장음표시 사용
331쪽
perhorrescerent tribus novis eruptioni datis summam vim aquarum sedavit. omnes quatuor Uelini lacus cataractae cernuntur hodie angustiores , qua patefacti sunt, & Reatinos in metu ponunt, ne saxo insurgente denuo se lacus efferat, perdatque fertilissimas regiones, evidenti exemplo ad naturam aquae demonstrandam. Inter urbes Senam, & Volaterras, oritur flumen Elia in Arnum fluvium directum, devolviturque in ipsum torrens ligna , herbasque impetu raptas, lapide circundans . Fontes Aponi propE Paduam Venetiar, qua CALCULI TIUVRTINI
tivum dueunt, saxum ripis haeret. Erumpunt multis locis consimiles aquae,nec usquam uberius, quam in Italia . Harum aliquae lapidosam naturam non universo ostendunt alveo, quibus materia lapidis parcius est indita, nec apparet, nisi incitentur aquae, cum per abrupta feruntur, vel ad molas agitantur. Tum ienim concepto aere, ad siccae , scabraeque superficiei contactum facilius subsistit. Anio cum Tiberi obviam procedit, exigua lapidosae naturae indicia relinquit . In conventu urbis Lucae XV. mil. pass. ab urbe fons abest , sub monte, qui vocatur Corsena, cujus aqua cum per tubulos cogitur,coagmenta lapidea
332쪽
dea iis indueit. Sed non omnes montium scaturigines , fontesque ignobiles per terrarum latitudinem persequi laboro : praecipuas dixiste satis videtur. Quibus affinem habent naturam, aquae commutantes in lapidem res demersas, quales multae ad Lapidea facta reccnsentur, quarum pleraeque in lapidum crementa subsident. In mari nonnusquam vadis cile facultatem conficiendi saxum ex aquis, ostendunt concretiones lapideae , quae fiunt ad sublicas in Venetorum Civitate. Sed ab exemplis nunc procedendum, aquis cognitis , ad quarum septa lapides concrescunt, qui Stiriae vocantur. Ex aquarum diversiis stiriarum lapἰdearii late Stiriae figura disserentes oriuntur. Aquar ad lapidem promptissimae, laxiodiise φntiae μnd '' res conficiunt i quae segnes sunt, compactas . Nam incrementum , quod e promptis majus accedit, plus vacui intercludit. Species praecipuae sunt, uvata,
virgata, & horrida, quae deformis dicitur, in fontibus, aquisque stagnantibus maxime crescens, nulla Stiriarum similitudine , sed ob inaequale augmentum multis inanitatibus latebrosa. Quare in piscinis quidam usum dederunt, sub
aquis ambitum ex ea circunstruentes , ut in cavis pisciculi latitcnt. In aquis citatis, & cataractis, Stiriae ad ripas secundum naturam fluminis virgatae fiunt: ubi lenius aquae defluunt, ii vatim coalescunt. Ex utrisque comparantur agrestes illi, quos diximus , hortorum cultus, appendices antris, & fontibus salebrae . Sic enim rudes , & incompositae sunt, ut in speciem digestae , non appositae locis, sed ibidem natae videantur ad delitias ruris. Alia Stiriae species rarior, cujus similitudo in tabella proponitur, aptius ob tenuitatem fidiculatae , quam virgata diceretur . Apparet acervus e fidibus laxe congestus , & quod opinionem superat, singulae earum recto meatu in longitudinem forantur , ut
etiam curvae flatum transmittant . Gignitur tantum in cataractis , non ad ripas, verum sub ipso aquarum, decursu . Admiranda res , iii tanto tumultu aquarum, in tanta conlusione, opus a Natura temere perfici tam exactuin i, quod ars nequeat aemulari. Qua ratione fiat, a nobis quaeratur . Putant vim
aquae a graminibus alveo in nascentibus exordiri, quorum comas singulatim lapideo operiat cortice, ac in Stiriam componat. Si verum est, videant in iis cataractis gramina, vidcant herbam in Stiriae meatibus aridam : qui vacui sunt, tenuiores, quam possint capere, rotundi, & omnes ferme aequales . Ab aure meatus fiunt . Acr clausus ad decursum aquae in filum ducitur . Tvetur enim se, quam potest commodissime . Ad ejus contactum exiccatae tenentur crassiores aquae partes, quae in lapidem densantur, sicut ad ripas, nova materiae accessione . Haec quia frequenter contingunt, Stiria contexitur. Nam
sunt plenae spiritus hujusmodi, aquae, propter halitum siccaneum , ex quo Iapidis materia iis incessit . Quod ex aliis pariter Stiri is cognoscitur , foraminibus intercurrentibus quasi te redine exesis . Altera inter Stirias rariores viissenda, nascitur ad montium scaturigines , ubi exiguis momentis aquae prodeunt , h quarum volutatione oritur specie anguiculorum, vermiumque com .plexum imitante. Rara & illa, quae in mari ad scopulos quosdam gignitur exundarum alluvie, aspectu favi, sed impari contextu . Omnium verb, quae diis ctae sunt, alius dari potest ordo materiae, quae omnibus non est una, nec ad eundem perfectionis gradum promota: tophacea ex aquis Hierapolitanis,saxea e Velino, &plerisque aliis , quae firmitate differunt , sicut Tiburtinae, marmoream Lucenses praeferunt . Praecipuae colore candicant, quaedam sta- vescunt, quaedam obfuscantur . E' muscosis aquis , limosisque luridae excinduntur.
