장음표시 사용
91쪽
vel ex nigro plumbo tamdiu in vase excocto, quousque Ochrae colorem conce oehρὰ saeul , - , perit, vel ex Rubrica, dum vase fimo oblito torretur: sed fossilis, qua Pictores Ochra fictilia utuntnr legitima est.
si J ochra In quam plur mis aliis effoditur regionibus, ut in Ungaria, Bohetia, Germania in sodinis . argentariis, Nor vegia , Cimbria, Blandia , aliisque . Distillata praebet spiritum acerrimum spiritui io salis viribus sere aequalem i
C A P. XVII. CRETA, vel Cretica Terra, ab Insula Creta, in qua olim melior invenieba
tur dicta est; vel a crescendo dicitur, quoniam ejus proprietas est , ut in macerando crescat. Ab faJ Avicenna IJ Lutum Creticum nuncupatur. Terra est similis quodammodo Samiae, quae pluribus in locis invenitur:& quidem diversorum colorum ; nam alia alba est, nigra alia, vel viridis , aut cinerca, vel denique alterius coloris . Quaedam argentaria Creta nominatur, propterea quod Argentarii fabri ea ipsa uti solent ad nitorem argenteum suis operibus inducendum, veluti Thessalica Creta est . Abstergunt omnes citra morsum : sed quae virides sunt plus habent acrimoniae; quare magis abstergunt. Praestantissima est inter virides, bd Vitruvio teste, quam Graeci murio vocant, quae Smyrnae nascitur. Viridi & nigra utuntur Pictores ; aliae apud Fullones in usu sunt ad conceptas ex oleo maculas delendas .
si J Creta Mabibus vocatur l. Titi aeritis, idest, Lutum Creticum.
AR o i L L A faJ graeco exo, , ex candore, sive puritate apud Graecos nomen invenit; nam quaedam Argilla invenitur, cui micae nitent argenteae: vel potius ut fbJ Isidorus scribit ab Argis Argilla vocata fuit, apud quos primum cx ca vasa confecta sunt. Terra est glutinosa, ac tenax , qua Figuli utuntur ad vasa facienda, quae igne in fornace excocta lapidescit. Uerum alia tenuior reperitur, alia crassior : quaedam ignem fert, quaedam vero minimc . Ea , quae fert ignem, Tasconium a scJ Plinio appellatur; neque enim alia de Tasconio loquens ait a filatum, ignemque,& ardentem materiam tolerat. Hac utuntur auri- Fabri ad fundendum aurum, atque argentum, quae in Comitatu Saninae Florae reperitur non longe a monte Latcrone vocato, aliisque Italiae locis. Reliquae vero Argillae multis in locis frequentes, & quidem diversorum colorum inveniuntur: nam vel candidae, vel in candido cinereae, vel nigrae, vel lutcae , Vel rubrae, aut denique alterius coloris; ex quibus varia conficiuntur vasa, qualia in Italia Faventina, in Hispania Ualentina, in Germania Coloniensia Pharmacopolis valde expetita, ad liquores conservandos, electuaria , atque eclegmataeo . Ex Argilla, quae nunc ex Vaticano colle effoditur, optima olim etiain conficie
bantur fictilia, unde Iuvenalis ait: seJ
Etymologia. o inicenna lib. I.
aut quIs Si ullum ridere Numa, nigrumque catinum,
92쪽
Et Vaticano fragiles de monte patellar Aufus erat ξ certὰ nemo -
ῆς. A g 'i' Ab Argilla locus Romae dictus Argilletum,a quo tabernae Argilletanae apud tri 'νίδε me bis is . Martialem. Porro Argilla aceto temperata, fronti & temporibus illita, fluxum
de lingua Latina, oc sanguinis narium arcet.
