrentia, vel sola per se satiscatis; habent, ut glandifera arbor lignu viri vocetur. Hegesippus primarium peripetas malis siue veli, quod in templo Salomonis pedebat, colorem coccinum fuisse testatur. aiens eo igneum ritu denotari. Enimuero quid igneu caelitin esse dicemus aliud quam Ita

aeternam beatorum vitam,cum ignis vitam, culum rotunda sua forma δe orbiculari motione aptisti me significet aeternitatem Et ut summis summa coueniunt, oc per gradus quosdam summorum communicatio ad infeliora descendit, ita ardens cocci color, derisum vibrante quadam flama seriens. primum ordini conuenit Seraphico, qui amoris igne proximus Deo adhaeret, cuique tanto cuiusque vita propius accudit,quanto veli mentiore amoris incendio flagrat. Coccum Hebraei vis vocant. quo nomine vermic Ius generatim denotatur, unde apud Latinos Galbae torto vocabulum, per litterarum duarum inueclionein pro verme aesculum, ut serunt, et ente. Nobis hic propositum ' 'non eit, vide Cocci vermiculo disputemus, id catis fuerit uno verbo dixisse , non ex vermiculo, sed ex ipso cocco fieri tinctura, tametsi ex cocco vermiculus frequenter na scatur. Mirum enim est quam varia glandifera arbos producat, inter qua sunt Gallarum aranei, formicae, musca . quae animalcula ctiam in pilulis lolio querno innascentibus inueniuntur. Sic cxcocco vermiculus nascitur, sed ille ad colorem inducendu adeo non neccssarius, ut etia non parum obiit, coloris materia erosa. Ventu autem est Phune loquendi morem,ut vermiculi color vocaretur, propter ambiguam vocis seri significa tionem modo vcrmem,modo ilicis granum denotantis:aut quod magis suspicor, d pruseis hominibus in grani iligni nomine accidit, quod mitiatibus in Thuns verrucis,quas T- ν-- idcirco Hispani Coei vocant, id est, suculas. quoniam in id genus vermiculos tris i cant, quos nos D. Virginis Gallos sermone nostro nuncupamus, clim tamen ipsae verrucae siue grana Thunae non vermiculi tincturae scrutant. Eoru enim gener tio hum re coloii inducendo aptum absumit de prorsus depopulatur. quam Vt impcdiat mero tores, vel calcem vel cineres insperguti tantu abcst ut suculae, ut sic Hispanorii more is quamur, colorem rubru Oculos gratissimo igne feriente inducant. Ide in Grano quondam reor accidisse,quod Arabes xermeet, vocant: unde Europaeis, ni fallor, omnibus color Xermesinus appellatur, purpurco lucidior dc ad damcum ruborem multo magis cedens.quanquam nusquam hodie e purpuris panni cinguntur. Quoniam itaque color Κemelinus siue Coccinus vibranti rubet ardore, optamu fiterit flagrantis amoris sumbolum,quo solo tota vita, quae vita vere dicenda. constat. Vertam enimuero licet ardens

amor ad Deum nos evehat, niti tamen semel euecti ei conglutinemur,1 ternam vitam

habere non possumus, quando idem is solui scruatur qui perseuertit usque adfinem,

ad quem peruenire nemo potest,nis amato suo ad cum modum vhiatur, vi ali eo diu tralii nulla vi possit. Glutino igitur opus est, cuius nexu firmi stilaro ei a quo vit ma nai, pcrpctuca haereamus dc umamur . ita ut nulla vis nos e beato statu queat dithoueio. ocirca stupendo diuinae prouidentiae artificio sic quercum videmus comparatam, ut viscum in ca crescat omnium praestantissimum i cui longissime quodvis cuiusuis at tenus arboris vilaum tanto pol illabendum interuallo, quanto caput nostrum reliquis membris Sc supretius est, de excellentius, de diuinius. Praeter enim vim illa conglutina in

839쪽

saeuis ino de maximo,& idcirco sacro vocato vatimnimum sit ac praesentissiminiamu-M. infac re letum.Invadit hoc malum principem hominis sedem.& nemorum principio,vnde vel si ut ex arce ad omnia membra sentiendi moliendique vis emanat , occupato, consestim Scevestigio hominem deiicit,omni mentis,sensuum, δί totius corporis orbatum facultate:& quasi parum id esset, hominem infra omnem brutorum naturam momento temporis te uno oculi ni praecipitasse, illam praeterea addit sorititatem & tyranidem, vi totum corpus diris tormentis distrahat atque vexet, os distorqueat, ac spumeo tabo oppleat dentes horribili stridore collidat, oculos huc illuc terribili spectacido diuellat, omnia denique membra vel distrahat,vel contrahat,vel sursum deorsum iactet. Nos ira tes a casu, quo eos quos invadit mox praecipitat, Dallendi fiere, id est,caducum morbum appellant. Cui si primum Adami casum dc omnia eius symptomata coseras non ovum ouo similius esse dicas. Confestim enim a pomo mortifero desultato, liberum mentis seseletuadi arbitriuamissum, de dirae totius animi diuexationes subsecutae,&corpus oecim mortali suo statu in mortis barathrum deiectit: quo fit, ut vel nullu sit malum quod