Fiunt praeterea ad cataractas , & divulsos aquarum tractus Calculi canisCδ'ςuli Tiburtini. , oblongi, rotundi, echinati, leves, a saccharinis indiscreti : Tiburtini non idcirco tantiim dicti, quod Anio per abrupta loca magnam prae caeteris copiam eorum conficiat, sed quoniam Roma proxima joco favet, quem ex eis captant jam adeo tritum, ut inter exteros magis vigeat: In capsulis exhibent, subornant eo apparatu, quo bellariis saccharum inferri solet, & hominem nacti invitant. Is gulae irritamentis capitur, insciusque manum admovet, ac mandere nequicquam cupientem naso suspendunt . Crediderunt nonnulli I
333쪽
pillos ad praecipitia detritos aquis, ita fieri. Attritus aquae figuram echinatam non relinquit . In mari lapides rotundari Philosophus ait, quod aequa dimi- 'obhmat. DL Pnutione prostantia rotundantur. Eadem ratio in fluminis attritu. Aliter oria SH tum Calculorum praesentes illos aquarum natura doceat. Non detrahi quicquam lapillis, sed ab iis aquis procreari ipsos cognoscerent. Etenim Stiria rum , & Calculorum eadem est materia, usus concrescendi modus e similibus aquis: ad quarum dejectiis Calculi parvis sumptis initiis, augentur in alveo, . Prout se materia offert. Quamobrem delectum habent quaerentes,cum figura, quibusque non contingat, qua expetuntur. Peculiaris esse debet aquis, quae hosce Calculos ejectant, vis conficiendi lapidis moderata : quales diximus lapidasam naturam celare , dum incitentur . Quemadmodum enim expertes lapideae maioriae, principia Calculorum non habent di ita in lapidem nimis profusae, incoeptos perdunt. Ac crescunt enim alveo, quem aquae universum lapide impediunt. Ita est mediocris facultas Anienis commoda Calculis, quos Velini lacus affluentia non patitur. Aquae omnes, quae materiam lapidis paratam habent, siccioris halitus beneficio eam consequuntur . Hoc Tiburi pcrspicitur e fodinis juxta fontem Albuneam ad Rotnanae Civitatis magnitudinem natis: & fatetur aquarum qualitas. Nam egclidae pleraeque exeunt, ac sulphure insectae. In mari coagmen-
tationes lapicleas perinde nancisci materiam , non est Ineptum. AltiuS maris gignantur.
fomento exhalationes elici possiunt. Saxis enim evocantur, unde plantae lapideae enascuntur . Scopulos terris ademptos omnes, quam in mari lapides induruisse, miniis credam. Quanuis auctor librorum De Plantis astruar , Q ω.-ωσι,
spuma, & arena maris componi lapides . Qui si fiunt in humido , non video , quin collisio undarum, qua solidi lapides deficiunt, recenter coeuntem maiasam dissipet . Si vero in sicco concrescunt, exiccatur spuma citius , quam mistionis modi ad justam rationem pervenianti . In subterraneis autem duplox halitus siccanei conditio est ad mistionem di alibi per loca eum foventia, ab aqua transeunte hauritur di alibi in halitus humidi potestatem venit, qui terra exiliens, imminentis loci frigore cogitur in aquam scaturientem . Huic siccanei halitus densum, magis penitus, quam illi, permiscetur . Nam siccaneus , acre interveniente, ab halitu humido, quam ab aqua miniis abhorret. Quamobrem terrae superfusis, quod ab halitu sicco obtinuerunt, lentius huic deperit ; illi colerius omnes in crustas lapideas, stiriasque consumitur r quanquam in hoc habenda quoque est ratio magnitudinis accepti . Ucrum altera dictarum, quae inquam probe commiscetur, ad lapidea facta referenda est. Nam quatenus ipsa penetrat, subit materia lapidis, ac demersas quisquilias in lapidem convcrtit. Eadem frigida solet crumpere, quod halitum siccaneum in aquam nondum densata opprimat. Illa autem, quae huc omnino pertinet, frequentissime calet. Fit vero lapis ab utraque, statim atque terrena portio , quae ab Itali tu siccaneo accessit, in sicco rursum constituitur, ad quod obtinendum adjuvat praecipue calor, sed etiam frigus , ut docet Philosophus problemato . Sect. 24. -π. H.
