Reineri Solenandri ... De caloris fontium medicatorum causa, eorumque temperatione, libri duo, ..

171쪽

iIAE REI NERI soLENANDRI natali selo,& ipsius effluxus loco, atque siquet co confluat pluuia imbuta in meatibus fuerit, materia multum suppeditante ea multis: siue eae similes sibi genere, natura, aut consistentia fuerint,seu diueris: Virus cnim euenire saepe videmus:ut scilicet Concretus siccus cum succo concreto misce tur,ut alumen cum sale, aut hic cum nitro: vel ut siccus cum metallo tin duobus Luse: talium diuersis, specie aut numero discre- pantibus rebus: & sic in caeteris de quibus

bet. Quod explicauimus de una materia aquis miscenda , idcm intelligi debet decensibus fontibus ferrea qualitas cum alumine:vel metallum cum metallo: seu mo

172쪽

DE FONTIUM TEMPERAT. 2Is

simplici discernat,diiudicetuo: de eo igitur pauca quaedam repetenda:nam antea fure explicauimus, luet de ipsis tradenda videntur,Cum locum qu reremus,in quo is suam aquis qualitatem ingenerat. Ostendimusco loco aquam igne calefieri,eoq; aliquando in is iis aqhiae luctibus colento: aliquando CXtra eos constituto: nonnunquam δί . Caetra eos, & intra canales accensinn, opus

suum perficere:quod ibi rationibus probare Conati sumus: docuimusque quibus indiciis cognoscendum sit intra aquae alueos, aut extra eos num consistat. Satis ergo cst, hic obiter repetere aquas calidiores fore, si ignis in alueis sit: minus calidas si extra eos: tepentes si longius distet, & ab aquisiit magis semotus: feruentes autem si undi- 'que,inclutiis partim, & partim circunfusus continetur.Sed hcc intelligcnda sitnt posi- ta ignis, α aquae ubique aequa portione: . quandoquidem copiosa aqua ab exiguo invenis igne vix tepida ouadet, Curii tamen pauca ea a circuniecto magno igne fer uentissima reddatur.Quare distereti quoque sumentur ab ignis cum aqua propo tione.Vt multa aqua ab exiguo igne tepi- ada fiet; pauca a magno, feruens efficietur. atque

173쪽

RE INERI soLENANDRI

Dis finita ab atque ita se pro ratione habent.Ιtem ab A WV Euxus imodo: quae praeceps labitur, parum assumit caloris, multum quae lento gressu incedit: nam ut in hanc vim suam magis imprimit ignis,ita illam minus alterare , Acalido a licere potest.Praeterea caloris plus

assumit ea, quae in omnibus natiui ibit partibus ignem persentit, quam quae iam col- . lecta per ignem medium, aut Picubi in itinere,iuXta Vicinum,irigida labitur: nam hic quia multa est,& in motu consistit,non potesst undique aqua,hoc est,omnes eius partes,calorem persentire, atque ita eum re cipere , ut diu, & multum retineat: in ipsa vero generatione omnes ipsius minima

partes summum caloris gradum facile suscipiunt: quoniam enim sparsa ea est, i bpauca, non iugit ignem, sed quasi calorem

expectatis, paulatim concrescit, mouetur, Z in unum confluit. Non omittendum inlud, quod etiam insigniter, aquarum cal rem differentem reddit,& immutat: nimbrum aqua licet accipias ipsius chi igne por tionem, alio atque alio caloris gradu erae praedita, prout longius aut vicimus a pri- .ma ignis origine profluat,& elabatur: nam ea via quam ab accepto calore permeare

174쪽

DE FONTIUM TEMPERAT. III

debet, breuis sit aut longa, directa, aut variis inflexa ambagibus iuerit, non parum resert. Haec etenim in ipse itinere de Druestet,atque pro seruenti calida,pro calida erumpet tepida: illa vero parum admodum , aut plane nihil acquisiti caloris amittet. Idem sere cogita ium est,ubi ignis vim no longe ab aquae luctu; orificio persentit,aut ab co remotius caselit.Experiuntur alias quoque sentes didi disterentias, ratione loci,in quo ignis cotinetur: etenim mite uis qui qui ab accens, in aquarum canalibus igne calestunt, non sellini calorem assumunt ignis, sed materiae quoque naturam & fa icultates reseruant,qua ignis Auetur: quod si ea fuerit sillitur, aut simplex aliquod bitu- inera,earum qualitates, sepe substantias

insigniter repraesentant,fereque tunc cete' ALxarum rerum mistiones obscurantur: atque surali, o bi-

ob id sui irati, aut bituminati sentes dicuntur: si autem caeteras bituminis species re--: Periat, qualitates carum cu calore quidem

imbuunt, sed longe aliis obseuriores. Qui

materia extra canales constituta,& inflammata incalescunt,atij ilum calore, nullam fiasimhab tignis notatu dignam materiae ficultatem Aistunt:quidam pretier calorem,etiam Vi μι--r. xium

