장음표시 사용
81쪽
Iuris Naturalis Elementa. amobrem omne circa Regulae necessitatem dubium secludatur, ac potius Regulam illam inquiramus ex qua sola humanae viis tae ordo & venustas existere possunt , quae' nimirum lucem affundat' homini , ejusque actiones in eum finem ordinet , qui sit di. gnus homine.
Regula IQUI Regulam dicit humanarum. actio. Niuy- num , is evidentest duo praesupponit pri- pontis ρ' sellicet posse' thominem in actionibus
p , id quod jam antea demonstra tum est ; tum deinde homini in suis actio. tibus consiliisque propositum esse fineri quem vult adipis ei
est. suarumque omnium actionum hunc ultimum
finem, hanc ultimam metam esse . Cujus indem primigeniae Veritatis interno & con- - tinuo sensu sumus nobis conscii . Ea est Gnim natura hominis ut necessaris se ipsum amet , semperque in quibuscumque rebus utilitati suae studeat , a qua non potest esse alienus . Natura enim cupimus quod bo num est , idque ipsum necessario avemus . obtinere ι Quae honi cupiditas, nostras omnes coῖitationes anteit, nec hominum et . ctio.
82쪽
ctioni permittitur . Boni nempe cupiditas illa sic est humanarum mentium dominaistrix , ut eorum quaecumque statuimus causa sit ; neque aliquod singulare bonum exis petimus , nisi quoniam ad bonum generatim spectatum natura impellimur . Quam nostrae voluntatis propensionem immutare in nostro arbitrio non est positum , quippe quam ipse hominum conditor hominibus
Quod Providentiae systema ad omnes res Boni cu- creatas cognitione sensuque praeditas extem p ditur . Quin ipsis animantibus idem instim dentiae ctus est ' singulae namque se ipsas amant , systema omnimoda ratione salutem suam tuentur 'quod bonum vel utile sibi videtur , id vehementer appetunt , sed contra , quod noxium vel malum videtur, ab eo abhorrent. Eadem in hominibus impulsio deprehenditur , quae non solum dici potest instinctus, sed etiam sana propensio est , quam Ratio . 'comprobat, efficitque comprobando validio rem . Inde sis ut illud certo nobis acceptum sit quod nostrae selicitatis promoven- dae judicamus idoneum ; illud autem averriamur , quod ne timus solices putamus o stare . Ex eo sente manat quidquid hominibus placet , praecipuum illud incentivum est , quo ad agendum impelluntur , idque intelliges eo verius esse , quo magis homi
83쪽
Romo ENJΜVERO , si quidquid intellectu praebnatura fe-ditum est & ratione propositum sibi semphrlicita em habeat in tuis factis aliquem finem , liquet
Lupi x v - etiam finem illum ultimo loco non alium non po esse , quam amrus naturae Intelia gentis utili. testa Ra-tatem atque felicitatem . Quapropter silici, rione se- tatis cupiditas non minus ad naturam homi- 'μηδὲ ' nis pertinet quam ipsa Ratio , nec alia potest ab altera sejungi . RATIO enim , ut vox ipsa indicat, idem sonat ac CoΜPUΤΑ- Tio . Ratiocinari idem est ac computare , rationem inire , ut omnibus hinc illinc e ploraris , ex qua parte lucrum stat , appareat . Itaque Pugnaret hoc secum , ut quis intellectu praeditus commoda tua non curaret , neque suae felicitatis esset studiosus.
Nostii QUOCIRCA cavendum imprimis est , ne ipsorum nostri i psorum amorem , sensumque illum amor quo nostrae felicitati tam vehementer adha PDηςi rescimus , principium ex se mallim arbitre-h. mur , & eX arictu depravato senitum . Sicquam ex enim naturae nostrae auctorem recusaremus , se pra- eiusque in Venenum converteremus praestan-vum. tissima munera. Bonum est hoc quidquid a conditore summe perfecto defluxit . Equidem propter hominum in se ipsis amandis inscitiam & imprudentiam innumera mala
solet parere nostri ipsorum amor ; sed si
84쪽
. cet , ne is rationem ipsam damnabit ; n que enim homines vel turpissimos errores admittunt , vel in maxima vitia decidunt , nisi quia ratione perperam utuntur. Μirum forsan videbitur quod immorati tamdiu simus in evolvendo principio, quod Omnibus debet perspicuum esse, ipsitque in- 'doctis non secus ac doctis . Sed hanc veritatem diligenter enucleare ideo fuit necessarium , quia summi momenti est , &clavis , ut ita dicam , quae hominis systema reserat . Equidem inter omnes moralis disciplinae magistros convenit natum hominem esse ad felicitatem cujus est illis innata cupiditas: s Quis enim hanc naturae vocem non audiat ex mentis erumpentem: pe
netralibus Τ ὶ Sed multi principium hoc. li
cet compertum habeant , ab eo tamen viis dentur aberrare , nec genuinas ejus conse
cutiones satis attendere , sed longe diversis fundamentis , quae sibi non semel adversantur , 4ystema iuum inaedificant . .
