De viribus imaginationis tractatus, authore Thoma Fieno Antuerpiano ..

101쪽

ve movereit, semper cia appetimus moveri . deberemus moveri: at hoc non fit; quia saepe appetimus moveri, dc tamen non mOVesCur, ut cum arthritide M paralysi labo

Dicet aliquis, hoc esse, non quod in membris sit aliqua peculiaris vis activa motus, sed quod membra non sint dispo- .sta ad hoc, ut ad appetitu possint moveri; non enim potest appetitus, aut potentia. aliqua movere quidvis, sed tantum meminhra apta & disposita recipere actionem eius: & ideo ex eo quidem arguitur, praeter appetitum, esse bene in membris aliquam Potentiam motivam, sed eam dicunt non esse potentiam activam & epectivam motus, sed tantum passivam , & esse solum dispositionem, per quam membra sint apta ab appetitu moveri: quod dicunt Ferrariensis , Medina , Bannes,. Picolon ineus,

aliique. κ ., . . . .

. sed respondeo, praeter eiusmodi passis

vam potentiam, esse aliam potentiam activam, quae est proxima Sc elicitiva motusaeausa. Nam praeter appetitum , sentimus smaviseste in nervis, musculis & tendinibus membrorum, esse vim aliquam di impetum per quem movemus: quam vim sentimus post labores & aegritudines ici nobis

octastere motum solito more praestare

102쪽

I MAss NATIONIS. 'ν non posse. Etenim cum scribo, quis credat manum meam tantummodo passive , nomautem active concurrere ad scriptionem' Illam vim videtur etiam indicare meu bro rum conformatio, varietas tendintim, ossi- 'um, articulorum, nervorum, musculorum; . quae non videretur necessaria esse, si tantum passiva, & non activa aliqua vis io membris resderet Etenim motus localis est motus valdei imperfectus , & non vide turrequirere magnam in mobili dispositisonem ad hoe, ut moveri possit. Et ideo consormatio illa varia quae est in menti bris, non propter illam dispositionem aut potentiam passivam , sed propter aliquam activam a natura videtur esse instituta: Aec dit quod cui bene deducit Bartholomaeus Vasqueet: r: ar quaest. sic disp. a . cap. 2ca si corpus nullam vim activam haberet ad motum, sed solum passim illum recipereta phantasia di voluntate, sequeretur eadem velocitate nos posse moveri cum aegri sinimus di lassi, scut' eum sani. Nam corpus etiam languidum & infumum ab angelseadem velocitate moveri potest, qua ab anima movetur cum validum est, non alia ratione, nisi, quia motus solum ab angelo recipitur in membra, absque ulla efficacia&concursu virtutis eorum. Ergo eodem

modo a phantasia moveri posset, si totum motum ab illa reciperet, di non aliam ali-E a quam

103쪽

reo DE VIRI Busquam peculiarem vim activam adiungeret. Et hine est quod angelus, absque ulla alia dispositione, aeque velociter movere possit Corpus mortuum ac vivum , languidum &fanum, inspositum & noeti dispositum 3 mindo eadem mensura gravitatis contineatur. Proinde pari ratione, si sola phantasia aut voluntas membra moveret, & nulla vis activa.in membro exsistens concurreret,aulla di spositio videretur requiri ad hoc, ait phantasia illud membrum movere pos sset ; sed videtur, quod tam cito & aeque bene languidum ac sanum movere posteti Quapropter est manifestum, phantasiam aut voluntatem per se non movere mem- libra , sed peculiarem quandam potentiam,

quam medici motivam animalem vel v Iuniariam appellant. Veruntamen, quam vis nec phantasia nec appetitus per se elici- lant & exsequamur motum, tamen concur-xunt quam maxime ad motum. Nam imprimis appetitus concurrit, ut imperans m

aum , quia appetitus habet dominiumd spolicum super patentia motiva, & applicat eam ad opus, α se est quasi principalis cau- lsa motus i & motiva est sicut famula ejus: Ildi ideo sicut opera servorum adscribuntur i. dominis, ita operatio motivae seu motus adscribitur non raro ipsi appetitui. Phant sta etiam concurrit aci motum dupliciter: , Primo, ut caου- quaedam remota desine qua non,