Servium Virgilii iu-terpretem. D m MArgilia ηεγμΠ cur Argilla υε-7ne etiam Grxeῖς dicitur, quod a Figulis ad vasa testacea eonfieicnda adhὶbeatur. Quanuis dic autem ab albedine primum nomen invenerit: quod sortasse alba primum innotuerit; exinde aliis diverso colore in clis observatis, albam Argillam Graci appellavere , ut digitur apud Plinium. Amilla ex quibus Gignitur autem ex congerie minutissmorum granulorum , durorum , iisque similium , quibus arena comice . componitur, verum longe minorum, quae invicem coharendo , tum ob singulorum duritiem , ac soliditatem, tum etiam ob aptam figuram, qua invicem cocunt, compagem ei formant minime porosam, soJ Plutarch. In πα- tenacem,ac liquoribus imperviam. Hinc seJ Plato in suis legibus prohibet,ne aqua a vicino petatur, setit. de Mutuo . donec proprio agro vique ad figulinam cstosso, nulla scaturigo reperiatur : nisi enim locus humore penitus delii tueretur, Argillae tenacitas aquam inserius eiu uere non sivissct . Distillata multum prabet acidi.
DE MARGIS ET MEDULLIS.C A P. XIX.
Margae descriptio. Margae ubἱ nascan
cap. 7. Capitumargon quiust a Margae vires.
MALO A terra est pinguis, atque densa, quae aliquando mollis , aliquando
dura invenitur, vocatur quc a nonnullis etiam medulla , cum interdum iita fluida, & candida inveniatur, ut mcdullae ossi uin animantis speciem referat . Reperitur cum in venis propriis, tum in fibris, commissiirisque saxorum, &nonnunquam in ipsis includitur saxis: in metallis etiam inveniri solet. Hi enim, ut f.iJ Plinius ait quidam terra adeps, ct veluti glandia in eorporibus ibi denis fani epinguitudinis nucleo. bJ Multorum est generum; nam alia dura invenitur lapidis instar, alia arenacca , partim tophacea: colore quoque differt; nam alia alba est, alia rufa, vel in rubro nigra, vel lutea, vcl cincrca, aut alterius coloris. Dil scri ctiam laevore, & aspcritate: nam lapidosa, tophacea, arenosa, aspera est: terrena vero laevis. Figura quoque Marga differt a Marga; nam alia crustarum formam habet, quae terrena cst, alia fistulosa est, ut topha cca . Est aliud quoddam genus, quod vocatur a DcJ Plinio Capnu margon, quasi fumum dixeris Margae. Pota drachmae pondere cum plantaginis aqua , sanguinis per ora venarum profusionem sistit. Hac in stercorandis agris Agricolae utuntur in regionibus illis, ubi arva sunt macra, ut quibusdam Germaniae , & Galliae locis, ubi in propriis venis abunde reperitur.
Etymologia. saJ Agricola lib. t. o. M natura DIU. Tripeta qualis . Vires Ti ipetae .
TI iret Las i J terra nominatur, quia ex Tripoli affertur. Genus est cretae luteae, atque asperae, quae Meliae terrae non dissimilis videtur. Quaedam etiam reperitur in Corsica Insula huic valde similis , quae pro Tripeta Romae vendi solet, cundemque praest .it usum. Abstcrgcndi facultate praedita est; ideo hac Barbitonsores in extergendis pelvibus utuntur,&qui gemmas, marmoraia, atque arma poliunt.
