장음표시 사용
281쪽
Fundamentum II Matbematico Dioptricum Modi varii, quibus explorari sint virtutes in disserentia Tuborare
opticorum in restingendo. Modus L
Priam aliquam maculam in quacunque disci Solaris parte sive Orientali re Occidentali haerentem ipsemque Solis imaginem per Tubum admitte, x
sesis maculas Solis fac cadere in horizontem circuli observatorii orienta lem, musqueborum centrum nota in sua sede. Post immoto Tubo & instrumento observatorio mcede maculae suum liberum cursum diurnum, & per intervalla distincta ,ssivi. donec per centrum ad peripheriam occidentalis circuli observatorii pariis macula perveniat; iterum Ccntrum maculae in charta diligenter signa, quoni augtemporis suppriit,eo quod Sol suo transitu circa nempe apogaeum duo circitet minuta prima temporis consumat. Hic incessus Solis vel est tectilineus, vel curvilineus: si namq; per cent: a scirculi observatorii transit, motus ille fit secundum rectam lineam: si vero non nihil remotiora centro alterutram partem versus circuli incedit, fit secundum ilineam inflexam & curvam, curvitatisque facies convexa ad centrum scirpo a Convertetur. Itaque ex incessu lineae refractionis non colligitur, sed curvae Ni, Jquo ma)or curvitatis flexus inaequali distantia a centro circuli observatorii aps ret, eo major est istius Tubi refractio , per hoc examen enim majoris & minoris curvitatis refractionisque utrinqiae peripheriam versus, quae ex diligenti puta , rum notatione deprehenditur, Lentium & Tuborum disterentia,nec non a vel mala figura cognoscitur. Medus II. Similiter si macula circa horizontem ortivum & occiduum apparet ; Π primiὶm locus maculae in circulo observatorio signatur, deinde recta linea Fihoc punctum per centrum jam dicti circuli ducitur, ubi distantia maculis 3 periphetia & a centro ad exactam mensiuram revocatur. Discrimen quippe tali' usque quaesitam ostendit disterentiam; quae semper major est utrinque in mar gine,quam in medio. Quantd igitur magis minusque Lentes Tuborum in re fringendo circa margines & centrum excedent, vel deficient , tanto viliores, a meliores Tubi sunt aestimandi. Mus III.
Ad haec,si maculae secundum diametri Solaris longitudinem nonnihil di
stantes occurrunt,tuuc carum interstitium, tam circa horizontem, quam
dium notato : siquidem Ninde disterentiam refiactionum perspicies: illud enim intervallum seinper in medio ut de ante dictum arctius, quam in margini di observabitur. Modus IV. Insuper vim & naturam Lentium inaequaliter refringentium major qu, dam macula Solis deteget, si propria ejus longitudo in diametro cani circa hori zontem,tum circa medium exacte observetur. Nam ex hac nota res actior, disserentia,& quinam Tubus optimus atque observationibus corporum coclest um maxime idoneus sit,innotescet. Hactenus Hevelius. -
283쪽
Fundamentum II. Mathematico viviris
Tabula effectus Telescopiorum in cognoscenda objecti
jectivae convexae ad specillam oculare secundum rationem diam distantiam Qci lentis ocularis d
284쪽
ihi diametro apparente ex suppositione rationis lentis obit diaetri vel distantia Qci primarii lentis objectivae ad diametrum vel
aderam convexae quam concaVae.
zzar tutiae in pedibus aut aliis famosis mensuris Geometricis indicatae. .
286쪽
αν tum Telescopium quodcunque censitur augere diametrum apparentem
cujuscunqtie oletis 3 VI Alii sunt modi atque praxes explorandi diametrum apparentem alicujus Pii is V objecti per Tolescopium aspeeti. Primus communi stimus modus fundaturia hac reguli, quae a pluribus traditur: Augeri nempe apparentem obiecti dia- tam iesim
ciniin ic nanna rationem Lentis objectivae convexae ad specillum oculare, app rς0-
hoc est,secundum rationem diametri convexitatis aut foci distantiae Lentis ob leavae ad diametrii in convexitatis aut concavitatis, vel f irealis aut virtualis distantiam Lentis ocularis convexae vel concavae. Ex .grat. Si Lentis objectivael ' an convexae diametet sit 3. pedum, ocularis autem specilli plano convexiidhibiti in eodem Telescopio diameter iit unius pedis: augcrct TClescopi iam ex tali combinatione diametrum apparentem duodecics,adeoque supcrficiem iaceret apparere vicibus 1 .majorem. Eadem prorsus ratio esci, si ad Leniem priorem obieetivam adhiberetur specillum plano concavum, cuius conca- , itaris diametere iset, Saugeret siquidem similiter ut antea objecti diamettum apparentem duodenis vicibus.
