장음표시 사용
171쪽
' 1; Iuris Naturalis Elamenta. Ieriptae nec probibitae, sed quas agere vel nouagere cujusvis arbitrio Lex indulsit. Nimirum ejusmodi actiones ad Legem permittentem referuntur , non Vero obligant m.
Dari quidem actiones indifferentes nemo i sanus inficiabitur . Namstquam multa sunt quibus ideo non tenemur, quia nulla divina vel humana Lege Vel praucripta ves prohibita sunt, & quae idcirco pro arbitrio nostro possumus agere Vel omitvere. Qua propter scholasticoruin' interpretum insulsa sub tilitas est nullam dicentium indifferentem posse actionem esse, nisi, inquiunt, mentis ope actio abstrahatur lectu daturque, tum a quovis homine actionem edente , tum a tempore, loco , ipsoque actionis peragendae
modo, aut peragentis animo, ac demum a
singulis actionum adjunctis . Uerum hujus.cemodi actio ab omnibus adjunctis seclusa
merum fgmqntum est . Attamen si quaedam sint indifferentes actiones: quales sine controversia existunt , necesse est eas indiffe-ς
bentes esse in iis ipsis quae adjuncta sunt homini, tempori, loco, &c.
Ronarum ACTIONΕs bonae vel malae prout circa diversas res versantur vario etiam nominenum di- Veniunt . Bonae quae ad Deum spectant a- iso . ctiones nomine P iETATIS insignauntur. Quae ad nos ipsos pertinent , eae dicuntur vel SAPIENTIA , vel TEΜPERANTIA', vel MODERAT io . Quae resuruntur ad cae-
172쪽
teros homines , IUSTITIA Vel BENEvo LENTI A nuncupantur . Actionum divisio nem illam obiter attigimus rursuS eXcutiendam cum de Lege Naturali disputabimus. Malarum actionum eadem divisio est; pertinent enim ad I Μ PIETATEM , vel IN TEΜPERANTIA Μ, vel IN IUSTITIAM
PLURAs proponi solent justitiae divinones de quibus ut & nos aliquid dicamus ,
i, In universiam dividi potest justitia in
ωοδε Ιἰνifctam. Perfecta & stricta justitia est, qua illud aliis p samus quidquid ipsis per- ,sfello statio yisre debetur , leu ad quod praestandum jure possunt etiam per vim nos adigere', nisi id praestemus volentes , quo stricto lensu plerumque Iustitiae vocabulum ulurpatur. Justitia imperfecta & non strictaea est , qua in alios haec osscia exequimur quae debentur imperfecto nou fricto jure, ad quae praestanda non possumus per vim adigi, sed in quibus Lex voluit suum esse probitatis & conscientiae arbitrium sa). Cu-jus generis ossicia plerumque innotes eunt
nomine Humanitatis, Charitatis, benevolen- VIR I. S.
pix, Opponunturque stricte δ: proprie dictae justitiae. Nostra justitiae divisio eadem est ac GROT 11 in Justitiam expletricem &tributivam.
173쪽
ias Iuris Naturalis Elementa. quae inter aequales, & eam quae inter' inaequales exercetur . Ι ) Justitiae interiaequales totidem genera sunt quot ossicia recensentur ad quae praestanda quivis homo stricto jure potest quemvis alium hominem compellere , Vel civis ejusdem Reipublicae icivem. Justitiae vero inter inaequales toti- dem sunt genera quot sunt hominum, sb-
cietates in quibus alii praesunt, alii obse- Vid. quuntur. sa)Budήaum q. Aliae sunt justitiae divisiones, sed eae
quidem parum accuratae, . nec ita magnae u-
, asi tilitatis. Exempli causa PUFFENDOR F1 Usiis t. v justitiam dividit in Muiversalem & farticu-Cap. Id larem, quae diviso in eo peccare videtur,s quod alterum divisionis membrum in alte- , 'ro contineatur . b) Imperfecta etiam est
Nis,. S Justitiae particularis subdivisio in disributia
, Gent. Lib. vam & permutativam ' hac enim divisione ZCap VH. ea loluna includuntur quae ex pacto deben- Ex iur quamquam multa sunt quae quis strio cis-cio jure pote is ab alio eXigere etiam11 ni-C .hil inter utrumque convenerit nec in te II. β. 24. cesserit ulla pactio. Quidquid porro in hoc cum qi argumentum G ROTI Us & PUFFENDOR-ι scri plere , de eo universe adverti po- teli , quod uterque scriptor apii 1ibi tricas