93쪽
C A P. XXI. EX i c i r Iocus, ut de Arenis prius aliquid dicatur, quam libri finem in quo
de terris tantum agere statutum erat faciamus ; quandoquidem terramia plerunque omni pinguedine destitutam, arenam esse nemo dubitat. Haec itaque ut faJ Isidoro placet ab ariditate dicta est, non ab adhaerendo in fabricis, ut quidam volunt; cujus quidem species tres reperiuntur: fossilis scilicet, si uviatilis, & marina. Fossilis illa est , quae ex arenariis fodinis effoditur; fluviatilis, quae ad flumina reperitur; marina vero , quae in littore maris . Quidnam esset marina arena docuit fbJ Aristoteles in Problem. his verbis: Arena Iaxum inparva, minimaque perfractum es, quod ictu ctuum frangitur; ubi etiam quo pacto
fluvii fluviatilem arenam conficere queant, demonstrat. Porro Arenae omnes inter se diiserunt substantia; nam aliae tenues , ut plerunque fossiles ; aliae crassae, ut fluviatiles fere omnes, atque marinae, quibus videlicet sabulum admixtum est. Colore quoque differunt: nam vel candidae, ut quae Sylvenae effodiuntur , quo in loco ctiam rubrae , & croceae inveniuntur; vel nigrae, ut quae juxta Vulsinium lacum reperiuntur ; vel luteae, ut quae Romae in Ianiculo monte eruuntur, qui quidem mons ob Arenae colorem aureum, aureus nunc vocatur, vulgo Montorio ; vel cinereae, ut quae ad amnes, & rivos reperiuntur; vel deniquc alterius coloris . Praestantior illa judicatur, ut feJ Vitruvius scribit, quae idonea est ad materiam mi cndam, neque terram habeat commixtam: probatur vero, si manu impressa stridat, aut si in vestem candidam sparsa nihil sordis relinquat . Genus Arenae optimum illud est, quod pulvis Puteolanus appellatur, de quo Vitruvius ita scriptum reliquit: fdJ ELI genus pulveris, quod incit naturaliter res admirandas . nascitur in region; hus Bajanis, ct in agris municipiorum, quae sunt circa Vesuvium montem ; quod commixtum cum calce ct caemento, non modo caeteris aedi riis praenat firmitates ,sed etiam moles, quae construuntur in mari , sub aqua solide sunt. Nuper vero hujus Arenae duo genera ad me missa Neapoli fuerunt a familiari meo Ferrante Imperato Pharmacopoeo industriosissimo . Arenae fluviatiles, & marinae ut Galenus inquit tumentem carnem ab aqua inter cutem exiccant. Et haec sunt, quae de terris praemonuisse oportuit, ut noster singularum Terrarum catalogus , ab omnibus facilius intelligeretur . Nunc quae in Armario continentur indici arithmetico singulis loculis accommodato subjici cinus . Quaedam nonnunquam simul veluti admonitoria habebimus, non quae explicent dii fuse, sed quae veluti digito indicent, & quae suis Capitibus sunt explicata redigant in memoriam .
sbI Arist. ProbismIcei. H. Arena quid sit. Arenae differentiae a substantia. Ejusdem differentiae
scJ Vitruoius lib. a. cap.q.de inchit tr. Arena optima qualis a Pulvis Puteolanus optimus.sdJ min.lib. .e. 3. Vitruvius lib. 2. e.6. de puisere Puteolan. Farranees Impera tus laudatur. Arenarum fluviat Ilium usus in Medi
Arena nihil aliud est, quam eongeries m InutIssimorum ramentorum, quae ad Iapideam , vItreamque naturam quodammodo accedunt: durissima enim sunt, ac pleraque omnia splendentia . Hinc Arena Pisauriensis microscopio spectata Cl. Hombergo clegantem diversarum gemmularum speciem exhibuit. Heterogeneis ut plurim sim ac variorum corporum fragmentis Arena componi passim observatur, metallorum nempe , diversorum lapidum , vegctabilium dic. Ferrum enim deprehenditur in Arena opeia magnetis, qui admotus nonnulla ipsius segmenta ad se trahit. Variorum autem lapidum, ac praesertim talci frustula in Ancita Romana observantur, ut tellatur Cl. Hombergus saJ. Plerunque auro ditatur, quo insignes sunt Tagi Pactoli, aliorumque fluminum Arenae, ac praesertim quae in Pactianorum Indiae regione occurrunt, ex quibus aurum a sormicis effoditur, si Herodoto credendum, aliaeque, de quibus Agricola.. Quapropter eam gigni probabile est, partim ex aquarum defluxu, quo lapides, metalla , aliaque dura corpora juxta maris litus,ac fluminum oras,ubi copiosissima est, atteruntur; partim a mole culis sal in acidis, quae a marinis undis, fluminum aquis, ac vaporibus subterraneis in terrae porulis derelinquuntur, ac cum terreo at halicis corpulculis arctiis me iunctae in dura granula concrescunt: quae a lapidibus tantummodo molis parvitate differre videntur. Quamobrem Arenae ad lapidum generationem admodum eonferunt. Quod etiam experimento D. du Clos hJ optime comprobatur. Resert enim aquam, quae Arenam stam pensem imbutam spiritu vini, sale tartari, ac volatili aceti impregnato, solverat, in lapidem concrevisse . Ex hactenus expositis omnes Arenae proprietates facile possunt explicari. Nanque calet solet admisce -
gnatur Arena lapidum con cretionem adjuvat.
