장음표시 사용
271쪽
maximis adstipulatoribus, ac doctoribus instituti eognoscere de Virtutis ima, bemus veram virtutis effigiem a deo sumendam,& in eo summum bonu, veramque Delicitatem collocandam esse a quo qui magis discedit mimis recte de finibus bonorum Sc malorum, hoc est de Delicitate, militia sentire potest.Haec est illa contemplatio quam probare etiam videtur Ari. stoteles quum ait sapientem per seipsum contemplari posse,& quanto satipientior sit.tanto magis tunc eum agere dicit secundum illud. quod in eo diuinum est,nec eo tempore humana curare . sed ab illis discedere. 8e quatum per illum fieri potest diuina animo.& cogitatione contingere. Eamisque veram hominis vitam esse putat,quae secundum mentem agitur, quado illa maxime homo sit eam quoque beatissimam vitam esse ducit, quae scilicet ex diuinitate proficiscitur. Proximam huic accedere arbitratur ei, uilem illam vitam quae humanas actiones secundu virtutem versit,cuius etiam corpus particeps esse cernitur.
DE FOELICITATE CONTEMPLA, TIVA. ET HUMANA. TITULUS SECUNDUS. RFECTIOR IGITUR ERIT Gn.
templativa elicitas.quam humana. illa enim deia lige autem homines imitari videtur. haec Aristotelis senistentia a Platone verbis potius.quam redissert. Cuius diuisionem quandam Plotino Platonico auctore poαnendum esse censui Ut clarius res se qua agitur, intela lipatur. hic enim in primis viis Delicitatem bifaria diuidenda celsit liet Normia οπροκου,κlu, hoc est in cotemplatiua ,&activam. Cote plativae tris gradus prςbet. Quibus singulis quaternarum virtutu oricia seorsum ac separatim tribuit. Actiuae autem unum prebuit gradum. Ossiciaque quatuor virtutum ei secernit. Primus contemplatius gradus eius hominis est. qui diuinitati omni studio intentus .diuina solum eligit. terrena autem colenit A quibus animum secernere intedit,& ab omni corporis contagione purgare Ut relictis humanis curia octu omne diuinis meditationibus im pendere valeat. hac partem amplectuntur philosophi illi
omnes.qui sentiunt sapientiam in agnitione rerudiuinaru contineri.& eos tantum dicunt sapientes,qui mentis acumine superna indagant. & eadem quantum per mortalem fragilitatem fieri potest animo.& ingenio assequutur,eaque imitantur omni studio,omnique diligentia. ad ea quoque dirigue singulas cuiusque virtutis actiones.Ut prudentiae munus sit coelestia conteplari,& terrena omnia despicerealia sequi,haec autem fugere .ut fecit Ana: xagoras Clazomenius,qui omne patrimoni um necessari is suis qui eu neαgligentis incessebant vltro largitus est M compellantibus quibusdam , ac dicetibus .nulla ne tibi cura est patris tussTum digitum in coelum tendes mihi Uero inquit, patrie cura est quam maxima, eam solam patriam appelIans a qua animorum nostrorum esset origo.
CT E M PER ANTIAE sit ossicium nihil praeter naturae necessis
Ecelicitatis cote platius priumus gradus.
dicuntur. Anaxagoras. Teperantia .
272쪽
tatem quaerere,reliqua autem omnia relinquere,ut fecit Diogenes Cyniu Diogenes e cus, qui ad Syce tam patrem gloriabundus scripsit se non ex gloria, cui grae nicus. ei omnes ,ac barbari teruirent sed ex natura Uiuere,& sub dio, ac deo perunoctare qui ad ipsum deum summu bonum referret. Ad Cratem autem m. Thebanum scripsit. Memento paupertatis principatum a me tibi datum ' in omnem'Vitam. Tibi igitur opera danda est,ne hanc amitta, . aut dero, t*ιδ -4 --xδxς iras aut ab aliquo tibi auferri sinas. Tu velim putes palliu tibi Ieonis esse
pellem.baculum,clauam: peram autem terram .ac mare Unde alimentum
accipis.& sic tibi succurret quaedam Herculei animi elatio, omni optima fortuna praestantior. Quod si tibi caries, & lupini supersunt, mitte ob secro. vale. qua ex epistola facile intelligimus,quam paucis contentus fueuiit Didienes. Ad hanc sententiam Epicurus dicebat naturales opes parabiles esse. Epicuruat ut quae finitae sint,inanium autem opinionum diuitiae infinitae sunt.&teruminos omnes honestitis excedunt.