175쪽

rium nonnihil ex ignis pabulo assumunt: atque hoc Me si locus in quo ignis viget,

rarus extiterit & perflabilis,non longe dis lectus ab aquae vcnis, materia non plane concrcta,aut selida: alueorumque parietes omnino saxei non fiterint, di densi: illud, cum oppositae his obtigerint conditiones. Nam in his locis calorem astumiit eo propemodum modo, quo aqua apud nos invasis igne excalefit,quae saporem,odorem, aut caeteras qualitates ignem seuentis materiar non repraesentat:nisi fuliginem, & fumum ipsius egregie persenserit. Hinc fit quod ut plurimum cum calida scaturiente aqua halitus quidam expiret, qui naribus indicium prςbet,cius in qua ignis accensus

ibuetur, materia: : quem filatorem aqua tamen caetracta non retinet: quandoquidem cxtra ipsius alueum materia reiecta, aqua vehementer imprimere haud potuit sitas qualitates. Praeter has omnes mistionum rationes, creditur aliquando aere quodam corrupto, aut tota sita natura dcprauato

misi eri,vel vitiari potius aqua: quam mistione Galenus videtur agnouisse, in sexto de morbis vulgaribus:sed haec experientia, quam ratione citius dignosces, do qua sequenti

176쪽

DE FONTIUM TEMPERAT.quenti capite dicemus:nam ibi certum scribemus numerum rerum, quae in missionem cum aquis veniunt, easque componunt. Sed consultum videtur,prius ea quae dicta sunt paucis colligere, ut firmius in moriae inhaereant. Aqua aut mista genera- DR ἄλ- tur, aut postqueturi generata est, miscetur. Generatur mista, quando vel ex materia miscenda educitur eius,unde fit vapor: aut in ea in aquam concrescit:aut utroque modo : postquain vero generata est, miscetur duplici ratione,aut cum fluit per solum, Malucum labitur, in quo misceri potest: vel . ex alto, veluti per impluvium illabitur in receptaculum situm: aut spiritu quodam, seu halitu deprauato inbuitur, atque ita vititium cotrahit,& emanat corrupta. His modis sontes calidi miscentur omnesque qualitates , quae in missis aquis considerantur, concipiunt. Gibus rebus bHI videbalneisscripserin, quas calidas misceri ambitrari sunt.

N C videndum quibus rebus aquae calidae misceri & teperari

possint, quod est faciedu diligenter: etenim ex his rebus quae inmissio

177쪽

16o RE INERI SOLENANDRI Qualitates Oxi imitionem veniunt, omnes qualitates re-

in actuu ex Vbus immixtissent.

stultant,quibus aquae calidae sapore, Odore, utilitate, ionique omnibus disterentiis stat insignes. Qua in re qui hactenus de balneis scripserunt nihil memoria dignum praestiturunt: cum maior corum pars, nil in hoc argumento tradat: alij absque vilis principiis in medium asserant res quasdam, qui

immitia na quaedam enumerat,quae sub terris aquis iniiccntur: non tamen omnia prosequitur,& aliqua ponit nisi inrerpretis errore si1b- repserunt quae nunquam in visceribus te . ibis ori in inueniri queunt, Vr Lithargyrum: par sum a fat, tur citam id arte cum metallorum glebae in fornacibus seiunguntur depurgantur: quemadmodum in caeterarum rcrum CO- etione spuma quae lana,& cxcre nacta resul- Dterpretes tant Qui in Avicennam commcntati fiant, nonnulla quoque recensent quibus aquae, a rec Duι. insciuntur , sed no Omnia attigerunt. lenebi gi ti gus Faucatinus qui de balneis diligentius scripsit, res subterraneas numcro duode- Cim recenset,quibus aquas inbutas profluuro mistas a bitratur. Suitur,alumen, sal, niatrum, cinerem, calcem, gypsum, terrum, aes, marchesitam sie Piritem vocat argentums

m rerum immixtaruinem .

