M. Tullii Ciceronis De philosophia, prima pars volumen secundum ... Cum scholiis Pauli Manutii. Index rerum, et verborum M. Tullii Ciceronis De philosophia, prima pars, Academicarum quaestionum editionis primae liber secundus, editionis secundae libe

151쪽

currunt ; sepe etiam legum, iudicioru-q. poenis obligantur. qui autem ita frui uolunt uoluptatibus, ut nulli propter eas dolores consequantur; O qui suum iudicium retinent, ne uoluptate uicti faciant id, quod sentiunt non esse faciendum: hi uolupta tem maxima adipissunturpraetermittenda uoluptate: i dem etiam doloremi eperpetiuntur,ne , si sid non faciant, incidant in maiorem. Ex quo intel- Istitui , nec intemperantiam propter sie fugiendam

esse , temperantiamq. expetendam , non quia usi ptates fugiat , sed quia maiores consequam . E dem fortitudinis ratio reperietur . nam neque t

borum perfundiis , neque perpessio dolorum per se ipsa allicit , nec patientia , nec qisiduitas , nec ut iis , nec ea ipsa , quae laudatur , industria , ne fore ludo quidem Ged ista sequimur , ut sine cura , m

tuq. uiuamus , animumq. , O corpus , quantum oecere posmus, molestia liberemus. ut enim momtis metu omnis quietae uitae Liatus perturbatur ;u succumbere doloribus, eosq. humili animo, imbecilloq. ferre , miserum est; ob eamq. debilitatem animi , multi parentes , multi amicos, non nulli patriam, plerique autem ei os penitus perdiderunt: yic robustus animus , O excelsus omni est liber cura, ct angore; cum O mortem conte nit; qua qui se ii sunt , in eadem caussa sunt , qua ante quam nati ; O ad dolores ita paratus est , ut meminerit maximos morte miri , paruos multa habere inter ualla quietis , mediocrium nos esse dominos; ut , si

152쪽

LIBERI. TItolerabiles sint ,feramus; sin minus , aequo animo e uita , cum ea no placeat, tanquam e theatro exe mus. Quibus rebus intelligitur , nec timiditatem , ignauiamq. uituperari, nec fortitudinem patient

amq. laudari suo nomine ;sed illas rejci, quia dodorem pariant ; has optari , quia uolup atem. I stitia restat, ut de omni uirtute fit dictum .sed sim lia fere dici possunt. ut enim sapientiam , tempe-

ratiam, fortitudinem copulatas esse docui cum uoluptate , ut ab ea nullo modo nec diuelli, nec distrahi possint: sic de iustitia iudicandum est: quae non m do nunquam nocet cuiquam ,sed contra semper alit aliquid tum ui sua , atque natura , quod tranquillet animos; tum iste , nihil earum rerum defuturum , quas natura deprauata desiderat . quemadmodum temeritas , O libido , O ignauia semper animum,. cruciami , O semper solicitant , turbulentaeq.

sunt: sic , cuius in mente consedit , hoc ipse, quod ν adest , turbulenta non potest fieri: O si uero molita quippiam est, quamuis occulte fecerit, nunqram tamen confidet id foresemper occultum. plerunque improborum facta primo suspitio insequitur , deinde sermo , atque fama, tum accusator, tum iudex. multi etiam , ut te consile , ipsi se indicauerunt.

quod si qui fatis opibus hominum sibi contra comscientiam septi esse , O muniti uidentur; deorumtamen numen horrent; easq. ipsas solicitudines , quibus eorum animi noctes atque dies exeduntur , adjs immortalabussupplicij caussa importari putant.

