장음표시 사용
181쪽
aitcndi panes ductum medium 1 cmediametri, I 2, 11
Plii libro . c. texta L. dicentis, io, quod Velocius moue-Lr,in aequali tempore transiro malui ct in minori C quate,& in inlauri pius.
Citca titulum quaestionis, quam
in duos partimur articulos,adnotandum est, quod cum duae sint viae cognosccndi rem aliqZZm, quaS in DTOIO-go iutus adnotauit Aristotcles. Prima quoad nos pete ctam, quod est noi se, quia est detri, Eociasse hoc, ut videntes ridere hominem, cogno imus esse risibilem. Et secunda ordine naturae per cauxam, quod est cogno repropter quod in quo proprie cynsistit ratio scien-
cula plius tractata est ab Aristotele , tum quod cogn1ti et i stra incipit a sensu per illam, Q aetatione 1equenti scrutab:muo utata, quae est Per ea lain. Et quoidam tempus ut Itb A.ci: ce damus )-rne mara me tars, illud est , quod nobis elas velocitatem osten-- - e dic Est ei gbsensus quaestionis. Utrum quod noc mohs emi vps id vetes altero,ct quaPrv rnoe m iacam tur velo alas,attendatur penes proporrionem spat;), qa
etu subie i motus unifotmis est, cuius omnes parieb ZZQua inter se velocitate movemur, vi est videre 1n cont1-nuo recte moto per planum . Si enim pedalem lapadem trahas super planitiem, omnes elui par res movemur aequaliter. Difformis vero mota S q aci Lubrue iam, est, quo non omnes partes mobilis mouetur aequati erQui duplex est: uniformiter difformis & distormiter digormis. Vniformiter ergo difformis est motas Labiecti, ita difformiter moti, ut cuiuscunque Portio Tricli neae secundum talem extensionem punctum medium ea proportione exceditur ab e Atremo intentiss1mo ta- portiunculae, qua cxcedit alterum eius exta rum emississimum. Qui quidem inter motus localeS Iolum c arue sit circulariter motis, &iIlis omnio as 2 vr apparct inmola frumentaria. Cuius centrum Inclia Ilione immobile statet si motus cisset perfecte circu1arIS. S LI
Onerficies conca eta moueatur Tl. c. ccue a vero ut 8
minime quadrat haec de Irii io: Ra Petrictu medili grosis Viri est in termino secundi cubit u duplo piusdistat
acciri duo, quam Punctum terminans Primu cuhmam sectethhen n6 mouetur velociu3mria in tesquiquint quo illa osis uterminans prime cubita mouetur Vt. s .& ter minas udsi,mouetur vl. 6. Posset usustineri ureatio de nitio,ioque do dedistitias a pucto, qo fingeretur immotu,ut si subcocauo cogitatione adiicias alia quatuor cubita uniformia usque ad n 6 gradu. Sed firmeto nihil opus est, ubi altera sufficit definitio. i Motus difformi res difformis quo ad subject est motus subiecti, ita di formiter moti,ut non cuiuscunque portionis secudum Talem extentionem punctum medium aequaliter excedit,& exceditur Vt si quadrupedale ira inuna hora alte
&c . Na pu fictum medium talis pedalitatis neque excedramlae tremu, neque ex diear ab altetro. Et licet det hac specie motu3 alterationis ni est ad praesens negotia subi linos in hoc exemplum idcirco , v motus locaris
haud quaq esse potest difformiter difformis quo ad sabiectum. a'niam rectu S quidem nequit ullo modo dita formastomnes enim partes continui Teaalirer moue turetcircularis vero, et nil est vaniormiter diamrm2s.
Eadem locum habet di isto respecta tempori; . Motus igitur , v niformis quo ad tempus , est ille: quo retem mobile aecuis portionibus temporis et equos illaum pertransit Iot itudines spatij, ut in regulatissimo motu coelorum perspectsi est. Spatii videlicet: veri vel imagin xij ,ut secundu obilosophos mouet primu mobiles per Quod petitat no extare Iocu. Motus vero difformis qcio ad te pus est ille: quo partibus aequalibus temporis in equar a pertrante utor spatia:vel in xcvalibus et aequali Et est: vri superior, et uniformiter difformis, Vel ci1normiter difformis. Motus uniformiter distormas quoad tempus,est motus ita difformis: ut si diuidatur secutiam tempus(scilicet, secundum prius:& posterius cmulque Partis punctum medium illa proportione. exc-Qucriam
mistissimu extrem uillies partire qua excedit ura Intetusissimo Hagc motus species proprie accidit narura1ILeTmoticin proiectis. Vbi enim moles ah alto cadit per medium uniforme et velocias mouetur in fiae . lia mi PriUGPio. Proiecto Tu vero motus: remissior en m nrae,
Quam in principio: atque adeo primus Iniforma S cum formiter intencitur secandus vero misimItCr ci,a rmiter remittitur. Motus vero citfformiteae di o m liq-: adtempus:est motus taliter difformi . ut fidialaatur ieeandum tepas non cuiuscunque partis medium ea Pro P x ione excedit vim extremuet quo exceditur ab ZIIo ut si res alsqua moueretur per hora et ut per Partem uniformiter moueretur tui. I.&Per aliam: vet. 3 -&c. Vt eli egperiri in motibus progressivi sani alium Quae quidem species motus crebro accidit Auratione corporum animalia: &potost sorsan cotino in motu augmenti:& decrementi. De quibus primo dogeneratione habendus est sermo: hie vero minimet.
His ergo praemissis distinc ro
nibus et ad quaestio11em respondetur conriasionibuet duabus et una in hoc primo arti alIr de motu recto: allega in altero et de circulari . Prima velocitas motus localis recti attenditur petnes qQ ut itatem lineae delariotae. Ita, quod si da o mobilia vetto
182쪽
innet Cetriferantur, qtia: uerae portio inter lineas eodem impore Dasit .. talis erit Vroportio liuer
ut ad iudiciam velocitatis penes er et 'si non
in necessarius ustis proportionalitatis. Nam etsi consi- clarentur dux proportiones sicilicet inter spatia, 'inter
velocitates. sint ramen aequales,. ideo reputantur eadem. Aristote quidem ira textu cira Colib. S.t x. E i. ni Muil meminit proportioriis: sed tantum di it, P velocius in aequali tempore transit maius di& in minori , se Quaela: ct in minori,maius. Inde tamen mala este colli Zitur, Talem ellet proportionem velocitatum, qualis est longita dinum pertra antarum,
Igitur ad primum principale argu
mentum distinguitur, quod talia mobilia eodem tetm- Fore aequalia i patia confecerint: nempe secunaum set Tota, verum est, ut argumeto persuastarn fit. Negatur tamen, secundum idem punctum respective in utroq: desimatum, aequales describatur lineae et S penes hoc detbet attendi velocitas motus. Quare conceditu argu
medium longiorem lineam describit, quam Pantau medium ipsius a. Idem est deplicto anteriori utriusq;. ideque de posterior sed propter dignitate iudiciamiami
- aur penes medium. Sut qui dicant,ne Utrum transire to-ram longituetinem aulae, licet secundum Iuperficiem posteriorem tangant term mam a quo', Sc securidam ante- Tiorem contingant icirminum ad quetin. Nares, ut perfrasirent totam lineam deberetis Gaur; idem panctum mobilis tangeret punctum tetrmini a quo,& punctam termiri ad quum l. At non eli curs conrna uni hominum sensu dissentiamus Consentiunt Enim omnets,cum quis calcaribus d tergo pr imu m tangit parietem, O pectore pbst- modum arcingit e regione oppositum, perambulas e totum interuallu. Quare satius est simpliciter concedere, Q, illa mobilia trant eunt id om spatium : sed quia id non praestat secundu idem punctia. non aequa mouetur agili rate. i Adsecundum principale argumentum concedi - 1ur, illa,cuorum alteru cadit ab alto par arcu, & altera per chordam in aequalia spatia peragere. Ret fert enim nihil linea longiore, qui eode lepore transitur, arcuale
esse, an rectam,&ideo illa mobilia inaequaliter mouen-1ur Netcsetcuitur, aequaliter descendiar,ergo aequaliter Inouentur. Nam Velocitas descensaS non attenditur petres descriptam linea ,sicuti velocitas motus, sed penes
