장음표시 사용
321쪽
161 Juris NaturalisLElementa. seientia distinguitur, nimirum CONSCIENTIA ANTECEDENS , & CONSCIENΤIA
SUBSEQUENS.Rj Ex qua distinctione sequitur haec IV. RE . GULA : Iapientis est conscientiam suam consulere aute susceptam rem pose susceptam. Quicumque quid aggreditur antequam exinpenderit an illud rectum pravumne sit , is ossieti sui exequendi manifestam incuriam fert , qua nihil homini perniciosus potest esse . Namque ex hujusmodi socordia tum
grauissima pericula imminent , tum errores generantur quam maxime exitiosi.' Sed quoniam contingere potest ut per primam rei
dijudicationem ad agendum impulsi. simus vel cupide, vel praecipitanter, Vel quia res levius explorata fuerat; id quod factum est rursus expendi debet, ut vel bonis partibus constanter inhaereamus , si bonae partes susceptae sint ; Vel illud emendetur in quo peccatum est, si tamen possit emendari; ac
tandem ut necessariae cautiones adhibeantur,
ne simile quid in posterum peccetur . Quae
nova editarum actionum exploratio eo pluris nostra reserti, quod, ipsa teste experientia,
saepissime factae rei longe aliud judicium
ineatur quam facienda: . Ita enim comparaisti homines sunt , ut cum primum agenda res est, in errorem non semel prolabantur, vel oraejudicatis opinionibus irretiti, vel cupiditatibus stimulati , quae tamen praejudicatae opiniones atque cupiditates vel partim vel omnino iolent evanescere , postquam pei secta res est, unde nostrae actionia, natu-
322쪽
Pars II. Cap. IX. 263ram , & quid ex ea consequatur , commodius liberiusque valemus dijudicare. Vir probus in eo praesertim cernitur , si suas actiones exploret , &'antequam illas edat , & postquam illas edidit et quod maximo quidem argumento est , illum ossicio.
rum suorum exequendorum vere studiosum esse .
PORRO institutum de nostris actionibus judicium diversos plane sortitur effectus , Conscien prout illo nostrarum actionum judieio uel u iubist absolvimur vel damnamur . Si nostrae nobis conscientiae judicium suffragetur , ea poti- veti soli mur animi laetitia & quiete , quae virtutis cit certissima & dulcissima merces est . Quas actiones Ratio laudat , ex illis verum semis per gaudium enascitur , & utio saepius menseas actiones reputat , eo saepius etiam cum illarum recordatione mentis gaudIa renovano tur . Quae revera sors potest esse felicior , quam sit nobis bene sit cum nobis ipsis, &justa de causa summo illi Deo , cui lubja-Cemus , charos nos esse acceptosque confidamus 8 Sin contra per nostram ipsorum conicientiam improbemur , improbationem hanc necessario subsequentur sollicitudo , anxietas , timor , animique acres morsus , gravesque objurgationes : quae adco miserri- ma sors est, ut , qui in ea versetur , eum Veteres dixerint homini similem a fumis diis scruciatio . R 4 Exemis
323쪽
2M Juris Naturalis Elementa . Exemplo quodcumque malo committitur, ipse Di plicet auctori e Prima haec es ultio ,
judice , nemo nocens absolvitur , improba quamυis Gratia fallaci Praetoris tacerit urna. Iuvenal. Sat. I 3.
Inde est ut Conscientia subsequens dicatur quieta vel sollicita , bona vel mala.
Conscien- QUOD de nostrarum actionum moralitati vel est te iudicium statuimus , ita temperatur di-i
vel dΛbsa Vorsimode , ut h1nc nOVae Iterum oriantur conscientiae distinctiones , quas lila juvat indigitare . Hae autem distinctiones aeque in universum conscientiae antecedenti ac subsequenti accommodari possunt, quamquam ple-
rumque antecedenti conicientiae peculiari ratione accommodatiores esse videantur.