a cadendo nomen habere mereatur, vel hoc unum sit de maximis, atq. adeo ipsi im in ximum inter maxima. Quamobrem cum piimi nostri maiores huius mali,quo totum mortaliu genus pnecipitatum est,similitudine cum epilepsia viderent,voluerunt,ut hcc quasi tessera quaedam illius.& huius remedia remediorum illius haberetur. Hinc igitur morbum caducum de sacrum vocarunt: de quia primis parentibus iam mox a generis exordio reuelatum csset,iuortiserum nostrum casum no ab alio quam ab Hercule posse νη- H curati epilepsiam morbum Herculanum vocarunt: haud alia loquendi formula,quam ea qua Chironia ulcera ea nominamus, ad quotu curatione Chirone aliquo opus esset: ch quanqua de his aliter ath ex veterum poetarum fabulis non bene de Orphicoru traditione consutis, prodiderunt. Nos Herculanum morbum dicimus, non quod Hercules

eo laborarit,ut vesani quidam somniarunt: sed quod is a solo Hercule queat curari. non ille quidem quem epilepti cum vocamus , sed is qui per illum denotatur ,3c quem stariso iam. lus Christus verus Hercules M verus medicus sanat. Quemadmodum igitur humani generis pri cipitium per sacrum morbum significatur ta per viscum quercinum lingui laeti morbi alexipharmactim, verus nobis Hercules, id est Christus denotabitur, si sum licae rationis ductum sequemur. Quamobrem quicquid Chri isto summo mediis

corum acceptum serre debemus, id visco quercino tanquam aptissimae tesserae tria buemus: ex qua mox cogitatio subibit, hunc lic inter nos & Deum medium esse. vii viseum inter ea quae conglutinantur. Vcrum enimuero non sat fuerit,viscum in arboravitae crescere .id est, Christum Herculani morbi unicum averruncum cruci, quae ar h

'' vitae eli. affigit nili glutinii qum. nobis e visco accedat, & eo ipsi Cluillo coglutinemur . Quid aute aliud est glutinum qu isti ipse amor quo Christo soli caducum nostru monbum sanare potenti adhaerere de uniri tabemus Amor enim que Spiritus sanctus nobissameo suo ardore infundit, veru est de unicum glutinu,quo solo ut Christo,uniri ι ita eo solo cosecrari te sancti essici possumus. Quonia ita l. Quotquot diuino Christi glutino, id est. Spiritu sancto Deo sunt coluncti; ab omni & corporis de metis morbo, ab omni adsuersae fortunae impetu, ab omni fraude&saeuitia draconis.*b omni deniq. periculo atq. metu sunt liberati S in sanctoru numem cooptati: merito Druidet viscum quercinu is

vocarunt id est,omnia tum corporis,tum mentis, tum rerum externam mala peis inan

menim ut dilatationem indicat,ab omnibus liberat angulius: ut purgatione significat, ab omnibus noxiis ac si speruacari &meme&corpus enasidat, ut deniq. cosecrationi habes notam eos quos purgauit, quos dilatauit sanctos reddit, id est, Deo perpetuo com iunctos Se unitos. Videlmodo, quam plintu Druidae non deluserint, sed pro eo ac eotii proseisio postulabat, bona fide ipii responderint, ea voce qua viscit quercinu sua lingua nuneupabant, significatione habete omnia sanadi Qua uis igitur de alia multa quercu strat ob quae de maximo in honore esse debeat,dc arbor vitae queat vocati omnisi tamε primu est&si immu ipsum vi seu de fructus visci quo Deo cogi utinamur. Quocircaei tui

ea demit vera sit vita a qua omnis mortis timor,omne mortis periculu,Omnis malom o cursus logissime sempera it,nec ea ulli mortaliu cotingere possit risiis per visci acino

ρ quibus glutinu fit, vitae datoti coglutinetur, id elt, per Spiritu sanctu Christo vitiatu tecti illine factsi 1 Druidi ut licet quercu quide honorarent, uti arborem qua vita staret