Quia tamen Lentes saepe sitiat compositae ex dissimilibus spiraericitatibus , α
ficos earum facilius possit inus in itiitere , quam earundem compositas diam
uos, ctiam juxta distantias focotum similem rationem possumus instituet c, de pugnacia tum diametri apparentis arguere. Unde si soret Lens convexa obiceti-va,quae focum removeret ad distautiam 3. pedum, oculare vero specillum sociam hiberet ad distantiam VH pedis, augeret iterum Tubus ex talium Lentiam co- ordinatione diametrum apparentem duodecies, ac consequentor superlicium i . Vicibus ampliorem exhiberet. Hinc etiam sequitur, quod si dentur duo Te - ς copia licet diversarum Lentium,quae tamen utrinque eandem habeant rationem inter se, quod apparens diameter futura sit aequalis,adeoque duo ista Telescopia etsi ex diversis Lentibus constructa, eundem sint habitura cilcctum in gmento diametri apparentis. Verum, ut Lectorfacile scire possit adhibitis in i quo Telescopio quibusvis Lentibus, quoties diameter apparens augeri possit, indicatam regulam, praesentem Tabulam ordinavimus, in cujus lacerati primi larie sive columna exhibentur Lentes oculares in earum diametris aut ioci centesimas particulas famosae alicujus mensurae indicatis; in superiori vero Tabula. Q versa serie notatae sunt Lentes convexae objectivae per numeros pedum aut ' rumlibet aliarum famosarum mensaratum geometricarum in medio autem: Qquicunque numeri in communi aliqua arcola collocati directe hinc inde 'picit uat numeros in diversis extutioribus columnis expressos, indicant diame- Pp sentem ex eiusmodi Lentium inTubo collocatarum adhibitione. Ne- imus tamen minutias aut fractiones apponere, ne Tabula nimium figuris ' ς - confusionem potius pateret, aut nimium saltem expandi deberet, cum tum intersit eas scire nee aliunde iam praecise hoc negotium pertractare va-
Facile igitur eYhue Tabula disci poterit, quid tibi etiam ex diversisy Ixς Lentibus constructi in euectu tamen ei te possint aequa es ,& quisnam ali- in virtute superare possit. ς men regula jam exposita quae ab aliis etiam demonstratur, non pla- Diopt. lib. 1 pro. ς unde ait. Examinatis in rigore geona et sim bitu: ob Qςiniis, ut veni in omnibus evidentes paralogismos: imo non video, in
287쪽
rso Fundamentum II Mathematico - Qiutrici
quo suntari possit suspicio ita rem se habere. Proserunt igitur tanquam cet tam& indubitatum, quod si comparentur duo Telescopia, quarum Lent eandem
habeant interserationena sit futura apparens objecti diameter aequalis. Hoc enim non video esse verum imo si simplex ratiocinatio adhibeatur, contrarium haud dubie suadebit. Certum est enim imaginem Lentis convexae majoris in iorem esita, cui si adhibeatur concavum oculare proportionatum,aug itur ce to &proportionato incremento apparens ob ecti imago: pariter minoris imago minor est,cui supponitur Lens concava proportionata adhiberi. Ergo incremea, tum eradem habebit rationem. Quare imago resultans cX majori obiectis cum suo oculari, si cadem proportio observetur, ac in parvo Telescopio, debet: necessario ma)or esse ; si nempe iecludatur oculus,& comparentur haec duoT les copia in ordine ad aliquam imaginem distinctant in charta habendam, ut ii Cimus, dum maculas Solares intuemur. Si vero iam adhibeatur oculus: quia itinest oculus, nec alius adhibetiir in Telestopio majore, quam minore: vides a.dem non observari in hoc omnino candem rationem, favet enim identitas oca. Ii minori Telescopio. Nam etiamsi sit cadem ratio diametrorum Lenti Diniari usque in duobus Telescopiis, cum coniungitur oculus sit aggregatum Lollis ocularis,& oculi longe diversum. Ponamus enim Lentem ocularem conta vam esse minotis concavitatis, quam sit convexitas costallini, ita ut aggregatum aequivaleat specillo concavo. Crystallinus idem corriget utramque Lentem Concavam,sed non eodem modo, altem non proportionato, cum idcm lacii