94쪽
Arena eur misceatur calci. Arene se citas unde. Cur corpora Incorrupta in Arena ser
Arena cur ad v traconficienda atq; CX-
ri, ad tenacitatem firmitatemque ipsi conciliandam . Siquidem ejus granula utpote dura, ae perpolita, facillime, ardieque cum salibus calcis iunguntur, mole culisque sulphureis ramosis , quibus plexaque Arenat scatent, implicantur, ac progressu temporis in solidum continuumque corpus concrescunt, & ad pristinam quodammodo lapidis sormam redeunt. Aridissimae eli naturae; quod praedicta arenacea corpuscula nimis snt compacta,rἰgida, minusque porosa, nec adeo facile humorem excipiant, ut mollescant, ac veluti in funiculos inflexa, sese mutuo amplexentur, & coeant in lentorem . Praeterquanquod , cum intima earum textura aqua diduci nequeat, idei reo salinae , ac sulphureae moIeculae, potissmae lentescentiae causae, praepediuntur, atque a pro prio munere cohibentur. Fructus autem plantarum' ue radices,caeteraque corruptioni obnoxia corpora Arena recondita diu conservantur: tum quia salino- sulphurearum particularum halitus, ex quibus potissimum fermentationes excitantur, aut nullos,aut perpaucos ex se emittit, ob illarum inter se firmam cohaesionem; tum etiam quia praedictorum salium, ac sulphurum essu via , quae aliunde , ae praesertim ab aere adveniunt, op posito consertissimo granulorum agere depellit, & arcet. Vitris eonficiendis adhibetur sortasse, quia salium compagem, eoncretionemque adiuvet ac firmet, e
ruo supra dicitum est modo et illisque detergendis , atque expoliendis ob granulorum tenuitatem ac uritiem apti isma est.
95쪽
TErra Lemnia subcandida , sigillo
Turcico insignita. Terra Lemnia subruta. Alia Terra Lemnia adulterina sigillo insignita. Terra Armena recentiorum , S: Officinarum, sive Rubrica Sinopica . Rubrica Sinopica alia saturato colore . Rubrica Sinopica minus rubens . Rubrica Sinopica inter has media .
Vascula ex Rubrica Sinopica Lusitaniae sub nomine Boli Armeni ficta . Rubrica fabrilis mollis . Rubrica fabrilis dura. Rubrica fabrilis firmiori colore .
Rubrica fabrilis minus rubens . Rubrica fabrilis inter has media . Rubrica ' Armeniosa ex sylvena. Terra lapidosa rubra quae ex monte S. Oresti prope Romam foditur. Λ lana Gleba . Bolus Armenus ossicinarum luteus . Bolus ei trinus alius . Bolus candidus ex Ilva . Bolus candidus, venis diversi coloris intercursantibus, innatus serri saxis in Ilva. Dolus albus venis nigris intercursantibus . Bolus rubeus serri saxis avulsus, ex Ilva. Bolus rubeus Sabaudiensis, ad albedinem is
Bolus decoris colore, ex Apulia. Lac Lunae, vel Agaricus terrestris, sive saxatilis, nonnullis Terra Samia . Terra Samia vera, Collyrion dicta. Samius Aster. Terra Chia. Terra Selinusia. Terra Melia cinerea. Terra Melia eandida . Terra Eretria alba eruta ex fodinis ferreis
Ilvanis . Τerra Eretria cinerea .
Terra succo Aluminoso praegnans. Terra Melitensis, vulgo Petra S. Pauli. Terra Cimolia candida, Saponaria a nonnullis dicta Terra sullonia, candida, mollis, densa , gravis , & quae intus assumpta mirifice obstruit: etiam Saponaria dicta, qua Pictore S utuntur, ex agro Vicentino .