PYTHAGORAS vero vir sapientissimus ideo abstinere ho
mines ab animalibus iussi ut faciliorem victum quaererent.& paratiorem Pyth gQ scibum sequerentur,contenti naturalibus alimetis sed ad ordinem praeseriὰ cur carni brueptum redeat iam sermo. sci prohibuit. a Fortitudinis demde munus sit nunquam animo terreti a corporea Iabe, a Dp ientiar midio recedere, nec animo succumbere . quod nimis arduum esse videatur ad coelestia animi intentione pertingere quado a mortalibus
nihiI disci possit nisi agnito deo rebusque diuinis,l Socrate edocuit Gymnosophista ille Indus.qui noui aliquid discendi gratia Athenas perrexerasi&uniuersam Gi iam atque Acam peragrauerat. Iustitiae demum ossicium sit deum cognoscere sempiternum, iustitiae esset auctorem, & idcirco solam hanc coelestem .ac diuinam sapientiam Socrates.sequi oportere. quam omni virtutis studio amplexari expedit. hinc retia Iustitio ossietagioni populariter indigentes Mysios filisse Possidonius ait .vi pote qui ab fanimalibus abstinerent.& melle, lacte, caseo pomisque vesceretur. Et quutranquillam agerent vitam ac diuing contemplationi operam darent si, Υ, nitimis deicolς nuncupabantur. - . . . iis Eiusmodi etiam vitae Thraces quosdam fuisse Homerus tradit. quo, k qm inii iustitia praestantes appellat.& semiuiros quado a mulieribus desiuncti de, gunt vitam quidem coelibem dimidiatam esse putans . unde Prothesilai . domum, quia absque coniuge erat semipersectam vocat. Idem etiam de Gethis testatur Menander comicorum maximus. Eorum nanque indigenam se esse gloriatur. Et hanc rigidam rationem sequentes eoncludunt scitam hanc vitae institutionem esse expetendam, ex qua viti sapientes. ac Perbeati evadunt.
273쪽
EC V N D V S contem plativae Delicitatis gradus
ex Plotini etiam institutione eoru est, qui ab omni terrrena cura ac cogitatione liberati, no amplius ex electione sed quasi ex actu diuina cognosciit,& quas si nihil aliud sit eorum intuitu dignum, omni studio, omnique intenta contemplatione coelestia ac diuina meditantur: in illis a gutiin illis semper versantur,ita ubitumque profectionis e Sciunt.hi putant temperantiae munus esse terrenarum cupiditatum omnino obliuisci.nec satis existi mant esse eas comprimere nisi prorsus eas ignorent, sortitudinis aute esse existimant passiones affectusque omnes animi quas aegritudines Cicero appellat non solum vincere,sed protinus nescire,ut seste poeta ille ait.Nesciat irasci. cupiat nil. Iustitiae vero officium putant, ita cum deo diuinisque mentibus sociat ut illis perpetuo foedere indissolubilique Vinculo coniungantur. hane parutem assecutum putant Heraclitum Ephesium qui quum iuuenis es Iet, se nihil scire dicebat. Deinde senior factus nihil se ignorare affirmabat. Glo, nabatur in primis se neminem audiuisse sed ex seipso omnia didicisse. ut qui contem plationi intentus humana contemneret,& diuina tantum me, ditaretur. Proinde aspectum hominum fugiebat,scin motibusversabatur. - - . . Obscurissimos libros de Theologia scripsit' de natura uniuersi, primus, qμlς μ ' quε assi mauit fore aliquando, ut omnis mundus incendio interiret. V V p Da tu, εκ ea per literas rogauit, ut libros sibi per commentarios suos es α' ' tioie, redderet.vel ad se in suum regnu accederet,ipse vero Utruque contepsit . 8c responsum euam superbum attulit dicens mortales omnes a veritate .atque iustitia abhorrere.& auaritiae Vansque gloris inseruire. Se autem paucis eme contentum . Idcirco ad Persas nequaquam accedere velle.