104쪽

' IMAc IN Am o N f s. Icirnon, quatenus non fieret appetitio si non prae cessisset cognitio ; secundo proximius , quatenus dirigit motum , & eum determinat & modificat. Etenim potentia motiva ex natura sua est inde terminata, & ad omnem motus speciem indifferens: phantasia autem dirigit eam, & facit ut se vel siemoveat, hoc vel illud membrum, ad hune vel' illum situm. Et hac ratione etiam nomimmerito motus phantasiae adseribi potest Ad argumenta respondetur. Ad primum : Bene ab Aristotele motum phanta-sae & appetitui adscribi, cum motus ab ii Pimperetur & dirigatur, ut iam dictum est, de motiva obediat eis: sed non ita adscribi, quasi ipsae sint potentiae motus elicitivae, Mnulla sit praeterea alia potentia motus pro ximius exsecutiva 3 quia eodem cap. uesa pra ostensum est illam potentiam agnoscit, & in ipsis membris moventibus dicit residere. Ad D. Thomam eodem modo respondetur: Uerum esse quod phantasia sit principium motus; sed non elicitivum. Ad secundum respondeor Per phanta sam membra non ita moveri, sed per appetitum et appetitus enim imperat motivae, phantasia non. Et ideo per imaginationem non prius editur motus, quam actionem

phantasiae actio appetitus insequatur : sed motum ab appetitu imperandum phantasia dirigit. Quod autem membra pro ratioue

105쪽

roa D E VIRI Rus5c nutu earum ita moveantur, non arguit ea immediate di per se ab illis moveri, sediolum, unam imperium, alteram direstionem in locomotivam habere, di locomoti. vam secundum imperium earum debere operari.

cunctissio XXI l. Phantasia per se di directe etiam non movet secundum locum corpus alienum, seu humores di spiritus. Pro cuius intelligentia duo sunt notanda. Primo, quod non negem, quin phanta saaliquo modo possit esse causa motus iam guinis di spirituum ad hanc vel illam partem : sed d ico, quod ipsa non moveat illos effective, per se & immeliate , sed tantum per acciden ,eaccitando alias potentias,quis illos per se movent. Est notandum secun- . do, quod non sit dubitandum, nec quispia'

am neget, quin regulariter & ordinarie sana, puis di spiritus moveantur a potentiis anumae naturalibus seu vegetati vis : sed dioequaeritur, an praeter illas potentias motrces naturales, phantasia etiam non habeat potestatem eos solo nutu & imperio per seipsam movendi. Etenim quod sanguis & spia itus ordinarie.& semper, . ac per se mo veantur a facultatibus motricibus naturalibus, dc non a phantasa, est manifestum. Nam attractrix & retentrix sunt potentiae naturales & vegetativae : illae autem quid

in l

106쪽

tenta : illa autem quid sunt , nisi humores de spiritus 3 Humores & spiritus sunt obiecta si ultatis nutriti vae, 6c sunt partium alimenta: at nutriti vae munus est non tantum alimenta concoquere, sed prius concomquenda attrahere , sc concocta in alia membra transmittere remo nutritimae munu& est

humores & spiritus movete & illud mu-

nus non. competit phantasiae. iNam alime Dium attrahere & expellere sunt operati

nes nutritioni inservientes, & sic potentiae quae illos actus edunt, sunt potentiae famulatrices & nil istrae ipsius nutriti vete Alphantasia non est potentia nutritioni in se viens, sed longe nobilios & excellentior. Ergo non eius humores & spiritus movere. mantasia enim non cognostit opera ibones naturae, & ideo non potest illos secundum leges naturae movere. Phantasia debuit quiescere di subinde cessare ab operando; potentiae autem naturales in perpe tuo opere debuerunt permanere. Atque ex bis patet, sanguinem di spiritum , omnes- . que humores in corde, cerebro, hepare genitos, quando per venas, arterias, ne IVOS in universa membra pro earum nutritione

distribuuntur, non moveri a phantasia, sed a natura dc potentiis naturalibus. Nam situ evigΗ emus, sive dogmiamus, sive de sanguine & sp i pitibus imaginemur , fitae non, dc

107쪽

το D R UIRI B m Ssive ea cognoscamus, sive non, semper illi

per corpus modo suo eodemque moventur. Proindeque patet, quod perse& ordinarie moveantur a natura, & non a phantasia. Dico autem in conclusione, quod non tantum ordinarie a phantasia non moveantur, sed nec unquam. Et hoc probo.

Primo : Si phantasia sanguinem di spiritum moveret, deberet habere notitiam im ternarum partium, ad quasin per quasilios moveret: at non habet: ergo. Secundo : Sit phantasia moveret sanguinem & spiritus, moveret eos quo vellet; simcut qui dicunt phantasiam esse causam m tus voluntarii, diaunt eam membra move 3e quo vult: at sic non movet e S : ergo. Minor probatur r quia, quantumcunque homo pallidus imaginetur, & velit ut sanguis & spiritus in faciem seratur, aut quantumcunque rubicundus imaginetur ut recedat, quantumcunque quis imaginetur &velit ut spiritus in partem gangraenosam feratur, ut bilis in ictero a cute ad folliculum redeat, aut sanguis in haemorrhagia &vulnere aue in flammatione ad originem re-. Iocedat, nunquam propterea retrocedit.