stallinus. Quod melius adhuc ostendetur, si aggregatum restaret conVCxum c lat enim in minori Telescopio aequivalentia majoris Lentis convexae, quae aeta primaeLenti obiectivae scilicet minus minueret ejus basim distinctionis, quantast gregatum ex Lente majori,5e cry stallino quod aequivaleret convexae Lenti mi noris diametri, a quas ilicet minus detractum esset de convexitate per addit nem specilli concavi minus acuti. Haec quidem bene Dethales si rigorem Geometricum attendere velim, in praxi tamen,ac praecipue in maioribus Tubis, ut ipse expertus sum, nihiloae nus Regula haec non multum aberrat ab aliis modis practicis per quos diam a
apparens explorari potest; unde ipse quoque rursus accedens paulo posthac
Si superius allata Regula valeret,nempe augeri apparentem objecti di me trum secundum proportionem diametri sphaericitatis specilli ocularis ad diame Irum convexitatis Lentis objectivae, sequeretur in iunm, Telcseopia m jora iaco tantum brevioribus praestare , quod majores Lentes minus se mentum iis
sphaerae contineant,quam minores ideoque radios exactius uniant; ex quo fit ut racientes sint acutioris, ut vocant. ocularis quod consequenter imaginena nu
gis augeat sine dispendio perspicilitatis. Alliam pia tanquam vera stiperioreῖ: gula facile oblatis duobus Telescopiis determinabimus utrum objecti appareat am magis augeat,& in qua proportione id praestet,si nempe utriusq; Lentis sphpricitatem aut potius focum comparemus: illud enitia in quo nia r erit Lesai objectivae ad ocularem proportio, objemina magis augebit; quod si steti dispendio perspicuitatis, melioris notae censendi ina est. Plaec De is s. Sed nil a& alios modos practicos, qui biis apparens diameter cujusvis objecti per quodni Telescopium deprehendi possit, asseramus. Galilaein in Nuntio Sidetio huncindicat modum. Accipe chartam parva M., sistari. N aliam quater centies majorem, id est,cujus diameter sit alia vigecupla: i di diame- eas parieti, &inspice unam Tubo aliam oculo.& oportet ut tibi ejusdem api 3 pant magnitudinis. Hic autem Tubus aptus erit ad vidend. a in Luna, Mea Gego vidi. Ita Galitius. Melius De ales loco sui'. cit. A sumatur regula lier
288쪽
ta scunque longitudinis quae dividatur in partes quotcunque aequales colore valdecolit ictio dii ctas: haec Regula statuatur in aliqua disiancia ι .vcrg.gr. - ut sui ni, ita tamcn, ut oculo nudo videri possit: tunc per Telescopi uin respicianitia ac regula,&linuit altero oculo aperto si non cles copio viduatur: videbitur duplex linc regulariaulto major per Telescopium apratcbit, quam sine a clu-kopio. Si duplex Regulae apparentia separata apparet; promoveatur sciatim Tele copi tam versius apparentiam simplicem , donec extrema apparentiarum concurrant, videbisque quot partibiis Regulae divisaeta per I clescopi uincola spe stet pondeat apparentia simplex. Supponamus apparentiam simplicem tege- , res hujusino si partes: dices apparentiam simplicem ad apparentiam Telei co- - pio extubitam se habere ut s. ad Ioo. scui. ad Eo. Augetur ergo per Telcscopium diametcr apparens obsecti vigecuplo. γEgo communiter ubi nunc habito, ita sbleo explorare diametros apparen- Praxis Au-ῖ inpet Tubos ordinatios. Tubuni ex. gr. expono versus remotiorem aliquam Q domum tegulis planis obtectam; itaque dirigo Tubum, ut uno quidem oculo ad , Tubum applicato videam omnes superiores tegulas ad rectam lineam dispositas ;. alterum vero oculi im etiam ita accommodo , ut simplici visione candem dor anuin alpiciam , eandem quoque domum ad casdem tegulas reducam , vi- aintiue quot tegulas tota domus simplici visione asPccia obtegat vel occu pet. Cum itaque eaeem. pr. aliquando invenissem simplicem visionem toti . . us domus occupare tegulas 4. & in tecti linea superiori num crassem te las ε . benepotui ratiocinari, Tubum adhibitum augere obiecti diametrum apparentem vicibus i6.