Terra Cimolia alia, ad purpureum vergens, ex Britannia & Ilva sub nomine Boli candidi & carnei. Terra Pnigitis nigra. Terra Pnigitis cinere a.
Terra Piligitidi nigrae simillima, quam Cretam nigram vocant. Paraetonium.
Ochra scissilis electa ,stiabilis, turato colore. Ochra ex nigro Plumbo . Ochra ex Rubrica . Ochra levis, stiabilis Corsica . Ochra Smyridi avulsa. Ochra innata ferri lapidibus, ex Ilva. Ochra lutea, dura, ex Agro Veronensi. Ochra adnata lapidi plumbario. Ochra fistularis. Ochra nativa crocei coloris ex Agro Balneoregiensi. Terra caerulea cum Ochra.
Terra cretica, sive Creta alba . Creta nigra. Creta viridis ex Smyrna. Creta viridis , acris , lapidosa, ex Agro Voronensi . Creta alia viridis, mollis . Creta Cinere a. Creta Thessalica, Argentaria dicta. Creta diversi coloris ex monte Mario Vatiis cano proximo. Creta lutea mollis,quq facillimc lineas ducit. Creta succo chalcanthose praegnans , ex Sylvena. Creta bituminosa. Creta argentaria, cui micae argenteae internitent . Creta fabrilis candida , ex qua quibusdam locis muros, & parietes extruunt. Creta in cinereo candida, glutinosa, dentatas, adstringens , ex monte Baldo . Creta Tophace a. Creta ex Peloponneso, Incolps Terra dἹddio. Creta in cinereo violaceo , eruta in Ilva Insula ex loco, qui dicitur La Piaggia di Dio, a nonnullis Eretria vera violacei coloris iudicatur. Terra cinerea, ex Ilva , caseum acescentem redolens. Terra alba ejusdem odoris . Τerra nigra, operi figulino apta, ejusdem odoris; ex Ilva ἀTerra nigra, marchasitam continens,ex vena cinnabest effossa , & quandoque vena cinnabrii mixta reperitur ἀTerra, quae, cum effoditur, mollis est, ut sevum, gustu acris, ex eodem loco . Terra lutea, petrosa, gustu acerrima ἀTerra cinerea aluminosa
Terra lutea, styptica, in Ilva inventa, in loco vulgo dicto: UAgno la vita . Terra Viterbiensis, vulgo Di Navici. Terra subfusci coloris , quae a Pictoribus
vocatur Terrad'ombra; ex Sclavonia. Argilla tenuior
Argilla ignem serens, a Pliato scoesu dicta.
96쪽
Argilla eandida, cui intermicant micae aris
Argilla nigra. Argilla lutea . Argilla rubra. Argilla cinerea. Argilla in cinereo candida . Argilla fulva. Argilla Bohemica friabilis , ex qua eximuntur granati . Tripeta Terra. Tripetae non dissimilis, Creta ex Corsica. Marga, si ve Medulla, dura, candida . Marga candida, pinguis, mollis .
Narga candida, lapidosa , ex Ilva. Narga tophacea. Marga candida, crustacea . Narga alba, & pinguis. Marga candida, lapidosa . Marga ruta. Marga fulva, crustacea, aurum In se continens .
Marga in rubeo nigra . Marga lutea. Marga cinerea. Marga laevis. Marga aspera. Marga crustarum formam gerens.
Marga fistulosa. Marga dura , arenosa , Belgica, qua Incolae agros stercorant. Medulla candida pinguis. Medulla candida is ura. Medulla candida metallica; ex Ilva Insula nascens in venis serri, quae cum primum eximitur , colore caseum liquidum refert, in aere statim indurescit; ita tamen ut ore retenta butyri instar liquescat. Medulla alia candida nascens in venis argenti . Medulla in Geode inventa ochrae similis. Medulla alba, istabilis; ex Geode. Medulla flava, dura; ex Geode . Medulla in eandido rubra. Medulla viridis . Arena sossilis, tenuis , & candidissima; ex
Sylvena a Arena rubra ex eodem loco. Arena crocea ex Sylvena. Αrena fluviatilis , quae cum calce miscetur,& adhibetur ad aedificia .