E R TIV S contem pIationis gradus exemplans dies
tur. is quidem in mente consistit diuina a quo exempla reliquarum omnium virtutum ordine quodam fluunt. Ut enim in formis atque figuris reiu est aliquid persesctius quod in cogitationem cadit quam id quod oculis cernimus ad cuius similitudinem atque exemplar spe ---- ciem quada imitando ducimus, sic persectaru virtutu speciem animo videmus in mente diuina esse.essigiem autem earum per imitationem quandam quaerimus. λEiusmodi formas Plato ideas vocat easque ait semper esse ,εc ratione atque intelligentia contineri , nullis unquam accidentibus vatiari. Cftera nasci occidere luere labi nec in eodem statu diutius permanere. sis cui igitur aliarum rerum in mente diuina id in .&quasi exemplar Pla' torrisis rasionibus esse cernimus ,sic multo magis virtutum ipserum est
274쪽
gies ex simulachra inesse credendum est.Illic prudentia est men, ipsa di,uina. temperantia, quod eadem perpetua intentione conuersa omnia modi Tertius cote deratur. Fortitudo quod semper eadem est,nec Variatur aliquando, nec mu platiois grad latur. Iustitia autem,quod per suum. sempiternaque lege a perpetua ope: oib' fulciturris sui continuatione non nectitur. Primus ergo gradus perturbationes ani virtutibus. mi omnino aufert. Secundus earum prorsus obliuiscitur.Tertius Vero no Anacepha modo eas ignorat verum etiam si dicere licet nefas putat eas nominare. leosis. Hanc contemplativam vitam Theophrastus miris extulit laudibus, pro qua cotra Dieearchum grauiter disseruit qui via fiara π1ακτικbo hoc est acti uam vitam longe magis laudauerat. Nunc autem superest altera pars quae activa dicitur. in qua luctatio nostrae palestrae Uersabitur. ham enim contea plativa obscurior est,&acumine ingenii,atque octo magis indiget. idciruco vel non ulterius propaganda est,uel in aliud tempus disserenda. Proin de haec in praesentia libasse sufficiat. --.
l LATO quum ad architam Tarentinum scribe, to hortatur adret.Ut eum aliquando a diuturna cotemplatione di vita activam uinarum rerum interpellaret. 3c ad ciuiles virtutes : hortaretur inquit. Memento non tibi solite natum .ci
esse. sed partem patria sibi vendicat partem necessi satis . atque amici partem cociues tui, & uniuersum hominum stenus adeo ut per exigua pars tibi ipsi relinquatur. . ., Atistotelis e Aristoteles quoque ad hanc sententiam ait. I α mo non sibi soli vitam solita iam agat, sed parentiαbus, liberis uxoriamicis. ciuibus etiam,quando per naturam homo ciuilis, ae sociabilis est . Hi magni dicendi ac vivendi praeceptores nos edocent . i.
