장음표시 사용
351쪽
Epilogus. Dati' istitor. Herodotus in thalia ubi perperam legitur insti tutorem in latinis codicibus. na graexcus habet
καπ χοο quod institorem negociato revesignificat, qd
notauit buds' noster gallia, rum decus eximium I i. iiij.
tui dedit in primis, quia qui accepit debitor est ei, qui contulit ite aute ere,
itot 3c sicut qui pecuniam mutuam debent cupiunt plaerunque eos,qui deben. aboleri . At contra hi,quibus debetur de salute eorum qui debent liciti sunt. Sed gratiam qui contulerunt cupiunt eos vivere,quibus benefici fuerunt, Ut parem ab illis gratia consequantur. Secus illi. CVPIVNT na, que eos mori ne diutius eis obnoxii sint. Vel amant eos quibus contulerunt quasi opus suum.& Ut artifices suo opere delectatur. QVOD etiam i poetis cernimus.qui libros a se editos quasi proprios filios mira beneuolentia complectuntur vel quia beneficium contulisse pulchrum est. accepisse a tem seruile. Illud quidem honestatis est. hoc vero utilitatis. honestas di turna est,utilitas caduca.vel quia maior labor est dandi, quam accipiendi.& maior labor maiorem conciliat amorem .Unde matres quarum Iabotiosior est partus, magis filios amant quam patres βc quia magis sciunt esse suos. me sapienter Aristoteles. Nos autem ne ulterius Uagemur ad calce sermonem nostrum perducamus. concludamus igitur maximam in regi. bus principibusque virtutem esse magnificentiam . A qua quicunque abest vix quippiam dignum laude agere potest.& in auaritis crimen facile incurrit. detrecta toribusque obnoxius redditur. Illud quidem Herodoti regibus omnibus documento esse debet qui ait. Persas Darium institorem appetulasse.quando apud eos regum prim' tributa instituisset. tam bisem autem dominum.Cyrum Uero patrem. Quoniam Darius omnia quaestui expossuit Cambises asper ac dissicilis imperio extitit. Atqui Cyrus mitis.& fauci lit deque Persis semper bene mereri studuit. Et lisc satis de magnificentia quam plerique graecorum appellat,ut que magnos quosque, ac praestantes Uiros deceat, quasi magni decentia.
DE CONSTANTIAM TITULUS DUODECIMUS.
ONSTANTI A nunc sequitur qus virtus
,pprie dolori resistit,cui opponitur muliebris quaedam mollities, quae inconstantia dicitur. Sunt taumen qui simile constantis continentiam faciant. dicantque constantiam esse,per quam cupiditas consilio ac ratione regitur. Aristoteles autem has duasvirtute clarissimo intellectu discernitivi costantiae proprium sit dolori resistere. Continentipi vero voluptatem .cupiditatemque superare. Proide quum maius sit superare,quam resistere,quam do illud sit vincere hoc autem non vinci potiorem est e ducit constantiam quam continentiam. Constantiam Cicero animi sanitatem esse putat. Quod quidem ex hoc cernitur. dicit enim stultitia est animi inconstantia, id est animi sanitate vacare. Prsclara virtus est constantia & regia sortit dine dignissima. Atqui ut hanc virtutem inprimis contra dolorem exeraceamus, necessarium est corporis aegrotationem cruciatumque omne forati,ac constanti animo perferre.
352쪽
Vaticosus erat C.Masius 8cidiniquo serebat animo. Sed ut sanaretur, C. Maris consecundum crus medico prςbuit Sc non modo no ingemuit,Uoceve,aut cladi stantia. morem non dedit Verum immotus stetit,ac si non crus,sed lignu aliquod
fibro dosandum praebuisset. Constans valde fuisse videtur Cassius Sceva qui evulsum cum sagitta Cassius scar uoculum ad Dyrrachium excusit ut in pugna serti animo persaret. Et At ua.