Arena marina. Arena nigra , a Vulsinio lacu . Arena lutea, ex Janiculo, vulgo Montorio . Arena cinere a , quae ad amnes, & rivos plemnque reperitur. Arena in Geode reperta. Pulveris Puteolani duo genera. Arena metallica, ex qua lavatur aurum . Arena metallica, in qua ramenta auri repe
Sabulum, quo sternuntur viae. Sabulum nigrum, e quo nigri Iapyli lavantur, & c quibus plumbum album excoquitur . Sabulum sterile. Arena factitia ex Magnetide. Arena factitia ex plumbo nigro . Arena factitia ex Pyrite, qua nonnulli scripta exiccant.
99쪽
B so Luro primo Armario, quod terrarum genera comis plectitur , ad alterum transeamus, quo sal, & nitrum i sal, StnIerum quid continetur; quandoquidem ea, quae humore solubilia sit, & ex quibus sunt, primum post terras obtinent Ioeum; quin imo *vμ'p'M R 'terrae species a quibusdam sal esse dicitur, nec injuria , cum Aristoteles terrae magis esse, sicuti & nitrum, asseruit. Habent enim siccam exhalationem multam, aqua solubilem in succum. Ideo succi dici possimi nunc liqui- sueeI dikiduntve Iadi, nunc concreti. Ea est enim sicci halitus natura, ut liquidos, & concre- in pulverem cogatur primum , deinde vero propter copiam, corpulentiorem 'δ' nactus substantiam terra videatur : exemplo est fuligo . At vero succis quania Aqueorum laeeo- vis aquea forte materia existat, natura tamen ob mistionem alia est, atque alia, mm d G ςnt ae ς cui par nominum diversitas apth respondet; sic etiam vinum, acetum, lae, eae 'μ'v'S'-- 'teraque hujusmodi, licet quod eorum materia est aqua, recte sortasse dicanturaquca, immo ab Aristotele vocentur species aquae; tamen aqua neque sunt, neque dicuntur , quoniam mistione rerum alienarum, mutata aquae natura, hoc dicitur lac , illud vinum, uti statua aenea non amplius vocatur aes, verum statua. Quanuis igitur fossiles succi, de quibus loquimur, initio, aquae instar, humidi, ac fluidi sint, & deinceps quoque liquescant; nihilominus tamen concretione ad ipsius terrae naturam accedunt. Qua concretione fit quoque , ut Suees eonereti ad ab aquis medicatis plurimum distent: qua nuis illae quoque salem, bitumen , terrae naturam acce- sulph ur, & hujusmodi resipiant; nam siccus ille halitus, quo aqua bituminis , h.he . ia ut sulphuris saporem nanciscitur, tantus est, ut aquam sapore alieno inficere ab aqui medieitia solummodo possit, non autem ut vi caloris aliqua constringat eam, & induret; differa t. quemadmodum , quos dicimus succos, videmus . Ut autem a Sale ordiamur, scire licet, Salem, qui Graech dicitur, Ar, Salis nomina. Abibus f IJ Melech, seu Messa, Germanis Sala, Hispanis Sat, Italis Saleia,
nihil aliud esse , quain succum quendam ex terra, atque humore mistum, in sal quid sit salsum saporem vi caloris concretum . fa J Constat enim substantia terrea ex Mes lib. a. demta. adustione amara,& aquea insipida, quae ambae si aequales sint, salsum perficiunt saporem; si terrea vincit, amarior evadit; si aquea, salsugo mitior est. Cogitur αὐbHI, Lautem sal calido, & sicco, ut e contra humido liquescit. Salis maxim E com- ωρ.81. munes differentiae sunt, naturalis, & factitius. Sal nativus, vel ex aquis proia quomodo con venit, vel ex montibus caeditur, vel e terra ei ditur, vel sub arena reperitur. sali, d; EhεΛ εω Factitius alius ex aqua fit, alius ex plantis, aut earum partibus , alius ex ani- eommunes.
malium partibus quibusdam, & excrementis, alius ex aliquo naturali succo; de s l*IT l. '
quibus omnibus singillatim disseremus . . species.