Vt quamuis ardua magis,ac gloriosa si contemplatio illa solivaga & octo,sa,que humanis rebus relictis coelestia solum speculatur tamen haec humi iliora sequamur, quippe quae generi humano magis consulant, Sublimi res enim illi philosophi qui coelestia scrutantur, 3c terrena despici tanta mi Delicitate quam per virtutem nansciscuntur, sibi ipsis Muntur,nulti que ossicia ali is ini partiuntur. Civiles autem illi qui etiam per virtutem fiunt beati , inter homines
Versantur,Ut decet animal sociale reipu. considunt, puncipibus adsunt, Urbes tuentur. parentibus coniugibus.liberis.assinibus necessariis omnia nesces studinis officia exhibent. Iulum res gubernant. cios prouidentia,lis beralitateque protegunt. de quibus eleganter poeta dixisse videtur. Quique sui memores alios fecere merendo. Prsclare etiam ut idem ostenderet Cicero ait Nihil esse illi principi deo Virgi.vi. sne sui omnem mundum regit .acceptius, quodquidem in terris fiat.quam coa Cice. de sonisaia,ecenisque hominum iure sociati,qus ciuitates appellatur .Harii recto nio scipionis, v iii res, Aqui
275쪽
res.& conseruatores e coelo prosecti illuc reuertuntur. His igitur verbis consequens est, ut per terrenos virtutis actus iter etiaad superos nobis pateat, ut illis quoque patet, qui coni templationi intenti videtur quasi naturam humanam exuisse, Sc hominem ex homine extrauxisse Hi nonnullis irrisioni sunt,qui dicant vesani esse hominis, quae ante oculos sunt non cernere .& coelestia speculari,ut ait anicula ad sapientem
bςm ςςςidit' sancte iuste .atque innocenter vivere, neminem isdere, δή quae sua sunt Iuris pr*ςς iniicuique tribuere P '' . m De vitae ratione ptimus omnium disserendo docuit Socrates Sophro. βψς δ ς pxi nisei filivae. Platonisque prsceptor.qui reliquit naturalem speculationem,m Vix ε evit philosophi pene omnes intendebant,ut qui duceret ea sine aliquo stuatione docuit officia vitae nostrae minus adiuuare. Illam autem nobiscum Versari.& bona omnia nobis praebere .Hunc secuti sunt complures ex eius diascipulis qui relicta natui ali contemplatione huic morali tantum incumbebant. dicebantque inquirendum esse quid boni.malive nobis domi esset. Socrates seru in Sed ex ambigno Socratis sermone,qui nihil omnino assirmatat duos mone semper decim philosophorum sects ortae sunt. Quarum singulς diuersis finib'b utebatur abiu norum.& malorum constitutis diuersas sententias statuerunt . Prima fuit sectς duodeci RENAI A M. quam a patris ius nomine appellauit.licut Enocion
Academia ui E LIA C A M a sua & Euclides quoque MEGARICAM a sua. plex, Antisthenes et in Cynosargi Gymnasio docuit. Υ NIC AE nome de Eeno. dit.sicut Zeno S TOIC AE a porticu. in qua docebat, clitomach a pig
eipua elux doctrina DI ALLECTICAM appellauit, Aristoteles P E RIP A T E TIC A Mab usu deambulandi Epicuream Epicurus
a suo nomine nucupauit, sicut menedemus Erectricam a patria sua. Ex sin Stoicora dest guli, harum disciplinarum ea libabimus.quς magis rei nostrae conducerenitiones Aea videbuntur.in definitionibus vero auctore cicerone stoicos imitabimur sis demicoru S eut in sententiis veteres Academicos.& peripateticos quoque qui ab illis peripatetico magna ex parte fluunt. Pyrrhonii autem, qui maremio a Graecis dicunturru sententis, quasi qusItores & cosideratores a nobis negliguntur.Aliena enim refellere potius. quam sua probare nituntur. Sed iam res ipsa me vocat, ut de virtua te eivili generaliter pauca dicam. Deinceps autem de singulis eius speciobus uberius differendum erit .sed ut recto ordine procedamus Virtus priamo definienda est,& ex multorum philosophorum variis sententiis determinanda. Non enim omnes conueniunt,sed quisque prsscriptum laudo findere nititur.
in DE VIRTUTE CIVILLTITVLVS SEXTUS.
276쪽
TOICORUM eoplures ex fetolia Socratis sentie Virtus quid.
untvrtutem esse notion em,aut scientiam earum ressi, que secundum naturam sunt. uam opinionem sec
tus herillus sumin um bonum in scientia collocauit. Possidonius λω Ex hac etiam definitione Possidonius ait recte &secundum virtutem vivere nihil aliud esse quam peri,
tiam habere earum rerum, quae naturam comitantur.3c secundum easdem agere.
υ ZEno in libro quem de hominis natura scripsit ait eum naturam due ZMeem sequi debere.&illius ductu viuere quando id sit secundum virtutem agere nihilque aliud sit vIrtus nisi ad summum perducta natura.
Pythagoras vero ait,virtute esse quandam naturalem harmoniam cui necta omnia consonant. D.