tilius qui ad Massiliam amputata dextera nauem smstra tenuit. Ex Uale. ma. Videmus tamen nonnullos fortes in bello qui deinde in doloribus corὰ ximo de fortiporis inconstantes sunt . Galli pugnacissimi habetur molliter tamen egro tu. lib. iii. tant Sc paruo dolore muliebriter languescunt: Graeci autem contra ignaui Attilius. sunt in bello in lectulis vero suis constanter aegrotant. Galli. , Hanc constantiam quidem veteres corporis patientiam appellant. vn Graeci. de Plinius vir doctissimus duo patientiae exempla ponit. Unum lesne me Pli .c.XXiii. retricis,quae diu torta nunquam indicauit Harmodium Aristorgitonem libuit. 8c alia tyrannicidas. Alterum autem Anaxarchi Abderitani,hic quum a Ni, sto .ca. X. lib. cocreonte Cyprio tyranno depraehensus fuisset,cui infensus erat quod in V. politico. coena Alexandri magnifica omnia esse dixisset.sed oportere iam caput cu Leaena. iusdam satrape apponi Nicocreontem intuens hoc ille audito indignabun Anaxarchus. dus edixit vilinaxarchus vinciretur.&ferreis malleis in concavo saxo tu Ex dio ne .deretur.constanti animo ait. Tunde tunde Anaxarchi vasculum. Anaxar Iaertio im. ix.chum autem nihil teres.quo dicto commotus tyrannus linguam ei praeci, Ciceroe thusidi iussit. Tum philosophus ridens praecisam illam dentibus in faciem ty, qst. li. it.& varanni expuit. His addi etiam potest Zenonis stoici exemplum. quivi me te.ma X. lib. tiretur quedam a cyprio rege diutius laceratus est. Sed Ut ei omnem men, iii. de pati estiendi spem eriperet evulsam sedibus suis linguam cum cruento sputa nata tia. ne in oculos interrogantis impegit,ut Amianus Marcellinus refert. Zeno. Constantiam quoque aliter pisrumque accipimus. Postquam enim a prudentia iustitia temperantia n. oniti sumus quid expetendum,aut fugiedum sit ut rationem sequamur non satis est id intelligere tantum. Sed stare etiam oportet pia senti ac constanti animo meo, quod deliberatum, iudicatumque sit. Nec permittere ut illecebris Voluptatis illem turpia aliqua
agamus aut dolore perciti a rem factionibus distrahamur. Ethse est constantia illa quae nunquam ab honestate discedit. Et in ciuilibus actionibus plurimum praestat. D Age,ut eκempla maioris constantis omittam,nonne tibi laudandus iu UOmponius re optimo esse videtur Pomponius ille qui in pugna qus contra Mithridatem Lucullo duce gesta est interceptas fuit Nam quum vir esset insignis. V plutar tySc vulneribus grauiter sauciatus .dumis est ad regem qui ut primum eum Vit iuculli conspicatus est dic qusso inqiutis per me diligeter curatus laetis. nu quidetis exinge mihi amicus: ' Tum pomponius ero .inquit.tibi amic'.si Sc tu populi romani amicus Letis. Sin secus me quoque inimicum habebis. Tu Mithridates magna viri constantiam admiratus ab omni iniuria homine prohibuit ussitque ut nihilominus quam diligentis sine curaretur. C. Fabricius quum in italia accitu tyrannorum Pyrrhus Epirotaru rex transmisisset.ad eum a romanis orator missus est,ut ab iniuria bel loque ab C.Fabiles .stineret atque ab italia decederet.Tum Pyrrhus Vterat animo excellenti, praeclara auit ac argenti munera ad eum mist quibus ille spretis legati nis
353쪽
rus responsum petebat. Postridie eius diei Fabricium Pyrrhus aduocat comiterque eum amicis Verbis assatur,&inter loquendum ingentem Elephatum clam post eum dimitti annui qui supra Fabricii caput adsistens elata
promuscide, horrendam emisit vocem, ille autem nullo metu perterritus constanti animo ait. Neque heri pecuniam e corrupisti, neque hodie ele phantia barritu corruisti.Quasi tacite inferret. Quid sit agendum inde .Paulo vero post superato fugatoque pyrrho,& eius exercitu in fugam conuertiso,docuit Fabricius non minore animi sortitudine se in bello atque acieversari quam contra cupiditatem ac terrorem constanter constitisset. Sed fortitudinem constantiamque romanorum Pyrrhus etiam quum aliquando superior extitisset, probauit. Nam inspecta in reparando, insta Pyrrhus. rando h exercitu eorum celeritateait. plane indeo me herculeosydere progenitum cui etiam necessarium sit quum Iemea hydra pugnare. Caesis enitot gestibus.ex eorum sanguine plurimi renascuntur. Et cum animadMeristissent eorum,qui in acie ceciderut,fortitudinem exclamauit.O quam facile fuerat aut mihi orbis terrarum imperium cum romanis militibus inua, dere,aut illis me eorum imperatore ac rege. Hanc Uirtutem tanti Cicero
fecit.ut in libris de Delicitate. 3c miseria contra Epicurum disputans assidimet multos per eam beatitudinem fuisse adeptos. Et M. Attilium remelum in primis ,quem non tam superiore gloria,quum bis fuisset consul. εο semel tuum phasset quam ultimo illo casu,quum vigiliis, fameque cruciauretur propter promissae hosti fidei voluntariam costantiam. Ait enim n5hi Ialitate nec lasciuia,nec risu aut ioco comite .leuitateque. Sed *pe etiam tristes filmitate,& constantia fiunt beati.