Argm quo G Vnum hic tame superest argumentum, quod male somulti Tor- Chistas contorquet. Si enim aiunt Petrus&Paulus Q Euentur. Oer duas partes lineas incipiat moueri, quas sunt una
hora pariter em ensuri: initanti autem ter g inatiuo horae, ouo duncium Anterius pedis debet respondere puncto intrinseco terminatiuo lineae, Petrus designat eue per Urimuno esset, Paulo seruato tunc Petrus re Paulus per totami oram di 2liter mouentur: Dpm una qualibet parte horae secundum tum progressum aequales portiones lituo Ermetiantur Di in prima meareta te n orae. Qimas medictares linearum,& in tertia qaar A ,2Cret Vas si artas, re ita detinceps & Tametri in tota nora noriret alunt idem spatium: Omprimo instanti, quo Pau-2 se et in termino. Petras non est surris es, si iero in c
non est , nunquam fiat hi diremtao S et cons u ns risi
quam pertranseat et tota limam. Ne Par totum 'Eugiam est quo quis potait argumenta in decliuare, netes docatam Nam ciam tus dilibr. di putatum esse, per primum non e cenet a m Necat quin isse in trusit primum non et vitam alis Sta inter admitrent Casum, mirabiles versantur resipontiones. AIiqiai enim mocedunt ambos hominas aenaaditer moueri tota hora. tr- et non equalia Spatria pertransiterint, sed satis in alno quod Petrus tantundem transi i ai re sitaret in instandi Terminatiuo motus Est tam . hoc ridiculum . quo matri si Petrus aliquid non transiti et illius lineae id tin uilibet Punctum terminatiuum i lod autem est i lacliti Uiltae Sadfletiam lineo nota, facit maius, neque est eransibile petier quare intes igio disson es iqia Anetu et q. P.i re n lineae est et Drtransitura , qui ncola linea cari Ugorem hi tactrit pertransitu Et confiimat iar quia Patalus, superstes illo instant et,quoprimo rei non est Petria A nihil transit, nequet mori etiar: Orgo Pa .lus non plus tra sit ua Petrus: a s adeo mira I Obstat. liene iunc Perru,quo A inusta tandem tren Ierie quanta PauluS.Cscedi or Crgo equaliter ambo mouexi per totam Nora: sed negatur in tota hora Petrum non traga uiget rantam lineam et quantam Paulum Et negatur consequeri ia. Petrus neqala fuit neque est intermino a d que: ergo Hora Peregii rota litae a. Nam satis est d, attigurit usque ad terminum ad oti dimper primam non e i; et to P pia accum Eclinea no faciunt maius quam lineam.
In articulo secundo subditur con a. Comi
elutio secunda . VHocitas motus localis uniformiter dis formis. i. circularis squi locus est v niformiter difformis attenditur pretes punctam velocissimc motum, para penes purium superficiei conuetrae. CG clusis est He tisbetri quam metrito Philosophi recipiunt:&l ac potis simum ratione fulciear Linea det seripea dperipheria cieculi de cribitur a toto circulari et pore, ergo rata amoucitur corpus euanta est illa linea. Consequentia nota est,qm in alias dimensionibas tam longa est res, quam
Iongissi etia eius pars, ct in motu recto rorum res motaetrur quantu attingit pars longissi: Da versus termina ad quem,ergo penes illam linetam debet aliundi velocitas motus. Secundo aci ifirmarguitur: si nonattrn detretcur penis illud punctum deberet existimari, ut alij volunt, penes punctum medium semidiametrid centro no moto usque ad circunferentia ut si punctum circunferen
diam punctum. Hoc tamcn primum omnium virlicinnequit in spheris ccicauis et ratessant coelestes , quoniaso stipra dictum est viai formitas nE caetenditur utque ad non gradum. Se et si detur(v g. rora intus CZ a, quae habeat grossitiem quadri cubitam, cuius super ricies co-Caua moueatur ur .ct conet Q XI vi. S. necesse et set tunc dicere, si rota mo Ctur ur. s. Vetur Punctum med am
Nam dicetre Prota mouetur vl. s. ac si esset id ida usu: ad centrum: ridiculum effer Primum et Quia cum nullus sit verus gradus citra. . nullatenus. q. Est medium veri motus Et preterear quoniam n ad hac concauitas fierete maior:ut non 'etret. et ni 1 gro si ies Dicabita et ccerarcuae est a. s. v iae ad. X, eadem ratione dicendiam essete
L Quod tamen punctum non est in rota. Id si meta
183쪽
larditatem, nempe ex duabus rotis eiusdem ambitus' magnitudinis circunferentiae quae quidem viri tam et circunferentiae aequaliter mouerenturi, illa quae versas centrum grossior esset, tardius moueretur. Etem qum
verbi gratia) duos tantum haberet palmos latitudinis
, s. v ad 3. mouere(ur vi. q. quae tamenhaberet. q. scilicer. a.a.vsque ad. 8. mouermur duntaxat ut . s. Adde. v si illa quae moueretur vl. 6.conLInuo dum circui Rriter mouetur simul rarefieret versu S centram, cotinuo rardius moueretur circulariter. Nam cum latitudo cresceret Versus non gradum, punctum medium etiam feret 'opinquius non gradui. Et si alia grossior simul
condensaret partes internas versus circunferentiam, intenderet velocitatem. Nam punctum medium fi creddistantius a non gladu. Consequetns autem hoc absurdum est, supponimus enim circunferentias aequales e se,&aequali velocitate circunferri. At prim urn certe a
Sumentum satis est, quo conclusio persuadeatur: quaret nihil opus plures huc ineptias congeri. Ex hac Eoraclusione sequitur primo, quod ubi sphaera , quae mota tur, fuerit perfecta versus omne punctum , ad motam globi, quales sunt orbes coelestes,velocitas non est attet decida Penes quodcunque punctu superficiei conuexe, sed Penes medici aequidistans a polis,ut velocitas primi mobilis, nes hiarem aequinoctialem, quae cosideraturi, superficie conuexa. Nam illa est maxima linea quae det iuriiatur motu illius orbis.Sequitur secundo, quod (ve de descensu dictum est non penes idem attenuitar velocita; circulationis,& velocitas motus, quae sit per circulum. Velocitas enim circulationis attenditur penes magnitudinem angulorum, qui describitur circa centrum id quod questione praecedenti oculari figura mostratum ei L. Quare omnia puncta rotae tonseris. quae cosiderentur in linea semidiametri a centro ad circunferentiam, aequaliter circueunt, nam eo de Lempore cornplent omnia suos circulo silicet non faciant aequales circulos, & ideo inseqaaliter moueantur: quia inaequales Iineas describant, ide usu venit coelestibus orbibus: omnes enim planetae aequaliter circueunt , Praeter Pariau illud spatium, quo unusquisq; proprio motu retro uertitur. Nam eodem die omnes complet suos circulos a Amotum primi mobilis: tametsi longe inaequales, & ideo quanto orbis est inretrior, tanto motu diurno morosius fertur. Eadem ratione in eadem sphaera omnia pancta circueum aequaliter , licet quanto sunt Propinquiora
Ad tertium igitur principale argu
mentum negatiar eanaem esse rationem motus localis
uniformiter difformis , quo ad subiectum , quae est qualitatis . Cum enim qualitates contrarie simul insincia eodem subiecto, necisse est , ut ubi est remissior calor,ibi sit frigiditas intentior . Et ideo si pedale subiectum a non gradu usq; ad S. calidam, diceretur rotum calidam,ut 8.eadem ratione esset frigidum vi. S. si quidem vice versa esiet etiam frigidum a non gradu usque ad. 8. unde tardit,Vt idem simul subiectum contrari j siri
summo qualitatibus denominaretur. QUO Circa Penes punctum meritam debet illud accidens eitimari, taliter ut dicatur calidiam vi. .&vt. . frigidum: uti primo det generarione dicturiririnus. At vero motus Iocales Cori-trarii non sunt tu eodem Labiecto : & ideo sicut tantum est corpus, quantu S est i e S, ita et anta est elus velocitas quanta maximam in ta hQmpore describit lineam.
