장음표시 사용
361쪽
quid exemplo principum faciunt diure fustum esse existimant. Similitet iartes quas amat, magnum quamprimum accipiunt incrementum, iacenque sem per,quas oderit. Proinde Isecrates regi suo praecipit,vi artes,& ozpificia Utilia amplectatur, inutilia autem eiiciat. Sapienter Plato tales reliquos ciues solere esse dicebat quales pricipes essent. Ptolaemaici reges Mathematicas scientias coluerunt. Eorum igitur temporibus complures egregii Mathematici claruerunt. Xerxes Uero Vos luptates mirifica quadam cupiditate perquisiuit,& eas tanti fecit, Ut non cotentus solitis Uoluptatum illecebris.magna prsmia proposuerit his,qui nouas inuenissent.qua ex re regiones. quibus imperabat, omni turpitudinum genere infecit hominesque omnes turpiter eiscem inauit. cuius disciplina dualis fuerit ex eventu bellorum ,qus gessi facile apparuit. Nero quod ci ,aroedus. mimos . 8c histriones summa beneuolentia complectebatur complures nobiles iuuenes earumdem artium studiis pellexit. nec admirationi cuiquam esse debet. non enim ludorum ac fabularum spectator tantium extitit, sed actor. cantauit si quidem Herculem ferentem,Sc quum ex argumento fabulae Uincitetur,cathenisque oneraretur accum t tyro quida qui ad custodiam aditus positus fuerat,ut ei opem ferret,qua ex re qui ciniaque aderant in cachinos effusi sunt. Probet igitur rex optimos mores,deterrimos autem exagitet. Et uc ex artibus bonas probet.malas autem reprobet. atque explodat,Curet etiam ne ciues iniuria afficiantur. propulsetque eis ab aliis illatas atque ulciscatur.
Ne lepidum illud Publi i Syri qui iudicio Cssaris Laberio in mimis prso
latus fuit.dici possit.VETEREM ferendo iniuriam inuitas nouam. viadeat deinde rex Ut optimos viros magistiatibus praeficiat. tales enim prinx e - espes habentur,quales sunt illi,qui eorum vices gerunt.
Vς py RRA' AN, ut e sua. moibum indicabat Vespasianus Caesar quum rapacissismum quemque ad amplissima munera magnosque magistratus promouebat quo locupletiores fa stosae einde maiore pecunia emungere atque exahaurire posset. iure igitur vulgo dicebant Vespasianum amicis pro sponu Is Uri.Ut qui siccos madefaceret.turgidos Uero exprimeret. o e. st in Demum Uideat rex ne corruptela malς consuetudinis Urbes irrepat.
Pςx G δ' inducit enim vita & viitute, omnes exigit.Optime apud Perses c pitale
Per legem fuit,nouos aut peregrinos mores inaucers. et quaecunque apud eos facere detis erat eadem quoque facere nefas habebatur. Cretenses quidem quum populos aliquos ditis execrationibus deuouebant, semper imo precabantur Ut mala consuetudo eorum Vrbes inuaderet. Lycurgus autem magis oportere dicebat custodire,neVibs improbis motibus compleretur, quam morbidis, contagiosisque corporibus extrinsecusvenientibus ne inu is Hea e ,Conqueritur Liuius peregrinam luxuriam in urbem inuectam a victomanorum vn m Asiae exercitu. Inde primum Iectos aeratos.vestem stragulam preciosa, I Plagulas textilia omnia monopolia. Abaeos romam aduectos. Tunc psal stria, .Sambucisti, fuisse in precio. ludorum oblectamenta,que e naruvoragines excitarent.Tune coquus Uilissimum quondam mancipium stimationen usu magno licitati coeptus Adeo,ut quod vile ministeriusve
362쪽
,, Xerxes iratus aliquando babyloni is constituit deinceps arma ne ferret, Xerxes.sed canerent , tibia uterentur Uersarentur in prostibulis, ganeisAc popinis,&sinuosas vestes ferrent. Qua ex consuetudine ita turpes, & scelesti euase Uestes sinuos runt,ut nihil in uniuerso terrarum orbe Babylone corruptius inueniti podi sae. tuerit.neque ad inuitandas illecebras instructius. Nam parentes, & mariti ipsi libetis. coniugibusque permittebant,ut Uulgo cum hospitibus coirent, modo pretium flagitii acciperent. Boni vero mores, bonaeque consuetudi Galba. nes perpetuo seruandae sunt.Galba imperator vel ex hoc potissimu laudatur,quod vetustum more semper seruauit,ut bis quotidie liberati, seruique frequetes adessent. Et mane saluere. Vesperi aut e valere ei singuli diceret.