OLERANTIA deinceps se nobis offert, quae
praecipue labores perpetitur non fugiendos.quas eranas tristi verbo ut ait Cicero prisci appellauerunt. de quibus supra quum de perturbationibus animi tractauimus satis abude diximus. Toleratia virtus est, qua quidem assecti .quae dissicilia. aut labosiosa sunt decoris honestique gratia toleram'. Huiusverbi primam syllabam poeis corripiunt.Idcirco n6 erit fortasse alienum putare eius originem Vscam esse, quamuis non omnes lite: Ne conueniant τολμαω,quod etiam detractis prioris vel bi litetis τλάω, quoque dicitur sustinere,audere.& tolerare significat Hint descen dit τι, μαμα quod pro tolerantia.&audacia sumitur , et pro Uoluntaria quadam patientia sicut apud nos tolerantia ponitur. Sed de Verbo no est hoc loco aisputandum ,quum sit haec virtus prςclara dc in laboribus necessariis functionibusque honestis maxime eluceat. Nec minus in serendo squo Mnimo quaecunque aduersa,aut dura,& molesti quotidie accidunt. in C. Marius militares m peratoriosque labores magna tolerantia perturbi, Cibarium panem eum militibus semper eomedebat, in solo nihil prem
354쪽
TITULUS TE R. TIUS DECIMUS, CCCXI.
ter caeteros sibi substernensiacebat vallo, fossa, aggeribus, machinis, reli quisque laboribus pariter cum gregariis militibus insudabat. Quibus ex rebus militum primum sibi beneuolentiam conciliauit. Deinde fama per omnem lybiam adeo auxit ut omnes Uulgo dicerent finem nunquam ha, bitura bella in barbaros nisi C. Marius excrcitu. pisficeretur, quod quidem ut primum romam perlatum est Marius consul designatur omnium pene Maiii excla
suffragiis homo nouus.& per solam Virtutem cognitus,sne Ulla maiorum matio. commendatione. Unde quum a nobilioribus nonnunquam incesseretur,exclamabat. diuitum nobiliumque molli item consulatus virtutem rapere, se autem vulneribusJabotibusque gloriari,non antem maiorum monimetis,aut imaginibus. Quorum tamen maiores prognatosque cesendum est, non propter generis claritatem .Fς principio rerum romanaru nulla fuit
sed propter fortitudinem N egregia gesta gloriam fuisse assecutos. '
Ferunt platrunque iniquo animo nobiliorem .ut noui ciues etiam P vis tutem esserantur,ac reipublicae munerbus honestentur ut qui longe plura ae maiora generi ac nobilitati tibuant,quam par sit,aut ratio exigat, ut se; - .cerunt iuuenes quidam romani eo tempore.quo Cn. Flauiu, homo humil imViu 'limae sertia Prstor designatus filii repulsis ingenui, nonnulli, eompetito 'RRh δμ seribus. Complures enim id indigne feretes aureos anulos abiecersit,& equorum ephippia ac phaleras dimiserunt.Sed quum dolorem atque iram se
am tam temere ostenderent, eos optimi ciues grauiter obiurgabant, doce*bantque eos aequo animo semper ferenda esse,qus a populo statuerentur, cur nunquam seccensendum esset.