Conscientia igitur vel est deliberata vel dubia, prout nobis plus minusve constat de, . ' qualitate propositae actionis. Quoties nobis citra ullum dubium con- stat propositam actionem cum Lege Vel consentire vel ab ea dissentire, aut etiam actionem illam nec praescriptam nec prohibitam esse, atque sic certo scimus actionem illam vel faciendam , vel omittendam esse , aut in nostro arbitrio positum ut eam faciamus vel omittamus , tum dicitur CONSCIENTIA DELIBERATA . Sin contra haereat ani-
324쪽
pars II. Cap. IX. fissinus in suspenso , quia quibus impellitur
inter se caulae dissident , earumque par vi detur auctoritas , ita ut incerta mens huc, di illue fluctuet, tunc dicitur CONSCIEN TIA DUBIA . Cujusmodi Corinthiorum erat dubitatiodnescientium an sibi liceret eos ci- hos edere, qui fictis Diis oblati essent, vel an iis cibis tenerentur abstinere . Hinc res videbatur per Evangelicam libertatem licita ' hinc verebantur Corinthii , ne, si tales cibos ederent , fict'rum numinum cultui aliquocumque modo assentirentur. Quapropter suscipiendarum partium dubii, a S. Paulo quid facto opus per litteras sciscitati
Ex qua conscientiae vel cerrae vel dubiae distinctione sequuntur etiam aliquot Regulae. U.λREGULA . Ille suo incis non om uino P. Re defungitur , qui quod per conscientiam certam gul3. jubetur exequi tanquam invisus exequitur e sed conscientiae jusss animo volenti lubentique , arceleriter obsequendum es . sa) Qui contra citra ullam addubitationem ullamque ave sationem conscientiae certae detrectant impe- . - drium , eorum est quam maxima potest esse Ἀpravitas & nequitia , & longe foedius cri- '. men'quam si peccassent cujuidam cupiditatis impetu vel illecebris tanquam a se ipsis
UI. REGULA . Quod ad conscientiam du- UI. Re hiam attinet , nibit omittendum es quo emeris gul R.
325쪽
266 Iuris Naturalis Elementa gamus e dubio , sed neque quidquam fusciapiendum es quod nesciamus an bonum malumis me sit e tacitus alioquin foret ille Legis conintemptus , si Volentes periculum adiremus violandae Legis , quae agendi ratio prorsus est vituperio digna . Haec autem sexta Regula praesertim in eis rebus tenenda est ,
VII. REGULA . Verum s res ita se babeat , ut boo vel illud necessario faciendum , o hae υel illae partes necessario sent obeun dae , adhibenda es nova disquistio , ut ea pars internoscatur , quae probabilior tutioν es , quaeque periculum minus inυolvit . Itaque solet illa tutior pars eligi quae cupiditatibus adversatur , nec nimium indulget propensionibus. Sic etiam in dubia causa rarum est erroris periculum, si potius eum amorem auscultes qui aliis debetur , quam quo te ipsum prolequeris.
Conscien- PRAETER conscientiam dubiam, quae portis Io μ' test etiam incerta dici, alia est etiam CON- ρη/usci ENT 1 A fCRUPULOSA , quam gignunt leves & frivolae causae , mentem subeunte S, quamvis aliunde nulla vera sit addubitan
VIII. REGULA . Igitur ex fr olis causis
ortae addubitationes neutiquam obstare debent quominus id agatur quod agendum est : qua quoniam addubitationes vel ex conscientia plus
α quo religiosa, vel ex crassa supersitionesuum
326쪽
Pars II. Cop. IX. 267 ortum habere solent, ideo breta excutientur, si
f. X. ADVERTENDUM deinceps est Conscien- censcitiam deliberatam prout vere vel falso judi- enuia ve-cat . V RAΜ sive rectam, aut FALsAΜ fi- T , 'ra
Eorum , Verbi causa , recta conscientia est , qui, licet Naturali Lege sui ipsius justa defensio permittatur, nihilominus a Uim dicta proprie dicta abstinendum esse judicant . Contra qui se putant , ubi de haereticis agitur , jure solutos ea Lege qua jubemur illa praestare quae pacta sunt, eorum profecto errans conscientia est. Sed errans. conscientia quo se debet vetatere λIX. REGULA. Respondeor Conscientiae semper obsequendum esse , vel etiam erranti , tui . . atque sive Iuperabilis error , sive sit inexsuperabilis. Cui Regulae sorsan prima fronte inesse paradoxon censebitur , siquidem per illam ea praecipi videantur quae mala sunt i cerintissimum enim est , qui erranti conscientiae Obsequitur , eum in malas partes se convertere . Quae tamen parteS non aeque pravae sunt, ac si rem aggrediatur quam omiai-
no credit Legibus adversari . Qui'enim illud iacit quod contra Legem fieri judicat , dc Legem & Legislatorem manifesto conteis imnit. Sed qui malas partes ideo suscipit , quia
327쪽
168 Iuris Naturalis Elementa. quia putat bonas esse , in eo laudandus est quod ita se affectum exhibet , ut Legisl, toris mandata velit exequi . 8 Ex quo tamen non sequitur eum semper excusandum esse , qui juxta errantem conscientiam se gerit , quia non aliter excusationi locus est , quam s sit inexsuperabilis error . Ubi contra superabilis error est, at. que in iis peccatur, quae vel praescripta, vel prohibita sunt , pariter peccatur , sive conscientiae pareatur , sive ejus judicium impugnetur . Unde liquet , ut & hoc rursus ad- Vertatur, quanti cunjusque intersit suam con-s uentiam erudire , siquidem quoties potuit error discutit, nec discussiis est , qui conscientiam errantem sequitur misere cogitur peccare, quascumque partes amplectatur. At vero qui in re indisserenti fallitur , quam falso persuasum habebat praes rimam vel prohibitam esse, is non aliter peccat, quam siquid admiserit adversus conscientiae dictata .