s Hinc intelligitur quam odiosum verbum cssinxerint Recentiores , qui id, quod lapidescit ex his aquis,succum lapideum nominarunt.Unde exuctum vi- si ς' as .... .
deturne succus, siccus halitus si propter aquae accessionem; tota flumina succi qui humofem 'l' piis sunt. 6 Tamen aqua non tantum non lapidescit,verum etiam inhibet lapidis descentem succum densationem , quandiu potestatem habet. Nam sicci corporis Occupatione , δε vindicat se commistum aquis siccanei halitus densum, atque accrescit in Iapi--.dem. Alterum errore in adjunxerunt , qui succi lapidei discrimen habuer , quendam, inquiunt, vi caloris, & mora per venas terrae concessa, admodum elaboratum, ut quo demersa lapidescunt: alium non aequali opera commistum, a quo differat alius ramentis lapidum consertus. Indicium ejus esse incompositain concretionem, rudem, laxamque materiam lapidis . Nos duplicem halitus siccanei mistionem diximus. Caeterum quod in lapidem concrescit, modo ramentis,modo succi specie in aquis contineri, puerile omnino est. 7 Nam ubi ramenta conquiruntur ξ tantumne deteritur aquarum per saxa trala situ ... multis
334쪽
rum vires. Problim. II. nim. 22 a
Sueeus lapidescens quid sit . Aqua lapidum con
multis cultis cavari lapidem a Philosopho dictu in praedicant, nempe ut centesima gutta tantulum lapidis auferat, quantum ad cum positioncm minimum sit. Sed neque ramenta lapidum ad pristinam naturam redeunt, uti Romae dicitur E sectura, atque politura marmorum, quorum detrimenta nὰ exiccata quidem cohaerent lapidea duritie. An putandum est aquarum fervore, sub terra lapides cliquari, ac dissolutam eorum materiam, quibusdam locis tenuem vi caloris commisceri, aliis ruderatim inspergi At Galenus rigari lapides negat, quo discrimine a terra distant, & calor aquarum , si defectu humoris lapides consistunt, ut ait Philosophus , duritiem augeat . Non recte igitur succi appellationem, neque differentias constituerunt. Latuit illos diversitas materiae, quam affert siccaneus halitus r mistionis modos, variam concretionis sortem, causam inanitatum , perspecta non habuerunt . Illud autem insignem habet considerationem, qui lapides humore cificiantur, quod alio loco dicendum est. Sunt enim omnes nitore, vel transluciditate spectabiles . Quod superest, Stiriar, calculi, omnesque lapides ex aquis concrescentes , usum in medicina nullum meruerunt. Aquas ipsas non parum calculosis quidam prodesse tradunt potas ; quod equidem non negaverim , si delectus non fallit, cum aliquae utentem frustrentur . Non enim eam vim addit lapidis materia, sed acritas quaedam, succusque penetrans , qui una solet accedere. Qua ex causa utilissimae sunt, quae res dejectas in lapides mutant. Nam subeunt primum tenues , statimque succedunt crassiores , subsequente lapido saumateria, quae attracta per meatus viscidam calculi massam impulsu laterum fa
cilius dirimit : non secus atque salem oeytis aqua salsa quam dulci Philosophus eliquari docet.