Cleantes virtutem esse sentitassectionem eIectionemque animi natu 'rae consentientem quae per sese beatam emeiat vitam .Panetius duplicem o ς' ' fecit virtutem contemplativam unam, alteram activam.Alii triplicem'-'ς μδ'
rationalem naturalem,moralem. v
Cicero ex Academicorum sententia virtutem animi habitum esse diu 'cit,natur ae modo, ac rationi consentaneum. Alibi autem quum de finibus 'bonorum 8c malorum loqueretur.dixit virtutem esse rationis absolutione. a Aristoteles quidam ut primam illam stoicorum sentetiam euertat, ait, α Scire enim invirtutibus parum aut nihil est uti & exercere plurimumvel ' totiam est. Sed hoc etiam in omnibus artibus omnibusque doctrinis dicere postamus,scientiam sine exercitatione paru posse. Antecedat igitur scientia, consequatur actio ex qua habitus fiat sic erit perfecta harmonia hocque modo exactione ipsas virtutes acquiremus. Homines enim iusta agendo iusti fiunt. modesta modesti .fortia fortes. Virtus quidem voluntaria est,sicut&vitia. in potestate enim sunt noustra .possiimus si quidem agere Se non agere. Ut nobis visum fuerit. Actus omnesvoluntarii etiam sunt. eorum nanque domini sumus hac quoque rautione habitus voluntarii erunt in nostra quidem potestate erat hoc, vel illo modo Uti. Electio2 Electio proprie in his rebus est,qui in nostro arbitrio sunt,Vt e quibus* Ai isto. ea. vi. dam propositis unum aliquod eligamusAdhibita ratione,& cogitatione. e liteo. Optime aristoteles definiuit quum ait virtus est habit' electivus i medio lx Iedioeritas
eritate consistens. Mediocrias inter duovitia Versatur,quorum alterum eκ Fortitudo. cedit alterum autem deficit. Eortitudo quum excedit in temeritatem,sero Liberalitaticiamque incidit,quum vero deficit,intimorem ac formidinem. Liberaliutas quum excedit,in prodigalitatem,etasionemque incurrit.quum Rut m Pioueibium: descit in parsimoniam atque auantiam.Vnde prouerbium Vetus est,in recte factis neque addi.neque demi quicquam potest.Excessu enim defeetiaque corrum pitur Virtus medio autem seruatur.
'H est enim il la Pythagoreorum ratio qui dicebat malum infinitum esse bonum vero finitum.& alterum facile alterum quidem perdissicile. Facile est enim ab errare, di te admodum illuc peruenire, quo tendis Nam viait Hesiodus n Q m facile innumeras vitiorum amplectimur artes. Cicii in
277쪽
Ciuilis scienditia. Gymnososphistae.
Lycurgus. Aristo. a. i. Ii. ii. 8c m. Ult. lib. i. Ethico. Virtutum diu uisio. Euelydes. Panetius. Plato At via virtutis dura est dc anhela labore. Hoc etiam sentire visus est Bion quum facete est. Facilem esse ad inferos via malausis enim oculis illuc peruenitur. Ciuilis ergo scientia quam sapientiam possumus appellare sic labora re debetuet animum ab omni aegritudine Uendicet, sicut medicina ut cor pus ab aegrotatione liberet. Eius prima palestra eri t.animi virtute cotra voluptatem. doloremque luctari,voluptas si quidem nos ad improbitatem ilis Iecebrasque rapit,&doloris. molestiaeque fuga ab optimis,pra clarisque aesetionibus saepenumero nos auocat, Doloris enim vacatio tanti fuit olim apud pIarrosque,Vt in ea Delicitate collocauerint. Hieronymus Rhodius philosophus temporibus suis peregregius, summum quidem bonum sibivideri ait nihil dolere .Quam opinionem etiam Diodorus philosophus affirmauit. Sed quia neutiquam in nostra potestate situm est,ut omni ex parte dolore vacui simus virtutis ossicium erit dolorem contemnere.non modo ex Stoicorum sententia qui duriores sunt,sed ex epicuri mente ques ait patuum dolorem ferendum esse.& ex compensatione Voluptatis leniendum,
