장음표시 사용
101쪽
Vtrum scientia, demonstratio rectὸsint ab AriItotele definitae.
AP A κ τ ε negativa arguitur primo contra definitionem,scire,positam in s. tex. Definitio illa non constituitur ex genere & differetia: ergo noest bona. Probatur antecedens. Genus scientiae est habitus, & non actualis cognitio habitus enim esta quo homo dicitur sciens,etiam si dormiat:assensus vero actualis non dicitur scientia, sed consid ratio, ut insta videbimus ergo dicendum fuisset . scire,seu scientia est habitus,potius quam scire,est, cognoicere. Ite habitus scientiae differt ab opiniq-ne,eo est certus,& a fide, eo est clarus & euiades: ergo loco ditae deberet poni in definitione 'esset habitus certus & euides. Et confir. Stat qu piam cognoscere rem aliquam omnesque eius cain as sola ratione probabili vel autoritate alterius,latame tunc non sciet rem illam: sed habebit aut opinionem tantu ut fidem:ergo non satis est ad scien
tiam comaoscere rem per causas .cuius contrarium
asseuerat Aristo. Secundo principaliter arguitur contra eandem definitionem . Demonstratio alia est propter quid,& alia,quia, ut infra tex.3 o .aut rest Arist. sed Ois demonstratio facitiscire, ut in pristma hic definitione demonstrationis habetur: ergo quod scimus per demonstrationem,quia,fimplicia ter scimus:illud autem non scimus per causam,sed per effectum: ergo non tantum id simpliciter sci, Inus cuius causas nouimus: aut Arist eles sbiipsi
repugnat. Et constr. Deus est maxime scibili 2 ca
102쪽
De scientia ct Demonst. II. 8s
iit furima & prima veritas:cuius scientiam saltem habent beati secundum illud. i. Ioan. 3. Cum adiparuerit similes ei erimus: videbimus enim eum sicuti est:& tamen Deus, sicut non habet causam ensendi:ita nec suae veritatis: ergo non omni scientia est cognitio rei per causas . Tertio contra te tiam particulam definitionis arguitur. Scientiae naturales,rationales, & morales sunt proprie & simpliciter sciae, & in non ubiq; Procedui ex causis necessarijs & immutabiliter eosdem habentibus effectus:ergo tertia particula.sno cotingit aliter se habere,no erat necessaria. Maior est a philosophis r Cepta,& probatur minor. Vere scia naturalistio est bipes,duos habens oculos duasque manus cudecem digitis, M. in quandoq; nascuntur mostra aut limoi membris trunca, aut mebris aliter se ha-b ilibus. Quarto principaliter arguitur contra illam quam quidam censet secunda esse definitione, stire. s. Scire est per demonstrationem intelligere. Deus hel proprijssime sciam omnium rerum: quatia non acquisiuit per demonstratione: quippe qui sua essentia est sua scientia: item angeli,cu non sintronales,non discurrui, nec ad scias conclusionum per intellectum praemissaru procedunt: sed simplici intellectu intelligunt & rem de eius causas : ob idq; diar substantis intellectuales.vt. I .p.q.s 8 .ar. 3. ait S. I lio. & in cognitio eoru est vere scientia, altior multo qua natura:ergo non Ois scia fit per demonstratione. Quinto principaliter arguitur,contra id quod ait Aris .f.Quod no est,non scitur.Deus scit ea quae non sunt:nam vocat ea quae no sunt tanqua ea quae sunt. Ro. .ergo salte a Deo quod non est scitur . Sexto arguitur contra definitionem primi principis seu propositionis immediatae in quam
habetur propontionem immediatam esse illam
103쪽
qua non est altera prior. Omnis illa propositio, ut super textum explicauimus, in qua prima propria passio prεdicatur de definitione est immediata, cuois talis careat medio quo demostrei,& in uer huiusmodi immediatas propones una est prior alia . prior.n. est illa quae est euidelior, & manifestu est hic,oe totum est maius sua parte, sit euidentior qua P Omne animal rationale sit disciplinabile: &euidelius est,quodlibet esse vel non esse,qua oeto tu esse maius sua parte, postqua est principi u otin per se notissimu: erso stat aliqua propositione esse immediatam,t in sit altera prior. Et confir.oi inis propositio in qua definitio praedicatur de definito est immediata,quippe cum eius pr dicatu sit de intrinseca ratione subiecti, & tamen inter illas una est alia prior,nam definitio quae datur per causas materiales demonstratur per illa quae datur Prausam finale,ut Arist. docet lib. 2.text. 8. ergo iduintctum. Septimo principat iter arguitur contra illud verbum in tertia particula tex. s.flnemo scit conclusionem non habens scientiam praemissarum