, Lapides huiusmodi,quἰ ex Ini moris lapidescentis stillicidio conerescunt,st Iriae qtioq; ab Imperato
appellantur: a Boetio autem UVormio,Vagnero, Langio, aliisque voeantur lapides Stillaticli, &Graeeo nomine Sta Iactitae ἀπο του ταλάοιν, d pHAndo . Horum plures occurrunt species apud praefatos auctores diversas rerum figuras exprimentes, mam miliarum scilicet, botri, mulei , eolumnarum &c. pro hum ris diversitate,ex quo gignuntur,ac pro vaIietate locorum,per quae dictus humor permeat, extillatque . 2 Multa etiam loca huiusmodi aqua lapidescente scatentia recensentur ab Anselmo Boetio, Se Al.drovando, post quos aliae in multis aliis locis aquae eius naturae innotuerunt. r) Qua ratione lapides ex aquis concrescant satis exposuisse videmur in notis Armarii l. cap. 3. Caussa eur in mari lapides gignantur non ex ipsius calore petenda esse videtur, seu a se earum ex halationum copia, line quibus, etiam in locis frigidis lapides generari possunt sed potius a salinis bituminosisque particulis, quibus scatet: ha: si quidem ad lapidum generationem sunt aptissitum, ut alias demonstravimus. ue Magnum profecto mercati auctoritas pondus habet;Verlim hic veritate,quae semper potior esse debet , adducit praeterire non possumus tquod i pilus pace dictum sit dum Aristotelis sententiae mordicus adhaeret, nimis acriter alios perstringere. Non enim adeo reprehendendi videntur, qui humorem, ex quo lapides ferruminantur, succ utar lapideum appellarunt . Nam quan vis proprie dicatur succus humor ille, quo animalia , ac iiii pes nutriuntur, non videmus cur ad alia similia apidae per metaphoram transfer i i non postit, ac pro qualibet materia fluida usurpari , ex qua corpora augentur, ac quodammodo nutriuntur, quemadmodum lapides ex dicto humore ad concrescendum idoneo : cum ipse Tullius Civitatis sue eum dicere veritus non sit : quae quidem translatio longius petita est, quam succus lapideus. Neque Mercato negotium facessere debet,quod lapides
juxta Attitotelem ex sicco halitu concrescant : nam si pro sicco halitu intelligantur particulae resolutae ex calore, quae ob eorum figuram ad motum sunt inept*, ae facile invicem coeunt, nihil repugnat si hujusmodi particulae cum aqueis, aliisque,quae intellino motu agitari solent, permisceantur , universam hanc diversarum particularum congeriem , succum, humoremque appellare . Sin aliud pro siceitate accipit, aut a veritate recedit, aut cum iis operam ludit , qui confusas nominibus re . rum notiones adjungunt. 6 Tantum autem abest, ut aqua lapidum concretioni officiat,ut potius ei sit necessar Ia. Lapides enim gigni non possent, nisi aqueae particii lae eas , quae ad lapidum generationem sunt appositae, dillotv rent, agit arcnt, cum aliis permiscerent, it aut liae ab aquae motu actie atque impulsae invicem sibi decurrere ite, implicarentur, atque coalescerent: Imnao ipsae mei aqueae particulae, etsi ad motum terrestribus ob fisuram sint magis comparatae,saepE saepius tamen concretorum corporum molem augent, quoties in alias particulas offendunt, cum quibus figura iacile congruunt,atque aptantur. Exeusandus hic Mercatus; ea enim aetate scripsit,qua res Physicae nondum chymicis experimentis tantam lucem acceperant . Hodie vero magnae imperitiae esset asserere, lapides ab aqua abradi non
posse. Cum passim corpora durissima, a liquoribus etiam insipidis, di animalibus innocuis Deillime. . . dissol- .
335쪽
dissolvI observetiir . Neque inverisimiIe est aquas varia loca pervacientes diversis salibus imbui, quibus metalla , ae lapides eorrodunt in ramenta mitratissima, eaque secum abripiunt, quod etiam
passim experientia innotuit. Hus usinodi autem ramenta lone edIversa sunt ab iis quae hominum opifieio atteruntur . Haec enim Cralsora sunt,nec ullo modo invicem coalescere queunt, nisi aliculus glutinis ope , quemadmodum Parietis lateres, non sine calce invicem coalescunt, eorum enim figura , ac moles non eiusnodi est ut firmiter Invicem se complecti possint, atque quemadmodum ab initio suerunt in unum corpus coire . Quae autem ab aqua abscinduntur ita sunt minuta, ut sub sensus non cadant,atque ea figura, ut facile invicem irretiantur,accedentibus praesertim sulphureo-terreis ac viscidis partibus, quibus
tanquam glutine iunguntur . Quid quod ex arena, quae nihil aliud est quam lapidum ramenta lapides quotidie gigni observamus.