Tertio : Si phantas a per se moveret sanguinem S si, iritus, semper moveret,ue illud enim quod facit aliquid per se& ex propria natura, id natum est illud facere semper. ais saepe sortissima i qaapinatio hoc non pu

108쪽

IMA G I Η Α Τ Ι Ο R I S. 'est. Ergo non per se, nec virtute propria

Quarto e Si phantasia habuisset potesta- rems titus& sanguinem moventi , illud

fuisset operationibus potentiae vegetati neshmmum impedimentum: nam phantasia eos saepe contrariis motibus moveret,quam actiones vegetativae exigerent. At natura facit quod: melius est. Itaque non dedit phantasiae tabena potestatem spiritus di hrimo es movendi.

Quinto : Videmus in .corpore effectum unius facultatis non edi ab altera facultate3, sic visum non facit aliasaeuitas quam visi va, motum voluntarium non facit alia fa-- cultas quam locomotiva voluntaria , m tum cordis non alia quam pulsifica cordis: quare verisimile est etiam motum spiritu-Um dc humorum , cum fiat a facultatibus egetativis, non posh unquana fieri ab ulla potentia sensitiva , nec consequenter a phari rasia. Nam si etiam phantasia per se spiritus & humores moveret, ejusdem e δε- eius in corpore duae causae essent per se epfectivae aeque rimmediatae. Hoc superflui-

ratem argueret , quam mamra abhorret.

Se Yt Illud quod movet, debet esse in parte unde illud quod moveri debet pro- manat: inde enim est principium motus, ubi illia eaquod movet, & quod trahitur/ . x Irahit

109쪽

trali tur ad locum ubi est ipsum trahens. At humores & spiritus promanant a corde &hepate 3 Sc sanguis ille di spiritus qui in D ni mi passionibus ita derepente moventulidi 8mnem faciunt alterationem, promanast ab hepate & corde,& a corde & hepate mo. Ventur extrorsum, & ab extra rursum advior 5c hepar. Ergo, si phantasia illos movellet, phantasia deberet esse in corde vel in hepate. At ibi non est, sed in capite. Ergo ipsa per se humores dc spiritus non movet. Confirmatur: Quando aliquid movet a centro in omnem circumferentiam, illud quod movet non potest. esse in una aliqua parte circumferentiae, alioqui eodem actu simplici movendi moveret respectu fui in contrarias positiones, a se & ad se. At in animi passionibus, ut ira, gaudio, sanguis & spi-xitiis moventur a centro corporis ad Omnem peripheriam , & in tristitia & metu a tota peripheria ad centrum: Ergo ipsummovens est in centro. In centro non est phantaria. Ergo ipsa Non eos mUVet.

Ad argumenta in principio quaestionis

contra conclusionem allata respondetiir: Fer ea tantum probari, phantasiam esse quidem causam per laccidens & intentionalem motus eorum , quatenus instigat di excitat alias potentias intermedias ad movendum, sed non esse veram causam per se

110쪽

I MA GINAT I O NI S. 1 ηphantasia per suam imaginationem est causa motus spirituum & sanguinis, eodem modo etiam potestia visiva & auditiva ει tactiva &c. persuas actiones sepe sunt causa motus eorundem. Nam sicut imaginati- one praecipitii, ignis, rerum tristium, &c

humores & spiritus move Iur, homines tremunt, pallent, refrigerantur, &c. ita quoquo visione, auditione & attactu eo' rundem. Atqui ne visiva, nec auditiva, nec

tactiva , habent vim per se spiritua di faninguinem cordis movendi. Ergo nec im ginati a. conclaelia XXIII. Etii phantasia effecti vespiritus Sc humores non moveat, habet tamen aliquam vim eos vel versus unam, vel versus alteram partem magis dirigendi. . Ρro quo est notandu , aliud esse movere,

aliud motum dirigere ; aliud facere ipsum 'motum seu substantiam motus, aliud in dum superaddors, seu motum modificare. Multa autem punt quae nori motum, di tamen motum modificant, feta faciunt ut illud quod ab alio movetur, m veatur ad determinatum locum. Sic caualis non movet aquam , ducit tamen & dirigit ad determinatum locum; tegula non movet pluviam , attamen dirigit ν index noa movet vitiorem , attamen dirigit eum. Sic

dico, quod, etsi facultas phantastica ipsa-met non mov- spiritus. scd motrix natis Α