장음표시 사용
71쪽
Quo ordine metalla in rerum natura 't.
Μniu Μ, fi J quae complexu mundi continentur,Homi- ordo servandus ianes aequum est, praesentia primum inquirere, & eorum , -ς ς' u quae sunt minime operosa, ex facili queunt ipsi cognoscere . Continentur autem corpora, quorum partim coaeva mundo , ad interitum declinare animadverti non possunt, alia contra interire , ac rursum , instaurata specie oriri, quaeque reperiuntur in dies . Illa simplicia recte, ut ex nomine ratio perpetuitatis accipiatur, haec vero Composita pari ratione nuncuparunt. Existimandum est enim durare quicquam , dum in principia non disIolvitur. Principiis simplex corpus nullis constat: namque per se unum est , sicut unum per aliata compositum , quibus hoc caducum fit, illud vero nequaquam. At principia compositorum cum simplicia sint corpora non enim serie infinita procedunt ad ordines simplicium apparent duo; alter materiam exhibens, alter cum Quae sint rerum νnilail fiat a seipso , formam attribuens . f3J Quorum hic, praestans efficientia P NS P -'orbes Mundi summos obtinet, nimirum coelo circumscriptus . Nam ejus motus circularis non alius finis intelligitur, neque tot ejusdem lumina, ordino singulari collocata, videntur alio spectare . Alter huic ordini subditus, occupat interiores Mundi orbes, a coelo contiguos ad imum pertinentes. Utique necessarium est a coelo afficiatur, ex quo opera Naturae constituantur. Appellamus autem Naturam , ratum Dei institutum , quo per ordinis utriusque simplicia , fiunt corpora composita, quae sunt opera Naturae. Simplicia quidem , uti causae compositorum , locum istis antiquiorem habent: O J verum non a nostrae cognitionis progressu . Quae enim nobilitate prima sunt, ea propter mentis humanae imbecillitatem, quae sensuum administrationi addicta est, cognitione sunt ultima . Ita coelum a Mortalibus longo disclusum interstitio, etiam propicr excellentiam nobilitatis suae, perplexus angustia sensuum non capessit animus, quod ii dignum in ipso specimen illius creare nequeant. Materia vero quae subest coelo quatuor distincta formis , quot praecipuae qualitates deprehenduntur principia alterationis, quam excipiat generatio; totidem que regionibus assignata , quarum circa infimas versantur Homines , exigue quantum innotescere percipitur. A compositis ergo nobis exordiendum est ,
a quibus de materia , quae disserunt, pleraque colliguntur. Quorum etiam Μνη orum corpo alia , cum Inter se cuncta non retineant aequalitatem , debent alias antecedere.
Nam qua potentia dignitas simplicium aestimatur, ab ea pariter ordinem Com-
72쪽
positorum censeamus . In primis autem eis cientiam , qua materia coelum antecellit , ut verius assequuntur composita , ita nobiliora , plusque complecti operis judicantur. Ea sunto quibus inditum est motus activi principium, quaeque animantia communi nomine vocata, multis etiamnum a summo gradibus, ad reliqua quae secundae conditionis habentur, ordines demittunt. Deinde reliqua speciem materiae adaequatam habent, ut divisionem secundum materiam patiantur, quae nobis Metalla, nonnullis Fossilia, vel utroque simul nomine Veteribus dicuntur : atque de his ultimis ob dictam causam est in praesentia dicendum.
si J Scientiarum omnium, ae praesertim Physicae initium ab his , quae nobis sunt faciliora cognitu ,sa' Aristot. lib. r. esse ducendum praecipit soJ Aristoteles ζ .sp--ἐκ Q. γνωριμωτiρον ἡμῖν ἡ ἔδὸς , ναι σαφετέρων. Possicor. cap. r. τα τῆ φύσει, rae γνωρομώτερα . HAEc autem insita natura nobi, es via, ut ὸ notioribus nobis ma-gθque inanislsiis, ad notiora naturae magisque manifesta ρrofiscamur .s JAρυIdus de doctr. sad Sapiunt ista sbJ Platonis dogma : qui statuit inter principia materiam, & Deum rerum Armas Platon. Plutare. de effcientem .plae. Philag. Diogen. Umnia ex coelo ae terra tanquam parentibus progigni, vetustissima fuit sententia, ut est apud Laert.in vitaPIalon. LeJ Hesiodum .seJ Hesiod. Dco- κλωψ - ἱερὸν γένος αἰὲ, ἐωμν 'gon. Οἱ γος ἐξεγειν το ,-ψας ἀς μιρομ . Celebrate sacrum genus immνrtalium sempiternorum e Rubi ex terra geniti Iunt caelo stelianti. Quibus allegorice omnium rerum generationem ex coeli ae terrae eonnubio adumbrat: terra enim, ut interius subdit, ουρον νεά --, ν βάθυδί, , &c cum ceris concumbent pcpcrit oceanum profvn sdJAr otia. Atene- di portici Idemquc ha tur apud ἱδJ Aristotelem . αὶ 9ιν τὼ μον τι- γης νυσπ Ω-μψέρονot. animal. Iib. I. ' ἴψιν ' misis δὲ D ηλιον, ηαs e N e ' ἄλλων ἀI ποιήτων , ύς γεννῆ ας, χα πατ ρας προσαγομυουσι. επ.2. ' uet 'obrem in univer1o quoque naturam terrae quasi seminam matremque statuunt; Caelum autem θΛοtim , ct reliqua generis ejusdem nomine genitoris patri que appellant. I J Simplicia natura sua compositis potiora sunt, utpote eorum principia : verhin ob nostiorum sentea se se Ot. lib. i. suum imbccillitatςm ultima nostrae cognitioni oceurrunt, juxta seJ Arithotelem : ετι δπμῖν τὸ υ,ris PB e. cap. r. δηλα σμη τα συγκακυμένα μαλλον ' γερον δὲ ἐκ τουτων ίνεται γνώριμα τα o reae , s αἱ secra . At,composito primis nota nobis sunt magis, ae manis a et elementa verὸ , principiaque posterius ex bis inno.