Alii hoc modo rem expediunt ut Deo es loco sui'. cit. tradit. Tubum Te a Wi picum reticulatis cancellis ii struunt ex filis scilicet tenuit limis se ad angulo, '- - μ' : rectos intersecantibus rete componunt ego puto inclitis iteri per impolitionem plani vitri clarissimi, in quo incisurae colore nigro imbutae tenuissime admodum retis estormatae sunt) & ante Lentem ocularem statuunt in ipso Tubo: tum objectum praecipuElucidum Telescopi 3 ita comparato in tuentur ut Lunam, cuius discus apparet reticulatus, ieu in quadrata divisus : altero oculo Lunam xei icnint, itaque Telescopitiin sensim detorquent, ut apparentia simplex supra PParentiam Telescopio auctam incumbat notaturquo quot partes diamctri au- serat: quod quidem facillimum dii, cum totus discus Lunae appareat divisus in
Est adhuc alia aestimandi augmenti ratio, sed patum ex vero , ut ait Chri- Modus ali Fibram Hugenius in s m. Saturn cum absque ulla anguli conliderationc appa - . ciri perspicillo alicujus rei magnitudinem detorsiunamus; velut Cum Jovi, improba- bem circello duorum aut trium digitorum latitudine aequalem nobis cerni pu-l mus. At enim cum idem circulus ilium piita di i totum diunci ro ma Ormi - ηψrvcncccii arida pareat pro diversa sui ab oculo distantia, nonne etiam adiici- uni sit, luanto intervallo conspe ius cilculus duco Jovis aequalis conatui
miccto nisi hoc addatur nihil cciti ea compatatione designari videtur. Et a- rio iubeti,cur magis una qua piam quam alia magnitudo imagini visae tri- ur,x quidem pluribus i. epe spediatoribus eadem. Fallacem omnii ὁ cisc si modo mi tam a stimationem inde liquet,pergit Hug
,in deliquet, ergit Hugra i , quod Luna aut ali
O ccclesti velut Orione prope Hori ontem conspecto, idem longe i visus judicet, tuam ubi alte jam ac supra verticem reno adstiterit, cum tarn n ut 'Dinoriangulo illud comprehendi certum iit; in his autem quaei cic- 'P 0 Contuemur, major adhuc error contingit. Nam cum ex . gr. vel triplo hi-hςς induria diametrum appareat Jupiter oculo altero per Telescopium no- um tutus,quam Luna oculo altero vacuo, atque adeo utraque hac specio
289쪽
a et Tundamentum II. Mathematico-Dioptricum
in unum convenire jussa latea Iove Luna contegatur: nihilominus curri seorsim Jupit et inspicitur,trium circiter digitorum latiti idinem plerisque sp latoribus 'aequam tantummodo existimatur: quanquam aliquos rei rerim, qui disco Lunari aequalem facieban atque ita tertiam partem saltem tribuebant cius quaere ipsa apparet amplitudinis. Quamobrem de multiplicatione Tesel copia inale hoc modo inquiri cortum est. Ita Hugentas. Iudicitur Sed placci obiter adhuc modum aliquem subindicare, quo curiose rein vir atque putavi satis accurate me possie diametrosas patentes Per quodcunque a talescopium deprehendere. Imprimis in camera obseura expoliti Tubum cum Lente objectiva sola, di apposito intus ad foci ejusdem Lentis distantiam xemplano,ex una quidem parto politissimo, ex altera vero parte tenuitlimi alti id ne obtus cato, ut hoc cxciperem imaginem nitidistimam alicujus objectilex.ceptam circino diametrum pro ectae imaginis transtuli in chartam Planissinum de Lente ea oculari convexa, quae ad objectivam priorem alias in Tubo adhibe.batur tanquam microsi pio inspexi, ut viderem,quoties haec translata magnet, do aligeri post et comodo,ut inti a infund. 3. Synt. a. p. a. dicetur. Vcrum te per inveni minus augmentum,quam per priores alias proci ac modos, diata uos apparentes explorandi invenire potui.