178쪽

tum, aurum. Bartholomeus Violtus Tau- ui rem

Iinensis medicus, qui nosti o seculo de hac

re elegantius scripsit, undecim inquit libro tertio siti operis) esse dicimus, quae aquae e terra erumpentis vim illam Oe a1oων

Graecis dicta immutare selent. Sulfhr, alumen, sal, nitrum, calX, gypssem, bitumen, taes, ferrum, plumbum, α aurum. Ita quoque Oribasius, necnon Paulus Agineta pri os basiis,mo suo libro quadamutitur rerum enumeratione in partitione naturalium balneorum, ubi ita scribit, Balneorum naturalium quaedam nitrosa, quaedam salsa, quaedam o aluminosa, nonnulla stilaurea, nonnulla bi-timsinosa, aliqua serri, aliqua aeris, aliqua cupri, aliqua auri qualitate obtinent, quaedam ex pluribus horum constant. Verum qu inconsiderate haec ab iis scripta sunt, non dico. cum passim apud authores innu- . meri sentes calidi agnoscantur, quibus mistura tribuatur, quae ex nullo horum fieri possit &, ut taceam, latinos scriptores Pli- 'nium, Senecam, Vitruviu, quorum script ali imm σοι; variis exemplis sunt reserta,quae aquas aliis insectas rebus medicatas costituunt. Nonne Galenus multis in locis, primo libro simplicium medicamentorii,libro septimo

i medi

179쪽

medicamentorum secundum genera, recenset, sponte natas sic vocat calidas) miastas atramento sutorio, chalcitide, misy, &id genus aliis Z Nonne Avicenna ex arseniar isa co coinpositas agnoscit aquas, quaru usum . s. i laudat ad tremore t & alibi calchantho, dei. ruus dia in bi diximus lithargyro, licet minus recte, aquas componit Z tradidit enim quo in do, si nocuerunt aquae, sit occurrendu. Non igitur illi omnia cognouerunt,quae in viistionem calidoru sentium ventui: quod

paulo pisit exuplis clarum faciemus. Hallucinati quoq; sunt in eo quod aliqua sint

arbitrati cedere in compositionem aqua flent ba le- riam in terrae venis, quae hactenus ibidenis sub terra. inuenia. Uandoquidem alter in subterranearum rerum numerum calcem Decenset: Mengus praeter calcem, cinerem

addit: S nc quis hic errare possit, dicit huc ui quiZ puluerem esse cx adustione lignorum, il- isqη lapidum cobustione factum. Quod ego sine in doctis viris miror, nam vi nihil dicam de calce, quis quaese unquam in loci subterraneis ligna cospexit, ex quorum conflagratione cinis supersit, qui suam vir-

tutem adurentem clargiri possit, tam lon

go tepore perfluenti aquae t Vidi equidem

180쪽

D a r o N i iv r. T E M p Ε k H. ali Pado collapsas arbores id edentibus iaculis in sylvestribus locis terra obrutas, & Gas obsitas musco quoda: sed ex his ci-

,exem nullum expecta:aut enim paulatim computrescunt: aut si aptus sit vicinus sic cus, lapidescunt : quales ego aliquando Vidi sepra Auserim fluuium in agro Lucenti iuxta torrentem,quem Pictoritani vocant . Neque ebenu, quod vocamus fossile,aptu ilicst ut huiusmodi cinerem cobustum clar- statur: idem de calce sentiendum arbitror. Addo his quod nullii eorum a metallicis, ui terrae venas scrutantur hactenus sit inuentum: nisi quis vocet cinerem stibterra

neam Spodon, de qua Agricola noster, qua cum alibi Ope,tum Neapoli vidi apud

1o,Vincentium Pinellu virum linguarum, rerumque Variarum cognitione insignem, quam is ex Puteolano agro attulerat. Vcrum quod de hoc cinere non intelligat, sati constat: quoniam ex lignis igne cosumpti eum fieri dicit. Praeter haec fontibus, quos dicunt calce, & cinere infectos este, non tributit immistarum rerum facultates: multo minus profluentes aquae cinere, aut calcem reserunt: statutiunt enim limpisti mete, ut in balneis Patauinis videre est: qui-