Eodem modo censenda ei vcio. has motus illius, quod moueretur super aliquem circulum. Vt si aliquis homo.graderetur super arcum, aint super maximum globum velocitas illius motus non deberet censeri penes linea.
quam describit pedibus: sed penesillam quam deseribit capite: ut quae longissime distat a centro. Motum acitem super terram quan uis physice sit spherica,non iudicam us,nisit aquam motum rectum : quonia globositas non est perceptibilis, nisi in distantia maxima. Eodem modo si baculum manu in orbem circunduxeris, velo. citas illius motus attenditur penes lineam descripta ab extremo baculi plurimum a manu distante. Pergut hiet ridicule ineptire , qui argumentatur de rota infinita,
aut de linea infinita versus orietem,hic terminara, quae versus extremum infinitum moueretur in circulu. Tucenim non posset iudicari velocitas motus penes punctu velocissime motum. Quoniam nullum est illic pactum terminans rotam: aut lineam , quod fit citissime motu. Isti, inquam non vident demonstratIonem Arist.Itbr I. te Xt.s 8.&infra, quam explicuimus. q. 3. videlicet infinitum,versias talem extrema, esse immobile Et sunt stidem nugae, quae de linea gyrativa confingunt incolumna, cetius prima pars proportionalis, gyrans primammet dietatem,moueatur vl. I. & secunda gyrans tertiam quartam moueasur ut duo,& ita crescendo, no dabitu punctum velocissime motum.Eodem enim lib. q. q. aduertus istos commonstrauimus nullatenus talem linea
esse separabilem per ullam potentiam, sicut non est pocsibile, continuum diuidi in omnem suam partem. Breuiter,illic ostendimus, non esse possibilem motum infinitum. Sed alia via posset aliquando apparentius fieri argumentum Etenim si tempore circulationis rotae cere: simul eadem rarefieret,iunc non fieret perfecta circulatio: quoniam nullum punctum circunferentiae redire
ad idem punctum loci: unde suerat digressum: sed ad aliud superius,scilicet, distatius a centro:& per coseque Aquilum puctum faceret perfectu circulum sed ad modiaconuol uti colubri. iactare no videtur, velocitas illic attenderetur,sicut in motu circulari. Respondetur, tranihil referre, sed attendenda esse velocitatem penes linea quacunque punctu illud a centro remotis simum descripterit. Et ideo si aequalibus partib us teporis raret factionis integros circulos rota perageret, tuc semper velocius, & velocius moueretur, quoniam maiores tamaiores fieret circuli. Quocirca motus ille utroq; modo esset informiter difformis, scilicet, &quo ad Lepus, Sc quo ad subm.Et si pari modo codensaretur, remittemretur pariter velocitas.sMotus uniformiter difformigqui ad tempus eodem ferme modo regulatur, quo motus uniformis Repe si duo mobilia aequales lineas emetiantur in eodem tempore, quanuis unum uniformiter
moueatur,&aliud quomodoctaque difformiter. s. quod in prima quarta horae describat pedale , & in secunda duo pedalia,&c.dummodo in tota hora, tot iuste pedalitates conficiat, quot aliud mobile quod per totam uniformiter mouetur,aequaliter movebuntur. Sed unu est hic dubiam. Vtrum velocitas mobilis uniformiter ditasormiter moti sit denominanda a gradu velocissimo, vi si graue decidat in una hora velocitate a non Arad 3sq; ad. 8.dicedus sit moueri ut 8. Et videtur pars affirmativa vera sane quia lege videtur sequi motas uniformiter difformis quoad subm. Respodetur nihilominus velocitatem motus uniformiter difformis quo ad tempus aestimari penes gradum mediam , ae ab eo denominari r neque esse pare ronem illi: qa est uniformiter di, formis quo ad subm. Nam ratio illic erat,quod lineam, quam describit punctum velocissime motum tota mObuet Infinitum
184쪽
Demotuve iocissimo&tardissimo.
Curia q AmpuT eriam illud. Attamen id, quo uniformitermai ori ni Cmouetur Quoad tempus,non tantus ht1iam pertransit, quantum pertransiret si tanto tet poreti moderetur ea utrocitate, in qua est eradus
summus:vt perseest manifestum et 'ideto con; Ijcimus revendere gradui medio. Exempli gratia si a mobile v-na nora moueatur intendendo semper m otum a DO 'Tacu VI qu ad. 8 tantundem spatij transmittet, quantum v. quoci per simile spatium eodem tempore uniformiter Coia tur,vet. . hinc fit, quod ubi motus mobilium fuerit difformis,rc duce di sunt ad unitormitates(verbi gratia si a. modii te in una hora moueatur per aliquod spa-1rum taliter, vi in prima quarta hore moueatura non gradu usque ad. .& in reliquis tribus quartis a. c. usq; ad. S. b. vero in primis tribus quartis bore moueatur a non gradu v : ad. .&in ultima quarta. a . usq; ad. 81 unc ambo mouentur into taliora a no gradu vhi: ad
8.ct tamen longe mouetur inequaliter. Velocius enim mouetur. a. maiusque pertransibitspatium, quam . b. A. enim mouEtur in prima. q. velocitat et vet. t. qui est gradus medius inter. & non gradum: ct in tribus quartis eIocitate,vt.b qui est medius inter. &.8. Quocirca
si inprima petdalitate verbi gratia) transit duas podalitates, in tribus sequentibus transibit. 18 multiplicatis sex gradibus velocitatis per tres quartas teporis. Quare in tota hora transibit. Eo .pedalitates. b. vero in primis tribus quartis mouetur velocitate ut r. qui est gradus medius inter. g. ct non gradum, & ideo in quacunque. . transibit duas pedalitates. In postrema vero. anouebiturvelocitate vi. b. qui est gradus medius inter. q. &. 8. idcirco transibit in illa sex podalitates et atque
adeo in tota hora transibit. I r.Mouebitur ergo. a. VCI
cius qua.b. in proportione super quadripartiente sex-ras et qualis est oetoportio. ro. ad. o. At subpudet haec prolatare. Dubium hic tamen submoueri solitu, restat. Vtrum sit dabilis motus velocissimus: motus ve tardissimuS. Et quidem de velocissimo facile respondetur duabus conclusionibus Prima est.Motus primi mobilis est velocitas mus,qui potest este per naturam. Siquidem sui libr. g. dictum est omnium est mesura corporalium moria iam. I De spiritualibus enim(vt de actu cogitandi, ct angelorum motionibus , qui non detpendet ἀ Ioco & tempore dequet motibus corporum glorificatorum, qiata dolet Agilitatis eis competunt nullus est hic nobis sermo Secunda, si diuinam potentiam spectes, nullas est mo-cus adeo citus, qisse potest, quo no possit e: se agilior 'IHaec in propatiato est ijs, curaetorum, non esset posse ibilem motum velocitatis infinire,vt in. 3 .&. lib. dictum est. Illo nanque, si modo possibilis esset neutiquam esset posset pernicior . At citra illum. quocunque dato, cum virtus Dei siti tinnita,potest ea ni viritate citiuS quip-yiam moueri.Nam quocunque rem PDre Gaio, quo res aliqua a certo in certum punctum moueatur, POL etri. in
Parte illius temporis (quod absque fine est diuisibile
per idem Ositiam moueri. Quin, quacunque magni u-dine data Elastis orbis poterit Deus maiorem orbem desiaoer creare, qui die naturali peragat circulum murniam .QV aetatione augeri infinitum svacategorematice potest velocitas motus, Res est dilucida, veratntamen de motu tard: Simo senet quidam ita Lentienres, ut C e- cr,reti eracile in orbe coelestimiunt enim aliqua partem (verbi gratia primi mobilis aliqua tarda rate moueri: quod Qemitia iam est postquam, Aia. la et . ,
iaci nita velocitate in Liquae in diapio Propia
accidit non gradui quam alterum tardiuS motae At vero cum sic colligunt, hoc punctum tardet mota tum A
quod in duplo est propinquius polo , mouetur tardius,& quod in quadruplo est propinquius, in quadruplo mouetur Tardius:& sic in infinitum : ercto datur punctum tardissime motu, non lI nulla est colaquetiria,veriam c5traria prorsus infertur inde concluso. Eo
enim, quod infinitum procedit illa diuisio , aliouod P et se mouetur tardet,& aliud in duplo tardius, ct aliua in quadruplo, Sc. sequitur P nulla dabitur tardissim adimotur sicut no dabitur vltima pars proportionalis mo-briis verius polum. Stat ergo sententia, P de poteria absoluta,ut non datur summa velocitas motus. ira nequet summa earditas Quin vero hoc amplius dicimus de tarditate, v cu astu nuc detur puncta velocissime motum per naturam (paeta in equinoctiali) nullum tam in est actu tardissimu motum versus potam . Sed satis ac supcrde velocitare motus quo ad effectum
Qinestio quarta. v TRVM VELOCITAS
motus attendatur ex parte causae Penes Proportionem pro Portionum, quae
sunt velocitatum ad suam ipsarum resistentias.