Quid sint Metalla, item quae ad Metalla
Fostium definitio. ' π ETA A igitur corpora sunt composita, quae ab universali efficiente sor-I L mas ad summam perfectionem materiales obtinent. Quapropter non omnia inanima sunt Metalla : non quaecunque anima destituta coagmentati nem corporis relicta partium pertinacia tuentur: non recrementa Animantium, Gummi, Gibctum , Moschum , Mel, caeteraque id genus , quoniam ab anima Quaedam ex animania Oriuntur. Uerum Auctor S Animantia quaedam intcr Metalla connumerant, tibus inter Muralia nempe Alcyonia, Isidis plocamum , Coralium, & alia clim virium compara-Poss. νςςς0- tione, tum materiae similitudine Metallis propinqua. Quorum exceptionς quamquam ordo Naturae postulat, tamen haud consulto fiat, quando in ipsis Anima metallicum opus exaequari demonstrat, nec interesse quicquam pleri- Metalli etymologia. que eNistiment, quos talium Animantium proventus latet. Et fanh a Metalli nomine non aliena rc periuntur; siquidem id ab investigando natum est, accjusmodi sere sunt, quae nec obviam procedunt, nec in conspectu surgunt, sed tanquam desessa terris, studiu in sui comparandi majus exigunt: His accedunt alia in Metallis referenda , quorum scilicet nisteriam ab Anima susceptam extraneae qualitates specie Mctalli asticiunt: cujus generis lapides Animantium habentur. Praetcrca ex metallis multa sunt, ad aemulationem Naturae, commenta solertiae humanae, quae ad praesens institutum rediguntur. De
73쪽
De iis, quae antecedunt Metalla .
SED universam eorporum recensionem ad Metalla deductam, si eum illis
exequimur , quae posterilis definiunt imperium Naturae; interea sane luculentior Metallorum fiat demonstratio. Non enim Metalla videntur c me compositorum ultima. Quae videntur autem, quo defectu Metalla non sint, explicandum est . Quispiam enim Tcrram noli sine Aqua , non Aquam sine Terr. , Cur elementa pura nec Aerem , nec Ignem denique ostendat integrum . Verum uti materiam in ul- nus quain rcperian-ris generandis destinatam, non sub una forma oportebat existere; ita neque 'μ 'diversas ejusdem species propriis finibus circumscriptas continuae generationi futurae, sine mutua permixtionc omnino esse conveniebat. Quocirca Materiae Μς tallorum ele- quatuor Elementa, tametsi impura habentur, quia tamen primae Materiae a Natura praeficiuntur, non Metalla, sed priora Metallis statuuntur. Item exce ' Cue hilῖ ti' iE, E dentia portione alicujus Elementi, praetcr terrena , di quaedam fortassis Aquae , stres,aliaque meteo- nondum ad Metalli gradum pervenerunt: qualia sunt halitus intra Terrari , .''silpra, exhalationes, & meteora , quae nullo persectionis gradu formam sunt 'assecuta. Nam & meteora ad finem contendunt, ut colluvies materiae libera alieno, ad sua loca deveniat. Nequeunt enim consistere, quae neque conventionem inter se, neque terminorum a se praescriptionem habent. Ut vero consistant quaecunque composita sunt, omnis in hoc est conatus Naturae, primum ut simpliciter ipsa sint, tum etiam ut propter quae sunt, aliis prosint . Consistere duritiei porr6 cst, durities autem Torrae, scd duris necessaria con Qvja ibrio glutinatio , cui debetur assine corpus nimirum Aqua . Et quoniam ad c rtamia la cx quatitor elerationem ex Aqua debet confieri gluten ; jam tertium quaeritur corpus , quod mς φ n d ira Cor contrariis qualitatibus Aquae moderationem adhibeat. Id vero Ignis est, cuius i ' - φ-ο ς ς profecto natura , nisi Acris intercessione jungatur, a duobus illis nimirum abhorreat. Atque posteriora duo, Aer inquam, & Ignis nonnihil interventu
suo , quantum cujusque permittit conditio , ad varietatem materiae conserunt. Supra materiam igitur metalla sunt, quae consistendo adeptam formam tuentur e coque materiae propinquiora existunt, quo minus operae ad formam materiae inducendam in iis a Natura collocatum est. Quae enim vegetandi mu-ncrc, sicut Animantia , non conservantur, uti se tueri queant, primum consistunt duri corporis beneficior deinde multa resistunt etiam, quod firmo partium nexu consequuntur, isque non sinc multo mat criae perficitur apparatu.