3J Salis vero differentiae minus communes sumuntur veI a substantia; nam Salis disserentiae haliud durum , & densum est, ut fossile; aliud friabile, & molle, ut aquatile τ vel 'sis T sh h ίω .a figura ; nam vel in formam glebae , t massae eruitur , qualis est, qui in Po- figula. lonia, & Calabria effoditur ; vel micae ormam habet, ut excoctum, atque marinum r vel nonnunquam in stiriae figuram concrescit, ut in scopulorum fibris quibusdam: vel a sapore ; nam alibi suavis , alibi amarus, alibi vero salsissimus
invenitur salsissimu in salem putant, qui sit siccissimus alius habens cum sal- Salis differentiae aD sedi ne sep0rς .
100쪽
sal I, differentiae ab sedine saporem ovi duri, uti Polonicua , qui in provincia Poloniae invenitur: odoxς - vel ab odore, ut Arabicus Sal, qui suavem , & jucundum odorem spirat: Salii differentiae a Cappadocius etiam odoratissimus est: Naphthicus vero male olci: vel a colo-t 'obj h. i. , re; nam Vel candidissimus est, ut Tarentinus, & Volaterranus; vel niger, ite.', '' 'v' Naphthicus ex naphtha quae in ipso est, & fossilis quidam Polonicus, & qui
cunque ex Iignis extrahitur; vel purpureus, ut in parte quadam Siciliae, ubi b3 min. lib. 3r. AElna mons est, ut So Iinus, & Centuripis, ut fbJ Plinius scribit, &in Lusitate)Ihisbb iis. 1. nia, ut fςJ Strabo inquit; vel rubens , ut Memphiticus ; vel eroceus, ut qui in Cappadocia et ditur; vel rufus, ut circa Oxum, Plinio auctore ; qui cti arria tradit, circa Getam Siciliae tanti s endoris Salem eme, ut imaginem recipiat. De differentiis ejus generatim diximus, nunc singillatim eas persequamur,
Praecipuae salis no- eae, quibus a caeteris corporibus distin- Ivitur .alis definitio. Salis nomen variis modis accipitur.
Quomodo diversa Salium genera ex
Sale principio juxta Chymicos gignan
Solibus, Guglie ini sententia de Sale principio . Salina principia quae& qualia sint. Potis limae Salis proprietates. Quomodo Sales ex particulis in fluido limatatibus gignari
iana ratione Sales gen crentur ex aqua terrae P riβ perco lata vibi Is proprietates, atque a stiones sunt sequentes. I. organa gustus assiciendo, saporist. I l. in anua facile dissolvi. III. corporum duriorum sodntionem promovere . Salium generatio ex humoris c vaporatiori SaIium generatἰo ex aqMκ motu imminu
uomodo Sales ex vaporibus terrestri-Dia S conc Iescam.