D partem negat suam arguitur. De smouit colerius rem unam quam aliquam ira duplo,aut quavis alia proportionet, ct tamen varietas illa accidere nequit ex diuersis proportionibus diui meruit tutis an diuersas resistentias ut pote, quae absq; vlla proportione infinitu excedit uniuersas, ergo. Q od si responde
ris Detum agere agetibus particularibus iuxta eoru retrvirtute obidque penes coria facultate cossideranda taetvelocitato rostat dubitatio, v Deus se solo peculiariter potest eodem modo mouere diu'sa mobilia, inter cuius virtutem ' res illas nulla est proportio. Item intelligetia seroerioris orbis velocius moueti , quam intelligettia inferioris cuius tamen in causa non est proportio diuersa supersuas ipsarum resistentias: tum quia coel: n, resistat,tum qetia nulla intelligetia mouere altu potest Celetrius aut remissius, quam modImum Sideto nompotest haberet diuersas proportiones ag cliuersos orbe Neque ubi mobilia diuersorum ponderum mouere tu Per vacua, Doctet attendi velocitas penes proportionet Proportionam super resistentias: in nulla illic esset ressistitia, i Smoargi de magnet et , et eade cclocitare at
ticiarget Et si petiet' iaciat i apide a Pp, et soncae apI as n tri vim sua motrice, dc lapidis resiste tamasilan a d plo leuiore,super quadrilicet de plo maiorc t oportione n
185쪽
trus aliquem lapidem lactaret per certum spatium,mem dieratem lapidis,ad quem haberet duplo maiorem proportionem,eodem tempore iactaret per duplum spatiure quartam partem, per quadruplum S sic in infinitum:
consequens tamen est contra experientiam, quia non semper minor Iapis iactatur ad maius spatium. In contrarium videntur agere septem regulae Aristo. quas Postremo capite huius libri statuendas curauit.
Quatuorin Praenotare in primis in quaestio-
motu cynii nis aditu opus est quatuor esse sui ait Aristo.) conside-dorda g randa in motu scilicet id , quod mouetur , ct virtutim,e aqua & tempus in quo,&spatium ,ser quod mouetur. Porro autem virtus, idem est , quae virtus effectrigmotus: sed id, ouod mouetur est resistentia quae a virtute motrice superanda est.
Reg ββ TEst enim regula hic suppone da, quod a proporti Nee qualitatis aut minoris inequalitatis nulla fit aceto, ut lib. 2. dicere ceperamus: nempe ubi resistentia sit equa, aut maior quam virtus agentis: sed solum ubi proportio est maioris inequalitatis agentis ad pal Tam. Atque tam virtus activa: quam quae resistit, esse potest, aut interne inhaerens mobili, aut extrinsecus adactens ut dum gratie cadit, grauitas ipsa est interna vilatus. Et si quis illud expellat, est extrinseca. Item medium ipsum, pergi cadit seu aequa sit , seu aer extrinseca est resistent i a. Iumotibus itidem alterationis, & augmentationis exempla etiam sunt, sed quae non sunt praesentis negotij Praetereavirtus activa esse poterit aut spio tu is aut corporea: naturalis, aut libera: facigabilis, ct corruptibilis (vt in elementis & elementatis atque infatigabili i&incorruptibilis, ut in corporibus coelestibus. Titulas ergo questionis promiscue comprehendit bmnes species, ta
istutis, quam resistentiae. si . Atqui varietas dignoscendi eiusmodi Velocitate mo-Qβdxuer tuu tri, quatuor test modis estimari Ptimo penes pro modi d*m' portionem potentiarum motiuarum. Securict Nes protus v*loci' portionem inter resistentias.Tertio petDe SProportionexaxe inter excessus potentiarum supersuas resistetias. Quarto penes proportionem proportionum agentium supersuas ipsarum resistentias ' Exempli gratia,ut si sint. a.mouens Vt. 8.&.b.moves.
vi. . mouentia pares reste uti AS: L. I. Vtriam,mmoueat
iuxta primam regulam in duplo Velocius quam . b.propterea quod acetiuitas, v t. S. est duplo maior quam.g An furita tertiam in proportione dupla sesquitertia propterea qaod ex cenus. R. ad. I. est . . . ,ad. I. est. 8 .&imer. .&. 3.est dupla sesquitertiar an vero secundum quartam velocius moueat solum in sesquialtero: ex eo quodproportio oriuna,quae est inter.X.&. I. est sesquialtera ad quadruplam, quae est . . ad. I. ut in proportionibus expositum est. et Simili modos agens. a virtutis vi,g. moueat resistentiam Vt r.& b. eiusdem virtutiS Vt. . moueat resistentia vi. 3. Vtrum. a. iuxta secundam regulam moveat in seo qui altero velocius quam . b.ideo quod resistentia. vet. r.est in sesquialtero minor, quam Te en tia vi. 3 .an se clidum teritam in duplo velocii , propterea quod excessium . ad. 3 .est duplas ad excessum . . ad. s. an Vetro iuxtaquartam pluiqurumin duplo velocius i ddcirco quod Proportio dupla, rum .est maiorqlsam dupla ad proportioner sesquireth m, quae est . ad v. Porro autem in prima re in secuda I qua tecuis est probet bilitas: sed jescet tertia S qiad xλxeutiqu disceptatio, &taede quintaen ea me A s o Qua omino amplecteda
Respondetur ergo ad Quaestione
quatuor conclusionibus. Pr maest auersu primam re Conclusit gulam. Velocitas motus non est attendenda penes proportionem virtutis unius agenti Sad virtutem alterius Conclusio in primis patet et quia ubi resistentiae essesne sent inequales, nulla esset apparentia, solam esse expe ctandam proportionem inter virtutes motriceS. Quicenim diceret,quod si virtus vi. s. moueat resistentia vi.
