장음표시 사용
341쪽
181 Iuris Naturalis Elementa. quod ad poenas spectat quae in facinorosos homines constitutae sunt , eas revera potest Legislator, si velit, & citra ullam contro. versam infligere, nec merito potest reus de poenis inflictis conqueri, in quas Ob. imperii detrectationem incurrit. Inde tamen non sequitur Legislatorem omnino teneri absque ulla venia sontes plectere , sed in ejus potestate positum semper est, scelus ulcisci vel condonare, scelerisque poenam in integrum remittere, vel pro parte imminuere, cujus adhibendae coercitionis, aut veniae in inteis grum vel partim concessae subesse possunt όegitimae causae.
Cum variis actionum generibus principia nostra conferuntur, ut dignoscatur ratio actionum illarum i titandarum.
ouaenam modo principia statuimus, possentiti ibite, Milla quidem sufficere: sed operae preis
jam nune lium est humanas aliones cum prin- imputona cipiis illis conserre, & accuratius calus illos
μx ' . clignoscere, actionesque illas perspectas hahere , quae nobis possunt imputari. I. Ac primo quidem ex illis quae dicta sunt consequens est alicui jure imputari quam VIS actionem sectam omisiamve cujus auctor & Caiata fuit ; quanique tenebatur facere vel omittere .
342쪽
De iis Pars II. Cap. XL a 832. Eorum actiones qui Rationis expertes . 'sunt, quales dixeris infantes, amentes, furiosos , imputationem non admittunt; nec qui. Ra..enim ibi locum habet imputatio , ubi de-tionis ex. scit intellectus . Etenim qui quid faciant P rxe nesciunt, nec illud valent cum Legibus cono iRRx ferre, horum actiones proprie humanae non sunt, & nullam includunt moralitatem. Obis jurgat quis puerum, V. g. aut illum verbeis rate ea non est poena, sed simplex animad-- Versio, cujus hic praecipuus finis est, ne puer ille prav0s more S contrahat . g. Quod ad ebrietatem attinet , quae Vis, ebrietas in quam quis data opera sese de- quae fiunt mersit, in causa non est, cur admissum ab ex ebrie ςbrio flagitium ei non imputetur . t te m.
4. QUAE quis revera non valet praestare, De rebus
illi non imputantur; nec si jussam rem ideo impossibi-Omiserit, quoniam hujus faciendae defuit oe EbR , casio . Quo enim omissae actionis fiat im- h de se
putatis , prorsus necesse est, ut simul ad, ctu. ': Ι. ut fuerint ad agendum
. necessariae vires rationesque; tum a. ut qua .
suppetebant ad agendum rationes ita potue- rint adhiberi , ut alii potiori officio exequendo non officerent , nec ex illis graVe imalum aliquod sequeretur, quod is non tenebatur perpeti, qui actionem omisit . Sed alia causa illorum est qui propria sua cul- θ pa praescriptam actionem sibi reddiderunt im- possibilem: Legislator enim omissam actio
343쪽
exteriores causas gignun tur. σ284 Iuris Naturalis Elementa . nem illis non minori jure imputabit, quam si astionem possent facere, nec vellent: Ea Romae fuit quondam illorum causa , qui ne possent arma tractare , & quo militiae immunes essent , pollicem sibi praescindebant . Similiter nulla est debitoris excusatio , qui rei familiaris mala administratione eo ege. statis prolapsus est , ut aeri alieno impar sit . Quin etiam si quis eam rem aggressiis est quam noverat , vel facile novisse poterat , supra suas vires positam esse , ei actio haec merito imputabitur , si tamen inde aliquis alius quoddam detrimentum pasiasus sit .
s. ΜENTI Vel corpori natura dotes instre nequeunt ex se ipsis in bonam nec in malam partem imputari . At vero iis impendenda laus est qui sua cura suoque studio aut innatas virtutes excolunt , aut viistia emendant , si quae natura insevit . Quibus contra ob nequitiam vel inertiam inis quinata mens vel debilitatum corpus est , iis merito imputantur animi sordes , aut corporis imbecillitas. 6. Exteriorum causarum effectus , & eventus quicumque sint, nemini possunt in bonam malamve partem imputari, nisi quis sorte potuerit & debuerit effectus & eventus illos excitare , vel impedire , aut temperare, seque in illis excitandis , vel impediendis, aut temperandis diligentem aut se- gnem
344쪽
Pars II. Cay. XL 28sgnem exhibuerit . Itaque aratori bona vel mala seges imputatur, prout segnius, Vel ac curatius agros excoluit sibi demandatos. . g. IV.