D E sic Naris autem in universo rerum ambitu Metallis, qua ratione ipsa
inter se dignosci queant, proximam disputationem habent. Aristotcles in Metalloriim divisio fine tertii Meteoron, differentias Metallorum a materia deducit his verbis - ς Arist0wla ΔΔ ών γαρ αἰ αια Θυμιάσεις , νοῦ μνοῦ ἀτμιδ νεις , . δε καπνωδm, - φαμεν ai;ἱ, . i.
pirationes vapidam, atque fumosam esse. Duas item Decies Oscentium in terra Vcorporum I partim fossies, p.rraim vero investandas . Itaque sis caneam aspiratior . A a
74쪽
nem esse , quae ex ouans omnes conscii fossiles : veluti genera lapidum non fluida , Sandaracam , ochram , Minium , Sulphur, talesque alias . Quine plurimas esen es , quodam pulveres coloratos , quodam vero lapides ex eadem ortos confii- patione, velut Cinnabari. Aspirationis autem vapidae quaecunque inves antur, saJ Neopbrast .se M' O diatiles esse auffusiles sicutferrum,aes,aurum. Hanc sententiam faJ Theophraiii. um ἡ ἡ;ς. stuS Optimi Praeceptoris insistens vestigiis , ita refert . e. τῆ σωυιι αμις ουν
τινι δυαναμει . Vcrba sic efferimus. horum quae in terra consituuntur , ilia sunt aquae , uia terrae . Aqua autem,-inves antur sicut Argentum, Aurum, er aliae
Terrae vero, lapis, O quaecunque species lapidum numeros, ct se quae porro ipsius terrae peculiares naturae sunt, vel coloribus , vel levitate , vel densitate , At istotelis,lla Theo- vel quavis alia habitudine. IJ Quae Aristoteles ex vapidae aspirationis foetura .ci tui ' ' propter venas sparsiin diffusas investiganda dicit, eadem non male Theophrastus putat a luca, non quod potissma pars Aquae sit, sed comparatione Fossilium,' θ pro duri corporis complexione, Aqua in iis multa reputatur: a Jquae ex aspiratione fumida , propicr coactionem molis, Fossilia vocat Aristoteles, eadem recte Theophrastus Terrena dicit. Praeceptor enim in libris Meteoron ostendit vapidam aspirationem in humorem affluere, fumidam vero diriperc partes Terrae assiccatas. Itaque ambo respectu materiae in eandem cunt sententiam . Sed Galenus ab utroque dissentiens veritatis arbitrium exercet. Initio enim noni .. , , ό, ά- 'si', απλων universalem de Terra tractationcm assumens ad sensa Philosophorum, Terram, inquit , tribus generibus definiri: quorum unum Lapis, alterum sit Corpus Metallicum , tertium verῖ Terra , quae colitur . Igitur Terrae nomine dura Galeni sententiato corpora Galenus comprehcndit quaecunque praeter Animantia sunt in rerum
natura. Sed horum omnium aequa fieri nequit in tria genera distributio . Nam Terrae clementum, tametsi omnino expers alterius cujusque clementi nusquamcxhibetur, id tamen qualecunque puro clemento vicarium est , prius compositis existens, neque Lapidi, vel ductili corpori potest adaequari. Primum genus a uictu species Lapidum solas continet, caetcra, quae hinc detrahit proximo ge-ncri tribuit, Mctallicum corpus id vocitans, nulla vcrbi, sicut hactenus, originis habita rationc . Quae sunt Sal, Auripigmentum, Gypsum, Sulphur, & alia, quibus nulla, vel mat criae, vel formae alicujus communitas cum ductilibus intercedit. Quamobrcni non uno generc Philosophus utraque complectitur: quod Medico liccat ad facultatum digestioncm, qui metallica vocat, quaecunque in Ductilium fodinis oriuntur. Tertium genus Terrae , quae colitur, Aristoteli S ,& Theophrasti cxemplo, compositis non est annumerandum: sed ipsius recensioni eximendae sunt terrae non idoneae cultui,atque ad Fossilia reducendae, quod ex historia Tcrrae Lemniae Galenus ipse concedat, qui collem ill uin,ex quo ci ditur ea in Lemno Insula, nullam efferre frugem, & in conspectu videri ustulatum tradit. Non igitur temere quispiam a Magistro sapientiae ad alienas fa- Metalloriim dἰVisio ctiones se convertet. Quod facere videtur