I .& virtus v r. q. msistentiam vi. r. non mouetat virtus
vi. c. nisi in sesquialtero velocius squae est proportio, quam habet ad . . cum ad suam resistet iam habeat sextuplam. .vetro ad suam, non nisi duplam. Sed tamen,&ubi resistentia sit eadem, conclusio nihilo minus est notissima, alias si virtus vi. g. moueret resistentia vi. 3 .am liqua velocitate, virtus vi. r. subdupla ad . .moueret
eadem resistentiam subdupla velocitate et quod est impossibile. cum a proportione minoris inequalitatis nulla sit aci io m Qua de causa ait AristoteI.text. 3 . quodno quoties ''rundacunque aliqua virtus mouet aliquam resistentiam in error, aliquo tempore , subdupla mouebit eandem in duolo tem p re. Miror tamen quosdam schole nostrae,quia i ut regulam primam,contrariam huius coclusionis veram esse in uni aetr sum, posita constantia potentiae motiuae. pd est dicere, fixa eadem resistentia, quae sit minor utraque potentia.EXistimant enim idem esse tunc meti.ri velocitates, aut penes primam regulam, aut certe Penes quartam id quod est manifeste falsum. Nam si virtus vi. 8.moueat resistentiam vi. I.&virtusvt.f. moueat eandem resistentiam, velocitas motus prioris ad eam,
quae est posterioris, secundum primam regulam, habebit proportionem duplam, qualis et t. g. a d. g. ct secundum quartam,habebit tantum sesquialteram: qualis est octuple proportionis ad quadruplam, continet enim octupla quadruplam,&item duplam, quae est medietas qua truptae. I Secunda conclusio contra secundam regulam. Neque velocitas motus attendenda est penes proportionem resistentiarum, quae quidem conclusio eisdem penitus rationibus constat, quibus secunda. Vbi nanque diuerta sunt virtutes active, palam peccat secunda regula. Nulla enim est apparentia, quod
ubi resistentia ut et .moueatur a potentia vi. g.&resistetia vi. 3 .a,potentia vi. . non moueatur prima resistentia velocius quam secunda, nisi in sesquialtero, qualiyest proportio inter resistentias, sene cum prima moueatur a proportione tripla,& secunda,laon,nisi a sesquitertia Neque ubi virtus est eadem ,habet verum,alias si rem sistentia,vt. et .moueretur il virtute vi. .aliqua proportione sequeretur quod resistentia vi. s. quae est dupla , moueretur ab eade virtute subdupla velocitate. Quod est falsum: eo quod a proportione equalitatis non sequi
rur aetio Nequet si virtus utranqtae vinceret resistentia, certa esset regula Nam si resistentia vi. r.moueretur a virtute ut 8.& resistentia vi. ab eadem ipsa, tunc Persecundam regulam velocitas prioris motus deberet ex Cellere velocitatem posterioris quadrupla proportionet quae est inter resistentias: & tamen secundum q Artam, quae est omnium norma non excellit nisi proportionet, tripla, qualis est octurae proportionis (Quam vir L .nZ -
bet super priorem resistentiam) ad proportionem e Plam: quam habet ad posteriorem. Componitur enim octupla proportio ex tribus duplis. Conclusi S- Tertia conclusio aduersus tertiam regula, in qua P ascula est difficultatis. Velocitas motu exEarte caiast
186쪽
motus esset velocitate secudi quadruplo maior, quatis cst proportio e3cesius primae potentiae super sua resistentiam ad excessum secundae saper suam, scilicet g. ad I. cuius tamen contrarium astruit dicta regula Aristotelis quarta quae talis est. Si aliqua virtus moueat aliquam resistentiam in aliquo tempore per aliquod spatium,subdupla virtus mouebit subduplam resistentiam eodem tempore per idem spatium: ct ita deinceps diuidendo virtutem & resistentiam, Quo fit, ut virtus
vi. a. eadem velocitato moueat resistentiam vi. I. quae
virtus vi. 8 resistentiam vi. g. Et huius causa, illud est, quod utraque virtus mouet suam resistentiam a proportione dupla. Hinc manifeste colligitur quarta Conclusio, qua sta hi litur quinta regula.Velocitas motus pen S causam aretenditur penes proportionem Proportionum agetium super suas ipsorum resistentias . Quae quidem proportio vitrari de proportionibus praefati sumus) dicitur Proportionalitas geometrica. Conclusio est, quam Pau Ius Veneta Hentis berect ferme enarratores Aristotelis consentientesatarmant. Nam resi nusquam fuerit ab Aristotele sub his terminis constituta, colligi eam tamen existimat ex suis regulis septem. Primum ex quarra manifeste ut mota dicebamus eo enim, quod qua- Iis est proportio vittatis cui aspiam ad eam quam superat resistentiam , talis est medietas virtutis ad medieta rem resistentis, docet, Eadem velocitate mouere subduplam virtutem , subduplam resistentiam, qua tota mouebat totam. Nanque ait eodem tempore per idem spatium eadem mouere. Sequitur itidem eadem quarta coctasio dilucide ex septima regula Nempe, quod si duae
virtutes seorsiam moueae aliquo uno. Tempore duas resistentias,virtus composita ex ambabus vi mutibus mouebit resistentiam compositam ex ambabus resistentiis Eodem tempore per idem spatium: quod est dicere eadem velocitate. C uias profecto ratio est,quam asserit quarta conclusio.Nempe, quod talis est proportio ambarum simul virtutum ad ambasset ut resistentias, quatis est alterutrius ad suam. Loquitur Vnim de virtutibus habentibus easdem proportiones ad suas resisteotias: Equidem ait mouere easdem eodem tempore. Etenim si
Virtus vi. G.moueat sistentiam vi. .& vireus vi. 3 .resistentiam vi. r tunc virtus V t. s. quae Constat eX. 6.&. 3. mouebit resistentiam vi. s. quae constar CX. .ct. h. eadem velocitate. Quoniam omnes sunt proportiones sesquialteret. Et idem cheries in omni genereproportionis ' At vero contra istam conclusionem, S pro examinet reo ularum Aristotel. arguitur primo authoricate eius. dem Aristotel primo de coelo cap .de innnito, exist immetis vrlocitatem moliaum Atrendi penesexcellentia mouentis ad modii let Et idem videriar sentire Cottica lib. re . TO.&lib hoc. I text. 3 s. His ramen locis facile reis sponsum dedimus, Arist solam affirmare, T quanto excellentia erit maior, tanto motu S erri celerior,nihil tame loci uitur de proporrionibus,3 qualis tuerit proportio excessus ad excelsum talis sit velocitas ad velocita-Tem .Et Commen. rex. hic. 3 c. viditur leipse exponet et
ut bene agnnouit Pataus scilicet, quod Perractarum i
t IIJgetbat proportionem . Et sic ora arando inter se
superiumet reustetitian 'oportioni alterius . I ESed obtetr urgentias sic arguitur. Et si Cuarta nostra et clusio optime consonet quartae reg alae Aristotelisuria quis vero nod similiter.Est nanque prima regula, quod si aliqua virtus mouetat resistentiam io aliquo Tetm pD et per aliquod spatium , Eadem virtus eodem tetmpore mouebit subduplam resistentiam per duplum spatium , id
est, duola velocitatet- Et quidem particulariter, ubi virtus mouet rcsistentiam dupla proportione , consentiet qNar a conclusio. Etenrm si virtus vi. S. moueat resist Vriam vi. q. aliquo tempore per aliquod spatium , eadem virtus mouebitretiistentiam vi. r. itaduplo velocius , quia quadruola Proporrio quam . S. habet ad . r. est dupla ad duplam, quam habebat ad. . Et per hoc item refutatur tertio iam impugnata regula de ex cassibus . Qui si esse hie aspiciendi, solum excederet velocitas in Iesquialtero qualis est proporti- excellas, quo. 8 excedit. T ad excessium quo excedit . . At vero non sabinde sequitur
statua quarta conclusione) quod eadem virtus etodem tempore moudiat sub quadruplam resistentiam per quadruplum spatium .idest, quadrupla velocitate , sed so- Ium mouebit in triplo velocius et qualis est proportiooctuple. scilicet S. ad. I .ad diapII, puta, 8. adi c. Q a ratione colligi videtur, quod vel quinta nostra conclusi, est falla, vel prima regula Aristotelis. Respondebitur forsan , quod regula Aristotelis solum loquitur de medietate resistentiae, non tamen subinde procedit ad minores partets. Sed & contra hoc etiam nunc pugnat aperte replica Si virtus motiva, ut. 6. moueat in aliquo Lempore resistentiam vi. q. Catam virtus non mouebit
medietatem (iuxta quartam conclusionem) eodem tempore per duplum praecise spatium, qtata non mouebit solam duplo maiori vetio citarer QTD . Irta Conclusio repugnat Aristotel. Probatur antecedetns. cadet .est proportio tripla, ad quatuor vero est sesquialtera , tripla autem ad sesquialteram est maior quam dupla. Constat enim ex duabus sesquialteris, ct una se ut retrita, vs tripla quae est 1 et .ad quatuor constat ex sesquitertia, quae est. I r. ad . p.&sesquialtera ilia ae est.2. a d. ct sesquialtera quae est. c. ad quatuor ergo virtus V t sex plusquam duplo velocius mouebit resistentiam viduo quam resistentiam vi. . Quinimo est regula get-ueralis quod quandocunque virtus Cxcellit resistentiam minori proportione quam dupla,eadem virtus Labebit ad medietatem resistentiae maiorem proportionem quam duplam et & per consequens mouebit eam plasquam duplo velocius. Et econuerso quandocunque virtus exuperat resistentiam maiori proportione quam dupla excedit medietatem resistentia minori quam diapIa,ut si virtus vi. s moueat resistentiam ut, r- aliqua velocitate,Do mouebir resistentiam vi. I duplo maiori sed citra Quoniam. c.ad. I.habet proportionem sextuplam, ad. r. vero triplam, re sextupla ad triplam est minus quam dupla. Constat enim ex dupla Sctripla: quare dupla non est eius mediettas. Eodem omnino modo patescit , eandem conclusionem quartam non in uniuersum consentire cum . h. regula Aristotelisqctae venit in idem cum prima , Videlicet, ualiqua virtus moueti resistentiam in aliquo tempores per aliquod spatiam, eadem virtus mouebit subdoplam resistetiam
per idem spatium sabduplo tempore: quod pariter est
dicere dupla velocitate. Quare si qreta coclusione iustineas, ne gois verificareret
187쪽
gulam, nisi ubi virtutis ad resistentiam fuerit Iuste pro portio dupla. Tertia vero: & quinta, & sexta regulae et umeto Arist. nibit habent hic peculiaris difficultatis. I Ad hq csolutio. igitur argumenta ferme calculatores nihil aliud respo-
Neq; maior, neq; minor. Nam tune ad medietatem erit quadrupla,quae est dupla ad duplamaet certe ita nCCCXLarium est dicere. Nam in alijs proportionibus , neque si velocitas attendatur penes proportionem Proportionum,ut dicit quarta conclusio & multo minus ii alte datur penes proportione inter excellas,poliunt detentari eiusmodi regulae . Attamen ne Arist .videatur tam mancus qui in solo casu particulari constituerit regulas. EcPraeterea ut quarta nostra cci clusio sit via uersalis, interpretanda sunt dicte regulae, g nomine medietatis re Ii-atentiae intelligit illa generaliter,ad quam virtus naoet dupla proportione ad proportionem, qua habet ad tota resistentiam: ut si virtus vi. c.moueat resistentiam ut . aliqua velocitate, eade virtus mouebit subduplareristentia, idest,illa, per qua habebit proportione dupla
ad sesqui alteram dupla velocitate et reper consequens eodem tempore per duplia spatia, aut per idem spatrii, sub duplo tempore. Proportio autem dupla ad sequi alteram est maior,quam dupla, puta dupla sesquiquarta
qualis est. P. ad. . Et pari ratione eadem virtus mouet
bit tertiampartem reis stentiae(id est, illam, super quam viri us habet super totam resistentiam) velocitate triplo maiorem. Huiusmodi arte patere cuicunq; potest via dignoscendi velocitates motus.