γω Patientissimus laboris etiam fuit Sertorius.& famem .sium,hyemem. Serto ius. aestum puluerem ,& alia incommoda militaria facile hoonoris, decorisque Annibalisvir gratia tolerabat. Quibus ex rebus Celtiberi homines fortes ac pugnaces it tutes. Iumeunctis aliis ducibus preserebant. Et alterum Annibalem audacia.& Titus liuius promptitudine vulgo esse dicebant. Annibal tolerantissimus laborum prς Iib. i.in prin ter alios sum mos duces atque imperatores habitus est. Cuius corpus ut Li ci. deca. secunuius reserti nullo Iabore fatigari,aut animus vinci poterat. Caloris.ac frigo di beI.pu. 'ris patientia par,cibi potusque dejderio naturali non voluptate modus sunt tus Uigilia ru. mnique nec die,nec nocte discriminata tempora id ligerendis rebus superest,quieti datum. Ea neque molli strato, ac silentio acecessita. Multi illum saepe militari figulo opertum humi iacentem inter custodias stationesque militum conspexerunt. Equitum peditumque idem longe primus erat. nceps prstium inibat. Ulumus conserto praelio exscedebat. Literarum quoque monimentis proditum est eum noctes in mnes,& dierum inediam *pe tulisse. TFabius maximus hae virtute etiam praestitit & prscipue in tolerandis mVaduersis hominum motibus. Proinde sepe dicebat oportere eum,qui aliis perat,non Verbis,Verberibusve ciuire sed tolerando mulcendoque homines in suam sententiam pellicere.absurdum videri asserens quum ceranamus feras cibo.& bIanditiis cicures fieri,& canesatque equos diligentia Simile. Vi L ' 'maritale potius quam Uerberibus,& cathenis masuescere.sperare homines spuitia mollire,quum per patientiam,ac tolerantiam longe Cinna suis ceracilius in rectam sententiam redigantur.Hanc opinionem veram esse do ses. - -
cuit Uinna,qui ab exercitu suo, quem inuitum cogebat naues deducere contra
355쪽
Patientia. Fimbria. tia Syllam. cessis extitit, et fimbria prae ni in ta inis sevitia ab exercitu de stitutus. qui ad Syllam transiuerat Dipsiam percussit:&cum animo ac viri bus deficereta seruo quodam suo,Vt se occideret impetrauit. Umbricia. Iniquum habebatur apud romanos non modo liberos sed seruos etiam Adrianus es: male habere .atque in illos nimium s ire. Optimum populi romani timosar. rem hausit Adrianus Ussar, quum umbriciam matronam in quinquenniuVlpianus L l. telegauit quod ex leuissimis causis ancillas sitas attrocissime tractasset. Et si dominus in Iupiter romano populo succensuisse ereditur.quodAntonius seruum suum s. Ede his q. erudeliter verberatum, patibuloque constrictum ante spectaculi commisi sunt sui,vel as sionem per circum egerit. Proinde opus fuit ad propiciandum deum eκ se Ii iv. natusconsulto Iudos instaurare dc diem bonum circensibus addere,vt facta Antonii erus nus illud expiaretur. delitas in seru
uum suum. D E S T ABI LITA T E ET
Vs reliqus species sunt Stabilitas & Patientia, quae
fortitudinem eomitantur. patientiam Cicero desiis nitreium arduarum .ae dissicilium voluntariam, ac diuturnam perpessione, honestatis,aut utilitatis causa. Haec quidem virtus perutilis est omnibus in rei agendis. Impatientia vero,ac leuitas quaedam mulstas bonas actiones *pe peruertit quum aut iracunde respondemus, aut ines emeter in alios loquimur,vel minima etiam in nos dicta atrocius refellere volumus,& paruas quasque iniurias propulsare atque ulcisci. Qui varios hominum mores nequit tole. rare .aut nimis delicatus est aut a communi mortalium consortio se extra
Stabilit β, dit.Optime heros ille tragico cothurno seipsum comprimit,quum ait Perpetere o cor . Nam tu longe alias grauiora tulisti Sed de patientia satis dixismus ex auctoritate Plinii , quum de constantia tractaremus. Stabilitatem vero recte dicimus conservatricem bonorum cosiliorum.bonarumque asctionum. parum admodum esset bene deliberare beneq; incipere, nisi perseuerantia stabile iudicium stabilemque actionem praestaret. Verum enim
illud quod Annibal saepe in re militari dicere solebat. vincit omnia pertis nax virtus.Eκ huiusmodi sententia plar runque sit,ut pertinacia pro stabilitate ponatur,ac nomen virtutis usurpet,& pro insigni laude accipiatur. Vinest omnia-Legimus quidem romanum imperatorem Seuerum, pium, pertinace pertinax Uiro que honoris gratia fuisse cognominatum. Varro in libris de origine latinaetus. linguae.quos ad Ciceronem scripsit Pertinaciam a pertendedo dici putat. Seuerus pius quum in eo in quo non oportet manere pertedit. In eo autem in quo Spors pertinax dii tet persistere quum prestat.perseuerantia rectius.quam pertinacia. Sed no. eius. nunquam vitiorum nomina pro virtutibus ex similitudine quadam Vsura Pertinacia. pamus Vt quum saeuum pro seuero ponimus. Et auarum pro parco dicis Perseueratia. mus. Sic saeuitiam pro se uentate.&auaritiam pro parsimonia. Et profusionem pro liberalitate. Et audaciam pro sortitudine.