s Q Sal Arabibus inmeuo , quod tractum est ab Hebraico M urb. Inter Salis proprietates, esus naturam a caeteris rebus potissmum discriminare videntur durities , solubilitas in aqua, ac praesertim sapor , qui omnium consensu maxime peeuliaris est salis nota . Hine alii eum Avicenna ipsum definiunt: Corpus durum in aqua solubile : alii vero addunt, Quod saporis sensationi excitandae aptum est . Multi sarie autem salis nomen accipitur. I. enim Sal communἰs, ac marinus ita vulso appellari solet. II. reliqui succi concreti, aliaque corpora mixta, quae etsi aliarum rerum admixtione con stent, nihilominus Sales vocantur , quod salinae partes in ipsis , caeteris, tum copia , tum activitate praestent. III. qui nihil heterogeneum admixtum habet, dial simplex appelIatur . IV. particulae Salis Elementa res Sal principium apud Phuseos audiunt , de quo multi multa prodidere . Etenim Chymi ei unicum illud esse , atque univertate statuunt, mundique spiritum appe IIant, ex quo varie cum variis corporibus permixto, varia Salium genera emergere contendunt: idque probare conantur experimentis , quae in salinorum suecorum genesi per chyinicam ἀγα-ν facta pallim occurrunt, veluti in generatione Aluminis, Vitrioli, aut Sulphuris ex eodem spiritu acido minerali , modo cum terra ae lapidea subitantia, modo eum ferro , aut cupro , modo cum oleo terebinthinae, carbonibus aliis que similibus sociato. At contra doctissimus saJ Gustici minus, qui acutissme ae mechanice Salium naturam pervestigare aggressus est , plura facit salina principia , figura differentia , lndivis bilia, ingenerabilia, atque ineorruptibilia . Alii vero illa in infinitum dividi posse, ac proinde generari, ac corrumpi arbitrantur. Quorum controversias missas facimus: Etenim in re tam ambigua non ita facile est aliquid certi determinare : neque id hujus loci, aut nostri instituti esse arbitramur. Illud tamen probabilissimum esse judicamus, salina pri ne i pia corpuscula esse dura , & angulosa , cum in hoc fere omnes conveniant, atque exinde salis phaenomena satis commode explieari, ac demonstrari possint. Praecinuae autem salis ssenium excitare. II. in aqua tacite o illo ivi. III. corporum duriorum lolutionem promovere . IV. duritiem, fixitatem, ac pondus rebus impertire ἰ atque ut plurimum easdem a putredine prae servate os 24 Salium penerationem hac propemodum ratione absolvi verisimile est. Salinae pari Iculae, quae In aliquo fluido , aeris , nempe , aquae, aut vaporum dispersae vagantur, ejus motibus obtemperantes circunquaque seruntur , donec occasione data deponantur, coeant, ac multifariam cum variis corporibus sociatae, in crystallos abeant Salium sui generis; quos proinde succos concretos, veteres, im proprie , ut nonnullis videtur , appellarunt, quod ex liquoribus concrescentibus eodem modo , ac Ilaciem ex aqua, eos gisni crediderunt. tenim aqua , per telluris internos meatus continenter fluens, terreamque compagem undequaque pervadens, eam laxat, Sales inchisos ab ipsius nexibus liberat, exolutosque secum avehit, donec magna salinarum partium copia imbuta, partim expeditius iter nacta, alicunde, sub acidularum , thermarum , aut alterius mineralis aquae specie foras erumpit, partim dum per varios terrae , aut alicujus solstis poros trajicitur ac percolatur , sales praedictos, veluti quasdam exuvias inibi deponit, tum ob dictorum pororum angustiam, aut minus aptam conformationem , saliumque figurae minus accommodatam , tum ob varias eorundem inflexiones; quibus non modo aquae motus retardatur, sed etiam multo magis solidorum corpusculorum in ipsa innatantium : quae, elim angulosa sint, non eadem facilitate , atque aqueae particulae tortuosis anfractibus obsecundant, sed in latera opposita impingunt, ac paululum restitant, donec aliae ejusdem generis particulae advenientes eum ipsis implicentur; quo fit ut pori angultiores semper reddantur, salinisque mole culis exitus magis praecludatur, ex quo earum coacervatio necessario sequitur. II. Aquae salibus scatentes , aut solis radiis , aut sulphureorum corporum incalesccntia paulatim attenuatae, in vapores elevantur , dum interim saliuae moleculae fixiores residuae, secedentibus aqueis particulis eas continentibus , ac fulcientibus , quarum interpositione sejungebantur, invicem coeuntes, majores , gravioresque fiunt : quapropter delicienti istino aequilibrio, quo in aqua suspendebantur, concidunt, aut humore penitiis exhausto, in land Absidunt. III. Imminuto intestino aqueorum globulorum motu, quo potissimum solidorum In fluidis sustentatio ad uvatur , ut ex volatu, & natatu perspicuum fit, sales, qui in aqua soluti fluitabant, necessatioeoneidunt, ac iundum petunt, excessu proprii ponderis , sustinentis liquoris cohaesione superata . Haud absimili sere ratione , ex vaporibus , de aere Sales generantur: nam vapores ex intimis terrae penetralibus excitati, Sales volatiles secum abreptos, atque elevatos , in Iapidum, aliorumque duri rum