M. Tullii Ciceronis De philosophia, prima pars volumen secundum ... Cum scholiis Pauli Manutii. Index rerum, et verborum M. Tullii Ciceronis De philosophia, prima pars, Academicarum quaestionum editionis primae liber secundus, editionis secundae libe

391쪽

argumentum est, naturam ipsam de immortalitate animorum tacitam iudicare , quod omnibus curae

sunt, O maximae quidem, quae post mortem fui ra sint. sierit arbores, quae alteri faeculo prosint, ut ait Statius in Onepboeins. quid tectans , nisi etiam ponera saecula ad se pertinere ζ ergo arbores feret diligens agricola , quarum asticiet bacam ipse nu quam : uir magnus leges , instituta, remp. conseret. uuid procreatio liberorum , quid propagatio nominis , quid adoptiones filiorum , quid testament rum diligentia, quid ipsa sepulcrorum monumen ta , quid elogia significarit, nisi nos futura etiam cogitare ρ uuid illud ζ num dubitas , quin specimen naturae capi deceat ex optima quaque natura e quae est

igitur melior in hominum genere natura, quam e rum,qui se natos ad homines iuuandos, tutandos, cs t II. a seruandos arbitrantur ζ abjt ad deos Hercules: nunquam abiisset, nisi, cum inter homines ei let, eam 1 bi uid. h bi uiam muniuisset. Vetera iam ista, ct religione

I l omnim consecrata: quid in hac rep. tot, tanto q. a 4.s,4, ... viros, ob remp. interfectos, cogitasse arbitramur ζi fidem ne ut finibus nomen suum, quibus uita , terminaretur/ nemo unquam sine magna te immortalitatis βpro patria offerret ad mortem. licuit esse otioso ThemiIlocli, licuit Epaminondae, licuit ne et uetera, et externa quaeram mibi Ged nescio quomodo inhaeret in mentibus quasi saeculam quoddam. augurium futurorum : idq. in maximis ingenijs, altissimisq. animis O existit maxime, ct apparet ' faciu

392쪽

facillime . quo quidem dempto, quis tam esset amens, qui semper in laboribus , O periculis uiu ret ψ loquor de principibus.' Quid poetae δ non ne post mortem nobilitari uolunt ζ unde ergo illud ἐ. spicite o cives senis Enni, imaginis urnam: Selast Hic uectrum panxit maxima facta patrum. mercedemgloriae flagitat ab ijs , quorum patres assecerat gloria. idemq.: Nemo me lacrymis decoret , nec funera fletu μοψ Faxit: cur ψ uolito uisu 'per ora uirum. Sed quid poetas ἐ opifices post mortem nobilitari uolunt. quid enim Phidias sui similem lyeciem inclu- .st in clypeo Mineruae , cum inscribere non liceret ζuuid nostri philosophi ἐ non ne in his ipsis libris , quos sciribunt de contemnenda gloria, sua nomina inscribunt ζ quod si omnium consensus, natur uox est; omnes q. , qui ubique sunt , consentiunt esse . 's aliquid , quod ad eos pertineat, qui e uita cesserunt: nobis quoque idem existimaridum en . etsi, qu

rum aut ingenio, aut uirtute animus excellit, eos arbitramur, quia natura optima sint, cernere natucrae uim maxime: ueri simile est, cum optimus quiμque maxime posteritati seruiat, esse aliquid, cuius is post mortem sensum sit habiturus. Sed ut deos essee narura opinamur; qualesq. sint, ratione cognoscimus 'permanere animos arbitramur consenseunationum omnium; qlia in sede manearit, quales se sint, ratione discendum est. cujus ignoratio finxit in feros , easq. formidines , quas tu contemnere non μ

393쪽

ne causa uidebare. in terram enim cadentibus comporibus , his q. humo tectis , ex quo dict- es h mari sub terra censebant reliquam vitam ab omtuorum . quam eorum opinionem magni errores consecuti sunt: quos auxerunt poetae. frequens enim

coisse sus theatri, in quo sunt mulierculae, O pueri,

mouetur audiens tam grande carmen: Adsum, atque aduenio Acheronte, uix , uia alta, atque ardua,