P iM- primum igitur principale ar-
humentum scireremonium est, s loquimur de agentibus particularibus, cum quibus Deus generaliter concurrit suo ipsorum inodo. Quod si se solo moueret duo mobilia, tunc certe id non faceret secundum totarii vittatem infinitam, alias moueret infinita velocitate. Qua
ratione(vi lib.pro Timo dicturi sumus) nihil Deus aget
re Potcst secundu totam sua virtutem , sicuti agetia naturalia:alias produceret infinita , ct infinities infinita, sed adiltper intellectum ad voluntatem, iudicio suo 'arbitrio: Et ideovelocitas motus tunc attenderetur secundum hanc vel illam applicationem virtutis eius. Eo dem modo dicendum de duobus hominibus , quorum robustior lentius ac pro libito segnius mouet, no enim est tunc attendenda velocitas motu S peneS proportionem virtutum simpliciter super resistentias, feci penes Proportione virtutu, quas sit suavisq; volutate applicat. Ad id aute, quod de intelligentijs obiectu,est respo
talis est proportio veloci aris motus sal orbis ad veloritatem inferioris. Non tamen Proprie dieitur proportio virtutis suder resistentias,quoniam C li non proprie resistunt motui,sed quantum q isquam suapte natura est mobilis,lante virtutis applicata est intelligentia Quare non diceretur inepte quod maior moles maior e quodammodo resistentia. At vero reguIa Aristotelis desproportionata diuisione virtutis motivae ct resistentie
locum non habent sui ait te Riu. 3 i. in intelligentqσα coelestibus orbibus. Quonia virtutes illae sunt spiritu Ies,atque adeo indivisibiles, sed dicitur una maior qua alia: sicuti angelus superioris speciei est perfectior angelo inferiori. Quapropter intelligenria verbi gratia.
quae mouet primum mobile , non po(est orbem alium De molet
hoc non est praesentis negotij. In motu vero grauium S Qinis
pe quod tunc etiam movebuntur in tempore propter finitam virtutem: arbitror locum habere primam illam nostram conclusionem supra impugnatam. Nepe quod attendenda sit tunc Velocitas penes proportionem virtutis motiuae ad aliam virtutem motivam, eo quod illi e nulla sit resistentia. Ad. .Primm Ad secundum principale argumentum de magnete, 'um V praemi Deo, quod diximus lib. secundo Sin hoc. q. r. videlicet, quod magnes attrahit ferrum per virtutem, quam illi imprimit,respondendum est,quod illic habet quoq; verum quarta conplusio de proportione propoetionum. Nam ct si ferrum per illam qualitatem admo-
eatur magneti,motui in resistit tum medium, laetissi(nisi sit simpleil deicesus)grauitas ipsa ferri. Cuius sig-
nu est, quod si feresi sit aut nimis magnit , aut valde dimstans a magnete, non submouebitur. Quare unus magnes tanto velocius mouebit quam alius: quanta fuerit
proportio proportionum virtutum ad resistentias Ad. s. resti Ad tertiu deniq: & postrema argumentu respodetur. v non semper ubi Petrus iactauerit lapidem per aliqae spatium, medietatem iactabit duplo maiori velocitat et neq; per dupluspatium. Primum quoniam leuiori iacato plus medisi resistit: &ideo tardius moueturiana quR lapis. Deinde, se distatia,ad quam ho potest iaculari, est finita, & limitata: ct ideo vltra illam nihil poterit iactare. Fateor haec non esset adeo digna philosophorum nomine. Sed postquam Arist. hanc tetigit chorda boni cosulat lector, si huiusmodi nugis tantillum negotij & rc-
188쪽
Reuerendi Patris, Fratris Dominici Soto
QCC OuIen I S, Theologi, ordinis Praedicatorum si
per octauum Physicorum Aristoteli
Qi instione S. Vanquam Philosophi co
textus satis sit tuse per commenta explicatus,nihilo secius opera retium est nonulIas de more quaestiones adhibere per quas rei veritas patentior fiat ratque eas primum, quae de creatione mundi inter philosophos theologosque di putantur , in quibus Aristoteles bis per omnia distat a catholica professione. Sit ergo prima quaestio, tum circa prima duo capitula,ubi constituit semper fuisse motum,semperq; futurum,tum & circa septimum, octauactnonum: in quibus iudicio suo demostrat, circularem motam esse Perpetuum.
Quaestio prima. V T R V M M V N D V MLui1 in temporis initio creatum,sit articulus fidei.
Xistit enim protinus argumetum a parte negativa ex ipsa coditione fidei. Catholica em
sed perficit, quia utraq, est opus Dei: igitur quod nature Iaee impossibile demonstratur, id fides no affirmat: demostrare hic vero videtur Philosopli'
motu atq: adeo mundia, suisse semper, ut primis. Eo. ter.&fere per totu libria videre est ergo cotrartu, non est articulus fidei. Parti aute affirmativae attestatur ea tholicum Symbolum cuius una confessio est. Deum omnipotentem, cretatorem coeli & terrae, visibilium omniuctinuisibilium.
Disputationis de creatione mun
di tres dignoscuntur gradus. Primus de re. Vtrum fucrit aeternus,an vero in initio temporis coditus, idq; vias: adeo constet,ut sit confessio fidei. Secundus de necessitate. Utru fuerit necessariu fuisse ab elerno, ita ut pars haec assirmativa sit naturaliliamine dem 6strabilis. Tertius de possibilitate Virta fueritpossibile fuisse abeter no, an contra impossibile rvt sit per alterum extremum demostrabilis pars negativa. Quod si possibilet fuit extiri sie ab elemo, restabit quarto loco inquirere, quid naPot coueniret, ut in ictore fieret, qua ab Sterno. At qm fides,norma est ad qua res naturales exigetdet sunt, sub priori ficiei titulo respondebimus ad duas priores quaestiones tribus conclationabos:& de tertia casua accei Ioria adhibetbimius secunda quaestione. Sit igitur cocta fio prima Mondus tali fabricat' in initio teporis. Hecco,nstat in facio. g non natura, sed a diuina volutate Pedet, no aliter c6stabiliri potest, qua authoritate, quae irrefragabilis rest reuelaas scripturae, per quam diuina voluntas nobis innotescit, in cuius statim capite ait Mos s.In Pr ncirio creauit Deus coelum & terra. Vbi licet nomine principii alia praeterea scrutctur doctores, Dulica in, copertrisimaq; significatio est det initio tetmo oti, *g SP L ET: II mi-i . Prophetauit inquit Grego
Moses de praeterito dicens. In principio creauit, in quo notritas m udi traditur Ubi edocet Grog Io mimita propnetico per reuelationem posse ineuitabiIite cofirmari hac veritate Accedit ae illud Ioan i. Omnia peripium facta sunt, es. c. I . Clarifica me pater apud temetipsum clar1tat qua habui priusqua mudusfieret Et prouer 8. Dras possedit me in initio viarum sua ruem an-reoua quicqua faceret a principio. Poeti nihi Iominus a terea magna rationu probabilitatet Cade coclusio eiu ei dari: ut patebit inter disputanda de possibi Iitate&e5gruitate eius. GSecuda conclusio. Mud si fuisse in te oo. Concruciris initio creatu est articulus fidei,expres et creddidus recuicuq; christiano cofitedus. Patet, quia no solsi est Veritas asserta inscriptura , qua Procet res tenetur nosse, vetr si est relata intor articulos Symboli, quos totus Christianismus sigillatim profiteturivi ia citatu est. Sed co-tra. Illic im obIigamur credetre mudu e Te cretatu E deon5 aut repugnat fuisse creatu ab eterno , ut paulo post Iiquebit ergo ex vi articuli nciperstringimur crederet esse creatu cu tepore. Remo detur, ecclesia articulu hunc no costituisse de novo, quasi elicitu ex sacra scriptura.