Sed de hae ciuili iustitiae parte hactenus dixisse satis sit.
D DE IUDICIALI IUSTITIAM TITULUS QUINTUS.
VARTA iustitiae pars iudicialis sue legitima dicitur.
quae in iure dicendo praecipue versatur. Hsc primum per leges discernit quid iustum .aut iniustum sit, & praesertim in hi, rebus.quibus ab initio nihil intererat. hoc vel alio e tali . i modo esset.talia quidem Epicurei dicunt non natura ,sed . sola lege costare iusta, Vel iniusta sint.idemque opinatus est Archelaus aheniensis Socratis magi ster qui iustuna ,3c turpe non natura, sola lege secerni ait.recte Modestinus iureconsultus dixit, Omne ius Modestin' in aut consensensu fieri aut necessitate costitui, aut firmari cosuetudine, Sed l. penui . ff. de ex academicorum sententia iustiam aliud natura .aliud ordinatione. clege legi. & senatidicimus. De naturali iusto iam dictum est,nunc de legitimo loquemur a quo iudicium fieri oportet. Est enim iudicium recta iudicatio iusti, atque inius i. Scite asconius pedianus optimus Ciceronis interpres iudicium a proudicio secernit ut esset iudicium res, quae causam. litemque deteris Hicon pς minet. Pra iudicium vero res, que quum constituta suetit, asseri similibus di/nur, in rebus iudicaturis exemplum. M Omnia quae a legibus proficiscuntur iusta habenda sunt. Nam secuda aliquem virtutem constitutas esse oporter. Ne miles locum in acie deseα - .rat. fortitudinis est praeceptum. ut pactis promissisque stetur. 8c fides. ac Π*'Π' iusiurandum seruetur iustitiae. Sicut vi quisque abalienis manus abstineat νς nequis incestum struprum .vel adulterium committat temperantiae. Nesquis hominem caedat , pulset,verberet aut violet humanitatis, ac malaestudinis.Ut quisque rectum concilium principi rei publicae aut amicis asseurat prudentiae. Unde illud Senariolum romae canebatur Malum consiliu
consulenti pessimum,quod ex Hesiodi versu expressum fuisse putat Gel
Leges quidem omnes sicut virtutes iubent, se etiam vitia perhibent. Modestinus iureconsultus legis virtutes esse dicit imperare. vetare pa, λψμ ζOk nire,permittere. Cicero in Iibris de deorum natura.ait. Legem esse rectς ςQkΠΗΟΠ pqui praeceptionem pravique depulsionem. iustus & aequus est qui secundum te Vm gem agit,nec haudem aliquam legi per versutia inectere nititur .qui vero
363쪽
Paul'i l .cotra contrarium facit iniustus .atque iniquus habetur. Ille enim contra legemss. de legib. 8c facere dicitur,qui id facit quod lex prohibet ille aut in fraudem. qui saluissena. verbis legissententia eius cir uenit. Mali interpretes iuris qui per calli,niam caulas agunt.pessimi hominum habendi sunt in omni populo. 3c maiore inuidiam contrahut.quando iustitiam profiteri videtur. ac deinde sub specie recti hominibus,quos tueri debent callide imponunt. Hi disssimiles sunt medicis illis. qui mortiferum toxicum diluunt. quibus per pharmacum salutem pollicebantur. Sed nunc a diuerticulo redeo. Quia iustus fere aliis non sibi laborare videtur idcirco iustitia alie, num bonum dicitur. Proinde hanc partem optime definit Vlpianus iurea consultus quu ait. Iustitia est constans ,3c perpetua voluntas.ius suum unicuique tribues. Dispositionem quidem .& habitum complecti videtur praecipue quum addat iuris praecepta isthaet honeste vivere. alterum monimere.ius suum Unicuique tribuere. Unde coseques esse videtur,quod Celetasti, i i sui ς seri Iu ς stars boni S a qui cuius merito quis nos sacerdote, appetis d. lua si lat h/bitu enim iusti est res iustas agere, iniusti autem iniuitas. Bonitas, aequitasque nihil aliud est quam iustitia ipsa ut Cicero libro primo de Iegi,
bus scribit iudex quasi animatum ius habedus est. Magistratus vero custos iusti m aequi .no enim Vt homo dominatur sed Ut ratio. Idcirco veluti rex habendus est. Nam si dominaretur ut homo tyranus esses. Veteres picto: Iustitiae simu rcs Vt Crysippu stoicus scripsit scite atque eleganter iustitie ticiem pin, gebant. Eam namque Uirgineam faciebant aspectu seuero, ac formidabili
peracri oculorum acie.Vultu Verecundo cum dignitate ac maiestate , sine atrocitate aut humilitate.Vt ostenderent iudicem grauem esse oportere.seuerum, integrum anadurabilem, inexorabilem , immobilem , et virtute,veritate maiestateque verendum.