magnum autem aut cito abire aut hominem petimere. e 1
Gymnosophists indi illi sapientes ex solo doloris coteptu laudem magnam adepti sunt. Nudi quidem Caucasi montis niuem.ac glaciem pererarant,& quum ad ignem accedunt non ingemiscunt. Quocirca ut ad reniredeam actiones nostrς si ex virtute manabunt duces nobis ad Delicitato erunt, sin vero a Viti is,in barathrum miseriarum nos prscipitabunt. Proinude virtutis habitus principem quem humanitatis participem,& vitae communis no ignarum fingimus virum bonum estici et Sc tanta probitate praeditum,ut se ipsum ,8c omnes qui eius imperio parebunt, in viam vere foetieitatis diriget. N A M qui semita sibi ignorat, alteriVsam mostrare nequit, ut est in veteri prouerbio. Ludibrio habi tus est Sylla a bonis e grauibus viris,ut qui intemperantissimus esset. Iuxuque proflueret,& ciues per leges ad frugalitatem,sobne
γω Lysander autem cotta .ciuibus enim ea vitia permittebat,a quibus ipset abstinebat. Peccabat uterque. Sylla,quod suo prsscripto deterior esset. Lysander autem quod se ipso ciues suos deteriores faceret. -- Lycurgus longe melius essecit qui nihil unquam in aIioa statuit,quod
ipse non ante seruauerit. γω Uirtutum Aristoteles alias intellectitas, alias ro morales esse scribit Sapientiam solertiam prudentiamque intellectivas esse sentit, liberalitautem modestiamque morales. Intellectauae natura indigent a doctrina taumen instituuntur atque augentur. Morales autem a consuetudine & moriabus proficiscuntur. Unde nulla moralium virtutum natura nobis insita est. Sumus tamen ad illas natura aptiores perficiuntur autem a consuetudine. Euclides Megarensis.& omnes eius seelatores.qui ab illius patria megariaci dicti sunt, unam esse virtutem sentiunt.quae pluribus nominibus appetiletur ex diuerstate moralium ossiciorum. Panetius quidem duas ponit virtutes. contemplativam scilicet &activam. Stoicorum plaerique ues rati
Plato,que pene oninea comitantur, principales, persectasque virtutes quatuor esse
278쪽
quatuor esse stituit. Prudentiam.temperantiam sortitudinem sum tiam. Peno Has Zeno pricipales virtutes appellat,quado singulis species quasda subiscit Ut in sequentibus clarius lucidiusque explicabimus. Has alii artes. alii Ari . . vl,lii
scientias esse voluerunt. Contra quosAristoteles acutissime disputat.uto, is ethico. stendat eas neque artes esse,neque scientias sed electi uos animi habitus in mediocritate existetes. Nos rem hanc in medio relinquemus,& nostrum ordinem sequemur.
RUD ENTIAM Plato eausam esse ait recte a, Prudentiargendarum rerum. Aristoteles autem prudentiam esse Arist. cap. dicit habitum cum vera ratione qui in his rebus agene lib. vi ethico. dis versatur, qvs sunt homini bona,vel mala. Stoici prudentiam esse dicunt scientiam bonorum,& malorum, & mediorum. Quos imitatus Cicero ait prudentiam tace, in inues esse rerum bonarum,& malarum & utramnque scien, tione lib. is. tiam. uamuis etiam idem saepe dicat prudentiam esse humans viis maugistram Vel artem vitae. Socrates omnes virtutes prudentias esse dicebat. Socrater. Ari stoteles hunc errasse ait,& eum dicere debuissse. Nullam virtutem abs que prudentia esse. Apollophanes stoicus tanti prudentiam fecit,ut hanc unam virtute es Bion. se putaret,uel quae in se cunctas alias contineret.vel cui reliquae omnes se, mularentur. Bion vero Boristhenites prudentiam dixit tantum alias virtutes superare. quantum visus alios sensus antecellit. Quamquidem sic in se. Epicurus.