An objectum quod si minus alio tutes per idem Telesivium eorim Lo
militer adbibitum comparere majus altero 3 spondeo omnino id fieri posse. Sint enim duo objecta AB 5e CDnda multum dissita, quorum A B majus ipsi, C D, ita tamen sint collocata, et limplici seu naturali visione spectata ex loco E eundem in oculo forment ansa tum E. Dico quod loco E, si per idem Telescopium ambo ista obiecta aspicua tur, C D comparere i ossi majus ipso A B. Ratio est, quia obiectum aud prosis
quiu s est seco alicujus Lentis,eo majorem imaginem post Lentem es ,rmat,ia supra demonstratum. Quo autem maior est imago eo etiam maius objecitan iillius imaginis hectari potest. Unde quia C D ponitur propinquius quam aB, etiam majorcin imaginem in Tubo obtinere debet, ac consequenter CD quod minus est A b, potest per idem Telescppium eodem loco E adhibitumma us comparere,quam A B. Debent tamen liaec objecta non multum esse dista; ia si nimium distarent, ita ut eorum radii a singulis 1 unctis ad Lentem obiecti vana progressi censerentur pro physice parallelis, differentia insensibilis es Nam cum radii penicillorum sensibilitei sint paralleli,non poterunt fierim aut minus Paralleli, ac consequenter neque imago sensibiliter
fieri propior aut remotior, minor aut major.
290쪽
quomodo ex quovis Te sic pio fieri. possit Eri copiam 3
RAcile quodvis Telescopium in Engyscopium converti potest , praecipue si
duabus duntaxat Lentibus conste hoc modo. Protrahatur Tubus cum Len-xe oblectiva,& apponatur obiectum vicinius ipsi Lenti objectivae, non tamen ita Vicinum ut intra distantiam soci eiusdem Lentis exillat fiet, ut multo malus ob stum conspici possit. Nam quia objectum ita prope locatum removet basim communem distinctionis ac imaginem majorem projicit ; si itaque per Lentem Concavam ante concursum radiorum debite excipiatur radiosus profluxus, aut Per Lentem Ocularem convexam,vel etiam quamcunque Telescopicam poste- li rem ordinationem imago in Tubo essormata ad oculum trajiciatur; etiam hirundo oculi imago multo major est armari poterit, ad que oblectum ita ut ii tum est, collocatum multo majus etiam spectari. Hoc igitur modo ex Tele
pio Engyscopium facile parari poterit. Hinc patet quoqucad quamlibet Tu-i 0 gitudinem eductionem majorem consueta dum nempe ad Objecta re- alias adhibetur )posse inveniri distantiam obiecti, in qua disimcὶε videri vicissim posito obiecto in quavis distantia dummodo non sit intra soci 'It tivae Lentis distantiam , ut iam indicatum) potest Tubus ita apparari, ' P Rri , ut distincte percipi possit. Quia dum solum ratione distantiae ς i aliter atque aliter ad aliam atque aliam distantiam concursus iadi pro distincta imagine efformanda in Tubo perscitur ; si Tubus ita ac- ' Qtur, ut imago per alias Lentes appositas probc excipiat ut , de in ocu- . . 'dusiatur, distincta obiecti visio etiam obtineri potest. Ejusmodi '' Q Q Γcles copii, dum in Erigyscopium convertitur , mira ta Val cI i 3 curiO-