Tris oratores Romam ab Atheniensibus missos fuisse diximus impetratum Ut multam eis illatam pro vastatione Oropi oppidi .quod iuris Romani erat remitterent. Erat enim talentum quingentum. Quisque eorum seorsum in Senatu luculentam orationem habuit. Et tria dicedi genera rosmanis adhuc incognita diuersis orationibus. Ut tres diuersarum disciplinaurum philosophi erant ostenderunt, eaque Uario filio texuerunt. exemplo Homeri.qui Ulyssi uberem, Menelao gracilem. Nestori mediocrem orationem tribuit. Cuius imitationem etiam tenuertit tres diuersi inter se gratiar populi,ut essent asiatici uberes.& inflati. Attici pressi.&integri . RhoCice . de claris dii vero medium quidem tenuerunt imitati potius Aeschinem quam De oratoribus. mosthenem aut hieroclem.& Menoclem fratres quos Cicero Asiaticorii rhetorum principes fuisse affirmat. Primum dicendi locum habuit Caraneades Academicus.& Vberi orationis genere usus est eum quadam di, gnitate,& amplitudine. Secudum Diogenes Stoicus. gracili cum scit venustate ac subtilitate. Tertium Critolaus peripateticus, hic mediocustilo usus est cum modestia. Utriusque participatione his ex tempore res sponsum dedit Ce lius senator. qui acumine ingenii tantam cuiusque e rum ex imitatione similitudinem assecutus est. vi non minus his tribus philosophis admirationi fuerit quam Universiis senatoribus. Aderat in Maquenti senatu seuerior ille Cato quem propter morum grauitatem omnes Uenerabantur.& iniquo animo tulerat tantam dicendi diligentiam,nonub
Carneades Diogenes. Critolaus.
364쪽
iisque senatoribus elam dicebat imittendos quam primum esse graecos oratores,si rempublicam saluam vellet.ne dicendi lenociniis ciuitatem inficerent. Deinde domum rediens ad stium ait.tunc impetium romanum periturum, quum se ciues graecis literatu studiis tradiderint . Timebat ne graecis illecebris iuuenes illecti gloriam rei militatis amitterent. Sed ad Carneade redeo. Is dum romae esset acerrime de iustitia disseruit,eodem Catone,&Galba cesoribus audientibus. Postridie autem eius diei orationem inuertit ostentandi ingeni igratia: Sc contra iustitiam grauiter inuectus est. Principio suavi sermone orsus ait iura sibi homines pro utilitate sanxisse.& ea varia quidem ex diuersis gentiu moribus. qus etiapro temporibus saepe mutarentur. Ius naturale nullum esse aiebat. Omnes
8c homines,& animates reliquas ad utilitates suas duce natura serti. Proinde nullam esse iustitiam.quoniam sibi noceret ipsa aliena commodis consulens. Dicebat enim. bonus vir si seruum fugitiuum, vel domu in salubrem Vendat. Vtrumne profitebitur fugitiuum seruum, ac pestilente domum sevedere an celabit emptorem. Si profitebitur, bonus quidem, quia montilolet, sed tamen stultus iudicabitur quia Uel paruo vendet, vel omnino no vodet. Si celaverit erit quidem sapies,quia rei suae consulet. sed idem malus quia fallet. rursus si reperiat aliquem qui aurichalchum se putet Uendere, quum sit illud aurum. Aut plum bum quum sit argentum tacebit ne, ut id paruo emat an iudicabit. Ut magno Stultum plane videbitur magno mala te emere,unde intelligivolebat.& eum qui sit iustus .ae bonus milium esse,& eum qui sapiens malum . Et tamen sine pernicie fieri possie fatebatur,ut homines sint paupertate contenti. Dicebat deinde. iustitia est hominem non occidere,&alienum prorsus non attingere. Quid ergo iustus faciet.si sorte naufragium fecerit Sc aIiquis imbecillior viribus ut nataret tabulam eonscenderit nonne illum a tabula deturbabit ut ipse conscendat 3c aquae nixus euadat quum maxime sit nullus medio mari testis Si sapiens estis, ciet. ipsi enim pereundum est nisi fecerit. Si autem mori maluerit manus alteri inferre, iam non iustias ille,sed stultus est qui vitae suae non parcat.du
parcit aliente. Idem si acie suoru susa hostes insequi coeperint Sc iustus ille nactus fuerit aliquem saucium equo insidentem .ei ne parcet ut ipse occludatur an deiiciet ex equo illum .ut possit ipse hostem fugeres si fecerit si apiens erit, sed malus sin secus iustiis ,sed stultus. γυ Hane disputationem inducit Carneades, non quod fgnoret iustitiam
virtutum omnium maximam esse.& ab innocentia prudentiaque no possse seiungi. Et quod ex iniquo aliquod semper habere videtur exemplum, quod contra singulos pro communi utilitate statuitur. Sed ut ex praestriapto suo ostenderet veritatem altas habere radices:& in abdito, obscuroque penetrali latere. Ac etiam ut disputaret in utramque partem,ut saepius cosueuerat. Atqui utinam M. Tulli i libri de re publica extarent,qui cu aliis compluribus petierunt. reliqueruntque nobis triste desideri u .hi nos mas gno labore prorsus liberarent.& iustitiam reliquasque Virtutes clarius edoceret. Hanc enim initiis disputationem indicebat. Et Furium contra iustitiam ex Carneadis obieetis faciebat. Laelium autem pro iustitia respondestem,&ei summa prudentia patrocinantem ut virum eruditum ,ac sapientem decet. Sed disputatio haec inchoata est, non tamen perfecta ad suma
Ciceronis Isibri de re p. dea sederantur.