nibus excellere ait. Vt in iuuenibus fortitudo emicat. Epicurus voluptatis assertor omnium virtutum initium.& bonorii omnium maximum prudeliam esse dicebat quae in primis causas scrutaretur, cur,quidque eligendum Vel fugiendum si,& opiniones omnes tanqua vanas expelleret,quibus animus noster occupari Uexarique possit. Humanas rum quoque rerum omnium maximum,atque optimum initium prudentitiam esse affirmabat a qua quidem virtutes omnes otirentur,quandoquideiucunde vivere nihil aliud sit nisi prudentervivere hoc est honeste.& iuste agere. id enim a sola prudentia docemur iucundam vitam non posse avitatutibus separari. Nonnulli veterum prudentiam propter excellentiam ipsam sapientia appellauerunt. ua opinione dumis Afranius in togata dixit. Sapientie eps Vsus me genuit mater peperit memoria. taphium. Sophiam vocant me Graii.vos sapientiam. Ex. A. GeLSed communis philosophorum opinio est sapientiam unam in se virtutes Ito ea. viii. li. Omnes complecti sed prudeliae munus principaliter in delectu bonorum. xiis.
re malorum versatur. bona enim expetenda dicit,mala autem fugienda. Hsc humanas omnes actiones regit de rebus magnis ac dubiis alta ratiocinatione consultat ac deliberat prs terita prςsentibus componit ' sic de la iuris iudica deo, ut euentus rerum quas prssagire ac prjicere videatur ' haec uni
279쪽
haec Una fortunae aditus occupat,qua ratione a priscis poetis fortunae donis, na dicebatur.
Hipparchus vero,& nonnulli alii astronomi assimant prudentiam a strorum vim prFertere. Cuius quidem ossicium est,ut praesentia disponat,
praeterita meminerit,futura autem prsuideat. Haec non modo a solicitudi ne hominem abducit,Uerum etiam contra omnes fortunae impetus armat.
Semper enim prscipit quae agenda Vel non agenda sint. Quocirca non inuscite dicebant veteres prudentem Virum fortunam suam semper in consti Iio habere,futuraque consilio ac cogitatione meditari ut deTheseo Tragi
Prudentia est Minerua illa,quam de iovis vertice natam esse poete nosine ratione fabulantur. ostendunt enim a mente,qus in nobis diuina est ea manare. per quam omnia circunspicere debemus,& in omnes partes ocuislos intentos habere hoc demonstrare volentes antiqui pictores, ita similititudinem huius des pingebant ut omnia aspicere Uideretur.& quemcumlse intuete spectare. Eiusmodi Minerua romae quoda pixisse legim' Amulium Romanu pictorem,ex qua maxima meruit laude. quum quod opus perfectum consummatuque erat,tu quod os in omnes intentum habererideretur ,3c quacunque aspiceretur,spectantem se intente admodu intueri. UViδς IV ' Fuit autem Amulius vir seuerus.& grauis semperoue togatus pingebat. VK Vii οδ X quanqua i altissimis machinis esset,& crepidas assidue gestabat. erat enimii V δd adeo delicatus.υt paucis diei horis pingeret,& diutius ab opere cessaret.' . Prudentis viri ossicium est qu unque cogitat aut agit recta quadam ram vix 4 P, Ptione metiri. nihil praeter rectum agere aut ulla eκ parte optare humanas ς Qx' actiones putare semper diuitiis arbitris praesentibus agi diuinisque consiliis gubernari. Prudenti nihil horrendum nihil sormidabile videti potest, excubat enim semper animo, atque omnia praeuidet.adeo ut nihil ei improui sum accidere possit nihil inopinatu ni Lil omnino nouum. At qui ita acerririmam in omnes partes ingenii aciem intendit,ut semper videat sibi loci aliquem relictum esse,i quo sine molestia atque angore agere possit,ut quecunque casum fortuna inuexetit,hunc apte quieteque perferat. Et sic semis per pacatus erit ut nec tabescat molestiis,nec timore uagatur nec futili laetitia deliquescat. Non appetet quippiam aut optabit, ut futurum omnino