C A P. XXI. Quae Rirust ad scatebras sontium excludendas alterum genus Iapidis in
frigidis antris concrescens facie fungi, quem spongiam pratensem vo-- cant. Humor per montes demissus terrae portionem assumit, qua cum Fungi glaphyri ge excoquitur in liquidam crystalli materiam , atque in subeuntes specus perco n' λς ψ λς dςst latus ad antri convexa frigore densatur. Et quoniam dependet, in capitatam P '' figuram vertitur omnis partium dispositio. Stirps medius subest, crassor, quod
ibi largius humor prodierit et & quasi in speciem plantae surgat, a Stirpe ambientia propagari videntur e quae stillis circunfusa, congerminantes apparent pulluli, exiguis corymbis diffusi maxime circum verticem , quod eo longius dest uxerint, Stolonibus Cisti fruticis, qui Hypocistides vocantur, similes: citeriora callosioris nuclei, nihil propius referunt , quam fungum spongiarro, quem tota lapidis figura in prospectu ostendit. Materiae laxitas in cutis scabritiem poris exit, unde nitor ejus scintillat tantum , similitudine rudis sacchari, colore vel fusco , vel livido, intus candidiore . Uerum stirpi medulla est inserta specie crystalli, minoris duritiei . Cujus varietatis causam humor
praebet, terreae partis admistae, accepta nondum facultate,ut simul omnis subsistat coactus in translucidum corpus r sed irrepente i ci frigore calorem secutus, poros, laxioremque materiam relinquit . At medulla, cui copiosior humor affluxit, neque est eadem expirandi libertas, & quam calor a frigore primum oppressus circunstitit, quandam crystalli speciem accipit. Qui libellum de miraculis mundi ascripsit Aristoteli, antrum , ait, circa M., 38. Pheneum Arcadiae oppidum, vocari Glaphyron, quasi opere exculpto, ejusmodi concretionibus nobiler quas ex sola nive, quae defluit, condensari putat, 'ςR 'communi Graecorum sententia , qui puram glaciem in Crystallum indurari existimant . Ejusmodi operis appendices in antro Macedoniae spectantur , ubi Mic Ea oppidum propter amnem Axium. Nobis c Campania venere juxta Caietam antris cxeisi, quos in tabella exhibemus . Est Corycos in ora Ciliciae oppidum cum portu, & supra mons eodem nomine, specusque Corycius tantae amoenitatis, quanta a Pomponio scribitur . In hunc stillae profluentes non ad cameras mitiori frigore , vel etiam materia liquidiore , non prius , quam solo jacuere, concrescunt . In Rhodo Chersonesus Phausiam ducit oppidum ubi in antro magno pendens, decidensque humor copiosus adeo densatur, ut indE coIumnae constent pari operis varietate, qua speciem fungi pr
venire diximus. Usus harum concretionum non alius increbuit, quam Natura ostendit.
Translatae in loca cultiora, solitudinem ruris, sacrumque antri recesium ex - Κ k inge-
336쪽
ingenio Ioel simulant. Magnam addunt gratiam fontibus, unde aquae emIeant. Nam & lenissime eas excipiunt, & humido minime sordescunt, nusquamquo non delectat ipsarum varietas,quam si ars imitetur, sculpturae minutiis fatiscat. Itaque facilitate operis a Natura parati, & simul specie gaudemus.
337쪽
Qui hic iungus Glaphyriis nominatur ex genere Stalactitarum est. de quibus vide notas capitis antecedentis .
AETITES , GEODES , SISSITES , C MEA,
C A P. XXII. SU p E a. o terrae fotu originem sumit Aetites, lapis longE notissimus, atquω
gentium opinione superbiens r de quo multa scriptis veterum tradita , ac diversa ab aliis, item Recentiorum, & simul nostra conserere, druic ordini deducto impositum est. Aelitem ab Aquilis nominarunt, lapidem in orbem vergentem, & alterum corpus in se complexum . Aquilarum genera sex nu--y. v 3τnierantur ab Aristotcle, quorum tradit quatuor Plinius, Aetitem in nidos conis Lib. ro. cap. 3vehere . Pygargum in campis, & oppidis frequentem, Morphnum lacustrem, Molaenae tum montanam, Gnesium raram, quod sola adulterio caeterarum abstineat . Hinc magnam virium opinionem de lapide homines concepere. Tamen haud liquido constat, quem ad finem instinctus ille Naturae dirigatur. Aliquorum opinio est, Aquilas non parere, nisi praesidium hoc comparetur. ut indicat Lucanus.