365쪽
inu. MaIo em fato desiderati libri sui. Et pauca quae dixim' testimoto alio tu scriptoru si ea iductit hem us. Cocludedit in est iustitia ab innocetia alisque prudentia neutiqua separari posse. Proinde ivltus nulli' utilitatis causa quempiam fallet. Neque permittet ut aliquis seipsum decipiat. Morique
maluerit quam violentas manus alicui inferre. Et si nactus fuerit saucium equo insidentem , aut imbecilliorem illum e naufragio tabula natantem. morietur potius quam Vim alicui asserat.aut aliquem interimat. Quin etiaidem ipse Carneades dicere sole bat, si iustus viderit quem pia, cuius etiamors et emolumento futura sit,imprudeteri uxta aspidem assidere, inique fecerit nisi eum monuerit Ut vitae sus caueat. Concludendum igitur rursus erit. iustitiam maximum bonorum nunquam stultitiae nomen quod sapie aliae eontrarium est. subire posse. nec ab innocentia virtutum omnium clarissima unquam seiungi ,cum Uirtus ipsa sit ac singulare hominu boniam,&bona omnia,Omnesque Virtutes in se Una complectatur.
, VAERI platrunque solet, quid cum legibus
rex agere debeat. Et primo quidem dicendum' erit, ut bonis legibus pareat. Ut illius exemplo talis omnes libentius, alacriusque obsequantur. Iniquum enim esset ius aliis praescribere, quolt ipse non uteretur. Optime Aegyptiaci regesi agebant,qui par edo legibus putabat se fieri beati tos .atque omnium Delicissimos ut Diodotus Σ- Siculus testatur. Isocrates regi suo praecipit, ut leges emendet nouas condat ad concordiam,vtilitatemque ciuium,& ad li
Eiusmodi praecepta Isocratis aetate necessaria erant. adhuc enim Vt Legati tres dicitur lintribus aetatibus nauigabant,&tuguria .atque humiles casas haα athenas mittu bitabant. Paucae erant leges Cretensium,Atheniensium,ae lacehmonios tur a senatu Io rum .ad quas perdiscendas ex Senatusconsulto SP. Posthum ius albus, A. mano. Manlius.& P. Sulpitius Camerinus oratores Athenas.& per omnem g Dece viri ad elam missi sunt.in quorum reditu decem vitos legibus scribendis Senatus scribenda les pnaefecit. Ne quid. quod ad ciuilem sapientiam pertineret, populo Roma ges. no deesset. Hi fuerunt Appius Claudius.T. Genutius, P. Sestius L .Vetu: ius.CAulius. A. Malius. P. Sulpitius P. Curiatius,T. Romuli'. Sp. Post
humius.Uiri ingenio doctrina ac genere praecellentes. Nec uberrima illa vitioru copia adhuc orbem terrarum peruaserat. Nec auaritia totos tunc pandebat sinus .ut Satyrus noster ait.Nec luxuria & mensarum voragines tanta ingluvie terra .marique grassabantur. Castiora proisus erant secula, . nec tanta cupiditate.ac libidine homines rapiebantur.