Ter speluncas saxis structas alteris, pendentibus , Maximis, ubi rigida constat cra ga caligo inferum. tantumq. ualuit error , qui mihi quidem iam subi

tus uidetur, ut, corpora cremata clim scirent, tame

ea feri apud inferos fingerent , quae sine corporibus nec fieri possent , nec intelligi. animos enim per se

. ipsos uiuentes non poterant mente complecti: fomu e mam aliquam , figuram q. quaerebant. inde Homeri tota νεὐ-: inde ea , quX metas amicres Appius νε- κρομαν τωαfaciebat: in uicinia nostra iacue Irin f, nde animae excitatur obscura umbra, aperto ostio sti cherotis, falsio 1anguine mortuom imagines. has tamen imagines loqui uolunt: quod fieri nec φ i scane lingua , nec sine palato , nec sine faucium , t terum , pulmonum ui , O figura potest. nihil enim animo uidere poterant: ad oculos omnia refer bant. magni autem est ingenij reuocare mentem a sensibus , O cogitationem a consuetudine abducere . itaque credo equidem etiam alios tot faeculis disputasse de animis: sed, quod litteris extet,

394쪽

LIBE

Pherecides Syrus primum dixit animos hominum δ' essesempiternos. antiquus sane tfuit enim meo re- 'gnantegentili. hanc opinionem discipulus eius P thagoras maxime confirmauit: qui cum , Superbo regnante, in Italiam uenillet, tenuit magnam illam . c - - Graeciam cum bonore, O disiciplina , tum etiam auctoritate: multaq.secutipostea sic uiguit 'thagoreorum nomen, ut nulli alij docti uiderentur. Sed redeo ad antiquos. rationem illi sententiae suae nonfere reddebant, nisi quid erat numeris , aut descriptionibus explicandum. Platonem ferunt , ut Prthagoreos cognosceret , in Italiam uenisse , coe in ea

cum alios multos, tum Architam , Timaeumq. co-' gnouisse, et didicisse Uthagorea omnia, primumsede animorum aeternitate non solum sensisse idem, quod Iothagoras , sed rationem etiam attuli1sse. ρο- , nisi quid dicis,praetermittamus, ct hanc totam spem immortalitatis relinquamus. A. An tu, cum me in summam expectationem adduxeris, d seris i errare mehercule malo cum Platone , quem tu quanti facias sicio, o quem ex tuo ore admiror, quam cum illis uera sentire. M .Macte uirtute: ego enim ipse cum eodem ipso non inuitus errauerim.

Num igitur dubitamus , an ,sicut pleraque , sic et hoc ψ quanquam hoc quidem minime. persuadent enim mathematici , terram in medio mundi sitam , ad uniuersi caeli complexum quasipuncti instar obtinere , quod vi τρον illi uocant: eam porro nat esse quattuor omnia gignentium corporum , lit

395쪽

quasi partita babeant interse, diuisa momenta;

ut terrena, et humida,suopte nunι, et suo pondere ad pares angulos in terram , O in mare ferantur; reliquae duae partes, una ignea, altera animalis, ut

illae superores in medium locum mundigrauitate serantur, O pondere ,sic hae sursum refctis lineis in caelectem locum subvolent ;siue ipsa natura superiora appetente; sive quod agrari ritas leuiora nat ra repellantur. quae cum constent ; per sticuum de bet est', animos , cum e corpore exceserint , siue itili sint animales , id est sturabiles , ue ignei , sibi me ferri. Si uero aut numerus quidam sit animus; quod subtiliter magis, quam dilucide dicitur; aut

quin ta tua non nominata magis, quam non intest 1Ia natura e multo etiam initariora , ac puriora

sunt, ut a terra longismese efferant. Horum uiatur aliquid animus est; ne tam vegeta mens aut in corde, cerebro ue, aut in Empedocleo sanguine d mersa iaceat. Dicaearchum uero cum Aristox no, aequali, O condiscipulosuo, doctos ane bomianes , Omittamus. qIorum alterne condoluisse quiadem unquam uidetur, qui animum se habere non sentiat: alter ita delectatur suis cantibus, ut eos Gliam ad haec transferre conetur. harmoniam autem ex interua lis sonorum nosse possumus, quorum uaria compositio etiam harmonias escit plures: membrorum uero situs, ct figura corporis uacans animo

quam possit harmoniam e licere, non uideo. sid hic quidem, quamuis eruditus sit , cui es, haec ma υι- l a