CERTUM est hominem. quidquid agit , FeIieita- idipsum propter suam felicitatem agere ' tem ho sed neque minus certum est ad felicitatem ' A' unice perveniri RATIONI s: ope. , Quae ultima veritas ut se manifestam Rationis prodat , satis erit expendere , quid sit se- ρος
licitas , quid bonum, quid malum, & subqR specie nobis innotescant.. FulcitaF: est
85쪽
13 Iuris . Naturistis mementa. interius hoc mentis gaudium quod ex bo 'ni possetfione gignieur οῦ Bonum autem est illud quidquid homini convenit. ad ejus
tuitionem , persemonem , Oblectamentum , voluptatemque . Bono oppanitur Malum. Homines vero indesinenter experiuntur ,
alia esse. quae iubi expediant, alia non; inter illa ipsa quae . expediunt , alia magia quam alia expedire ac demum illam re
rum , convenientiam Plerumque pendere exhono vel malo rerum usu et contingit enimur quae res expediret , si certa ratione at
que ad certum modum illa utereris , jam non expediat, si definitos legitimi usus lu
mites- transilieris . Rerum itaque cum n stra felicitate convenientiam. Vel repugnantiam digno eemus , bona secernemus in m
iis, tuo quidquid ordine collocabimus . legitimum rei , cuilibet. dicemus. suum pre lium , atque huic pretio nostras ςupidit les & disquisitiones accommodabimus: haec,
inquam , omnis praesta bimus , si prius ipsa
nobis innotuerit naino Cerum eum qu madmodum res inter se atque ad nos restinantur , nec enim alia ratio superest
Sed illam judicandarum rerum peritiam quis assequatur , nisi qui sibi veras rerum
ideas , mutuatque illarum assinliates exhi. bebit atque recta ratiocinandi metFodo inelulas prinus illis ideis consecutiones elu. ciet c Quae lane omnia luat opus Rationis. Quin etiam ad assequendam selieitatem non satis hoc , fi rerum naturam statumque
Vere percipias , sed is tua insuper agendi
86쪽
ratione necesse est ut tuis rerum ideis tuoque rerum judicio semper voluntas obsequatur . Certissimum porro est non aliun-- de quam a Ratione posse hominem hauri. re , atque in se vim illam severe prorsus . . necessariam ut libertate sua recte utatur . '& in eam partem temper inclinet quam im 'tellectus satiorem esse judicat , etiamsi fotate aliis affectibus & motibus in contrariam partem impellatur.
QUAECUΜQUE igitur rerum habeatur ra. Raetio est tio , non possunt homines selicitatem asse. hominis qui nisi solius Rationis ope, qua etiam il- Iis in hunc praecipuum tinem data est. Ad tuli. hunc , inquam , finem omnes nostrae me tis facultates , ejus instinctus , propensi nes , ipsique affectus referuntur: unde Vb- Tam humanarum actionum regulam sola Ratio potest indigitare ' vel haec ipsa Ratio, si mavis , est prima nostra regula . Fido enim nostro duce ieclusa Ratione , temere homo viveret , sui ipsius , suae originis , destinatae sibi sortis nelcius, nec usum etiam rerum agnoscens quae illum circumstant, ac demum caeco persimilis in quodlibet oia fendiculum passim' incurreret, atque in labyrintho inextricabili semper errabundus
87쪽
6o Iuris Naturalis Elime ista. q. X. oviil sit QUIBUS ita postis ultro se offert prima in uni idea quam in se includit vocabulum Iuris versum seu Recti ; in latiori autem sua significatio-
ἔμε vel ne , quam omnes aliae significationes β ' quodam modo reseruntur , Ius seu Rectum nihil aliud est, quam quidquid Ratio induis bitanter agnoscit oe approbat tanquam certi fimam m compendiosam viam assequendae felicitatis .
Quae definitio ex principiis jam antea positis oritur . Sed ut quam recta sit intelligatur , haec nostra principia proprius alia aliis admoveamus , ut in eodem con. spectu posita conjunctim exhibeantur. Enimis vero Rectum id primo significat quodcumque bene dirigit vel bene dirigitur; Directio refertur ad aliquam metum , ad quem dam finem , quem Volumus assequi ; ultimus finis hominis est ejus felicitas; ac deismum unica Rationis ope potest homo felicitatem comparare , ex quibus evidenter consequens est Ius sive Rectum generati mspectatum nihil aliud esse quam quidquid Ratio approbat tanquam certissimam , &compendiosam viam assequendae felicitatis . Inde fit etiam ut Ratio diligenter exculta,& eum persectionis gradum assequuta in quo propriae sibi perspicacitatis vim omnem potest exerere , ipsa sibi suffragetur & per excellentiam dicatur Recta Ratio , utpote cum sit primum directionis principium ,& humanae felicitatis tutissima via .