S E D quanto plura vitia exarserunt tanto pluribus legibus Opus Bonae
366쪽
Bonae enim Ieges ex malis moribus otiuntur,ut in veteis p uerbio dici,
tur. Romani autem Ut armis Universum terrarum orbem subegerunt, se iudiciis legibus,moribusque eundem emendarunt. Verum enim Uero nisi
tantum graecis tribueri mus.quasi Helladia antiquior nobis si quam Italia, plane consensu omnium fateremur iureconsultoru nostroru libris omniuphilosophorum volumina grauitate eloquentia doctrina ac sapientia anateire. Cicero decemviralium Iegu libellum quas graeci vi bustae, nostri autem duodecim tabulas appellarunt, luculentissimi Verbi in libris taee l .EEsuis de oratore ad Q. fratrem extulit.& omnium philosophoru bibliothes bili. ἡ '' ei, anteposuit. Quibus vix dici potest quantum deinde aditum sit e X legi* Dubis E imbua. pisbiscitis Senatus consultis decretis principum, c resposi3 Virorum b. Etheum.
prudentium quos iurisconsultos dicunt. In quorum numero,&Cicero,& reliqui omnes doctissimi romanorum extiterunt.
Sublatus igitur erit regibus nostri tem porta labor scribendatum legum ab his maximis voluminibus.quibus populus romanus regum, ac gentiuomnium victor ius ciuilis sapientiae uniueris terrarum orbi praescripsit. laborent reges ipsi in optimos quosque viros,& doctrina ac virtute prstates luridicundoprfficiant. qui leges ac iura non modo custodiant, seruati . que ab omnibus faciant,verum ipsi nihil contra leges agant exemplo Lycurgi.qui nihil aliis edixit,quod non ante ipse seruauerit. Sanctissimu hau bendum e stromani praeceptoris editum hilud 8c pro foribus iuris semper ne
scribedu . V o D quisque iuris in alterum statuerit,ipse quoquς ςodem Titud.si. Ii.si
iure utatur. Hoc quamuis ad priuatos etiam spectare PQssit d legumlλto dsgestolum. res principaliter pertinet. Sc ad amnes, qui eum potς sute, Riquo imperio Appiu, elau. sunt. Qui enim aliis vadimonium constatuunt. scite etiam debent se omni di Ek l iibu, i liis iuris vadimoniis vadatos esse, initiu fuisse. 1, Turpissimum fuit Appio Claudio contra rus quod in duo ςim tabus is de origine Ias transtulerata more virginis quam sibi in seueritatem vindicare voluis tu set. Eas,8c nefas miscere. Vnde illius pater virginis grauiter indigna tua Vix Virgini' filiae nitatem .castitatemque filiae vitae quoque praeserendam esse P in it -x suae pudicitia reptoque sutorio cultro filiam transegit ut virginis morte iniuri .ac de* eiusdem mordecus itupri arceret. Filiae caede recenti adhuc madens euestigio ado e ci ii ditietulit. tum rediit, 3c comilitonibus suis regi seriem exposuit. Tunc legiones decemuriralem violentiam ac tyrannidem iniquo serentes animo quod da pro communi libertate decernunt illi. qui ad custodiam urbis relicti fuerant,lis beros suos per vim inseruitutem tonarentur asserere. relictis ducibus siugna in aduentinum montem transtulerunt.Tum confestim Omnis Vrba . .. .
na plaebs illuc se contulitiunde populi consensu Appius Claudius, Sc retiae Deceui ranis
qui deceuiri in carcere necati sunt dehinc rursus respublica constituta est. exterminatio in Sed ad magistratus deligendos redeo.quibus non censur,aut genus sed solavirtus suffragrari debet. genus enim sine moribus superbiam , Sc ignaα uiam. Opulentiae vero sine virtute insolentiam,improbitatemque plerunque pariunt. Venatores.& equites non canis,aut equi sobolem quaerunt. sed canem atque equum celeritate ac ferocitate eximiu. Norsit enim prolem facile mutari.& pleterunque in deterius ruere. Tellus sui in fabulis vulgo dicitur eodem partu gigantes peperit.& simias. Eleganter Lyricus noster saccus. Aetas parentum peior auis tulit nos nequiores, moxque daturos progeniem
367쪽
progeniem vitiosiorem. . Errabit igitur rex si magistratui aliquem praefecerit. nec diligeter prius inuestigauerit,quibus moribus quibusque Virtutibus ille praeditus sit. Sed
