장음표시 사용
311쪽
1s1 Iuris Naturalis mementa. Nrepetas, triplicem illam Iustitiae . honestatis.& utilitatis ideam deprehendes e communi sonte, sive ex uno eodemque principio deis rivari , quemadmodum ex eodem stipite tres rami pullulanti. Hoc autem generale principium non aliud est quam1Ratio iis σθ' sensus. Iis omnibus Ratio necessarici asen. tit quibus vera felicitasAcomparat Uria. Quoniam autem quidquid hominis saluti perse.ctionique conducit, quidquid consentit cum Dei voluntate cui iubditus homo est, quidquid aliorum hominum existimationem con- .ciliati: quoniam haec , inquam . omnia sis licitatem hominis promovent. inde est ut horum unumquodque vel ab aliis etiam se junctum Ratione comprobetur quanto magis haec eadem Ratio actioni suffragatur, in qua
quae diximus singula concurrunt.
quae Ea en m rerum conditio' est, ut justum . J Jδn' honestum & utile natura connectantur, di
stino uati tanquam di Velli nequeant Ii tamen , ut
iurna tuta par est , Vera , universa, & stabilis utilitasTa tamen attendatur. Quod utilitatis genus ital sellia. sub xςnt bet , ut per illud secernatur quod Vere Uzile vel honestum est abJeo quod non utile honestumve est: nisi falsa hominum aestima.
tione. Qua de re sic recte & pulchre TU L. I ius disserit sa). In quo lapsa consue.
312쪽
Para II. Cap. V II. 233M ludo deflexit de via , sensimque eo dedu-- cta est, ut honestatem' ab utilitate lacera nens , & constituerit honestum essetali in quod quod utile non esset & utile ,
quod non homstum: qua nulla pernacies is major hominum vitae potuit adferri .... ,, 'Itaque accepimus , SOCRATEΜ exlecrari Hilitum eos , qui primum haec natura coinis haerentia opinione distraxissent .
Ac sene quo penitius peripicitur divinae providentiae conlilium , eo quoque magis intelligitur ptopositum illud Deo fuisse, ut
honum malumque moralia hono maloque physicis adnecterentur, seu quod idem est, is ut mutuo coirent justum & utile'. Quam. quam vero in quibusdam singularibus cau- . . iis aliter videatur se res habere . est illa fortuita consueti ordinis interturbatio . ex naturali systematis compage minus prosecta, quam ex hominum vel in Icitia vel nequitia. Si piae ea immorari molis in primo' naturae humanae cortice , sed illam , quan-
Iuni Datet , ex lorςs ' tunc , post: habitam omnium rationem & compensationem, pro
secto intelliges qDae hodie ordini videntur
adversari , ea'su an 'que. ad perfectissimum ordinem reducenda , quemadmodum osten. demus ubi mentio fiet de Naturalium Le.
sum sansi ione. N ONNUNQUAM haec proponitur quςo : An ideo justa res est quia Deus il
313쪽
2ue juris Naturalis Elementa. obirii; praecipit, quia est justa 8 Cujus quaestioni,
stamus. Ideo justa est res, quia Deus illam praecipit; haec enim nostra est Iustitiae de finitio. Sed Deus h mci vel illam rem ideo
praecipit, quia cum Ratione consentit, nee non cum natura statuque hominis , atque
cum ordine, & finibus o quos sibi proposi
tos Deus habuit , quum hominem conderet. Quae rerum ideae , quamvis a se in- vicem diversae , necessario tamen connectuntur , nec aliter fere separari queunt
quam per mentem alias ab aliis subtiliter Igm praecipit 8 Vel, anne Deus rem aliquam
In quo ADVERTENDUM tandem est ex hac juis virtus & stitia, honestatis & utilitatis inter se con-homynis venientia & mirabili prorsus consensu deri Peri* L Q vari omnem virtutis pulchritudinem , unde
stant etiam edocemur In quo lita 1lt Dominis peris
sectio. Quoniam moralis disciplinae Magistri non
unum systema constituerunt, idcirco in Va- rias etiam debhac ultima quaestione sententias abiere . Alii perfectionem hominis in .eo positam esse dicunt, si convenienter naturae suae facultatibus suis utatur: alii si fa-
Cultatum earumdem uius cum Dei pro post to consentiat: alii tandem non aliter horniis Nem putant persectum eVadere, quam' ciam
illum 1ua cogitandi'agendique ratio ad pro
314쪽
Pars II. Cap. VIII. 23spostum finem, nimirum ad felicitatem, deducis .