7. QUOD ad res attinet ex errore Vel De iis per ignorantiam factas , in universum sta- quae ex tui potest , illud imputandum non esse , Oxi Qx' quod per in extuperabilem ignorantiam con- dein tigit , cujus ignorantiae tum origo , tum tia fiunt. causa minime fuit voluntaria in Quapropter si Princeps mutatis vestibus Regnum suum ignotus peragretur, suis subditis non potest, . merito,succensere , si suum Principem d bitis honoribus prosequuti non sunt . Sed iniqua sententia merito Iudici imputaretur qui facti vel juris accuratam disquisitionem
omittens , ea nescivit quae tenebatur scire, quo legitimam sententiam pronuntiaret. Caeterum in usu vitae solito comparandae rerum cognitionis possibilitas studiumque non stricto Jure censentur, sed id spectatur quod, fieri moraliter potest nequitue, & aequa Venia indulgetur praesenti hominum condi-
Ubi de Legibus & ossiciis agitur , igno
rantia vel error habentur voluntaria , nec impediunt quominus imputentur actiones per ignorantiam vel errorem factae uel omissae , qatque id ex principiis superius positis con- 'sequitur sa). Sed ea rei quandoque natur i videst , ut in se sit intricatissima; tum ejuS,-δερ. Papi rem secit omisi ve , ita circumscriptum, & L
345쪽
x di 85 Iuris Naturalis Elementa . incultum,ingenium est , institutionis nimiarum copia deficiente , ut quoniam fuit error insuperabilis , ideo.Venia dignus sit . Igitur in Legislatoris prudentia positum est, ut expensis quibusvis adjunctis , imputationnem pro aequitate temperet . . . a reue natura an VeteratI modex res , assectusque magna profecto vi homines, concutiunt impelluntque , sed neque tamen 'β ea vis est , quae homini Rationis usum li- hertatemque auferat , vel saltem non potest quis invitus cogi ad prava consilia. exequenda ex pravis affectibus orta . Homini sua semper Ratio & libertas salvae sunt , atque de hoc inter omnes Jure consultos merito convenit sa). Ingeniti affectus , initi mores, acresque cupiditates ineluctabili vi non impellunt ad Naturales Leges Violandas, nec
insanabiles sunt hi animi morbi , sed adhibita opera & diligentia sanantur, ut de SOCRATE testatur CICERO . Ib)Nec venia digni sunt qui pravos affe
ctus potius quam emendarent diuturna consuetudine corroborarunt .. Maxima quidem vis est consuetudinis quae nos ad quasdam res faciendas quadam necessitate videtur imis pellere . Sed ipsa teste experientia , ubi Voluntas adest, possunt exui pravi mores. AC etiamsi concedamus plus Valere conluetudiis
346쪽
Pars II. Cap. XI. 28 nis quam Rationis imperium , nulla tamen ex parte pravarum astionum minuitur sceditas , sed earum legitima est imputatio , quia semper in cujusvis potestate fuit , ne pravis moribus assuesceret . Igitur quanto quis laudabilior est , quia se constantem praebet in bonis actionibus usurpandis, tanto majori odio contemptuque digna est malarum artium consuetudo . Uno Verbo , si foret illa propensionum, cupiditatum & ini- torum morum potestas , ut per eo Legum effectus impediretur , jam nulla daretur humanarum actionum regula . Leges enim 'ideo in universum constitutae sunt ut emen dentur pravi affectus & mali mores , eorumque arceantur exitiosi effectus , & ut vel radicitus evellantur cupiditates , Vel saltem intra innocuos limites continean-
V. QUAs huc usque diversas quaestiones agitavimus nihil praeserunt solutu dissicile . Sed aliquot aliae supersunt paulo intricatiores Quas adertius decet enuchareri. De actio nibus ad
' quas apertius decet eouchare . Ac primo quaeritur quales habendae sintactiones illae ad quas vi compellimur ' harumne actionum ea natura est , ut imputari queant , & revera imputandae sint λRespondeo I. Ex physica vi , cui non possit obsisti , gigni actionem in volunt Tiam , quae tantum abest ut debeat jam nunc imputari , ut suapte natura imputationem
347쪽
188 Iuris Naturalis Elementa . - a Vid. non accipiat sa). Etenim in nostra quaestione ἰώρ- β. . qui vim alteri adhibuit , actionis editae sola & vera causa est , cui proinde soli est imputanda : qui enim actionem fecit, quoniam ratione mere passiva se habuit, ei non magis potest actio imputari quam vel gladio, vel iustis, vel alii cuivis instrumento , quo quis ad quemquam percutiendum uteretur. 2. At si quis actionem fecit ad illam ideo coactus , quia grave malum aliquod extimuit , quod ei praepotens quispiam minita-hatur , malum hoe confestim irrogaturus , dicendum est ex metu editam actionem vo-
luntariam quidems esse ' unde si res in uni- versum 1 pedietur, potest haec actio imp
Dp .Part. Verum quo dignoscatur an actio revera λCap. I. imputanda sit, expendendum est, utrum is, qui vi cogitur, stricta obligatione teneatux aditonem facere vel omittere, ita ut imperium detrectans ei malo se objiciat quod minitatus 'est is a quo praescripta Vel prohibita actio est. Quod si ita se habeat, &' stricto jure aliquis obligatus contra Ossicium suum peccet , is nequicquam adhibitam stibi vim praetenderet , ne sibi actio facta vel
omissa imputaretur Hoc enim in univer
sum statui debet, legitimo Principi procul dubio partum jus esse , ut qui sibi subditi
sunt, eos ad exequenda sua mandata ineluctabili necessitate cogere possit, etiamsi subditi ex obsequio suo in aliquod malum, atuue in ipsum vitae discrimen incurrans.