Avicenna, quatuor genera statuens, iuxta Avicci nam, & Lapidcm, Mctallum, Sulphur, & Sales: Albertus tria, Lapidem , Metallum , &AibV Media ; quo nomine intelligit quaecunque ambigunt inter Metallum, & Lapidem : At hi, si recte perpendantur, nequaquam ab Arii totele disscntium: quod enim Galenus omnia Terram vocci, consentit cum Aristotele , qui Terrae species tum Lapides, tum Metalla, tum reliqua corpora, quae intra terram fiunt, asserit. Et si enim quorundam principia magis ad Aquam spectent,omnia tamen conditiones Terrae magis possident, praesertim circa facultates, quas Medici quaerunt. Dividit autem in tria genera tanquam sensui manifesta, Lapidem , Metallum, & Terram , quae colitur: quamvis enim omnia sint Terrae species; differt tamen quae colitur a caeteris, quia cum Aqua indutum concrescit, quod caeteris non contingit, quia coagulationem quandam id prohibentem passia sunt: haec autem ad Elementi naturam magis acccdit, ex quo cum Aqua caetera fiunt. Metallum autem accipit non solum quod fusile est, sed de quaecunque assinitatem
75쪽
nitatem quandam cum illis habent, sive cum illis nascantur, sive ignis vi sejungantur, sive quocunque alio artificio parentur , ideo cum de pumice agit, ambigi, inquit, utrum inter Lapides, an inter Metalla numerandus sit, adeo ut quaecunque subterranea non Lapides sunt, Metallica vocet. Sed post eum dillinctilis Avicenna, quae ambigua sunt in Salis genera, & Sulphuris distribuit;
Albertus autem mcdia mineralia vocavit. Haec autem non repugnant divisioni Fossilium genera iv- ab Aristotele traditae . Non enim negant, 'quaedam ex sicca cxhalatione mauis ης- Gaiςnum, Avi constare, quae terrea est, quaedam ex aquea. Ad siccam enim exhalationem re tiim Aristoteli, di fert non solum Lapides illiquabiles , sed & Pulveres. vario colore praeditos , visioni accommo
in quibus numerantur Terrae in lutum solubiles , & Sales, & Sulphur. Ad hu- dδης ψ 'midam autem, quae ab igne liquabilia sunt, aut ductilia , haec enim humiditatis
sunt effectus . At recens quidam Auctor, ab Aristotcle discedens, omnes jam commemoratas divisiones lacessit: verum Peripatetica lucc orbatus , nil mirum Aristoteles defendisi in graves incidit errores: cogitur enim idem sub diversis generibus ponere , μ ut succum concretum modo inter Sales, modo inter Lapides ; quid enim aliud est succus lapidescens quam concretio Sed ne vidcamur inutilia persequi, ad nostrum institutum revertamur, ab iis incipientes,quae a sicca exhalatione fiunt. Quorum alia humore solubilia sunt, ut Terrae proprie vocatae , quae in lutum p. l. -
transeunt, Sales qui in aquam , Sulphur quod in oleum . Alia insolubilia ut i, definitiones. pides illiquabiles . Postremo explicabuntur , quae t Hunida exhalatione constant, haec autem igne liquabilia sunt, aut ductilia
IO Quod ad Metallorum generationem attinet, variae sunt Physicorum sententiae e quamvis enim omnes sere cum Aristotele conveniant, ea ex hallii bus e terrae visceribus prodeuntibus gigni; nihil Vai Iae Chumieorum minus, quod materia haec nimis stremota, atque univer talis, alia Metallorum elemcnta in hali ibu s. nientiae de Metilia praefatis latentia, inquirere asgressi sunt. Ac primum Chymicorum alii Mς talla fieri contς iniunx loium , ene aiione ex Mercurio de Sulphure , alii ex Mercurio Sulphure & Sale : Mercurii nomine autemi accipiunt, .non Mercurium vulparem, seu Argentum vivum, sed substantiam quandam humidam viscosam atque unctuosam, qua potisshrum Mercurius vulgaris abundat: pro Sulphure , maioriam pinguem acido pe- euliari minerali coagmentatam, ex quorum permistione qualitates metallicas, duritiem nempe , sic Minois de P.M4ductilitatem, ac liquabilitatem ereari existimant. Alii vero ex Mercurio vulgari Sulphure ac Terra dem. RousLdes Mune. componi volunt . saJ Cl. Hombergus ex materia subtilis ima lucis Mercurii globulos diversimod a11.1 7op. penetrante varias Metallorum species provenire ingeniose admodum ex suis experimentis deducere Materia Metallorum conatur. Alii ex seminibus gigni ac plantarum instar illa vegetare existimant; eo quod in sodinis, iuxta Cl. Honiber