Aquilarum genera DioArtis lib. F. Udorus iab. Io. c.
-foeta tepefacta sub Alite saxa.
Parturis binos ajunt hujus generis lapides ex India, mares aquilas petere , ac Pliniuilib.36. Lai. nidis imponere . Quapropter a Gange medio Indiae flumine, Aetitem fuista γαγγι Hs appellatum existimo , quem in Armenia Strabo inventum prodit. Idem nomen Plinius agnoscit una minus litera scripturae vitio . Partus levandi facultatem ex argumcnto lapidis conjiciunt, quia videtur uterum ferre r nec alios existimarunt Theopbrastus,& Mutianus lapideS parere, ut refert Plinius. Lib. 36. o. ix Equidem ni siclisos parere nunquam, concipere non negabo. Quidam vimia Actitis non putant ad partum aquilarum quicquam attinere, sed foetibus con- Plinius lib.36.eor. ducere formandis . Idcirco, inquiunt, binos lapides ab aquilis quaeri, unui in se lapidcm, alterum terram continentem, quibus discrimen sexus a fingunt, ns. ,, hunc foeminam,illum marem vocitantes, & totidem aquilas pullos excludere, L. GHius Rodig.DI. cum ova pariant terna, ut sexus per vim lapidum superfiat integer, ad posteri- tatem sarciendam . Aristoteles sexto Historiae animalium visum aliquando teria Cip. 6. tium pullum scribit. Quare plerique dixerunt, non alia de causa ovis appo- nodo Aetitaeni lapides, quam ut incubantium calorem temperent, ne nimio decoquantur. Aquit rum partum Atque his lapidibus modum esse certum. Sed hoc rationem non habet, quam - iμ ς' ob rem aquilarum incubitus, minus conveniat suis foetibus, quam aliarum avium, ut exeant ovo sui similes i Et reginas avium prae caeteris laborare dissicultate parturiendi, vel nobilissimos earum foetus habere defectum formae, qui restituatur proprietate lapidis, demiror : praesertim cum aliis periculis invidia principatus, aquilina proles exposita sit. Nam aquilis magnum existit vitae ok-9- ca'. r. disdium cum vulture , olore, chalcide, trochilo οῦ Item cum erodio, quam Theodorus ardeolam interpretatur , & cum sitia; quae viribus inferiores , damno aquilas multant, quo AE picus scarabeus, ova carum violantes. Quod ne fiat, atque iis insidiis aquilarum genus deleatur , alii dicunt prudentem
Naturam monstrasse aquilis lapides illis avibus adversos, qui ipsis absentibus an . nue
338쪽
eustodiam nidi praestent. Indε nominari alter Ero dialis, alter Sittites videtur, quanquam Plinius maluit a Cittitem scribere, quod valeat προι - ν αι Πανγ ακῶν . Alii Actitis naturam venenis infestam scribunt, & fugare serpentes, ideoque nidis eum aquilas adhibere, quae in montibus nidificant, & anguium venatu gaudent, & cum dracone inimicitias gerunt. Quid omnium proban
dum sit, quisque suis observationibus discernet . Vereor ne confictum sit, in ΑΚΥΙΥΚ saquilarum nidis Aetitem inveniri. Plinius 3 alibi dictum notat ab AquiIae PD
gargi colore. SanE is frequens est, & reperitur aliarum colore, sectisque pinnata varietate crustis vidimus. Aetitis genera non regione, ut facit Plinius, non figura, neque C loro, ut alii dignosci rect8 possunt. Ubique variant, quod amicorum studio animadversum est,qui apud me Actitum copiam congesserunt,quam numerare pigeat.
