Anicii Manlii Severini Boetii Consolationis philosophiae libri quinque

111쪽

Qua sibi cum velox mens induit, Terras perosa despicit, Aeris immensi superat globum, Nubesque post tergum Videt.

Quique agili motu calet aetheris, Transcendit ignis verticem, Donec in astriferas surgat domos, Phoeboque conjungat Vias, Aut comitetur iter gelidi senis, miles corusci sideris, Vel quocumque micans nox pingitur,

Recurrat astri circulum,

Atqui ubi jam exhausti fuerit satis,

Polum relinquit eXtimum, Dorsaque velocis premat aetheris Compos verendi luminis. Heic regum sceptrum dominus tenet, Orbisque habenas temperat, Et volucrem currum stabilis regit,

Rerum coruscus arbiter. Huc te si reducem reserat Via, Quam nunc requiris immemor,

Haec dices, memini, patria est mihi, Hinc ortus, heic sistam gradum. Quod si terrarum placeat tibi Noctem relictam visere; vos miseri torvos populi timent, Cernes tyrannos exsules.

112쪽

Tum ego, papae, inquam, ut magna promittis nec dubito quin possis essicere tu modo quem eXcitaveris,ne moreris. primum igitur, inquit, bonis semper adesse potentiam, malos cunctis viribus esse desertos, agnoscas licebit: quorum quidem alterum demonstratur ex altero nam cum bonum, malumque contraria sint,

si bonum potens esse constiterit, liquet imbecillitas mali: at si fragilitas clarescat mali boni firmitas nota est sed uti nostrae sententiae fides

abundantior sit, alterutro calle procedam, nunc hinc, nunc inde proposita confirmans duo sunt, quibus omnis humanorum actuum constat effectus voluntas scilicet, ac potestas quorum

si alterutrum desit, nihil est quod explicari queat deficiente etenim volimtate, ne aggreditur

quidem quisque quod non vuli: at si potestas

absit, votivitas frustra sit quo fit ut si quem videas adipisci velle, quod minime adipiscatur, huic obtinendi quod volaterit, defuisse valentiam dubitare non posas perspicuum est,inquam, nec ullo modo negari potest quem vero esse-cish quod voluerit, videas, num etiam potuis edubitabis 8 minime quod vero quisque potest, in eo validus quod vero non potest, in hoc imbecillis es censendus est fateor, inquam meministine igitur, inquit, superioribus rationibus essse collectum, intentionem omnem

113쪽

voluntatis humanae, quae diversis studiis inbtur, ad beatitudinem festinares memini, in quam id quoque esse demonstratum num recordaris beatitudinem ipsum esse bonum, eoque modo cum beatitudo petitur, ab omnibus desiderari bonum minime, inquam, recordor, quo niam id memoriae fixum teneo omnes igitur homines boni pariter,ac mali, indiseret intenti. one ad bonum pervenire nituntur ita, inquam, consequens est sed certum est, adeptione bo. ni bonos fieri certum adipiscuntur igitur boni, quod appetunt sic videtur mali vero si a.dipiscerentur, quod appetunt bonum, mali eo non possent ita est cum igitur utrique bonum petant, sed hi quidem adipiscantur, illi vero mi. nime non dubium est, bonos quidem potentes esse, qui vero mali sunt, imbecilles quisquis,

inquam, dubitat, nec rerum naturam, nec consequentiam potest considerare rationum rur- sus inquit si duo sint, de quibus idcin secundum naturam propostum sit, eorumque unus naturali ossicio idipsum agat, atque perficiat; alter vero naturale illud o cium minime adminis rare queat, alio vero modo, quam naturae convenit, non quidem impleat propositum smum, sed imitetur implentem quemnam horum valentiorem esse decernisZetsi conjecto,inquam,

quid velis, planius tamen audire desidero am-

114쪽

bulandi, inquit, motum secundum naturam es se hominibus, num negabis minime, inquam. ejusque rei pedum ossicium esse naturale num dubitas ne hoc quidem, inquam si quis igitur pedibus incedere valens ambulet, aliusque, cui hoc naturale pedum desit ossicium, manibus nitens, ambulare conetur, quis horum jure valentior existimari potest conteXe, inquam, cetera:

nam quin naturalis ossici potens, eo, qui idem nequeat, valentior sit, nullus ambigit sed summum, inquit, bonum, quod aeque malis bonis que propositum, boni quidem naturali ossicio virtutum petunt mali vero variam per cupiditatem, quod adipiscendi boni naturale ossicium

non est, idem ipsum conantur adipisci an tu aliter existima. minime, inquam,nam etiam,quod est consequens, patet eX his enim quae conces seram, bonos quidem potenteis, malos vero esse necesse est imbecilleis recte, inquit, praecurris,

idque, uti medici sperare solent, indicium est

erectae jam resistentisque naturae sed quoniam te ad intelligendum promtissimum es e conspicio, crebras coacervabo rationes vide enim quanta vitiosortim hominum pateat infirmitas,

qui ne ad hoc quidem pervenire queunt, ad

quod eos naturalis ducit, ac pene compellit intentio et quid si hoc tam magno ac pene i Victo praeeuntis naturae desererentur aurilia t

115쪽

considera vero quanta sceleratos hornaries liabe. at impotentia neque enim levia, aut ludicra praemia petunt, quae consequi atque obtinere non possunt sed circa ipsam rerum summam, verticemque deficiunt, nec in eo miseris contingit effectus, quod solum dies, noctesque moliuntur in qua re bonorum Vires eminent.

cut enim eum qui pedibus incedens, ad eum locum usque pervenire potuisset, quo nihil ulterius pervium jaceret inces ut ambulandi potentissimum esse censeres ita eum, qui expeten dorum finem, quo nihil ultra est, apprehendit, potentissimum necesse est judices ex quo fit, quod huic objacet, ut iidem scelesti, iidem vi

ribus omnibus videantur esse deserti cur enim reli Et a virtute vitia sectantur inscitiane bonorum sed quid enervatius ignorantiae caecitate an sectanda noverunt sed transversos eos

libido praecipitat, sic quoque intemperantia fragiles, qui obluctari vitia nequeunt an scientes, volentesque bonum deserunt, ad vitia deflectuntur P sed hoc modo non solum potenteis es e, sed omnino es desinunt nam qui communem omnium, quae sunt, finem relinquunt, pariter

quoque esse desistunt quod quidem cuipiam

mirum forte videatur, ut malos, qui plures hominum sunt, eosdem non esse dicamus sed ita sese res habet nam qui mali sunt, eos malos

116쪽

esse non abnuo: Ed eosdem elle, pure atque simpliciter nego. nam uti cadaver hominem mortuum dixeris, simpliciter vero hominem a pellare non possis ita vitioses, malos quidem esse concesserim, sed esta absolute nequeam comfiteri est enim, quod ordinem retinet, servat. que naturam quod vero ab hac deficit, es e e. tiam, quod in sua natura situm est, derelinquit. sed possunt, inquies, mali nec ego quidem negaverim; sed haec eorum potentia non a viribus sed ab imbecillitate descendit postini enim mala, quae minime valerent, si in bonorum T cientia manere potuissent. quae possibilitas eos evidentius nihil pose, demonsi rati nam si, uti paullo ante collegimus, malum nihil es , clim mala tantummodo possint, nihil pos improbos liquet. perspicuum est atque ut intelligas, quaenam sit hujus potentiae vis, summo bono nihil potentius paullo ante definivimus ita est, inquam. sed idem, inquit, facere malum nequit minime est igitur, inquit, aliquis, qui omnia pose homines putet nisi qui insaniat, nemo atqui iidem possunt mala utinam quidem, inquam,

non possent cum igitur, bonorum tantummodo potens, possit onmia non ero queant omnia

potentes etiam malorum eosdem, qui mala possunt, miniis posh manifes um es . huc accedit, quod omnem potentiam inter eXpetenda

117쪽

numerandam, omniaque expetenda referri ad bonum, velut ad quoddam naturae suae cacumen, ostendimus sed patrandi sceleris pos sibilitas referri ad bonum non potest expetenda igitur non est atqui omnis potentia XI Otenda est liquet igitur malorum possibilitatem non esse potentiam e quibus omnibus bonorum quidem potentia, malorum vero minime dubitabilis apparet infirmitas veramque illam Platonis esse sententiam liquet, solos, quod desiderent, sacere posse sapientes improbos vero exercere quidem quod libeat, quod vero desiderent, explere non posse faciunt enim quaelibet, dum per ea, quibus delectantur, id bonum, quod desiderant, se adepturos putant; sed mini. me adipiscuntur, quoniam ad beatitudinem proebra non veniunt. Quos vides sedere celsos Soli culmine reges,

Purpura claros nitente, Septos tristibus armis, Ore torvo comminantes,

Rabie cordis anhelos; Detrahat si quis superbis

Vani tegmina cultus, Jam videbit intus arctas Dominos serre catenata

118쪽

Hine enim libido versat

Avidis corda venenis, Hinc flagellat ira mentem Fluctus turbida tollens, Moeror aut captos fatigat, Aut spes lubrica torquet.