exhaustis iterum ac saepius rena leantur, tanquam ex relicto inihi seminio; arborumque vegetationem eum . amuleiitur, dum in truncos pioducuntur, ramosque emittunt: immo singula peculiarem sormam praeseserunt, ut plerique amrmant; & nos conspeximus in Museo instructis imo Illustriuiiiii Leonis Strorae, iri sane tum nobilitate, tum rerum naturalium cognitione, tum morum suavitatu praestantis , matri cena metallicam ex cubis invicem cohaerentibus a natura ipsa tam affabre atque eleetanter estor malis concinnatam, ut pcrsectiores Artificis norma eringi nequeant: quamvis integri non sint, sed qua earte mutuo se contingunt,deficiunt: horum autem alii malores, alii minores observantur. Eidem sen- Μetalla quomodo tentiae accessisse quoque celeberrimum Malpighium ab Illustrillimo Lancisio aecepimus. Cui licet Signantur. non assentiamus; existimamus eni in Metallorum generationem, atque incrementum, partium,ut aiunt, juxtap tione fieri; nihilominus analoga quadam ac rudi vegetatione ea progigni ac crescere arbitramur . Etenim singula in teculiaribus matricibus oriuntur, ac foventur,quas uteri quodammodo,aut AE placentae munus obire ver in mile est. Siquidem per ipsarum porulos, veluti per qltasdam glandulas, ut evenit in vivi paris, nutrimentum metallicum liquoris, aut vaporis forma lucernitur ac percolatura reliqui particulis heterogeneis . In hoc autona liquore, seu vapore mole culae materiae metallicae immeris, ac permixtae lunt : quae pati latim advectae, ob aptam earum figuram ita in v ieem coalescunt ac congruunt, ut magno inter se contactu jungantur : quo fit, ut arctius cohaereant , ac quani paucos, & perexiguos poros relinquant. Hinc Metalla caeteris corporibus longe compactiora, solidiora,
ac ponderotiora evadunt. Caeterum iisdem principiis chymieis atque alia Fossilia concrescerς P ob Metalla eY elikinielibile admodum est . Etenim aikali, atque acidum cunctis serὸ Metallis, inesse Variis c perimςnxi priueinti, eonii in comperta sunt. Sulphur vero, Terram, ac Salem in illis contineri, sequentia evincunt. I. enim Plς sbIMimbis rique ex ipsis,veluti Stamnum, Plumbum ac Fcrru in facili deflagratione Sulphur Produnt, II, IbJ omni δε-ioohia, nisita
Metalla speculo ultorio exposita in auras abeunt, relicta pauca terra vitri speciem exhibente . Ex quo Ois. 'experimento collieitur, ea partibus tenuissimis ac volatilibus sulphureis potissmum componi, quae radiorum Solis vehementia tanquam cuneo divulsae atque impuls .e extruduntur , & ab arcto aliorum principiorum fixiorum nexu liberatae avolant: residuum autem nihil aliud est quam Terra ob Salium fixiorum alκalicorum admixtionem vitri formam adepta. III. demum venae metalli eae ut plurimian Sulphure, Vitriolo, Nitro,aliisque Fossilibiis statere deprehenduntur . Quod sane magno argumcnto est, ex iisdem pene principiis Metalla ac caetera Mineralia compingi . . set J Lapides,non secus ac Sales, Metalla & pleraque alia Fossilia, ex particulis in aliquo fluido innatan- Lapides quem odotibus,atque exinde diversimode arcteque invicem cohaerentibus progigni admodum consentaneum est. generentur.
76쪽
Lapidum materia initio fluida demonstratur. Diversa heterog ne a corpora intra lapides contenta. Gemmae a lucum Ii
Lapides intra durae orpora reperti. Res variae in lapidum conversae. Hominis sceletos crusta lapidea obduetus .