396쪽

seo concedat ri toteli; canere ipse doceat. bene enim illo prouerbio Graecorum praecipitur; uram quisque norit artem, in hacse exerceat. Illam uero funditus eisciamus indiuiduorum corpo

rum, leuium, O rotundorum concursionem fortuniam : quam tamen Democritus concalefactam, Os stabilem, id est animalem, esse uoluit. is autem se ηimas, qui si est horum quattuor generu-, ex quibus omnia constare dicuntur, ex in lammata anima

constat, ut potissimum videri uideo Panaetio ,sup riora capessat necesse est. nihil enim habent haec duo genera proni, O sipera semper petunt. ita, siue di s jantur procul a terris, id evenit; siue perma

nent, O conseruant habitum Dum : hoc etiam manecde esI ferantur ad caelum, O ab his per rumpatur, O diuidatur crassius hic o concretus aer, qui es terrae proximus. calidior est enim, uel potius ardentior animus , quam est hic aer, quem modo dixi crassum, atque concretum . qΗod ex eos iri potest , quia corpora no tra terreno principiorum genere confecta, ardore animi concal si unt . Accedit, ut eo facilius animus euadat ex hoc aere, quem saepe iam appello crassum, eumq. pem rumpat, quod nibit est animo uelocius, nulla est celeritas, quae post cum animi celeritate contendere. qui sit permanet incorruptus, si ie. similis: necesse est, ita feratur, ut penetret, et diuidat omne cae limhoc, in quo nubes, imbres, uentiq. coguntur, quod,

o brumita , et caliginosum est propter ea balatio-

397쪽

mes terrae. quam regi cm clim superavit animus, naturamq. sui similem contigit, ct agnouat seu ctus ex anima tenui, O G ardore solis temperato, ignibus insistit,et inem altiusse efferendi facit. cum enim suis ilem et leuitatem, O calorem adeptus est; tanquam paribus examinatus ponderibus, nu . lam in partem mouetur; eaq. ei demum naturalis est sedes, cum adfui similepenetrauit: in quo nullare egens aletur; Osiustentabitur hsdem rebus, quibus astra sustentantur, O aluntur. Cumq. corporis furibus inflammari soleamus ad omnes fere cupidiatates , eoq. magis incendi, quod i s remulemur, qui ea habeant, quae nos habere cupiamus: profecto

beati erimus, cum, corporibus relictis, et cupiditatum , O aemulationum erimus expertes: quo .

nunc facimus, cum laxati curis sumus, ut lyectare aliquid uelimus, ct uisere; id multo tum faciemus liberius, totosq. nos in contemplandis rebus, perspiciendis . ponemus: propterea quod et natura invimentibus nostris insatiabilis quaedam cupiditas ueri uidendi; orae ipse locorum illorum, quo peru

nerimus, quo faciliorem nobis cognitionem rerum caelectium, eo maiorem cognoscendi cupiditatem dabunt. haec enim pulchritudo etiam in terris patrita illam, auitam, ut ait TheophraIlus,philosophia am, cognitionis cupiditate incensam, excitauit. praecipue uero Iruentur ea, qui tum etiam, cum has terras incolentes circumfusi erant caligine, tamen acie mentis disticere cupiebant. etenim, si nunc .iu

398쪽

LIBER I. I 82a sequi se putant, qui ostium Ponti uiderunt, et eo angustias er quas penetrauit ea,quae est nominata Arra, quia Argivi in ea delecti uiri Vecilipetebant pellem inauratam arietis ;aut ij, qui Oceani steta illa viderunt, 'Europam Lihamq. rapax ubi diuidit unda quod tandem lyectaculum fore putamus, cum to

rara terram tueri licebit, eiusq. cum tum, forma , orcumscriptionem, tum habitabiles regiones, et rursum omni cultu propter vim sti oris, aut caloris uacantes ζ nos enim ne nunc quidem oculis cern mus ea, quae videmus . neque enim est ullus sensus

in corpore: scd, ut non solum p sici docent, u

rim etiam medici, qui ikla aperta Opatefacta v derunt, uiae quasi quaedamsunt ad oculos, ad aures, a nares a sede animi perforata'. itaque saepe, aut cogitatione, aut aliqua ui morbi impediti, apertis atque integris oculis, ct auribus, nec videmus, nec atatans: ut facile intelligiphst, animum et uidere, et audire, non eas partes, quae quasi nestrae

t animi; quibus tamen sentire nihil queat mens, ins id agat, O adsit. Diid, quod eadem mente res