Ergo, cum caput tot unum Cernas ferre tyrannos,

Non facit, quod optat, ipse Dominis pressus iniquis. Videsne igitur quanto in coeno probra vol-Vantur, qua probitas luce resplendeat 8 in quo perspicuum est, numquam bonis praemia, numquam sua sceleribus deesse supplicia rerum eta enim quae geruntur, illud propter quod unaquaeque res geritur, ejusdem rei praemium ess

se non injuria videri potest uti currenti in sta dio, propter quam curritur, jacet praemium co rona sed beatitudinem esse idem ipsum bonum, propter quod omnia geruntur, ostendimus est igitur humanis actibus ipsum bonum, veluti l praemium commune propositum atque hoc a bonis non potest separari neque enim bonus ul-

trajure vocabitur,qui careat bono; quare probos mores sua praemia non relinquunt quantum libet igitur saeviant mali, sapienti tamen corona non decidet, non arescet neque enim probis

119쪽

animis proprium decus, aliena decerpit improbitas quod si extrinsecus accepto laetaretur, poterat hoc vel alius quispiam,vel ipse etiam,qui contulisset, auferre sed quoniam id sua cuique probitas consert, tum suo praemio carebit, climprobus esse desierit postremo clam omne praemium iccirco appetatur, quoniam bonum esse creditur, quis boni compotem, praemii judicet expertem Dat cujus praemii Z omnium pulcerr, mi maximique memento etenim corollarii illius, quod paullo ante praecipuum dedi, ac sic collige cum ipsum bonum beatitudo sit, bonos omnes eo ipso quod boni sint, fieri beatos liquet. sed qui beati sunt, deos es e convenit est igitur praemium bonorum, quod nullus deterat dies, nullius minuat potestas, nullius suscet improbitas, deos fieri quae clim ita sint, de malorum quoque inseparabili poena dubitare sapiens nequeat nam cum bonum malumque, item

poenae atque praemium adversa fronte dissideant, quae in boni praemio videmus accidere, eadem necen est in mali poena contraria parte respondeant sicut igitur probis probitas ipsa fit praemium ita improbis nequitia supplicium est. jam vero quisquis assicitur poena, malo se assec. tum esse non dubitat si igitur sese ipsi aestima iri velint, possuntne sibi supplicii expertes videri, quos omnium malorum Xtrema nequi-

120쪽

tia non assicit modo, verum etiam vehemeriter inficies vide autem ex adversa parte bonorum,

quae improbos poena comitetur omne namque, quod sit, unum esse, ipsumque unum bonum esse paullo ante didicisti cui consequens est, ut omne quod sit, id etiam bonum esse videatur hoc igitur modo quidquid a bono deficit, esse desistit quo fit, ut mali desinant esse quod fuerant sed fuisse homines, adhuc ipsa humani corporis reliqua species ostentat; quare

versi in malitiam, humanam quoque amisere naturam sed climi lira homines quemque provehere sola probitas possit, necesse est, ut quos ab humana conditione dejecit, infra homines meritum detrudat improbitas evenit igitur, ut quem transformatum vitiis videas, hominem aestimare non possis avaritia servet alienarum opum violentus ereptor Lipi similem dixeris ferox atque inquies linguam litigiis exercet cani comparabis insidiator occultis surripuisse fraudibus

gaudet vulpeculis exaequetur irae intemperans fremis leonis animum gestare credatur. pavidus ac fugax non metuenda formidat cedivis similis habeatur segnis, ac stupidus torpet Zasinum vivit levis atque inconstans studia permutat nihil ab avibus differt foedis immundisque libidinibus immergitur sordidae suis voluptate detinetur ita fit, ut qui probitate de-