y resolutione usque ad prima principia. Multae sutdemostrationes quae no possunt reselut usq; ad prilna principia pse nota. Non. n.apparet modus quo istae pinissae,omne aiat ronale est risibile, & ois h. est 'aimal ronale, resoluantur ad illud primu principiti,quodlibet est vel no est, ergo aut scientia eo clusiqnis non est possibilis,aut sine huiusmodi resolutione heri pol. Et confir.Theologia naturalis
oluitur ad prima principia P se nota, processitan ex articulis fidei quos,ut ait Apostolus,non clare , sed in aenigmate cognoscimus,ergo ut aliquis habitus sit Icientia no necesse habet in per se nota principia resolui. Octauo principaliter arguitur cotra i illud
104쪽
Alud dictum in calce tex. s. sq, oportet magis cre de e prsmissis qua conclusioni.Omnis causa naturalis producit effectum sibi qquale, cu agat secun- 'lum ultimii potetiae,& ignis generat igem:sed asi sensus praemissam sunt causae naturales re ectu assensus conclusionis, ergo generant assensum sibi aequale in certitudine & claritate & y consequens. qualiter cognoscuntur coclusio & praemissae. Et Confir.si oporteret magis aut persectiusassentiri
missis Q coclusioni, id praesertim esset propter illa regulam Arist. propter qε unumquodque tale & illud magis: sed illa est fatua, di quae in qu'cunq; gearere causaru patitur instantiam ,ergo pariter potin proposito esse falsa.Probatur minor,primo in genere causae finalis, ubi pcipua habet apparentia non sequitur,sanguis minuitur propter sanitate, ergo sanitas magis minuitur.secudo in genere causae efficientis non sequitur et Dominicus est homo propter sole & propter Paulu,na sol & homo generat
nominem, 2.phy.tra. 26.ergo ses,autlPaulus est maψs homo . Tertio nec in genere causet materialis
sequitur: Nix est subiectum albedinis propter qualitate, ergo qualitas est magis aut persectius subie m.Nec deniq; sequitur in genere causae formalis,Nix est alba propter albedinem,ergo albedo est magis alba . Nono principaliter arguitur contra desinitione propositionis per se notae qui habetur in tex:6icilicet,propositio per se nota est quae solis terminis cognitis cognoscitur. Etenim aut intelligit de terminis si sunt notitiae intuitiuae, aut de notitiis abstractivis.Si de intuitivis,ttic sequit has positiones,Dominicus dicat Petrus scribit, esse Pse notas:na habeti notitias intuitiuas mei loquetisti Petri scribetis sunt manifestae, quod in est falsus cum praedicata non conmen iat per se subiectis, ua
105쪽
non sunt de intrinseca eorum ratione. Si verb nim ligatur de notitijs abstractivis, tuc aut intelligitur de notitia confusa quale est definitum , aut de dμstincta qualis est definitio. Si primit,tunc sequit s, haec propositio, homo est rationalis, non est y sera assum illa non fiat euidens ex illa notitia subiecti consula ted demonstratur 2 eius definition de tamen φ illa sit P se nota apparet ex eo,P praedicatum est de intrinseca ratione subiecti quod sufficit ad propositionem per se n9tam,ut tradit S.Th. I.' q. 2art. r. Si vero intelligatur de notitiis distinctis ualis est definitio,tunc sequitur φ omnis propotio demonstrabilis estP se nota,qd inuoluit repugnantia. Et sequela probatur,na haec, omnis ho est
disciplinalis, habita definitione subiecti,est y se nota, est. n. per se notum omne animal rationale esse
disciplinabile, salte si illa sit prima propria passim