hoc fecerit fretus memoria generis,ac parentum illius. Recte Lacedaemoniis degeneres homines omni probro,omnique ignominia insectabantur.3c praecipue eos qui hebetes ingenio nec reddendae.nec accipiende ratiotinis capaces erat. Atqui nonullos ex regibus suis genitos legitima successione prohibuerunt,aut resno exeger u t,Vt ignavos .ac degeneres, suffectis deinde eorum loco ex eisaem regiis familiis melioribus,ut ostenderent non se cum sanctissima regum dignitate pugnare, sed sine in tute genus Oino despicere. Regna quidem priscis seculis non posteris eorum qui regnabit tradebantur,sed eis tantum, qui per virtutem plurimu de hominum vita merebantur. Unde apud Aegyptios eorum quae ad vitam peltineti soli reges inuentores fuisse dicebantur,ut Diodorus Siculus scribit. Quum vero utrinque conuenit. Ut& genus.& Virtus sit in Uno homine . tunc recta, Meonsonans viri harmonia habeda est. iure optimo quidem volente populo Romano Q. Pompeius praetor Urbanus Fabium nebulonem illum impu,tissimum paternis.auitisque bonis interdixit ne in ganeis, ac lustris perluxum .ae libidinem pecunia illa prodigeretur,quae per domesticam, ac mi litarem virtutem qupsita fueraei. Eius nanque pater Q. Fabius maximus
vir omni laude dignissimus de Allobrogibus gallis triumphauerat,perpetuaeque dignitatis argumentum metuerat.& eius maiores per omne cicuuoptime de repub. metiti illustres sena per habui fuerant .diuinumque genus ab Hercule recensebat. Scite admodum Iuvena. eiusmodi helluone satyri Cornelia ges ea libertate ab omni nobili litate exturbat.& in ultimam plebis lacem im, mergit. Cornelia quoque gens, qus decus Romani imperis semper extitit. degenerem superioris Aphricani filium monstro cuicuque immanissimo quam parenti similiorem .ut a pretura,quam ex maiorum comendatione . adeptam omni sordido flagitio polluetat.se abdicaret copulit: egitque , Ut ne sellam poneret. nec ius diceret. Quin etiam e digito eius anulii detraxit, in quo eaput Aphricani scalptum fuerat, ne ex facie illa.quam vitae turupidine contamina uelat ostendere posset se filium eius esse.qui virtute ,εe
armis imperium romani populi stabiliuerat. Idem dicere possumus de his qui ex parua aliqua doctrina plus sibi arrogant quam par sit,& deinde naugitiorum labe se polluunt. hiabomni dignitatis munere extrudendi sunt, agesilai dictu ut discant veram disciplinam ab honestate nunquam seiungi posse. sapienter Agesilaus laced .emoniorum rex dicere solebat maiorem se ce sere miseriam esse Uirtutem,ae bonas actiones a doctis,atque eruditis visis negligi quam ab indoctis atque ignaris.
, C O N T E N TI igitur sint reges, ae principes legibus romanom.
3c eorum ciuili sapientia.qui tot seculis uniuerso terrarum orbi morum, ac ciuilis vitae precepta prsscripserunt.nec ullae per omne aeuum mortalium leges diutius permanserunt. Quocirca eas sempiternas fore sperare possumus. aut cum Uniuerso terraru orbe perituras, Inclytae illae Lycurgi leges Lycurgi leges quae unius tantum moenibus seruatae sunt,Vix annis. ccccc.Viguerunt quia but tamen dum obsecuti sunt Spartani maximi omnium graecorum extis terunt: quum autem eas antiquari,atque obliterari permiserui. imperium
368쪽
Seueritas eorum corruit,& propria libertatem amiserunt: sed si propter hominum improbitatem, nouaque indies flagitia .atque scelera mutandum instaurandumque aliquid esset quod ad maiestate imperii remquepu. pertineat, tunc rex edicto caueatam peretve,quid secto aut no facto opus sit sacra,cerimoniasque potis cibus, sacerdotibusque permittat, Ciuilia aute Senatoribus. Videat ta men rex ne dum nouas Senatores statuunt leges, non tam iustitiae quam litigandi vias praebeant. Cogitet quoque ne cum iustitia firmamentum sit humanae societatis,nouis inuentis eam diruat. Viitutes enim non solum ex oppositis viti is exturbantur,sed ex quibusda vitiis, quae spedici e similitudinis nos decipiunt. Prudentia scut contrarium habet imprii detiam, sic similem Astutiam sic constantiae inconstantia contraria est, similis vero pertinacia. Et fortitudini cotraria est ignauia, similis temeritas..
Iustitiae iniustitia contraria videtur. Sed crudelitas speciem quandam simimilitudinis praestat. seueritas iustitiae, quasi quaedam perseuerantia a quiαbusdam putatur dicta seritanda veritate. S E O facile in saeuitiam falsa quada sinii litudine prolabitur. Elegatera L. Columella rustico suo ait. S ICagere debes cum subiectis, Ut magis vereantur severitatem tua qua Ut saeuitiam detestentur. Quibus ex Uerbis docet alterum perseuerantiae, ac Uirtutis ess e,alterum autem crudelitatis ac vitii.