339쪽
E X foetu incluso species in certiores differentias contrahuntur. Nam eum vel liberum habent, vel impeditum. Qui liber est sonitu agitatus proditur,quare 4 ηχητί nuncuparunt speciem continentem. Is vero intus vel unus est lapillus, Vel plures scrupuli, vel simul arena soluta . Qui detinetur, terra est in glebam Concreta similitudine cimoliae, ochrae,argillae,massae cinereae,arenosae. Geo
den nominarunt lapidem terram ambientem . Utriusque exterior pars separarim Ο ἔγκυοι foetus exemptus invocatur. Magnitudo incerta est utrique . Interdum anseris ovo major repertus est, & in thecis nostris conditur aequalitate ciceris , qui conceptum intra se crepitu fatetur . Figura a rotunditat C
deficit ad omnem partem, saepe humilior , nonnunquam in semi globum subsidens, deplanata, ovata, coliculata, cylindracea, multisque gibbis, & curvitate distorta . Plerique rudes sunt forinsecus , atque asperi, quorum nonnulli ostreati. Materia horum cretacea, vel arenacea durior non adeo ut igne nihil deperdat. Nulli enim Aetiti ea est pertinacia licet Plinius dicat. Laevium su- Perficies aliquantum nitet, materia compacta testae fictili similis. Colore lutei sunt, subrutili, fulvi, pulli, nigri. Praeterea fusci, flavi, candidi. Caesium aliquando nactus sum . Haec facies externa Echitae, ac Geodae. Intus maxima eae parte superficies cavi aequalis invenituri foetus dissimilis corpori circumsistenti . In Echi te lapillus scaber, & inaequalis, colore fusco, vel alio ex nigri Vicinio : praeterquam in omnino candidis, quorum medius lapillus fiagilis nitidiuscule candet, qui vocatur 7 Callimus.Arena quae continetur libera,com- Paret modo tenuis, mod5 sabulum, & glarea, coloris atri, flavi, croceique. In Geode frequentissima est gleba, flava, & lutea, deinde cinerea , & livida e rarior candida, quae atro, pulloque corpore continetur, insignis mollitiei, Cimoliae , quae medulla nuncupatur, similis . Geodes planior, atque dilatatus, cui flavescens inseritur foetus, 8 Cyamea vocatur,quod exectus similitudinem fabae pariat; Indurescit aliquando gleba ferme in lapidem,& contracta nutat, ut foris sentiatur, dubiam inter Echiten, & Geoden speciem exhibens . Geodes enim cavum implet r in Echite parvus etiam lapillus in magno jacet cavo ,
semper mobilis , qui excitatus ludit. Illud autem inscith dictum a Dionysio
Poeta videbitur, cujus & Solinus meminit, in Aetite non scrupulum insertum resonare, sed spiritum ejus quid arcanum crepitare. Est tamen in eo non vulgaris animadversio. Quippe in secundo de Anima Aristoteles sonum vult esse
motum unius aeris continui usque ad auditum . Aer autem intercluditur ilia Aetite, ut cum sonus in cavo fiat concussu firmorum corporum ad invicem, atque ad acrem, extra cavum non possit audiri. Exauditur tamen, & gravior,
quam in aperto ederetur. Quae observatio illam forte Dionysio opinionem adduxerat. Uerum ulterius consideranda fuit. 9 Nam quod gravior sonus fiat, quam calculus Aetitis exclusus Dagmenti exterioris collisu faciat, accidit quoniam aer , qui per laxius spacium repulsus produceret echo , in Aetitis
cavo ex breviori refluxu coit in priorem sonum, cujus accessu fit gravior. Plus enim composita universa valent, quam eadem divisa. Sic Aristoteles cum aliis clamantem audiri longius, quam eundem solum, & sonum desinentem acuti rem ostendit. Cum vero ex Aetite sonus ad aures perveniat, non est existimandum eam esse densitatem solidi corporis, ut aer utrinque poris, pustulisve non jungatur, rectis quidem per translucidum, non rectis per opacum. Sonus autem, quoniam est moti aeris rectum meatum non quaerit, sicut lumen. V rum in hoc diis cultas ; Motus aer in Aetite subsistit , igitur & sonus . Nam aer quanquam ad partem exteriorem pertingit, non tamen eo usque motus perfertur . Primum enim aeris intus compulsi index est gravior sonus ; deinde si exeat, motus unius aeris continui per poros frangeretur: Fracto, sonus ex Aristotelis Sententia interire videtur. Interit sane r veruntamen interea speciem soni ulterius produci, quam aer movetur, non est praeter mentem illius Philosophi. Nam ad generationem soni circunscribendam statuit motum unius aeris continui ad auditum usque. Alioquin auditur sonus in aquis, & elonginquo, quo motus unius aeris continui revera non trajicit. Itaque quan- vis
pidibus . Andreas Luuns Comm.in lib. s . Dioscoridis. Franciycus Pueus de
340쪽
in Iib. a. de Mantis. Aelites.quomodo gignatur.