840쪽

2 me tui aceresceret, at viscum tamen tanto arbore facerent magis venerandum, quanto Cliti .stuax Spiritus sanctus Cluillo nos amore viaiens, praestantior est 5e ditiinior quam ipsa

crux,quae arbore vitae denotatur. Nescio qui fiat,ut me symbolotu ratio transuersum rapiat, ae prius multa dicere cogat, quam ea dicere deliberassem. Proposuera mihi quercu considerandam ut ex cius natura docerem,nulla arborem aptiorem inueniri ad veram vitam denotandam. Piimum igitur de fructibus eius, deinde de adna scentibus cicon. iunctis postremsi materia roboris de multiplici eius usu breues quasdam notas aut potius notarum indices tradere decreueram,at l. tandem his percursis, signa rebui significatis applicare. Vcrum procliuisoc promptus symbolorum explicatus,&artissima eorum cum rebus cognatio ciebro ordine meum turbat 5c interrumpit; de multa, quia vltro volenti nolenti sese ingerunt, prius offluunt,quam ea, quae ipsis praeuertenda erant,

sint annotata. sid quod hoc etia fecisse milii vj deantur,ut reliqua quae proposueram sertas te superuacanea sint habenda, propterea quod luculentis 3c firmis arguinctis nucessectum iit, via nemine quamuis obstinato vel negari possit, vel in dubium adduci,

quinquercui maxime conueniat ut lignum vitae nominetur. Addamus tamen materia non quia sit neces latium,sed ne neglecta haec consideratio, velut ad rem non factu' in . - ovideatur. Discurras itaque primum pet omnes arbores, de disquiras, an ulla sit qtiae .isti cunctis simul dotibus ad tot rerum fabricam accommodata sit. Sunt aliae quide duriores, sed quanto duriores,tanto breuiores δc stagiliores in ponderibus serendis ut buxus,

ut cornus,ut ebenus. Quas enim trabes ex his in magnis aedibus tabulato cuipiam am-

plo sustinendo parate possis' Aliis longitudo est, at durities deest, ut abieti de similibus:

iqaliis denique alia desiderantur: una quercus est quae omnes bonae probaeque materiae numcros explet. In mari nihil firmius, in terra nihil perennius. Quae rogo materia ad nauem securam construendam aptior In aedibus haec longissime caeteris omnibus u. boribus antefertur, cum caeteris dotibus,tum cedendi etiam celandique facilitate. Accedit & illud in querci genere, tantam crispi fibrarum disicursus elegantiam in quibusdam regionibias inueniri , ut eius copia aceris desiderium solari queamus. Nos hoc fenus Martia tot vocamus,id cst, lignum excrescens in modum undarus se crispantium. sttot quamuis crescendi rationem indicat: Navii vcro fluctus significat ventorum im- si L. pulsu crispatos. qua de vote Galli caeteri l. Romani fames nomen situm, quo pro codem utuntur,mutuati sunt,duplici littera qua carent, in simplex digamma commuta- cpalla. Cum ergo literno robose nihil sit aptius ad domos construendas, rem vitae necessa QI tiam, eoque domicilia non solum ceu ossibus quibusdam componuntur, sed apud plurimas etiam gentes, in quibus de nostrates sunt ,haud Iccus ac citriis laminis ornantur, poterit de hac ratione, eaq; non mala,vitae lignum vocari,id est,ad commode uiuenda maximum adserens adiumentum. Quid de igne dicam,qui non ad vitam tantum bene

gendam cst necessarius, sed apud hieroglyphicorum etiam. magistros vitae symbolum fuisse scit uti Certe ii nullum lignum ignibus alendis melius siti quidni de hoc

nomine vitae lignudi vocetur Iam ut cypressiis extra tetram aeternae mortuorum vitae

reseram gerit beam, quam in hieroglyphica ipsius Alepti figura trado, caussam litaquercus intra terram poterit aptissime eandem denotare, quandoquidem cemim sit, quernum robur sub terra in ebeni tum duritiem tum colore transire, nec ullo unquam tempore corrumpi. Possem de alia in vulgus iactata huc adferre, sed haec mihi sufficere, ne dicam nimio plura esse, videntur, ad hoc demonstrandum, nullam arbore elle vitae a manae aut utiliorem aut magis necessaria; atq. idcirco nullam suisse magis idoneam

ad ea quet ad veram vita pertinentsymbolis denotanda,& iis quide usi congruis modo

M apertis,sed magna etiam rerum ubertate copiosis.His igitur de natura arboris succincte annotatis, videamus quam recte ea conueniantquae tum in sacris litteris tum in v

tere pota de quercu dicuntur r& quia nunc de ipsius umbraculo Mamrico,sub quo totius generis humani salus Abrahamo quonda fuit promissa, diximus; quaeramus ecqua alia scripturae loca ad eandem symboli ratione sint examinanda. Occurrit exigplo Ioitie filius Nun, alter a Mose Israelitarum dux id Imperator. Hic cum populum suum in

terram promissam poli varias multorum annorum aerumnas induxisset, atque cam ipsi per tribus de cognationes habitandam colendamque partitus esset , comitia indixi dsichem, in quibus commemoratis omnibus Dei beneficiis de stupendis miraculis, qui-