speret aut firmum sibi polliceatur,ne si id defuerit,a spe decidisse iniquo a Prudentia im nimo ferat. Prudentia quidem intellectiva estVirtus.idcirco ab ingenis acumine inprimis manat augetur memoria crescit doctrina 8c rerum experientia per Mitur. Prudens ante omnia ut sibi ipsi recte consulat opus est, aliter nec his sapere videretur. haec est sententia illa Euripidis quum ait, ἰσωσο pistrio οκ απ σό pN,hoc est odio habeo sapientem.qui sbi ipsi non est sapiens. bus verbis usum legimus Alexandrum magnum in familiarem suum quedam petulantiorem 8c etiam alias in Callisthenem philosophum. Memoria reges,ac principes plurimum commendat Mithridates duirum Sc viginti nationu quibus imperabat, rias linguas adeo callebat,ut singularum oratores palam audiret.& responsum sine interprete Uernacus
Io suo quibusque sermone seorsum redderet. Cyrus Persarum rex singulos quosque militu suorum qui pene innumerabiles erat,propriis nominibus ac cognominibus tellectiva. Euripides. Alexander,
280쪽
aeeognominibus appellabat. Crassus quoque prsdiues ille.quum Asiae prs Crassus esset.quinque Graeci sermonis differentias sic didicit.ut qua quisque apud eum lingua postulasset, ius sibi redditum audiret, sed ego memoriam natus
ratem optarem. Ea enim qus arte capitur,aut ex imaginibus accersitur,t
pori seruit.& recitationibus actionibusque aptior est,qua quotidiano usui. nam dilutionibus.& pharmacis memoriam cieri vix mihi persuadere posi A- - , sim .licet Amianus Marcellinus vir doctus.& elegans eiusmodi verba protulerit. Cyrum regem,&simonidem lyricum&hippiam heleti ideo me moria valuisse legimus quod epotis quibusdam remediis id impetrarint. Ingeni unti in Ingenium aute prudentis stoici esse dicunt habitum celetem ossicit in '. 'uentorem. Alii dicunt ingeniu vim animi esse qua aliquid inuenim' quod a nemine didicimus. Peripatetici autem definiunt ingenium vim quanda naturaliter animis insitam suis viribus prsualentem. Consilium vero stes Consilium
ei esse dicunt scientiam inspiciendi quae & quomodo se quispiam geres bene.&utiliter agat vel consilium est aliquid agendi .aut non agendi excogi; Aristoteles. tata rati ut ait Aristoteles. Plotinus Platonicus quum de virtutissi' ciuilibus scriberet.eiusmodi speetes prudentiae subiecit intelligentiam .circunspectionem. prouidentiam, docilitatem,cautionem. quibus Peripatetici.& veteres acedemici addunt sagacitatem Uersutiam,calliditatem .astutiam. aequitatem de quaru singu lis seorsum dicendum erit.sed primo pauca de ratione.qus ut arbitror Prima in ordine censenda est.
mnium humanam actionum sine qua nihil recte augi,dici,aut excogitari potest. Hse prscipua est.quae nos secernit a beluis & ad numina ipsa proximiUt aecedamus efficit. Quar& si per naturam nobis indita
est doctrina tamen,& usu perficitur adeo.Ut nihil ei desit.quod ad perfectionis cumulum possit Rccede* Ratiocinatiore. Ratio ut tacero definit est geredorum ordo eX Cicero dein, musa venientium ut quid quod loco facias,aut dicas intelligas causam .nuc lib. accipimus animi impulsionem ad aliquid agendum. Aristoteles quum de
prudentia tractaret hanc speciem non rationem,sed ratiocinationem appellat. Cicero ratiocinationem esse dicit diligentem.& consideratam faciena di aliquid aut non faetendi excogitationem. Et sane optime definit. Nam si prudentia cernitur in delectu bonorum& malorum,quod omnes consentiunt.prudentis erit viri bene consulere in his quae bona.& utilia sunt.& generaliter in omnibus. quae ad totiusVite statum pertinent quodquidem a ratiocinatione proficiscitur. Sed si recte cogitamus omnis ratiocinatio,omsnisque diligens consultatio aratione manat. Proinde minus admirandum est alteram pro altera saepe poni sed ratiocinatio nonnunquam ponitur Pperfecta argumentatione,quae accommodatione assiimptionis ad id quoa propositi m