Aquq lapidescentes. Aquae Tuburtinae . Aer de vapores lapidum generatione
Duo liquores limpidi invicem commixti in lapideum codipus concrescunt. Terrarum caetero-
ruinq; sollitium generatio , quomodoliat o
Eorum enim materiam fluidam initio fuisse evidenter demonstratur ex sequentibus. Multi siquidem patii ni observantur lapides, qui diversas res, soli ita, nempe, vegetabilia , animalia, aliaque cx tranea, atquc laeterogenea corpora, Ita quaquaversus complectuntur, circum vestiunt, ac concava sui superficie , colum superficiei convexae mutuo contactu ac amussim congruunt, atque aptantur , ut suis cavitatibus illo tum figuras graphice ae per belle cxprems demonstreiu, atque conservent. Nuimui 'ruam etiam gemmae perlucidae inclusos liquores ostendunt: quemadmodum observavimus apud prae- ictum Illusit illimum Stroeam, apud que ili bina crystalli frusta speetantur, quae a luci liquoris guttam interceptam admodum limpidam, de ex qualibet levi agitatione in qua iacunque partcm coleri er confluentem demonstrant. Contra vero alii Lapides plerumque In Intimis extraneorum, durorumque corporum partibus, tan- qua in nuclei, circumsepti de tunicati unde quaque reperiuntur , ac continentium solidorum internos hiatus ita implent, oppiuntque ut eorum fisturas exactillime induant. Multa denique nimirum diversorum animalium partes, arborum trunci, conchylia , aliaque testa ce a S c. ita cuin lapidea substineta intime permixta, conjuneiaque deprehenduntur , ut a veris lapidi bus discerni, vix , ac ne vix quidem possint. Quorum pallim occurrunt exempla apud Scriptores , S nos plura id puncris conspeximus in laudato Mulco, in quo prae caeteris spectabilis sane est hominis sceletos erusta lapidea admodum crassa undecuaque obduci us, cum ejus in te Inae partes, ut naturasiant, spongiosae, atque osseae penitus, ubicunque diissurae occurrunt, observentur. Quae quidem omnia fieri nequaquam po Gnti nili lapidum mate i ta liquida, ante ipsorum concre Iio nem foret; ita ut, modo res duras exterius obliniret, atque obduceret, modo per angusta sciram inula in fiuens interna ipsarum spatia penetraret, modo poros exiguos ingrcisa, totam carum lubstantiain subiret, ac pervaderet. Accedit demum quod innumerae aquae reeensentur, quae paulatim in lapides concrescunt: quales Romae ctiam spectare licet in antiquis aquaeductibus, quia praeterfluente aqua lapidescente pcnitus obstructi sepe saepius reperiuntur ; prae caeteris vero insignes sui I aquae Tyburtinae , cx quibus assidue .calculos coi crescere observatur. Quamvis autem lapidum clementa, ut ex dictis mani sustum sit, in aqueo fluido, ut plurimum immeria reperiantur; nihilominus aer etiam, ac vapores terrestres ad eorum generationem nonnihil conferunt, quod latinis particulis quibus scatent concretionem adiuvent. Demonstrata igitur lapidum mat cria , quomodo ex ipsa gignantur nunc explicabimus . Ac I. quidem lapideae mole culae , salinae nempe, terreae , argillac eae, tabulosae, flareosae, 3e similes, sive aqua, sive aere, aut vaporibus contentae , ob imminutum fluidi motum, quo luspendebantur , decidcntes ac invicem cocuntes in duram molem concrcscunt. II. ob earum auctam, aut fluidi imminutam quantitatem graviores saetae pariter subsidunt, ac una congeruntur . III. duin una eum vehiculo fluido per poros nimis angustos corporum , aut eorum figurae minime aecommodatos pereolantur , detinentur . de eum illis in iolidam substantiam e guntur. IV. in varia corpuscula , ac praesertim salina impingentes, cum illis arcte implicantur, ac ferruminantur . Verum de his fusius cum de salium concretione agetur.
Pro varia autem mixtione, ac diversitate partieularum, variae lapidum species oriuntur . Duriores enim , molliores aut fragiliores, pro arctiore, aut laxiore partium nexu , εe cohaesione fiunt. Hinc seminae suae ex salinis potis limum mole culis modica terra admixta gignuntur , durae ac pellucidae sunt, varitimque colorem Iuxta varios metallorum vapores, quibus inῖciuntur, suscipiunt, ut in gemmis stetitiis evidentis sinu apparet. Frasiliores autem magiique opaci redduntur lapides, cum ex magna terrae copia, habita caeterorum p Ancipiorum ratione, componuntur. Variant demum quod pie raque ipsorum genera, ex diversis salibus, succis concretis, bituminibus, metallisque coapnaen ten tur . Quippe alii salem marinum, alii nitrum, alii e haleanthum, alii sulphur, alii alumen, alii aes, alii ferrum , alii aurum maIorem partem continere observantur. Verum, ad lapidum generationem illustiandam , plurimum laciunt e hymica experimenta, ex quibus facile intelligitur , quomodo liquores iciter se mixti, salium ope in durum corpus concrescant. Paretur sal enim ex residuo, ex quo distillatus antea fuerit spiritus volatilis salis a minoniaei admixtaealce, lixivium; quod percolatum, ac lent , usque ad pelliculam , ut aiunt, evaporatum , aequali portione , in oleum tartari per deliquium astundatur. Quo facto , utrique liquores praedicti, quamvis antea forent limpidis imi , bacillo ligneo leniter agitati, brevi in matam duram concrescunt, quae sileni igni admoveatur, donec aqueae particulae evanescant, in lapideam substantiam prorsus abit. Salenim ae idus marinus cum sale fixo calcis in praedieto lixivio contentus, tali athali tartari arct δ iungi tur: hinc aquearum mole cularum quae in interllitiis includuntur, motus inhibetur, ac sis itur, unde soliditas, ac durities inducitur. Diversa autem terrarum aut colorum genera oriuntur ex variis metallorum vaporibus, salium,aliorumque sollilium una cum terra diversimode coalescentibus.