153쪽

DE FINI Bus. qua autem tanta ex improbis factis ad minuendas uitae molestias accessio fieri potes , quanta ad a gendas tum consiletia fantorum, tum poena legum, odioq. ciuium ζ ct tamen in quibusdam neque pecuniae modus est , neque honoris , neque imperis , nec libidinum , nec epularum , nec reliquarum cupid latum: quas nulla praeda unqua- improbe parta minuit,sed auget potius , atque inflammai: ut coemcendi magis , quam dedocendi esse uideantur. I Atat igitur uera ratio bene sanos ad iustitiam , aequiatatem , fidem: neque homini infanti , atque imp tenti iniuste facta conducunt; qui nec facile escere possit, quod conetur: nec obtinere . si ρ ρ ρrit opes uel fortunae, uel ingenti liberalitati magis comveniunt; qua qui utuntur , beneuolentiam sibi conciliant , O , quod aptissimum est ad quiete uiuendum, caritatem, praesertim cum omnino nulla sit caussa peccandi. quae enim cupiditates a natura proficiscuntur, facile explentur sine ulla iniuria: quae autem inanes sunt, his parendum non est: nihil nim desiderabile concupiscunt; plusq. in ipsa miseria detrimenti est, quam in iis rebus emolumenti, iquae iniuriapariuntur . itaque ne iustitiam quidem

recte quis dixeritper se ipsam optabilem , sed quia

iucunditatis uel plurimum asserat. nam, diligi, O carum esse, iucundum est, propterea quia tutiorem uitam, O uoluptatum efficit pleniorem . itaque noob ea solum incommoda, quae eueniunt improbis , fugiendam improbitate putamus , sed multo etiam

154쪽

magis, quod , cuius in animo uersatuΥ , nunquam sinit eum res irare , nunquam acquiescere. Quod sine ipsarum quidem uirtutum laus , in qua maxime ceterorum philosophorum exultat oratio, reperire

potes exitum, nisi dirigatur ad uoluptatem; uoluptas autem est Dia , qua nos uocet adse, O alliciat suapte natura: non potest esse dubium, quin id sit

summum , atque extremum bonorum omnium, beateq. uiuere nihil aliud sit , nisi cum uoluptate uiuere. Huic certa Liabiliq. sententiae quae sint coniuncta, explicabo breui. Nullus in ipsis error est bus bonorum, et malorum , id est in uoluptate, aut in dolore ined in his rebus peccant , cum , e quibus haec efficiantur, ignorant. animi autem uoluptates, dolores nasci fatemur e corporis uoluptatibus , O doloribus. itaque concedo , quod modo dicebas , cadere causa,si qui e nostris aliter existiment: quos quidem uideo esse multos ,sed imperitos . quanquaaut laetitiam nobis uoluptas animi , O mole

ctiam dolor asserat: eorum tamem uremque O Omtum ese e corpore, et ad corpus referri , nec ob eam. u causam non multo maiores esse O uoluptates , Odolores animi , quam corporis . nam corpore nihil,

nisi praesens , O quod ades ,sentire possumus: ani

mo autem O praeterita , O futura . ut enim aeque doleamus animo , cum corpore doleamus: feri tamen permagna accessio potest ,si aliquod aeternum, O infinitum impendere malum nobis opinemur. quod idem licet transferre in uoluptatem , ut eam

155쪽

ior sit ,si nihil tale metuamus. Iam, illud quidem

perlictum est, maximam animi aut uoluptatem , aut molestiam plus aut ad beatam, aut ad miseram vitam afferre momenti , quam eorum utrumvis, si AEqae diu sit in corpore. non placet autem, detracta uoluptate , aegritudinem statim consequi , nisi in uo luptatis locum dolor forte successerit: at contra , gaudere nosmet omittendis doloribus , etiam si uoluptas ea , quae sensum moueat , nulla fuccelberit. eo intelligipotest, quanta uoluptas , non dolere , sit. sed ut ijs bonis erigimur, quae expectamus: sic ut mur ijs , quae recordamur. stulti autem malorum memoria torquentur e sapientes bona praeterita , grata recordatione renouata, delectant. est autem situm in nobis , ut O aduersa quasi perpetua obi uione obruamus , O secunda iucunde ac suauiter meminerimus. sed cum ea, qua praeterierunt, a Lanimo in attento intuemur , tunc fit , ut aegritudo

sequatur ,si illa mala sint; latitia , si bona. Op claram beate uiuendi , O apertam , O simplicem, O directam uiam. cum enim certe nihil homini possi melius esse , quam uacare omni dolore, O mo lesia , pe fruiq. maximis O mimi , O corporis uoluptatibus: uidetis ne , quam nihil praetermiti tur , quod uitam adiuuet, quo facilius id , quod propositum est ,summum bonum consequamur ἐ Cla- ό C. mat Epicurus , is, quem uos nimis uoluptatibus e se deditum dicitis , non posse iucunde uiui, nisi Apiente ae poneste , iacteq. uiuatur; nec sapienter ,