Nec rege pudeat praeceptum a rustico sumete. priscis enim illis seculis omnes rusticabantur,®es ipsi tanqua digniores pastores eiant. unde apud Homeru Rex aliquado πωMoesie dicitur id est pastor. CSeueritas quidem rege plurimu addecet, maiestatem quandam prsstat. Sedignitatem auget redditque eum inter mortales quasi diuinum aliquod
numen,quod holes non modo Uenerantur.Utrum etiam adorant . perutilis
est haec virtus Oibus in rebus agendis,& praecipue in iure dicundo. R in plectendis sontibus . vera est enim Menandri Comici sententia.quu ait. Salutaris seueritasvincit inanem speciem clementiae saeuitia autem tyrani est, nec vitium intum tam tetmutam detestabile .atque inhumanu est qua crus delitas. improb' est qui cotta lege peccat, Inofficiosus qui cotra metita: qui vero saeuus cotra deum cotra pietatem .atque humanitate delinquit .& hominis nome perdit efferatique animi vitio in tetra truculetaque belua couertitur. Romulu Senatores, quos ipse designauerat, quu ssuior, morosiorque factus esset,discerpserunt,ne ex rege tyranus fieret,& ex seuero seu us. Syllς sevitia i Sylla romanoru omnium saeuissimus hostium capita licitabatur maximis expositis pr iis illis.qui proscriptos interemissent .& suppliciis, ae
morte danatis his qui occultassent,6c in delinquentium numero non mos do eos qui contra eum senserant, habuit:sed necessarios amicos. hospites,
clientes,& beneficia illis dantes accipientesque, qui etiam aliis ne dolere quidem licebat impune. quod libertatis genus ne seruis etia Unqua ereptuest quibus Vt gauderent,dolerent timerent, speraret semper liberum fuit. De Sylla autem quid sentiat Cicero, lege hec verba actione quinta in Verrem.Unus adhuc filii post Roma conditam. Dii immortales faxint ne siealter cui res publica totam se tradidit temporibus coacta. 3c malis domeasticis L. Syssa tantum potuit, ut nemo illo inuito nec bona nec pastriam aec vita retinere possiet,tantuanimi habuit adaudacia, ut dicere in
Samitia Romulus a senatoribus di, scerptus Occisoru nisa
369쪽
Antonii filiusatyllus note occiditur. Caesario cleopatrs filius ne
Octauit gen 'cocione no dubitaret bona ciuiu romanoru quia Uederet, se praeda sua ve Octauit erude dete. Sylla Dionisius halicarnasse scribit. xl. Mil. Ro. ciuiu volutario iulitas. dicio peremisse praeter illos qui eius ductu in pra iis ceciderant. Crudelis quoque ab ineuntestate fuit Octauius. Nam in trium uiratu primo collegis aliquantulum restitit, nequa proscriptio fieret. Sed deinde ea incepta utroque se acerbius exercuit, et solus ne cui ignosceretur contedit. victor deinde in splendidissimum quemque captiuum verborum etiaacerbitate, ac contumelia grassabatur.adeo ut cuidam sepultura supplici, ter deprecanti respodisse dicatur,tam iste involucrum potestate erit. Nec eum puduit in imberbem etate seruire, qua violare etia hostes nefas omnino essse putat. Sed innocente Antoni i filiu Vix dii primae pubertatis, ante oculos suos iugulari iusserit. Sc Cysatione que Ussatis.& Cleopatrς filium esse sciebat. fuge subtractu nullo respectu paternae memoriae habito, sup plicio affecit. Sed fausta. ac Delix huius imperatoris fortuna, qua qui1em mortalex omnes ante luit. vel potius diui Caesaris interempti gloria tantupotuit, Ut illius Vitia virtutum praetextu protegeret.& ex ignoto adolescete ac materno tantu genere claro ad imperii sublimitate proueheret. Erat enim Octauius filius filiae rotis Caesaris.& testameto in filiu adoptatus. Sed in Apolonia literis indulgebat, qua Caesar occisus extitit. Is quapri, rnu Roma a suis reuocatus peruenit princepsque a populo Romano insti tutus est. Ut indignu scelus ulcisceretur . Sed ut Plutarchus ait magnus illeCssaris Genius maria ac terras tandiu peragrauit donec percusso res illius omnes M cosilii etia conscios in strage dederit. Quid octauius in Cicero, ne patriae atque eloquentiae patre egerit taceo ne multus in historia recensenda esse videar.Cuius qui de caput licitati Antonio propinquo sangule tradidit. Octauius enim Cicerone Antonio. Antonius vero octauio L. csesare auunculii seu interini edu praebuit. Et sic homicidia homicidiis inter se mutua perfidia comutarunt. Potitus tam e rerii octauius. victisque hostibus,mitior. temetiorque indies euasit. adeo ut secundo populi rumore diutius regnauerit. Sed ciuiliti belloru usque adeo pertesum fit erat. Ut facile omnes coquiesceret,nee fumo in flamase,in dicitur pHcipitaret .Et haec praecipua causa fuit, cur populus Romanus post :octauit morte nonnul Iosimperatores tulerit, quoru Uitas quum legimus inter monstra potius eos,