Sed ex iis quae superius disputata sunt satis liquet, tres illas hominis periectionem definiendi rationes non ita multum inter se differre, quarum contra quoniam,altera cum altera coit, conjungenda: idcirco &-iociandae sunt. Hominis persechio vere posita est in possessione facultatum tum ingenitarum Tum acquisitarum, quarum ope possumus adiis pisci & re ipsa veram felicitatem adipiscimur, juxta Conditoris nostri consilia mentibus nostris penitus infixa ipsoque statu declarata in quo sumus constituti. Recte prosecto quidam Scriptor si Qui,, non aliam ob causam, inquit, obsequium si praestat, nisi vel quia formidat imperium, se vel sperat mercedem, nec Virtutem colitis diligitque propter ipsam virtutis praestanisse tiam, hujus servilis & avara mens est . , Qui contra virtutem unice sectatur obis ejus convenientiam nativamque pulchriais tudinem nulla habita rationei Dei univer , ,'sarum rerum Conditoris rectorisque, hic 'officium violat ei naturae praestandum ,
M quae omnium prima & perfectissima est . is Qui autem Rationem , Pietatem, sumisse mamque suam Utilitatem conjunctas sequiis,, tur, is solus'simul & probus, & sapiens, si & pius est ; qua quis indole praeditus perlectionem adeptus est homine dignissimam . Theoria gratarum sensationum , Gallice T. orio .ra Senti nena arreabies . Cat. VI a
315쪽
aues γ Juris Naturalis Elementa CAPUT IX.
FF ICI ORUΜ nostrorum tum tum regula semel compertis, jam nihil 'ionibus aliud superest, quam ut in mentem revoce-Leκει, b, u quod antea dictum est Part. I., p. commο i . ) de humanarum actionum moralitate dare λ se enim intelligemus quomodo humanis actionibus Naturales Leges accommodentur, tum quis sit hujusce accommodationis exutus. a)Humanis actionibus Legum accommodatio nihil est aliud quam auudicatio moraIlistatis actionum cum Lege collatarum ' qua facta dijudicatione, alias act tones censemus Din. ciendas quia bonae, alias omittendas quia maist ., alias autem pro nostro arbitrio seri melomitti posse, quia funt indisserentes unde , prout quis se gesserit, laudem consequitur aut vituperium , eum damnamus , vel eidem fuses agamu . Haec autem dijudicatio&dupliciter fit . Nam aut pro 'rias i.ostras. actiones dijudica; muS, aus alienas. Nostrarum actionum di
316쪽
lPars II. Cap. IX. 237judicati' dicitur CONSCIENTIA , aliena.
rum vocatur imputatio. Quae duplex mate.
ria sane intelligimus quanti momenti sit , quantumque in morali dilciplina latillime
pateat ejus usus, unde nobis est paulo accuratius exploranda.
Iae propria definitio est, seriatio insisendam nobis Regu- Gunistien- , seu Naturalem Legem edocta, no- tia frarum actionum moralitatem , incumbentemiaque nobis obligationem dijudicans, nostras viis delioet actiones cum dicta Regula couferens , prout haec Regula nobis innotescit. Saepe etiam pro conscientia accipitur ipsum de nostrarum actionum moralitate latum judicium , quod judicium ex . integra ratiocinatione gignitur, seu consequitur ex praemissis duabus propositionibus vel diserte enuntiatis vel tacite intellectis . Conserum tur inter se duae actiones , alia Legem includens, alia actionem de qua agitur: tum ex his propositionibus tertia deducitur qua illatum de qualitate propositae actionis judicium continetur. In hunc modum habebat se Iudae ratiocinatio: Quicumque morti tradit insontem, scelus admittit ' haec est Lex
Atqui ego insontem morti tradidi, haec est actio. Ergo scelus admisi ; haec est cons quentia, leu quod judicium de patrato facinore Iudas ferebat dictante sua conscientia ...
317쪽
as 8 Iuris Naturalis Elementa. g. III. Conscien- CONSCIENTIA igitur Legis , atquetia Legis praesertim Naturalis Legis cognitionem ad- , bis ' ἡ junctam habet: Naturalis enim Lex , cum tu,sim ti primigenius justitiae fons, nostrarum qum
habet . que a monum summa Regula est. Quoniam vero Leges nequeunt Regulae vim obtinere, nisi nobis compertae sint, inde sequitur conscientiam esse nostrarum actionum proximam
Regulam; evidens enim est posse neminem Legi parere quam ignorat.