156쪽

honeste, iuste, nisi iucunde . neque enim ciuitas in . seditione beata esse potest, nec in disicordia domin rum domus. quo minus animus a see ipse dissidens , secumq. discordans gustare partem ullam liquidae voluptatis o liberae potest . atqui pugnantibus Ocontrarijs studu s , consit sq. si per utens, nihil quieti uidere, nihil tranquilli potest . quod si corporis grauioribus morbis uitae iucunditas impeditur: quanto magis animi morbis impediri neces se est ρ nimi autem morbi sunt cupiditates immensae, inanes , diuitiarum , gloriae , dominationis , libidianosarum etiam uoluptatum. accedunt aegritudines , molestiae, maerores, qui animos exedunt conficiunq.

curis hominum non intelligentium , nihil dolendum esse animo , quod sit a dolore corporis praesenti, futuro ue seiunctum . nec uero quisquam stultus . non horum morborum aliquo laborat. nemo igitur est non miser. Accedit etiam mors; quae quasi is r X m Tantalo semper impendet: tum nuperstitio: qua qui est imbutus , quietus esse nunquam potest. praeterea bona praeterita non meminerunt , praesen tibus non firmuntur , futura modo expectant: qua quia certa esse non posunt , conficiaritur O angore , O metus maximeq. cruciantur, cum fero sentiunt , frustra se aut pecuniae studuisse , aut imp rijs , aut opibus, aut gloriae . nullas enim consequuntur uoluptates , quarum potiendi spe inflammati, multos labores , magnosq. susceperant. Ecce alii minuti eusti aut omnia semper desterant

157쪽

tes , aut malevoli, inuidi, difficiles. lucifugi. m tedici , monstrosi autem etiam amatoriis leui- G. ςtastibus dediti , alis petulantes , alij audaces , protervi, ijdem intemperantes, O Unaui, nunquam insententia permanentes. quas ob caussas in eorum uita nulla est intercapedo molestiae. igitur neque Inultorum quisquam beatus , neque sapientum noubeatus. multoq. hoc melius nos, ueriusq. , quam

Stoici. Illi enim negant bonum quidquam esse , nisi nescio quam illam umbram , quod appellant hone Rum , non tam seolido , quam splendido nomine: uirtutem autem , nixam hoc honesto, nullam requirere uoluptatem , atque ad beate uiuendum sei a esse contentam. Sed posunt haec quadam ratione dici , non modo non repugnaritibus , uerum etiam approbantibus nobis. sic enim ab Epicuro a piens beatus semper inducitur: finitas habet cupiditates : negligit mortem ede diis immortalibus mne ullo metu uera sentit: non dubitat, si ita meri, lius sit , de uita migrare: his rebus instructus semper in uoluptate est: neque enim tempus est ullum , quo non plus habeat uoluptatum , quam dolorum . nam ct praeterita grate meminit; O praesentibus ita potitur, ut Mimaduertat, quata sint ea, qua q.

iucunda; neque pendet ex futuris , sed expectat i la , stultur praefientibus; ab esq. viiijs, quae paullo ante collem , abest plurimum; coe, cum stultorum

uitam cum sua comparat, magna ascitur uol ptate e dolores autem ,si qui incurrunt , nunquam uim

158쪽

vim tantam habent, ut non plus habeat sapiens, quod gaudeat, quam quod angatur. Optime ue ro Epicurus, quod exiguam dicit fortunam intemnenire sapienti, maximasq. ab eo , O grauit rares consilio ipsius, O ratione administrari, nec maa. iorem uoluptatem ex infinito tempore atatis perciapi posse, quam ex hoc percipiatur, quod uideamus esse finitum. In dialectica autem uestra nullam uim existimauit esse nec ad melius uiuendum, nec adcommodius disserendum. In p sicis qMdem, cum AE

plurimum possint, ea scientia, O uerborum uis, O natura orationis , et consequentium, repugnantium ue ratio potest perspici. omnium autem rerum natura cognita, leuamursuperstitione, liberamur