nexuerint , cum in variis illis justitiae generibus accurate & lucide definiendis labo rarent , igitur quae instar Aristotelicarum divisionum solent in scholis divisiones usurpari , nos eas omnes missas faciamus su-
i in Quae diviso eadem fere ac Grotii in
174쪽
Pars L Cap. XL 1 3 7 perioribus nostris definitionibus adhaesuri Nec enim alia de causa solitas illas scholasticorum divisiones hic retulimus, quam ii vulgari opinioni satisfieret . sa)PRAETER illam qualitatem, quae diei p Actionum test moralium actionum qualitas , in iis e
inter setiam quaedam spectatur quantitas , ex qua
fit ut bonae actiones cum bonis , & malae quae sat cum malis conferantur , atque ex utrisque eo ut sic inter se collatis statuatur quaedam comia tis putatio, cujus ope in ' quavis actione digno
scitur quid plus insit boni vel mali . Cu
jus habendae computa;ionis hic saltem indi-gitanda ratio est ..i I. Spectari potest actionum objecta res e res autem quanto est sublimior, tanto etiam praestantior est quae circa illam Versatur actio , & contra peccatum scelestius. 2. Consideranda venit agentis qualitas' conditio . Sic quod ab inimico bene licium consertur , praestitum ab amico beneficium ' 'superat': contra Vero gravior & foedior est', Parta eX amico injuria quam quae ab ini
3. Natura ipsa expenditur actionum, prout sunt plus minusve difficiles . Quo enim actio , modo coetera paria sint , dissicilior
175쪽
Iuris Naturalis mementa. est , eo est etiam pulchrior & laudabilior.
Sed contra quo facilius erat pravum facinus non admittere, eo facinus illud & ma- gis damnandum & atrocius. est , prae alio. ejusdem generis facinore .
a. Adυertuntur etiam actionis exitus. Tania
to melior vel pejor actio est , quanto ejus exitus intelligi poterant utiliores fore vel
s. Quibus omnibus addi possunt adjuncta temporis , loci , &cciri ex quibus bonaei vel malae actiones fieri possunt aliae aliis
praestantiores vel deteriores . Excerpta sunt in pu FFENDOR- ADVERxENDUM tandem est ita ut actio. .
actioni- nibus , sic & hominibus ipsis moralitatem , ΠΤ,βς tribui quemadmodum enim actiones dicun- r bu, ijsi, tur bonae vel malae , justae vel injustae , sic moralitas etiam homines boni vel mali , probi vel
improbi dicuntur. Homo probus est ille qui convenienter Leagibus oe ossicio se gerere consuevit . Improbust autem cujus est contraria consuetudo . Itaque virtus sita est iu consuetudine cou-veuienter Legibus se gerendi , vitium autem in contraria consuetudine.
Virtutem & vitium dixi consuetudines habitus . Quocirca ut probitas ab
176쪽
Pars I. Cap. XI. 732 improbitate recte secernatur , haud satis est singulares quasdam & fluxas actiones expendere, sed hominis in universum vita, elui . que 1 olita agendi ratio expendenda est. Improborum igitur numero adscribendi non sunt qui prae imbecillitate aut alia de causa in aliquod quandoque malum facinus prolapii sunt,' ut nec inter probos ii sunt recensendi , qui data sorte quadam Occasione rectum aliquod facinus ediderunt . Apud homines non invenias absolutam ex omni parte virtutem , sed ea est humana naturae imbecillitas, ut non sint homines secundum stricti juris acerbitatem judicandi. Probum hominem fatemur multa injusta posse facere ex imbecillitate , sed etiam evincit Ratio eum qui pluribus vitiis assueverit nonnunquam posse res aliquot iustas facere, quia justae sunt , & jullas esse agnoscit . Homines nec statuamus nequiores quam sunt, sed qua diligentia probitatis virtutis A. que gradus recentem ur ,spari etiam cura nequitiae & improbitatis gradus secernantur.
177쪽
ELEMENTA.PARS SE C s N D A. LEGIBUS NATURALIBU CAPUT PRIMUM.