356쪽
TITULUS QUARTUS DECIMUS . . CCCXIII e
py, Sed pertinacis rationem eleganter decIarauit insar in oratione qua Afranio respondit misericordiam peteti. Accidisse enim eis ait quod pisrunque hominbus nimia pertinacia .atque arrogantia accidere solet,uti eo recurrant,& id cupidissime petant, quod paulo ante contempse int. Pertinaciae non dissimilis est pervicacia ,quae est nimia quaedam vicisissitudinis contentio quum opere vel sermone magis quam par est pertinauester concertamus. Idcirco raro Uirtutis speciem prae se fert sed frequenti' Iro vitio accipitur. Perseuerantie Uirtutem,que recta consilia.rectasque cit actiones optimoverbo Greci philosophi appellant. Nos satis emode Verbum e verbo exprimentes longanimitate dicere possemus. qua muis in raro sit usu apud eos qui castigatius latiniusque loquuntur. h. Haec perseueratiae virtus optima fortitudinis comes habetur, sine qua nemo prudens .aut perfecte sapiens dici potest. Sunt enim qui subito iudi, cio recte ac prudenter sapere Uideantur. Sed adhibita longiore cogitatiotine, ambiguo ancipiti consilio nutet,vel pauculis verbis in contrarium senti sum auditis. A vera illa ac deliberata sententia facile deturbantur. 6c a viris tute discedunt parumque sibi ipsis constent. recedunt enim a se,& in sentetia sua non persistunt. γω Magnam ingenis leuitatem & puerilem inconstantiam ostenditVitel Vitellius earulius Caesar pluribus quidem in rebus, sed praecipue cum postulante exerci ser. tu. Ut libertum suum Asiaticum nomine equestri dignitate donaret. inho nestam adulationem compescuit. Et paucis interiectis diebus inter secretaeonuiuii ultro largitus est,honorauitque foedum mancipium,& malis arre, bus ambitiosum anulis aureis.& omni equestri dignitate. Pyrrhum quidem Molossorum regem amplissimis laudibus omnes scriptores esserunt regibusque cunctis eum prsferunt. num tamen ei deelaissse fatentur.quod parum stabilis .firmique consilii fuerit. Proinde egreaegius in acquirendo erat,in conseruando autem minus idoneus habebatur. Et hoe quidem instabilitati eius tribuendum putabant.Vt qui noua sem per bella adneetens quaecunque quςsierat,spe eorum, quae nondum possidebat, amitteret. Quem Antigonus rex aleatori similem esse dicebat qui spe fit, tuti lucri proprias opes prodigit, nec unquam contentus est eo, quod in alea vicerit, sed qu unque colluseribus supersunt. magna auiditate cupit in re ea relictis omnibus solum inhians.quaecunque ante quesierat, prolanα it.Sic Pyrrhus quoque faciebat. nouas enim spes aliis inuoluens stabile iudicium peruertebat,nec Uictor Unquam. nec Victus quiescebat.
in Sextus etia Popeius magni popeii filius instabilis quoq; consilii habi,
tus fuit. prstia quide satis sorti animo inuadebat. Sed ut primu hoste in fit, gam conuersum conspicabatur ab instituto praelio desistebat.& coletus vana umbra ora victoria negligebat. De sortitudine &eius comitibus satis dictum esse arbitror. Nune aute in sequenti volumine eκ instituto ordine de iustitia dicendum erit & de his virtutibus quae illam comitantur,ut abusolutum virtutum numerum,quasi εγ-N uafra perficiamus. AnuIi aures Pyrrhus m
Pyrrhus aliautori similis. Sextus pom a
D FRANCISCI PATRICII SENENSIS.