Conscien- DENIQUE conscientia recta rursus dus a sor plςX est. enim apprime illustrata, &ννιιὰ liu demonserativa ' vel simpliciter probabilia. bilis. CONSCIENTIA APPRIΜE ILLUSTRAJAea est, quae principiis certis argumentisque demonstrativis nititur, quantum saltem fas est per moralium rerum naturam , ita Uzclare & distincte probari possit rectum judicium esse quod de hac vel illa amonoe
328쪽
Pars II. Cap. IX. et instituitur. Sin contra ita se judicium habet quod ferimus, ut nobis quidem de ejus veritate constet, sed ea judicii nostri veritas per evidentem methodum & inconcussa principia nequeat demonstrari, tunc dicitur
Conscientia probabilisae suum habet sundamentum in exemplo atque a ctoritate, quibus subobscurus quidam naturalis convenι emtiae sensus, & interdum causae vulgares adisjunguntur, quae ex ipsa rerum natura deductae videntur. Cujusmodi probabili conscientia plerique homines impelluntur . Quotus enim quisque est qui per veram nitidamque
consequentiarum seriem ex genuinis. ntia hus ineluctabilem necessitatem hauriat eYeia quendorum ossiciorum λ Quod etiam dissicilius evadit, si moralis disciplinae praecepta illa disputentur, quae cum a primis principiis paulo remotiora sint, longam ratiocinationem desiderant. Nec contra Rationem faciunt, qui probabilem conscientiam ducem sequuntur. Quorum enim sic informata mens est, ut rerum naturam non bene dignoscant, iis opus est pro judicio peritorum hominum se gerere; nec aliam habent viam cui tuto possint insistere . Minus autem perspicaces homines adolescentibus possimi assimilari quorum non adhuc adultum ingenium est , unde tenentur suorum moderatorum auscultare monita praeceptisque obsequi . Itaque quibusdam in rebus , proprio judicio nostro deficiente , ex hominum sapientum & peritorum exemplo atque
329쪽
m 27o Juris Naturalis Elementa. , que auctoritate recte possumus ad aetendum
Sed quoniam denique non ita firma sunt conscientiae probabilis fundamenta , ut iis Omnino inhaerendum sit, haec statuenda est X. Regula .X. Regu- X. REGULA . Omnino enitendam es ita' ' ωὸν millimas μνi nostras opiniones, ut, quan- . rtim fas es , ad conscientiam accedant bene illuseratam oe domonstratiυam , nec probabilitibus immorandum , nisi quando noxi datur ut
' Quomodo actiones humanae cum Naturalibus Legibus comparatae VITUPERIO aEt LAUDE 4 PAENA vel PROEMIO dignae si .
UΜANARUM actionum naturam , ea. .
ire riuntque cum Iure consensum dissenis i tuae superius exponentes , sbὶ hanc ad tu uia vertimus actionibus illi praecipuam dotem
per Cau- inesse , ut imputatipuem admittant . Scilicet
om Mi- raui actiones illas edit, merito potest illarum t in t auctor haberi , si ve possunt ei actiones illae ih ' μ ' mee to imputari , quarum rationem reddere jur
330쪽
Rira II. Cap. x . 27 Iiure potest compelli . Igitur quicunque cxi
tus ex aliquab actione consequentur , actionem facienti juste tribuentur & in eum , tanquam in causam recident. De quo Regulam hanc statuimus r Voluntaria quaevis adlis suapte natura potest tmputari. Is in universum cujusdam actionis CAUSA ΜORALis dicitur , qui a tionem illam vel omnino vel partim edidit , propria Voluntate impulsus I sive ipse actionem hanc tum physice , tum proxime perficiat , atque ita sit illius auctor sive illam alieno auxilio eXequatur , atque ita sit illius causa . Igitur qui alium sive propria manu , sive sicari O-rum ope Vulnerat , pariter causa moralis est inde subsequentis mali. Advertebamus quoque non confundendam esse humanarum actionum imputabilitatem cum praesenti earumdem 1mputatione . Imputabilitas enim , ut modo dicebatur , acti nis qualitas est et imputatio autem fit vel a Legislatore vel a Iudice , vel a quolibet alio , qui jam nunc alicui actionem eam imputat , cujus ea natura est ut possit imputari.
IMPUTATIO itaque proprie iudicium ess . Quid sit
quo cuν dam a Bonis Legibus praescriptae vel p=obibitae boni malive exitus ei tribuuntur, qui hi hujus actionis auctor vel cati a moralis judica- abetini sirus est , unde I equitur ut ejus debeat rationem & Lex re a clere, o propter illam laude aut iituperio. α δ ὲψ