Aelites vacuus , raro inveniri.
vis intra cavum Aetitis motus acris desinat, tamen cum crassities non obstet, aer per poros unitus speciem soni foris communicat. Omnia enim objecta sen. suum, statim a se speciem exhibent aliquatenus materia egressam, quae ad sensum dirigitur. Nam sensum Aristoteles ait suscipere formas sinu materi . Objecta enim omnino materialia non perciperentur, cum sensus , ut faculta SAnimae partim extra materiam positus sit , accedatque ad spiritus essentiam ', quae nimium dispar a corpore . Igitur ut minus dissentiant objecta, necesse est habeant a se speciem actu per mcdium diffusam . Quare nec sensui appositata sentiuntur, ut inquit Philosophus . Medium enim,actu speciem deducit. Non rectε igitur Avicenna medium non putat necessarium. Mcdium vero auditus acr est, & aqua. Acr quidem quousque motus praecipuus viget subjectum est soni, qui illico natus , speciem circum se, candemque materia expeditam , ipso momento longe, lateque producit. Ita contingit uno fere tempore lonum e vicino, remotoque auribus insinuari. Vicinum , dico, spatium , intra quod sonus re ipsa devehitur, nimirum in subjecto. Id vero spatii sono incunte, species ejus praevertit, & auribus prima illabitur . Sic enim statuendum est, ut verum obtineatur, sensibile applicatum sensui non sentiri. Quidam tamen absurdum non putant, ubi subjectum sit, & ibi medium esse quasi unus aer vicem utriusque curet. Existimo illos peculiare id tribuere huic sensui, quod sonus stabile subjectum non habeat. Caeterum speciem illam ita se habere S. Thomae
placet . Nam actionem omni corpori duplicem assignat, unam sibi propriam , nempe ut motum moreat: alteram ordine, quo substantiis separatis connectitur, communicatam : talis est, inquam, species, quae sensu recipitur. Quae sententia plus veritatis ostentat, quam quod suadere videtur Ave nrois, videlicet constituendum agens externum, aliud a sensibilibus, quod e directo speciem exhibeat sensui, eundem admodum , quo intellectus agens . Ha ctenus hanc disceptationem Dionysius concitavit. De Generatione autem Aetitis, quia Recentiores eam attentarunt Videndum est . Duplicem videntur proponere, peculiarem Echiti, ac G codi .:Vel enim materiam lapillo alicubi reperto circunfundi arbitrantur, scilicet ut scelus utero sit prior,vel confecto jam utero in cavum ejus transmitti humidus guttatim per pullulas, quod conceptum postea concrescat. Hic quaerendum est, quodnam sit institutum Naturae. Lapillus circumveniente materia captus,& humidum in cavum lapidis admissum , utrunque fortuitum est. Ergo Natura cavum parat vacuum, quasi bullam lapideam . Quod si verum est, frequentiorem Actitem convenit inveniri vacuum . Hoc autem a veritate dissidet, &totam hujus lapidis rationem subvertit, si praegnantis uteri species auferatur . Gignitur lapis in ferri fodinis , qui Gormanis eis Druse vocatur , concavus sinanis materiam ferri pyrite contrahens, similisque nonnunquam in aliis metallis r verum ut materia, ita plurimum ab Aetite dispar ejus natura cognoscitur . Actitem vacuum, qui sit intcger, qualem nunquam offendimus, si modo est, rariorem existimo. Nonnulli dimidiatum a se repertum inquiunt, figura scutulata, quod parvi restri, quo casu eveniat. Caetera videantur de modis generandi. Nequeo satis commode rationem excogitare, qua possit circui lapillum objectum materia effundi, praesertim ipso intus libero, & spacio in terea vacuo. Nam quod effunditur, eo usque fluit, quoad sibi densius corpus obsistat, idest,ad lapillum circumventum usque, qui tum arctiore materiae com plexu vinctus, sonum non ed cret. Id quo compositam praefert opinionem , lapillum in materiam incidentem semper conlocari medium t similiter & plures scrupulos. Quae ut ita sint, qua ncunque ad cavi partem lapillus insideret, adhaeresceret rccenti materiae , neque conquassatus libere vagari posset . Nc ille vero Aetites, qui foetum continet immobilem, ipsum aliqua ex parte , aliter ,
quam a caeteris haerentem defigit. . Ita nihilo magis alter generandi modus huic convenit. Non enim movetur, quia foetus aequalis cavo, spacium quo se transserat non relinquit. Tam justus autem commensus a perfluente materia
in cavum, non praefinitur . Idem cum Geodes sit, sicut praedixi, cavum ejus si