Pontificis Caietani liber septimus de Regno Explicit.
357쪽
CCCXIIII. LIBRI OCTAVI:, FRANCISCI PATRICII SENENSIS.
pontificis Caietani liber Octauus de Regno ®is institutione.
IGIDIUS cognomento figulus philosophus
peregregiusscinastronomis scientia romanorum peritissimus,quum de poetarum figmentis.qus insignifero coelo finguntur taberet ait ad aspectum Bootae inter leonem ,& libram Virginem esse, quae iustitia siue squitas appellatur. Addit prςterea hanea mortalibus quondam recessisse .dc ad superos reumeasse ut quae solita esset in hominum coetu veruari,eisque precipere ne a recto,atque honesto discederent.Quibus monitis donec paruerunt securi sisne anxietatea ut solicitudine victitarunt. Sed postquam mandata eius contempserunt, lux uua .auaritia,cupiditasq; inualuit.& inuidia .ac mutuis odiis exarserunt tunc dolos atque insidias inter senectere coeperunt.& alter aIteri imponere .ae Uulnera,csdesque inserre. Tum dea quum nullum sibi interris relictum cerneret,in coelumse extulit.sempiternumque pietatis suae prynium accepit. ν Hae e figmenta mihi animo volutanti occurrit cogitatio Veteres poestas.qui primi omnium philosophati sunt .putasse iustitiam coelestem esse virtutem. Cuius semina hominum menti adeo indita sunt,ut postquam doleverint eidem pietatis munera persoluant,& sacrificia.Iibationesque ia
ciant,venerentur,adorentque eum, tanquam rerum omnium opificem a
Reges sum, ctorem,ac dispensatorem. Et inter mortales aequitatis, iustitiaeque ossicia mi iocis disci exerceant. hoc Homerus ostendisse videtur quum ait reges discipulos sum puli. mi Iouis esseat quo iustitiam in primis ediscantquam deinde inter mortales observent,& eam omni studio,omnique diligentia tueantur. Plato philosophorum summus iustitiam bonorum omni u maximum esse ait a deo hominibus datum. Proinde deum ipsum iustitiae auctore.causam ac prinacipium multis in Ioeis asserit,& praecipue in libris de re publica: ae etia de
legibus M. quoque Tulli ' Platonies philosophis sectator atque smulus in Iustitis par, libris de legibus eiusmodi verba inseruit. Sed omnium quae in doctorum ter. hominum disputatione versantur nihil est Psecto praestabilius quam plasne intelligi nos ad iustitiam esse natos. Eius iustitis partes sunt dus. deum pietate omni honorare,&hominem diligere veluti fratre. Ex hac sanctis, sima sententia monemur primo iustitiam partiri. non enim facile est ominia definire.ut Aristoteles docet. deinde singularum partium determinasti
358쪽
tio Elafius patebit. Nonnulla quidem sunt,qus nisi in ptes et species dea ducantur.vix unquam declarari possint. unde scripturus Cicero de offici 'ante in species secreuitae einde singilas suo ordine definiuit.