88쪽
Cap. I. Pars V. uerAc ne quid' in harumce primigeniarum id earum analysi praetermittatur , non abs res erit hic adnotare , Redium Gallis diei
quod Latini dicunt jus , quae vox idem sonat ac jussum seu mandatum si) . Duplex illa Iuris & Recta nuncupatio hanc procul dubio causam habet, quod quidquid Ratio
competit provehendae nostrae felicitatis viam esse rectetim tutamque , id videatur imperando jubere'. Quoniam Vero tunc Rationis jussa dignoscuntur , cum id inquiritur quod Rectum est , hinc rectae rationis reis gulas expendentibus promiscua fuit idea Ju-νis & Recti . Uno verbo , cum Jus & Refctum natura sibi cohaereant , Latinis idea Juris , Gallis placuit idea Recti.
a J Jui a Iubendo: Iura enim VetereSIura veIussa vocabant. Festus: Iusa , Iura .
Generales vivendi Regulae quas Ratis praeciapis . De natura obligationis , primis ejus fundamentis . . in ΡRiΜioEMIAΜ igitur, nec id parvi mo virgmenti est , humanarum actionum Re- institue gulam jam compertam habemus, fidumque dae vii ducena illum novimus quo auspice semper Rςgvlδincedire homo debet , cujusque, auctoritati
λdixisque ausculiare potest omnino seeua P φῆ ρ
89쪽
bi Iuris Naturalis Elementa. rus . Sed nostram investigationem. ulterius proferamus . Saepenumero experimur falsa
esse nostra judicia de iis quae vel bona vel mala esse duximus, ex qua judiciorum nostrorum perversitate admDdum damnεs gi
gnuntur . errores . Ducqm ataque nostrum
consulamus Rationem. , ab saque o scamus quae natura sit eorum quae vere vel bona vel mala sunt . Sic enim ver . nobis filici tas innotescet , tum via quae nobis ad q in assequendam ineunda est.
I. Racu BONA Vel Μala , si goneratim specten-LA . Ehur , eorum . certa est atque immutabilis Bonorum notio sed sngularia Bona vel Μala , autrumque quae talia putantur , multiplici genere con-
discri- Ι. Quapropter primum est hoc Rationis
meΠ h3- consilium , ur accurate bonorum malorumque - φ' naturam , earumque inter se disserentias emPendamus quo verum cuilibet rei pretium
Id Rutem non est ita judicatu dissicile .
Etenim I vel tantillum quotidianam experientiam nostram attendamus , intelligemus I. alia esse bona mentis , alia corporis , quoniam homo mente constat. & corpore . Bona mentis ex solis noseris cogitationibus artum δαίων o corpori Vero bona prove
niunt ex vinus extra umi positis sens qua nostros incienti in . Itaque inera fiant haec bona montis . quoti , V. g. Propter eram.
90쪽
Pars I. Cap. VI. 63 pertam aliquam magni momenti veritatem jucunde assicimur, vel si quando nobis ipsi suffragamur ossicio nostro perfuncti mera
sunt autem mala mentiS , quoties , eXem
pli causa, Geometra ringitur non comperinta quaestionis alicujus i alutione , aut ii quis male sibi conscius mentis anxietate IO queatur. Quod ad Bona vel Mala corporis spectat , nemo ne icit in quo illa posita sint: Hi ne valetudo, robur, Venustas 'illinc morbi, imbecillitas, dolor, &C. Perin magni autem hominum interest duplex illud attendere bonorum malorumque genus quae ad mentem eorpusque pertinent ' homo enim quoniam mente constat & corpore , ejus tum perfectio , tum felicitas , ex sana pendent utriusque partis condi
a. Quod prima fronte bonum sese exhibuerat frequenter advertimus malum re eis
ra esse, maximum vero bonum saepe delitesce re in eo quod speelam habet mali . Distinguenda sunt ergo quae vere bona Vel mala sunt ab iis quae falsam boni malive speciem habent; seu, quod idem est , bonum aliquando est mere bouum , & malum aliquando mere malum. Alias boni malique confusio ea est, ut statim non intellig*tuit utra pars alteri praestet, bonum isto, vel
3. Tertium discrimen est quod bona mala que alia sint aliis diuturniora, in quo multipleκ est bonorum malorumque indo. tis. Alia enim firma sunt atque minast ἐ