mortis metu, non conturbamur ignoratione rerum;

equa ipsa horribiles existunt sepe formidines: denique etiam morati melius erimus, cum didicer mus , quae natura desideret: tum uero ,si Babilem mentiam rerum tenebimus; seruata illa, qua quasi a x delapsa de caelo est ad cognitionem omnium, regu- la, ad quam omnia iudicia rerum dirigentur, nun- quam ullius oratione uiIti sententia desissemus. nisi autem rerum natura perspecta erit, nullo modo poterimus sensuum iudicia defendere . quidquid pomro animo cernimus, id omne oritur a senstibus. qui si omnes ueri erunt, ut Epicuri ratio docet: tum

denique poterit aliquid cog fici, O percipi. quos qui tollunt, O nihil posse percipi dicunt; ij, remotis sensibus, ne id ipsum qu idem expedire possunt,

159쪽

quod disserunt. praeterea, sublata cognitione, ι scientia, tollitur omnis ratio O uitae degendae, O rerum gerendarum. Sic e p sicis fortitudos

mitur contra mortis timorem, O constantia contra metum religionis, et sedatio animi, omnium rerum occultarum ignoratione sublata; et moderatio, natura cupiditatum, generibusq. earum explicatis; O, ut modo docui, cognitionis regula, O iudicio

at eadem illa constituto , ueri a fallio distinctio re ditur. Restat locus huic dilutationi uel maxime Anecessarius, de amicitia: quam, si uoluptas summum sit bonum, affirmatis nullam omnino fore. de qua Epicurus quidem ita dicit: omnium rerum , quas ad beate uiuendum sapientia comparauerit, nihil esse maius amicitia, nihil uberius, κihil iucundius. neque uero hoc oratione sollim , sed multo magis uita, etfactis, et moribus comprobauit. quod quam ma num sit, fictae ueterum fabulae deci

rant . in quibus tam multis, tamq. uariis, ab ult ma antiquitate repetitis, tria uix amicorum paria reperiuntur; ut ad Orest peruenias , pro ne tus a Theseo . at uero Epicurus una in domo, et ea quiadem angusta, quam magnos, quantaq. amoris conspiratione consentientes tenuit amicorum greges equod fit etiam nunc ab Epicureis. Sed ad rem redeamias: de omnibus dici non necesse est. Tribus igitur modis uideo esse a nostris de amicitia distulatum.

, cum eas uoluptates, quae ad amicos pertinerent, negarent esse per se ipsas tam expetendas ,

160쪽

LIBARI. 7svi mam nostras expeteremus; quo loco uidetur quibusdam nabilitas amicitia uacillare ; tuentlir t men eum locum , seq. facile, ut mihi uidetur, e pediunt. ut enim uirtutes , de quibus ante dictum

es , sic amicitiam negant a uoluptate posse disced re . nam cum solitudo , O uita sine amicis , insidi rum, O metus plena sit; ratio ipsa monet am citias comparare: quibus partis , confirmatur an mus, ct as'epariendarum uoluptatum seiungi non potest . atque ut odia, inuidiae, despicationes aduem santur uoluptatibus: sic amicitiae non modo fautriaces fidelissimae ,sed etiam effectrices sunt uolupta

tum tam amicis, quam sibi: quibus non solump -,q. a. sentibus fruuntur , sed etiam spe eriguntur cons quentis, ac posteri temporis. quod quia nullo modo sine amicitia firmam , Operpetuam iucundit tem uita tenere possumus; neque uero ipsam amiciatiam tueri, nisi aeque amicos , O no et ipsos dii gamus: iccirco O hoc ipsum escitur in amicitia;

O amicitia cum voluptate connectitur . nam et laetamur amicorum laetitia aeque, ac nostra; par ter dolemus angoribus. quocirca eode modosapienserit affectus erga amicum, quo inseipsum; quosq. labores propter suam uoluptatem fusi erit , eosdem suscipiet propter amici uoluptatem. quaeq. de uirtutibus dicta sunt, quemadmodum hae semper

uoluptatibus inhaerent; eadem de amicitia dicenda sunt. praeclare enim Epicurus his paene uerbis. E dem, inquit,scientia confirmauit animu- , ne quod