Tiberii erua qua inter homines cesendos esse arbitremur. Crudelior heres Octauit Tidelitas. bellus fuit.& nulla virtute illustris,qui parthoru rege et pulsus a suis in fide populi Romani confugerat Antiochiae ingenti gaza spoliatum occidi ius sit.& milite praetorianum ob surreptum pauonem capite punivit. Nul Ius ei ut Suetonius tranquillus testatur a poena hominu cessauit dies, nec religiosus quide. nec sacer. Multi ab eo danati cu liberis. oribusque extiterunt. interdictuque ne capite damnatos liberi propinqque lugeret. Omne
crime pro capitali ab eo receptum est,etiam paruorum .simpliciuque veruborum. No igitur admirandum est morte eius tam insolenter exultasse populum romanum Ut diras atque imprecationes in eu vulgo iactaret.essentque etiam ciues,qui palam orarent terram matre deosque manes. ne morutuo sedem ullam nisi inter impios darent. Circunferebantur quoque Arutabani Parthorum regis ad eum literae quibus parricidia caedes ignauia,tuuxuria,& turpia omnia ei obijciebatur, monebaturque ut voluntaria morte
370쪽
maximo, iustissimoque civium odio quam primum satisiaceret, e mediosque discederet,ne eius cotagione alios inliceret. Nullum profecto cli men magis animos mortalium exacerbare solet quam crudelitatis, atque Levitiae .cuius memoria diuturna est,&odium immortale. Eius quidem animum reconciliare dissicillimum est, qui per iniuriam atrocitatem aliis quam pertulit. . . . .. - . Domitiani Saeuos .ae sanguinarios principes di is odio fuit se, etiam luperi titiosi ve s inrisi, teres putauerunt. Sctibunt siquidem Domitianum Caesarem per quiete vidisse Mineruam,qua in religiose colebat Sacrario,quod ei anguste ac sancte dicauerat,excedentem dicentemque se non posse amplius eum tueri, ut quae exarmata a Ioue esse. qui ei grauiter succensuerat prs nimia serui,
tia .atque atrocitate quam in homines quotidie mercebat. , i re
Sed ne ulterius vagetur sermo iustitia reges,ac principes coIant omni studio.omnique diligentia, quam mansuetudine,humanitate,atque clemetia moderentur, permittantque ea sibi persuaderi a doctis, atque optimis viris.quae iustitiae sunt. Plato rogatus a conciuibus suis Ut ad rempublicam accederet.responsum attulit se id neutiquam esse facturum .quando Athenienses nequaqua quae iusta sunt sibi persuaderi sinerent,& se no posse eos compellere,& si posset nefas om nino esse patriae,aut parentibus vim afferre. proinde tantum contendendum in republica esse quantum probare clanibus possis. Et generaliter de iustitia haec dicta sufficiant. Nunc vero dicedum erit,quae virtutes in primis eam comitetur. Deinde seorsum de unaquaque earum breuiter disserendum erit. Platonici septem virtutum species iustitiam praestare aiunt, videlicet innocentiam,amicitiam .concordiam,pietatem .religionem affectum,hu, trianitatem. His nonnulli DesIitatem addunt. Sed & fides quoque his superiotibus adiicienda est,quae consensu omnium maxima virtus haberi de bet.sine qua reliquae inanes habendae essent,& spledorem, ac dignitatem
DE INNOCENTIA. mTITULUS SEPTIMUS. NNOCENTIA PRIMA HA.
rum virtutum se nobis offert, quae ut peripatetici asserui est habitus animi ita informatus. Ut noceat nemini. Hie habitus siue assectio siue dispositio, denote enim non pugno,ne aliquam philosophorum disciplinam in me prouocem . magnam certe vim habet ,quando homini nihil melius nihil tutius nis hil traquillius esse possit, qua nemini nocere. Cices oro innocetia esse ait animi affectione . quae nemini nocere velit, affirmat Rhri 'd' quoque apud grς os hac virtute usitatu nome no habere posse,in za
fi istae dici opinatur. Homo quide innocens non Iegem,no teste,no accusatorem, non delatorem, non iudice, non vindice formidat. Nemini obnoxius est,nemini paret,nisi legitime imperanti, iustaque & honesta iuberi.