A RITAS . .. Hujus alterius partis arrigumen tum s
URIs in universum specta principia statuimus, quae jar
commodanda sunt . Ac pri mum quaeritur utrum homita natura comparatus sit, ireipsa proprie dictis Legibus subjaceat quae sint Leges illae 8 Quis eas tuli ua ratione dignosci queant Z Qua colendae sint λ Ex his neglere: , vel ex eisdem servatis qui
178쪽
Pars II. Cap. I. I I.ommodi percipiatur 3 gae sunt magni sane momenti in hac altera parte nobis expendendae quaestioneS. . f. II. SUNT voces primum definiendae. Per LEG ΕΜ NATURALEM intelligitur quam omnibus oe sngulis hominibuF Dei F -- faI.,rbae
posuit, O cvus cognitionem Iolius'Rationis Naturaia one possunt a Je qui suam naturam conditionemque attente con iαeranώρ- dentia Jus NATURALE est S Iema vel congeries . omnium Legum Naturalium. lis. Denique JURIS PRUDENTIA NATURALI sest ars assequendi Legum naturalium cogniti nem , easdem explicaudi, humanis actionibus accomodandi.
AT vero danturne reipsa Lestes Natura- . oles es Haec enim occurrae prima quaestio quae t e ,e, ante alias excutienda est . Quo autem ac- Natuta-
curata sit nostra disputatio, eam ordiri ne- les cesse est a NATURALI THEOLOGIA , quae Juris Naturalis primum est & verissimum fundamentum. Cum enim quaeritur, an At Leges Naturales, solvi nequit ea quaestio , nisi prius tria haec expensa sint. I. Est-ne Deus λ 2. Ex eo quod sit Deus, sequiturne quod per se jus habeat Leges hominibus imponendi 8 Aco . denique Ius illud sibi competens Deus.ne jam nunc exercet latis
179쪽
ΟΜΝΕs actiones iustae proprie loquendo 'in sunt aequaliter justae namque omneS cum
istae suo: Lege omnino contentiunt. Secu S le habent
in sictiones injussae leu mais; nam prout Legi labe plus minuive adversantur, sic etiam malo
iiij istae ' re vel minore lue contaminantur , in quo rant plus linearum curvarum similes sunt, quarum , . mi mi φ prout a Regula plus minusve detorquentur,
inlusiae . An mi in ine vel minor . Istitur con
major est curvitas Vel minor . Igitur con, rra ossicium diversimode peccari potest . Nonnunquam Lex consulto frangitur & ex nequitia, qui sane cumulus est improbita-
tis est enim haec Legislatoris Legumque
manifesta & deliberata contemptio; sed: in
terdum ex imprudentia peccatur & per imcuriam, qui potius error culpave dicenda est quam crimen . Sui sunt etiam incuriae radus: potest enim esse major minorve ne-yligentia , quae idcirco plus minuive damnanda est. Quae vero ad mathematicorum amussim reduci nequeunt, in iis saltem extrema duo & medium distingui possunt, unde Jurecom
si dii triplex distinguunt culpae vel negliventiae genus; alia est lata, alia levis, aliareυOnia . Et haec satis est indicasse, quin xum suo loco traditur explicatio, cum sin-
180쪽
CAETERUM dili enter advertendum est in eo praecipue sitam esse injustarum actio. pistis' num naturam , quod praescripto Legis vel mum si lx Legislatoris consilio prorsus adversantur , sit 3cti unde in sua materia vel forma vitio interia ' M. δη 'no illae' actiones laborant . Quamvis enim μ' - '
necesse sit juxta superiorem nostram definitionem , actionis naturam, modum, & adjuncta Legi omnino consentanea, esse ut haec a Stio moraliter bona sit , ne tamen hinc colligas eam malam esse vel scelestam, si qua dest di Starum conditionum . Etenim
actio ut vere mala sit, haud satis est si aliquantulum discrepet a Lege, nec ei taumen penitus adversetur . Equidem quae actio penitus cum Lege non consentit, Uexe bona vel justa non censebitur , sed nec Crit mala, quippe quς tunc fit indifferens. Exempli causa, si quis actionem edidit causis Legisque nescius, vel si agendi causani habuit innocuam quidem, sed ab ea causa diversam quam sibi propositam habet Lex, ejus hominis actio nec bona nec mala re pu tabitur, sed erit mere indisserens.
ITAQUE dantur ACTIONES INDIFFE De ARENTES, quae inter actiones justas injustas tibi, ibitaqu* , ut ita dicam, mediae sunt. Actiones Indiis Rutζm indifferentes eae iunt, quae nec pro νς* ibo.