. dismillimas comprehendimus, ut colorem,spore, calorem, odorem, sonum in quae nanquam quinque nuntiijs animus cognosceret, nisi ad eum omnia r ferrentur, ut idem omnium iudex siolus esset . atque profeLIo tum multo puriora, ct dilucidiora cemnentur, cum, quo natura fert, liber animus peruenerit. nam nunc quidem, quanquam foramina illa,

399쪽

- Ο λ - 'rei putent ad animum a corpore, callidissimo an sicio natura Iubricata est; tamen terrenis, concre ' iis . corporibus faeni intersepta quodam modo. climautem nihil crit, praeter animum; nulla res obiecta

impediet, quo minus percipiat , quale quidque sit. Quamuis copiose haec diceremus, si res postularet, qaam multa, quim uaria syectacula animus in i cis caelestibus esset habiturus. quae quidem cogitans. t s. s. ' soleo sepe mirari non nullorum insolentiam philos

phorum, qui naturae cognitione admirantur, eiusq. inuentori, O principi gratias exultantes agunt, ierimq. lienetrantur ut deum. liberatos enim se perra dicunt grauissimis dominis, terrore sempiterno, et diurno ac nostumno metu. quo terrore in quo me

tu' quae est anus ta delira, quae timeat ista, quae uos nidelicet,si p sica non didicissetis, timeretis ἐAcherontia templa, alta Orci, pallida Leti, obnubila, obsita tenebris loca.' non pudet philosophum in eo gloriari, quod haec non timeat, O quod falsa esse cognouerit ψ ex quo intelligi poten, quam acuti natura sint, qui haec me doctrina credituri fuerint. Praeclarum autem nescio quid adepti sunt, qui didicerunt, se, cum tempus mortis ueniset, totos esse perituros. quod ut ita sit; mibit enim pugno quid habet ista res aut laetabile, aut loriosi ἰ nec tamen mihi ane qui

quam occurrit, cur non Pythagorae sit 9 Platonis vera sententia. ut enim rationem Plato nullam ast ferret, Dide, quid homini tribuam ipsa auctor

400쪽

LIBER I. 783 te me frangeret. tot autem rationes attulit, retvelle ceteris, sibi certe persuasisse uideatur. Sed plurimi contra nituntur, animos q. quas capite damnatos morte multant. neque aliud est quidquam, cur incredibilis his animorum uideatur aeternitas, nisi quod nequeunt, qualis animus fit vacans corpore, intelligere, O cogitatione comprehendere. quas uero intelligant, qualis sit in i o corpore, quae coram formatio, qua magnitudo, qui locus: ut, si iam possent in homine uno cerni omnia, quae nuc tecta sunt,

. cassurus ne in conlectum uideatur animus, an ta

ta sit eius tenuitas, ut fugiat aciem. haec replitentisi , qui negant animum sine corpore se intelligere ' Uposse: uidebunt, quem in ipso corpore intelligant. Mihi quid , naturam animi intuenti, multo difficilior occurrit cogitatio, multoq. obscurior, qualis animus in corpore sit tanquam alienae domui, quam qualis, cum exierit, O in liberum caesum quas in domum suam uenerit .si enim, quod nu quam uidimus, id quale sit , intelligere non possumus: certe O deum ipse , O diuinum animum , corpore liberatum, coonitione complecti non possummus. Dicaearchis quidem, o Aristoxenus, quia discitis erat animi, quid, aut qualis esset, intelli gentia, nullum omnino animum est e dixerunt. Uillud quidem uel maximum, animo ipso animum uidere: et nimirum hanc halet uim praeceptum pol . ilinis, quo monet, ut se quisque 3 sicat. non enim, , T Credo, id praecipit, ut membra nostra ,aut staturam feturam