348쪽
QUIA Us imputandarum actionum ita p, Actior s. principia Sh, distinguendae sunt actiones per vim ii iacterentes ab iis quae sunt moωὶ ter Medes 3t ri fariae . Actio suapte natura indifferens , ad quam quis per vim adactus est . coacto ne- sunt. .el quit amputari: coactus enim quoniam nulla inata vel obtigatioue tenebatur , ideo vim adhibenti j 'di D- nullum ius erat a coasto quidquam exigen- ς' ς' di. Profecto quae uim omnem Naturalis Lex. prohibet , eamdem Vim non potest comprobaia i re, hominem adigendo ad eam rem exequendam , cui non aliter assensus est quam in vitus coactusque . Unde coactum quod vis promissum ,SVel coacta quaevis conventio nec promis nec conventionis jure obligatio-
nem ullam inducit , sed potest utrumque ei tanquam scelus imputari a quo illata vis. Velum , si qui vim adhibet ς iure suo utatur , postuletque justae 1hae petitio
ni satisfieri , tunc Valet actio quantumvis coacta , debetque suos omnes morales effectus s ortiri . Itaque fugitivus debitor vel mata fidei , suo creditori satisfaciens ob
proximum in carcerationis metum , Vel ne sua bona apprehendantur , sa Elam solutionem non ideo potest repetere, quia coactus solvit . Nam siquidem dissolvendorum nominum obligatione cqnstringebatur , ultro Volensque , non autem coactus, debebat sati sfacere .
Quantum ad bonas actiones attinet , ad
349쪽
Juris Naturalis Elementa. εquas quis . per Vim , ac ut ira dicam , pceonarum verberumque metu adactus est , earum nulla fit imputatio , quoniam nec laude nec mercede dignae sunt, cujus in promptu ratio est: Legibus nempe animo volente sinceroque tenemur oblequi , nostraque
nobis officia ideo servanda , quia ipsi nobis quam justa sint conscii, sumus. Quod ad actiones spectat manifesto malas Icelestuque ad quas quis cogitur gravissimi cujusdam mali, & mortis praesertim timore , ea statuenda generalis Regula est ;rde tus causas tam graves quandoque esse, ut aliquatenus ejus scelus minuatur, qui quamquam invitus & renuente conscientia pravum tamen facinus admisit : sed nihilominus actio 1 mper remanet in se vitiosa , &vituperio digna , ita ut possit imputari &revera imputetur, nis qui illam fecis necessitatis exceptionem praetendat.
Cur actio QUAE ultima Regula ex principiis dedu- possitim. citur quae statuimus . Nam qui metu qui-Putari dem grauissimi cujusdam mali, nulla tamen physica vi compullus , actionem exequitur manifesto malam, ejus actionis pro sua parte conscius est quam volens aggreditur, licet animo reluctante . Neque vero supra
vires humanas positum hoc est', ut quis consilium ineat dolorem , imo mortem ipsam oppetendi , potrus quam officium violet . Namque homines non ita pauci viden-
350쪽
. Pars'IL Cap. XI. tur , qui ob leves etiam causas , bus acriter percelluntur , dolori se ipsiqumorti objiciunt , quod quamvis in se dissicile , impo Isibile tamen non est. Legislato. rem igitur penes est ob legitimas causas omnimodam obsequendi obligationem imponere , & societatis saepissime refert ut invictae iconstantiae tradantur exempla . Apud moratas gentes in quibus nonnulla fuerunt probitatis semina , nunquam addubitatum est quin . hoc gravissimum scelus esset , si1 quis ,rine moreretur , patriam suam proderet : sed contra Patriae saluti vitam impendendam esse Graecorum Romanorumque fuit .
semper stabile judicium 'tque inter Eth
nicos moralis disciplinae magistros extiterunt permulti qui eam sententiam acriter prorpugnarent , non esse quidquam adversus reis . 'ligionum justitiamve doloris suppliciique meis .
Ambi me si quando citabere teste Incertaeque rei : Psalaris licet imperet , ut sis Falsus, oe admoto dicter perjuria tauro, Summum crede nefas animam praeferre pudori
Et propter vitam viυendi perdere cau-
Sic se habet Regula . Contingere tamen Di. Umpotest, ut jam indigitavimus, legitimam ex V 'necessitate exceptionem gigni , ita ut actio non imputetur . Quod ut bene intelligatur , ineunda esset fusior disputatio , sed de . hoc alias: impraesentiarum satis esto hic