in qua impIicitus delitetabat, sed proposuisse tanqui
in ilia expressum et quare in eooe fetet set obligat, qui per superiores authoritates expIicitus est nepe P omnia in tempore creaverit Deus S Angelos quoq; , de quibus olim dubitatu fuit propterea P in capite legis no fit illoria cretationis peculiaris mentio. Adde quod nodu, vesacet, fuisse ab elerno, mcistrabitur impossibilet, ob idq;cofessio,*fuit creatus, infert fuisset Creatu in tempore. Ex his fit coseques tertia conclusi N uila, neq; oes si- ConcIuctis mul argumentationes Arist. ouas in hoc Iibro de eterni glaret mundi c6cessit,quicquaveritatis concludiat: tanta abest ut sint pro demostrationibus habende. Quin vetro oce sunt haereticae,ut ait S Th. et .sent. q. t . qia Assiis rationes eius aliquanto plus habeant probabilitatis, qua aliorum philos5phorum commenta.
At ne orthodoxorum ecclesia Non patet
ethnicis appareat impossibilia profiteri, res odebimu, m*β- Aristysiis argumetis, veram; simul adiugemus rones possib, Iitatis cofessionis nret. Et primu non d ia quicqua cope ti habemus, an Aristia rondis suas pro demonstrationibus d uxerit.ait Cnim S. Th. I . q. s art. c. rones CluS n6 csset
demo stratiEdissimpliciter, sed scdm od ad cotradicedirantias, doce tib' incoatione m udi modis impossibilibri Et inlinuat neq; eude Ar.estimas et illas, emostrationae P io: qm primosin CC lib. Top inters blemata dialectica det v b' firmas rones rid habem' et re hoc C IV metrata
suo det nati. Deorum squi aliteris scribitur det substant a se Paratis asseruicte mutatum A Deo opificet fiat 1
189쪽
potuit,monstratur eius pransii 3 o si si leae
Ex nihilo bur. Primum omnium tuis q*' stipe erilis fit. 3 s.fuisse commune omnium clogma Ita nihilo mo GIlum autem communem sensum inde concepetruUT,
et ectebit ut in naturalibus actionibus no quod bri fieri ex quolibet, ut illic subditur textu. 3 - HAudenam homo fit ex quolibet non homine, piata e lis , v accidente, quae negative iunx non h*xod *
O sed ex hiero,vel ex medio cossiore ariecto. Hac utique ratione constituebant, principaea generationis effecontraria,puta priuatione m& formam: inde Que adeo colligebant necessarium esse subiectum , puta vitio uesiaccessive termino sabsterneretur ovae quidem per dispositionem effectricis cauta destinaretur coamareturque ad generationem huius rei, potius quam alterius:*T cuius denique potentia educee eminatum adunam sormam quam ad aliam. Q nare ex nuda materia,si daretur absque omni acciden est ciuicquam gigneretur: eo quod indifferens esset tuead omnem formam .Et subdit opiniones Saracenorum, muta nostram,ortam habuisse ex v ulgi errore, quod sen
o decipitur. Vbi enim, inquit,videt aliqua generari
ex re quam non prSuidebat,indicat aliquia fier1 ex m-Mo- vidam ex aere a sole inflammato gignitur ignis. Sic Saracenus ille dehibebat nostram fidem. Sed multo
est certius opinionem suam & talium philosophorum et plusquam vulgarem&sensualem: utpote qui de
productione totius entis iudicium petebant a seri - spenerationibus particularium rerum. Cum tamen debuissent intellecta surgere ad naturam pr1mae cau- metaphysica, considerar creat Paem non esse rem physiacam, Crim non comperat caulas parviemaribus , sed soli
et e prime cauta, qu atenus ratio eri totiuS entis,cuius
ideo contemplatio ad solum pertinet metaphysicum Concedimus ergo philosopho materiam esse in genera bilem proprie & incorruptibilem quia neri aequit ex alia cepit esse tamen ex nihilo per creationem.Vnde ares umentum illud nullum est, quod philosophi nobis ta obiicies. Omne quod fit possibile ante fuit fieri, possibilitas autem illa non est nisi i a materia ex cuius potetia educitur tama: ergo omni factions praelapponitae matexta. Negatur em prior assumpta, si de physica pota sibilitate intelligatur et satis enim est quod fuerit Deo possibile rem gignere,vel creare. De quo adhuc altera verbum adhibebimus quaestioni sequenti. G Seeunda ratio sumitur ex infinita Dei potet tia. Deu Ratio. i.
est infinite virtutis: ergo nullatenus limitatur in modo agendi,tietque ab aliqua ulla causa penitet in agendo: nam cum virtus agentis non modo substantia sed de modo agendi perpendatur virtus infinita, que eadem est,quae inimitata, a nulla alia re in agendo coartactatur: ergo quanuis ignis,exempli gratia, ct equus, ct
causae aliae particulares,eo quod tales irais limites a natura praescripti sunt, neutiquam possint j ormas producere, nisi educendo de potentia materiae, poterit inhilominus Deus totum ens sine preuio suoidicto suo nutu codere absque moturalias constrictus est et , a Calmi atus, jac si esset causa finita.Et quod Deus sit uisiuite virtuti Patet, quia est infinitae essentiae& perfectionis et utpote qui st nullo dependet, sed omnia ab ipso,tanquam a perenni sonte rerum non solum quae sunt.sed quq esse pol sunt absq. vllo termino, dicere nanque quod citiam tae essentiae& persectionis,sed non infiniti vigoris, nota est philosophi hominis,quia ex 1nfinitate & ut imitatione essient te prouenit,v t omnia sint in ipso Infinita, stilicet, duratio,scientia,potentia,&c. Quod si Deus est vi-poris infiniti cum no possit facere inlinitum(vt. 3. Phrsie latissime demonstrauimus) non potuit eandem virtutem splendictius demonstrare, qudm es modo b c a- statuis gendi infinito. Quod unobis obijcias argumetum Scoti. a.distinction. i. neque hunc modum agendi Catis patefacere infinitam potentiam Dei. Nam maxime id in-
Ratio. r. si ergo rei a ratio nostra Deu est perseens
ut quod il nemine potest recipere ut sit (hoc quippet sonat nomen Dei) atque ideo causa est uniuersalis omnia
entium, & cuiusque rationis entis: utpote qui eminenter omnia continet, quinimo qui emilienter est omnia
hoc enim est esse infinitum: quod nec sua substantia sit limitata ad certum genus nec proinde seta virtus ad cer
Ergo sicuti calidum est causa particularis sa clendi calidum,& equus generandi equum,ita Deus est causa totius entis Id autem, quod ignitum est, non facit caliduix calidorvi citatum est ex Aristotelia sed ex non 'a onam quod est,no fidisupponit aute subiectsi calori . deci ranis facit ignem ex igne: aut equus ex equo, sed CX n
igne,&non equo supponit autem materiat ,in qua rem
piatur tarma, eTgo simili analogia, si Deus est causa entis,omnisq; ratiouirum eiusmon facit illud ex ente, lea simpliciter ex non ente: nam sicut generationi equ1 notabiicitur equas,ita neque generationi entis vllum tuosterniturens . Hac iraque rati me concluditur, Detum esse creatorem omnium,atque adeo Prime mater1e. Ratio est. Sanct.Thom. i. quaesti. Hi . iam si tib1 appareat
siti:hoe tamen est falsummam interninil &lapide ver- bl Oratiab non est maior distantia quam est latu ado peesestionis lapidis, quae finita est. Respondetur, non esse