78쪽
79쪽
UOM 11M superitis Fossilia in universum , tum quae communia sunt omnibus generibus, summatim persecuti sumus ; consequens nunc esse videtur, ut quaecunque ad ipsas partes generum pertinent, singillati in explicar aggrediamur . Parcntis itaque Naturae congruum velut ordinem sequentes, de Terra primum disseremus. Haec namque inter Fossilia omnia simpliciorem naturam obtinens, prima sese nostris sensibus spectandam offert, eaque de causa nobis omnibus notior est , atque perspectior. Accedit quod earum rorum, de quibus agere institutinus, maxima pars Maxima Fossilium ex crassiore, de hiioreque materia constat; etcnim Fossilia plurima terrestremo p ex T r a con substantiam procul dubio magis continent: & quae a queam habere putantur naturam, & si quae sunt, quae vel aere, vel igne plurimo constent, nihilominus propter sui duritiem, ac soliditatem, terram magis, quam aliud quodvis elementi genus non obscure praescferre dignoscuntur . Iam vero si, quae ubique progi- ςr 31-d-xur gnuntur, spectemus,terra est caeteris elementis multo copiosior, praestantiorque; quae si quicquam aliud, eo mirabilior, ac dignior videtur, quod Fossilia omnia, herbas, frutices, arbores, animantia cuncta , atque in his hominem, non modo suis fructibus alat, unde & alma dicta est, sed etiam sustentet, ac tueatur.
Ab ea igitur jure optimo exordiendum nobis erit: sed admonendi prius Lecto- Terrae genera duo. res veniunt, duo esse Terrae genera, alterum simplex , syncerum absque aliqua , adventitiae materiae mixtione, alterum mixtum. Simplex, syncerumque id dici- Terra simplex quae . tur, quod saporum omnium, odorumque planξ expers, nullo, praeter album, colore praeditum videtur; fi J Elemento enim simplici, simplcx quoque tribuendus est color; quia tamcn aquis miscetur, & cx spirituum quoque sublimatorur
opere, tingente nimirum subterranea exhalatione , Terra multicolor apparet, alioquin candida. Quia vero simplex, ac syncera Terra saporum, odorum qu expers omnium mini ine reperitur, mixtarum, & quidem carum , quas vider licuit, naturam tantummodo striistim,ac breviter attingemus: carum differentiae Terrarum differen- non nisi ex odore, sapore, colore, & eis qualitatibus , quae sub sensum cadunt, Lia undς εος P διὸ
animadverti possunt. Nam Fossilibus omnibus , non solum vis sentiendi nulla inest, movendique, quibus animalium natura constituitur ; sed nec aliud ullum
genus animae inditum est, quo saltem alantur, incrementum recipiant, & generent, quemadmodum plantae; propterea etiam nullus instrumentorum apparatus necessarius fuit illis ; quamobrem ad naturam partium,quas similares appellant, magnopere accedunt, in quas non solum odores,sapores, & colores referuntur; sed etiam qualitates tangendi sensui subjectae . Terrarum igitur quaedam durae, Terrarum differetiis atque aridae sunt, nonnullae molles, humoreque multo diffluentos; pingues aliae; Rquaedam non pingues, sive macrae; aliae naturam tenacem,& veluti glutino compactam habentes ; densae aliae; aliae rarae ; nec unius omnes usus. Varia sorintiuntur nomina, pro diversitate scilicet vel usus , vel ipsius , unde importantur, loci. Agricolae terras norunt, quibus pro fimo utantur, quae inargae dicuntur, Terrarum differen de quibuS, utpote minus, quam caeterae , vulgo notis, infra dicemus; aliae frugi b uiu
bus , aliae pascuis , aliae serendis arboribus aptiores. Vasis instituendis figuli
80쪽
Terrae nomina. Terra quot modis accipiatur. Causa colorum quaesit.
gillatum appellata . tbJ Aoicemia lib. 2.