VSTITIAM in primis quadrifariam sortierimur. Primam quidem diuinam appellabimus. Se cundam naturalem . Tertiam ciuilem .Quartam Vel ro iudicialem. iuina iustitia illa, cuius particeps a ideo facti sumus nos compellit deum agnoscere mudi rerumque omnium opificem separatum ab omα ni concreatione mortali, principio ac fine carente. Omnia mouentem.Omnia sentientem. A quo sinagula quaeque animalia Vitam ducant. Quique nos solos ex omnibus mora talibus diuinae mentis participes esse voluerit,& rationis orationisque compotes. Et quum reliqua animantia prona ad terram,& inclinata ad pabulureddidisset nos solos ad coeli aspectum erexit. Vt ostenderet nos sui cotemPIatores imitatoresque esse velle. Et sicut hominem sibi quasi peculiare ainimal errauit participem que iustitigac reliquarum virtutum effecit,sic es reliquas omnes animantes subiecit. Quarum quidem domitorem,ac d minum hominem esse voluit, Ut diuerso usui pro corporum habitu eas siubi subigeret. Et qus esui essent libere,ac sine iniuria mactaret, illisque im, Pune Vesceretur. Horum munerum quum solus hom o particeps sit,nonne iure optimo deo gratias immortales agere.& perpetuo habere debet: Atqui illum coatere. Venerari atque adorare omnibus rebus post habitis. uinetiam omni Pietate curare,Ut ei semper optime conciliatus sit cui nihil gratius iustitia. pietate, fide innocentia Neritate sanctitateque esse potest. Hae sunt virtustes ills.qus nos simillimos deo faciunt, quas quum sequimur. 8c secundum eas agimus scelicitatis viam affectamus,vitamque assequimur sempiteranam .H diuina iustitia illa est.qus recta ac firma summi dei ratio dici potest iusta iubens iniusta prohibens & prymiis iustos assiciens. iniustos autepoenis ulciscens.Hsc sunt duo illa diuina numina,qus Democritus dixit cuncta gubernare,Prsmium scilicet,& Poena. Quibus ex rebus Solon anute eum dixerat omnem rempublica contineri.Atqui hare ipsa iustitia est,qus cum diuinis mentibus sociatur,illisque perpetuo foedere iungitur, & a perpetua operis sui continuatione non flectitur.
l. ii. Poena & boneficium nos bis proposita
359쪽
E C V ND A iustitiae pars naturalis appellatur. hee
quidem apud omnes semper eadem est.&nusquam gentium,terrarum ,locorumve vavatur. Sed naturae congruit & stabilis perpetuaque habetur, et sicut suu perior illa deo optimo maximo debetur. Sed hse naturae omnium parenti atque educatrici. Proinde illa ex omnibus animalibus soli homini competit. Haec autem in quibusdam rebus cu mutis animalibus, tales uis .ac feris communis habetur. huius in primis est seipsum alere,tueri.να bernare. Quae qui agit secundum naturam iustus haberi debet,qui autem negligit, iniustus.Nam qui seipsum destituens per inediam aut incuriam perit,aut sibimet vim affert is iniustus est,& naturgetiam infensus. Alere deinde ex se natos.& eos tueri .ae speciem suam per posteritatem conseruare eiusdem iustitiae munus erit. Hse & his similia communia nobis sui cumulis animalibus, belluis,ac feris omnibus. Parentes Uero maiores,ac neseessarios omnes senio. morbo e assectos. et alia necessitate compulsos Iere,& eos Uenerari tueri aede sendere. Nepotes.posterosque diligere, ataque adiuuare.Eis indulgere,opitulari adesse δε his similia agere sollux ho, minis est,non autem brutorum animalium .aut ferarum quae eiusmodi oricia non agnoscunt .Humanitatem quoque conseruare hominique prodessse, huius etiam naturalis iustitie munus est, quod ad solos homir.es pertianet. Cui contrarium est hominem petimere, hominique nocere,que si vesre homines esse.& haberi volumus.omnino facere prohibemur. Nam si
secus ageremus inhumani.ac feri diceremur.