hanc causam Hauil enim imaginamur interuallum infinitum inter nihil Sens,sicuti in spataeo infinito et alias necive a potentia infinita Posset pertransiri,utinauit.SThom. x .p. quaestio. s. artic. . Sillic art. sarguitur potentia infinita hoc modo. Educeret Lormam de potentia materiae est alicuius virtutis: ergo qtaanto aliqua causa rem extraxerit det minori potetia etin maioris virtutis,atque adeo qui eduxerit ex nihil erit m finitae.Etenim creari non est solum produci formam extra subiectu: na anima creatur in labiecto, sed product
nulla potentia subiecti . Quamobrem cretatura non
potest creare Unde cum dicimus metari e Tnihilo pr
tationem, sed simplicem inceptionem v1rtute alienas Praedetegitur falsitas CommentatorIS commen. ne etatis minorem ess e virtutem agentis Praesia PPonentis labiectummuam non praesuPPonentis, eo acto pia
190쪽
Ar, sto Creta inu cretaesonem admisit. Ait ronem ad matrum capitia. et
Anus est quia viro Philosoph a se u
Ite, i indagatur de praeexistentia temporali. Coetia
sed mi Diui Quens, sicuti inluminas iud ura tantum prior fuit I e suo ita
Celum suo motu. Quocirca ad illud, quod subditur
TesP mletur,mouens tantum tuisse perpetuum, Imbi- Nota ea o Mum vero nullum. Et quan uis aliqua corum, quae pri-ψeatasunt. m facta surir(vr elementa fuissent generabilia, non taeen , erun L eoira per generationem: sed per creationem,qia aeneque est morus, neque illum supponit Est
hic tamen animaduerte dum,quemadmodum Deus dignificatornaturae ea praecise creauit, quae aliter edere nequiuerat, ure los, angelos.& animam,atoue eleme- a,eo quoa materiam sine forma creare, vena on decedat,vel certe non poterat.Mista vero,quia necessarium non trat ut crearet eg materia,instar propemodiam naturae,procliadiit ut hominem desimoterrae:mulierem de costa viri,lignaque es animalia deterra: Quanui noniae Ieminibus: si quidem lignis & animalibus dedit virtutem lemmandi Etenim simpliciter ens in actu s ut animal,& arbor)prius est ente in potentia: quale est se me Quocircane cessarium fuit prius suisse aues,quam oua 's Secundum praecipuum argumentum contra nos Philosophi extruerent i diuino modo agendi. Deus agit Per modum naturae: ergo quan uis res omnes ab ipso diis
manent eas tamen ab aeterno protulit,ct non ex tempore. Consequentia nota est: quoniam si agit per modum,nDe .ae naturae,non fuit in suo arbitrio res condere vi laberet, reemodum Dd deterininat ict fecit modo tergo, uti sol quandiu matutae. fuit protulit lunaen, ira & Deus res. Et quia nemo quem viderim exploratum habet quid de hoc senserit Aristo Qu drifides velit verbum de hoc unum suoijciam Notandum ergo Loesenserit primum, im urn nou negasse Deum agere per intelle-
nccessariam. Itaquet sicuti hominem set
suam sequitur QT necessitate causem, ita arbe et de uniuerso resperia Dei. ' Atque adco diceret D ,' et potuissese que per tiae, haud tamen contradictionis Illae latet Aues prio,
Arist.ctum. At quippe. II . metaphysic. Pitulo sexto. Diuinam scientiam esse principium primum ' principium
maxime,nimirum uniuersi. Neque negasset agere per voluntarem Docetis quidem ' metaphysic. teritia. 1 o
Intellectiam,vet qui indissecens est ad utramque parreni contradictionas, per appetitum re electionem applica ri ad opus Enc Phync.textu. s o Docet Deum naturam agere propter nem. El. I mettaphvsac. relitu. sa naturam uniuersi esse optimum quiddam, ordinatum in fine puta in Deum, sicuti exercitus ordinem habet ad ducem Quae omnia documenta sunt, AristoteIem haud ignoras te Deum agere per intellectum, ' voluncatem. Sed tamen sicuti nos confitemur filium in dis inis procedere per intellectum, ' spiritum sanctum
apatre re fisci petrvoluntatem nihilo minus utrunque ex necessitate narurae, ita Aristoteles affirmaret proma. nare uniuersiam a Deo. Qua hi e causa textu. rs aes .meta Dc. 1extu quarto.ait aeternorum causam eta
non facere Atqui causa hialas potissima est, sua ipsi ac Dei immobilitas. Id quod in Commenta .s 3 .adno ausmus Nam postquam textu. constitutum relicui reprimum motorem esse immobilem, Post textu ; g. doceret perrexit, necessarium et, ct ideo primum euri quem obdet, ei Te perpetuum , unde varietas ac diu rsiistas norum in seriorum Pueniret. Nam id inquit, Quod Immobile est,netmpet Deus, uno semper motu movebit cum Ipsiam non mutetur. Itaque vult arguere, quod si Deus est immobilis,inde fit consequens, et per modum naturae agat certo praefinitoque ordineta Quaprootertextu r s. ait, quod infinito tempore quiescere motorem & mobile,& tunc,potius quam,prius inchoare motum, non est naturae opus. Ubi Commen. ait rationabilius nos christicolas, quam Anariagoram loqui et ut qui hanc causam non sn naturam reserimus, sed in diuinatavo Iuntatem. At nihilominus ct impossibilia nos diceres existimatinam ut Commen. 8 .praenotauerat nci potest Com--mqvit,antiquus motor nunc sacere, quod aut ea cn se tor de C Ericerat,per voluntatem, nisi in ipso movete aliqua sit no- ssian seu a concupiscentia faciendi,per quam motor iose mutetiatur: id quod motori primo repugnat. Er August. t i. det Audium Inc2ua. capitul. .hant causam insinuat obstitisse Philota - Pnis, ne crederent Deum in tempore creaste mundum: quia 1nde putabant consequi, diutinam voluntatem solea et mutara . Haec adduxi, ut mentem exererem Aristo
tet qui Deum credidit agere per modum caturae, cuius caulam commentus Ait ob eius immobilaeatem. VAt Drm cst Hatex ipsis nihilo feci iis naturq vi steribus depromuntur a. Dedgumenta in crantrarium. Primum. Infinita Dei omni liberet ara tentis virtus non definitur, coarctatorque ad uenu, uno re. 've determinato modo agendi: ergon agit extra se per modum naturae. Antecedens palam est, qctoniam avens naturale ex eo lim statur ad faciendiam rem hanc, ct hoc
modo, quia unumquodque agit ut procreet sibi simile, Deus autem nequit sibi simile dixtra se producere:ergo nulla est causia cur eius praescribature virius Et preterei quia ut supra diximus)in hoc confixit si sit infinitus,
quod neque genere certo praedicamentretisti cluditur in Iiendo, neque ullis adeo in agendo aciditur terminis non ergo agit per modum naturae. Item tertio(vclam citatum est. x. Physic.&e t r. metaphysic. natura agit Propter finm,res amem sine cognitionet referret se neta queunt in finem: quia hoe est sapientis opoes, cogetroscentis ordinem ad finem: ergo reduci debentis unum primmum, a quo dirigini In cios fines, marei stum errectest primum motore singula destinasset ni suos ci fasque fines proprios atqui omnia in seipsum et hoc autem est
proprium intHIestas, voIanimis opus rergo non per modum naturae, sed per has potentias ac it Ac perindet
sicut agit quae via , ita&qetando vult et Q d si Philos .respondet irisiet non negare quod agat petr inteIlectast voluntatem, edetamen affirmare,soluntatetm eius det necessitate vellet ea, quae sunt perpetiuae acquet adeo ab aeterno illa petrietisset,argutitit Nescitra hoc. Voluntas non fertur de netcessitate nisi in illucr bonum , quod secum habet proportionem, ut ipsam expletat, sola autem diuina boetitas aequatur eius vaeunt ri, quia utram A cque est infinstatoergo de necessita et Uetas suam tandum simat bonitatem, et quam, ab tietuito externo bono v