'mento haec prima statuenda Regula est: ILluserandam cuiqve Ivam conscieutiam esse , tum deinde consulendam , ejusque sequenda consilia. Illustranda conscientia est : scilicet nihil horum omittendum est quibus & Legislat ris voluntas & Legum mens accurate pos sunt dignosci, ut sic vere perspeetum illud habeamus quidquid vel praecipitur,:Vel prohibetur, vel permittitur. Legislatoris enim voluntatem mentemque:Legum ignorantes nunquam de nostris ac ionibus sanum judicium institueremus, errorisque fieremus luis
di brium. Sed neque Legem dignovissse satis est; digri oscenda etiam est proposita nobisi actio. Quocirca non solum actio in se ipsa expendenda est, sed attendenda etiam quae-
318쪽
cumque actioni adjuncta sunt, & quaecumque possunt ex illa consequi. Alioquin pe
riculurn esset ne in usurpandis Legibus deciperemur. Legum enim praescripta sic universa sunt, ut nihilominus diversimode ad temperanda sint , prout actionibus nostris peculiaria quaedam adjunguntur , quae quidem adjuncta in nostrarum actionum mora. l itatem, atque ideo in ossicia nostra influunt. Itaque non satis est judici plane compertam Legem esse , antequam litem diri. mat ; sed praeterea requiritur ut omnino perspectam rem habeat quae disceptatur , quaeque huic rei adjuncta sunt. Neque solum adipiscendae sunt cognitiones illustrandae Rationis caula, sed ideo potissimum ut quavis data occasione, ut par est, nos geramus. Omnino igitur consulenda conscientia est , ejusque sequenda consilia, quoties quid agendum occurrit. Quae consulendae consilientiae ea est obligatio, ut nemo sit illius immunis . Coscientia enim cum sit ut ita dicam Legislatoris voluntatum ministra & interpres , quidquid su deat Legis vim & auctoritatem obtinet , unde constuentiae suasu perinde ac Lege debemus assici.
CONSCIENΤIA igitur non aliter quam sedulo illustrata nostrarum actionum Certis insima Regula fit, cujus in exequendis nostris R*Sulδ oSciis tuto possumus praescripta coici e . Is
319쪽
dibo Iuris Naturalis Elementa. enim turpiter hallucinaretur , qui quoniam conicientia nostrarum actionum proxima Regula est, illud putaret recte fieri, quidquid 1ibi fingeret vel Lege praecipi vel permitti . Hoc enim primum iciendum est , an justa de causa persitasum quid habeamus. Namisque ut pulchre Pussendorsius sa) advertit,
eatenus conscientia humanas actiones dirigit, quatenus Legem edocta est , quoniam ad unam Legem proprie pertinet nostras actiones dirigere . Si quis igitur consilium certum , tutamque agendi rationem velit inire, ei servandae sunt quavis data occasione sequentes duae Regulae, tum in se ipsis simplicissimae, tum uiurpatu facillimae, quae ultro fluunt ex.nostra superiori Regula, e-julque sunt explicatio. b)II. REGULA . Antequam conscientiae sequamur imp&lsum, sedulo attendendum ess an ea rub istia iisque adjumentis instructa simus, quibus rem dijudicemus de qua agitur. Qua prudentia adjumentisque deficientibus, nihil possumus statuere , multoque minus quidquam aggredi, nisi velimus eam temeritaiatem admittere, quae cum admodum pericu inlota, tum nulla venia digna sit. Nihil tamen magis consuetum est quam in hancce Regulam peccare. Quot enim homines, eis
xempli causa, videre est, qui ubi de Religione , vel de intricatis Politicae vel Μoralis
320쪽
pars II cap. IX. 261 Jis disciplinae quaestionibus disceptatur ,'has
vel illas partes propugnant , quamVis propositas quaestiones nec Valeant expendere , nec de illis judicare. III. REGULA.. Etiamsi quis ea prudentia . iisque afumentis in unιυersum infructus sit quibus propositam rem pust dijudicare , videndum adhuc superes, an ea prudentia iisque
. a timentis ita jam nunc utatur, ut nova alia νei exploratione non opus illi sit , quo D conscientiae motibus permittat. Quae Regula quoniam non satis attenditur , quotidie sit ut eas actiones . securi admittamus, quarum in
justitia se facile proderet, si perspicua prin
cipia quaedam adverterentur, quorum carin
teroquin jultitiam re necellitatem intelligimus . .
Positas modo Regulas quisquis adhibebit, id omne praestiterit quidquid poterat & debebat praestare: atque etiam si res spectentur ut solent evenire , certum est quod neque judicans decipietur , nec quid agenSaberrabita. Quibus omnibus adhibitis cautionibus, si nobis nihilominus contingat e rare, cujusmodi error prorsus non esto impossibilis, est illa humanae naturae necessario conjuncta imbecillitas , vel apud summum Legislatorem suam secum veniam serens.
f. VI, iDE nostris actionibus judicium statuimus Conscien- ipsi vel priusquam actionem edamus , Uel postquam illam edidimus, unde duplex con- ID .-