Terrae Lemnia: verae nota. Terra Lemnia ,
Rubrica Lemnia, dira illos Lemnia cur dicta. Terrae Lemniae lo
Nonnullorum Auctoriim sententia de Terrae Lemniae col
tenacioribus terris utuntur . At car, quibus Plastae,& Fullones eluendis utuntur maculis, Crctae nominantur; quae etiam caedem vasis argenteis poliendis, armis tergendis utiles putantur. Suas quoque Cretas Pictores habent, coloresque solum in eis quaerunt, ut rubricas , ochras , cretas virides , nigrasque ; Medici quoque quasdam Terras ad varios morbos propulsandos adhibent. Ita quo omnium fere naturam conabimur ostendere, & in Armarii hujus loculis unumquodque senus scorsum collocabimus . Atque haec de Terrarum differentiis.
Terra Latinis dicta est , quod ab omnibus teratur , iuxta Varronem s Gracis γu-τῆ γεννάω , quod ex ipsa omnia gignantur , hinc δημήτηρ, idest Terra mater , necnon etiam τη)is quasi omnium nutrix a Poetis vocatur. Hebraeis meis. Varie autem Terrae nomen accipitur. I. enim globum terrain queum significat. II. altera hujus globi pars, quae a mari dividitur , ac proprio pondere librata conlistit, Τerra dieitur; quae Hebraeis inlo2 labbHiish proprie appellatur, hoc est arida . III. Ita audit apud Chymicos eorpus illud porosum, fixum, grave, insipidum , inodorum , aliisque principiis e fluetum, ac post Chymicas analyses residuum : quod Caput mortuum,ac Terra damnata vulgo nominatur. IV. inter pracipua rerum elementa a Physicis recensetur, ideoque Terram simplicem ac elementa rem Veteres dixere. sa I Quae autem de hujus colore disserit Auctor, illius alatis vitio sunt tribuenda; colores enim non ex interna rerum mixtione aut sili plicitate gignuntur , sed ex varia superficiei corporum texturas quae qualis sutura fuisset in terrae simplici elemcnto , non adeo facile est deiciminatu. V. Fossulum genus est . Definitur aut: m. Corpus sola te, quod aqua aspersum in lutum abit: de quo hie agitur.
DE LEMNIA TERRA.C A P. II. FAe i L io R, & jucundior Lectori erit haec tractatio, si quid sit unaquaeque res
Fossilis , & qualis vera, ac genuina sit uniuscujusque rei natura, quo uta ulus habeat, breviter antea declaraverimus. Commodissimum itaque fore putavi a Lemnia Terra ordiri, tanquam ab ea, quae omnium laudatissima est , & a Veteribus summopere cclcbrata . Lemnia Terra Sphragis faJ a Galeno dicta est, quod signata Venderetur ; ινφρογIουν enim signare est: ossicitiis Terra sigillo a dicitur. Ex Lemno Giaeciae Insula Statimine hodie dicta nomen traxit; bJ Avicenna lutum sigillatum appellat. Γ3J Est autem pinguis, aliquantulum tenax , densita, mollis, rubri coloris, modico astringens, in qua cum abraditur, te nullsinae quaedam bracteolae, instar plumbi nitentes apparent; qua quidem nota, vera a ficta
facile dignosci potest . fcJ Eam quidem Sphragida Lemniam appellitant, quali sigillum Lemni Insulae; quoniam Dianae sigillum impressum habebat, faJ sicut
hodie Turcicae literae imprimuntur; alii Milion Lemniam, id est, Rubricam Lemniam, quoniam rubeat, id quod ipse Galenus libro nono Simplicium testitur his vcrbis: Lemniam Terram quidam cognominant σφναγὲδα λημνιαν hoc est Sigillum Lemnium ob impressum videlicet illi Sigillum Dianae lacrum, ceu etiam nonnulli ob colorem Lemniam Milton, seu rubricam vociant; eundem enim, quem rubrica colorem habent verum ab ea dissert, quod contactu non contaminet, ut illa; fecundum collem in Lemno, qui totus colore fulvo est, ct in quo neque arbor,neque saxum, neque planta nascitur , tantum hujusmodi terra visitur; Haec ille .. D J Ex cujussand vcrbis non obscure conjici potest, rccentio ruin sententiam a quibus profecto dissentire cogor veritatis tantum aperiendae, ac vindicandae , non contradicendi studio) a Galeni mente, quam maximξ dissidere, quod Lemniam Sphragida , etiam Galeni testimonio, impense, & vehementer rufescere scribant; quemadmodum etiam cujusdam asserentis Terram Lemniam, hoc est Sacram a Galeno fulvo colore pingi, non rubente, quali plerumque rubrica Terra insignitur. Satis enim notabili intervallo fulvus, & rubcus color , veluti simplicitur, & impense, sive saturate ruber, qualis bolus Armenus oricia talis dictus visitur, de quo mox fusius dicendum crit, inter se discrepare animadvertuntur rQuin cliam quod Lemniae Terrae Sphragidos color loturae carnis similis fuerit,
ex hoc in primis testimonio facillime comprobari potest , quoniam Dioscorides