Lestrigones qui alio nomine Cyesopes vocantur.& Busyris Aegyptio rum tyrannus. Ac Diomedes trax.de quibus in fabulis agitur c alij comis plures qui in exitium hominum nati este videntur, non magis secundum
naturam homines quam leones tigres Ursi lupi,serpentes & aliae trucuIentissimae ferae .qus in communem mortalium perniciem vivunt habedi sui. Haec quidem Uirtus,Ut naturam ducem sequamur,nos monet. Natura es
nim a vitiis abhorret recta autem.& honesta sequitur. Nam ut quibusdaVivus quid. stoicorum placet virtus nihil aliud est nisi absoluta ac persecta natura. Summumque bonum putauerut esse secundum naturam agere.Unde quidam veteres Socratici hane naturalem iustitiam dicunt esse sesentiam bo, ni ,3c equi naturali rationi congruentem .qua qui per sese utitur vir bonus est. quum vero ali is com m unicat tunc bonus fit ciuis, quia non sibi soli, sed aliis prodesse nititur. PRlNCIPIA quidem naturalia,qus2ααla iκοῖa Graecis dicuntur. omnes philosophi inter magna naturae bona connumerant. Nonnulli a tem sunt qui in illis summum bonum colloeent. hae duae iustitiae partes, seu rectius species appellemus nequaquam alienum bonum videri possuti Sed eius solius qui se eundum eas agit. Neque in his verum est quod apisiisque philosophorum dicitur, iustitiam lolam omnium Uututum aulienum videri bonum ut quae ea agat.quae non sibi . sed aliis conferant. Vt principi aut reipublic ut singulis quibusque. Quod sita. Vt aiunt res se haberet optimux habendus esset iustus ille, qui non ad se ipsum solum. sed ad alios quoque virtutis munere uteretur. Hinc sumitur quod iussitia illa,
360쪽
illa,quae pro aliis agitur non tantum pars,aut species virtutis habenda est, sed tota,atque integra Virtus,cui contraria tunc non iustitia sit sed tota tur,
pitudo.vel vitiositas si sic dicere licet. Quod sideAristoteles clare testatur. Ars.lilam σου
- DE CIVILI IV saetaei A. Hi u. ad s. TITULUS QUARTVS.
ERTI A nune pars sequitur ,quae ciuilis iustitia di Iustitia ciuiliscitur. Hςc quidem aut principis estaut eius Uiri, qui in re publica,aut in hominum societate versatur. Cuius virtutis proprium est multitudini consulere, ursbes tueri .ciuitates regere, homies ab ituria Phibere, socios prouidelia protegere,Unicuique reddere quod suum est. Honores,magistratus ac commoda distrisbuere secundum cuiusque dignitatem. hanc iustitia Cicero dicit esse habitum animi communi utilitate conseruata, tribuente m. v. --
suam cuique dignitatem. Aristoteles autem eam dicit virtutem animi es Vς ψ se cuique secundum merita distribuentem. Hanc comitantur morales om 'φη . . nes Virtutes ,quas etiam ciuiles dicimus . uibus quasi in eostio habiti, si, 'Τ b V ς' ne scripto determinat quod honestum,quodque turpe sit. Et qui more, pro 'V 'bandi quique improbandi esse videantur. Morem Varro dicit esse consuetudinem in animi iudicio quam sequi debeas. Iulius vero festus quum de verborum significatione seliberet . ait μ' 'Morem esse institutum patrium pertinens ad religiones, cerimoniasque maiorum. Hinc fas oritur hoc est religiosa quaedam permissio quae tandiu pvalet,donec a iure scripto prohibeatur quod tunc fas esse desinit,& sit neuphas. Unde quum Vellet ostendere Maro rem. & per religionem,&perlegem licere ait. Fas & iura sinunt. Fas ergo erit lex diuina ab ipso dei vel r--
a natura constituta. Ius autem humana lex quae tantum ex moribus cona
stat. Transire per alienum fundum fas est,iure autem non permittitur. ire ad prostibula nefas est,attamen per leges licet. fasi ut opinor) rascam hasbet originem. proinde in vetustissimis codicibus per ph. scriptum frequenαtius inuenitur Mira i enim dicere.& annuere sisnificat,&-dictio,&per ω emcto est. Huius contrarium est ne phas quod per religionem no esse peruminum ostenditur. Nec putemus hinc neiarium deduci, quum a firre dicatur auctore Varrone vi Nonius Marcellus testatur, et Asconius Pedianus optimus antiquitatis scrutator affirmat. Est enim nefarius sacrilegus . vel et proppter sceleris turpitudinem indignusvita essevideatur. sed prohibeatur a sacris idest a farre adoreo quo fiebant sacrificia ne sacra pollueret. que quidem communia erant,& farracea dicebantur. Celebrabantur enim serre puro.& saliente mica .ut poeta ille ait. ω Hac iustitis pars Ester reliquas oes regi couenit q cesura magisterin mora habetur. oscu* eni mores Obat ac seruat, hi ab olb' .pbatur.& in illis sitque excellere nititur, quos vero iprobat omnes fugiut. Optime Plato mutatione principis mutatione toti' ciuitatis esse ait.ut eni bonus princeps inepto obitatis magis qua ipse .pbitate prodest, sic malus exeplo turpituditus magis qua ipsa turpitudie obest. Deterrimi enim homines qui