Decimo contra ultimum membrum capitis te iij arguitur,q, detur demonstratio circularis. Priami philosophi ab effectu demostrarunt causam,ve visa eclipsi inuestigarunt causam , coeperunt. n.ata mirari & inde philosophari. i. met.c. a. &pOsim .du inuentis causis tradiderut scietias cotrario m5, scilicet ex causis demonstrando effectus,ergo. Qas dicatur huiusmodi circulum non esse negatuni ab Arist. arguitur quod etiam in causis possit esse circularis demonstratio, nam deambulatio est causa efficiens sanitatis, & fanitas causa finalis deabu . lationis. phy.tex. 3 Θ.ergo Vtrunque peralterutrudemonstratur. Quod si .quis rursus dicat in diue sis generibus causarum non esse prohibitam cirri cularem demonstrationem , arguitur demit quod in eodem genere causis detur demonstratio circularis Vapor est materialis. causa ex qua generatur pluuia, de pluitia vice versa est causa itidem. mat . ἔ: On ψ 1 - risis
106쪽
inlis ex qua generatur vapor, ut Arist. secundo huius concedit, ergo potest ex illi fieri circularis de monstratio hoc mo . Quotiescunque est vaporum abundantia: pluuiae sunt frequetiores,sed in hyeme est vaporum abundantia,ergo &pluuiae, &circ lariter sequitur,in hieme sunt pluuis freque tores: Ugo & vapores. Pro parte assirmativa quaestionis militat autoritas Arisb elis. t 'A D quaestionem propter autoritatem Aris affirmative respondetur . Vnde circa materiam primi argumenti notacdu est primo, i quanuis vulgari
consuetudine receptu sit,ut lib. I. retracta .c. l .meminit Aug.id nos dici scire,qa aliorum testimonio didicimus, licet sola id fide humana aut opinione feneamus,sicut scimus bellum Africanum aut Troianum fuisse, tamen inter philosophos, qui iuxta nominis proprietatem loquuntur,illud solum dici limur scire,vd illic ipse testatur, quod mentis firmaratione comprehendimus, videlicet quod intellectus manifesta visione intuetur. Vt scientia generali nomine idem sit,quod euidentia, siue illa habeatur per sensum siue per intellectum . Quocirca nodebemus,ut multi faciunt, acceptiones sciar ad libitu multiplicare. At secundu hunc usum sapientu Scire quatuor modis accipit scire, seu quatuor iunt gradus scienti &euidentiae secundum quatuor ordines rei scibilis. Scire primo modo accipitur comis muniter P experientia reru mere cotingentiu quae in prospectu nostro cotingui, ut dicimur scire homines disputare,quos audimus,& homine sedere, que videmus. Et haec quanuis dicatur quodam modo scientia,quia est euidentia, amen non proprie: sed comuniter est scientia,quia est reru contingentium prorsus variabiliu &in ullam habentium cer .
titudinem ita vocatur proprio nomine experiesia.. Secundo
107쪽
Secundo modo accipitur ,pprie pro cognitione naturalium aut moralium rerum, quq plurimu& rogulariter eodemodo se habent,ut dicimur scire,in vere & autuno tonitrua esse , fiante Austro pluuia
subseq,& alia id gen' multa in medicina & in phiIosopnia morali. Et h c proprie est scietiadicet non sit ita certa nec euides sicut scientis mathematicet.
--φμφ' 'Tertio modo accipitur scia magis proprie pro cin gnitione eoru ,q cu simpliciter sint necessaria, sem Per immutabiliter uno modo se habent. Haec autestini in duplici disserentia, nam alia sunt immedi ta principia,nempe quae non habet priorestausas P quas demonstrentur,ut sunt prima principia, puta quolibet est vel non est, omne totum est maius sua parte,omne ais rationale est disciplinabile, si deinceps supponamus esse primam inter proprias r. Passio. Passiones hominis.Alia vero sui simpliciter neces saria, quae habent causas ex quibus eoru cognitio Modo. procedit. Et haec cUnitio est quarto modo & proapriissime scia,ut asserit Arist. Et ratio huius est, veritas rei ide est qε esse rei , unde sicut res.se hee
ad esse, ita &.ad veritatem. a. metaph textu.6. de ideo quod est causa alterius,ut sit,est etia causa, os.' verum sit: .cum ergo scire sit veritate rei persectε cognoscere,non potest res sciri, nisi cognoscantu Dcausae illius quae sunt causae veritatis. Enimueros acui no potest quis scire veru ne aurum sit an falsu
nisi cognoscendo an constet ex proprijs principijs auri, ita in uniuersu nullius rei veritate plene cognoscimus,qε est scire re, nisi sciamus illa resoluere ad prima principia ex quibus iudiciu rei sumi tur. Qua ob re philosophi videtes rerueffectus,codi periit causas perscrutari,& inde dicti sunt philosophi scelices habebatur qui rem poterat cognoscere causaS.Quo fit ut cognitio.principrornm i
108쪽
De Scientia re DemonR. auella I.
ponatur in tertio gradu , propterea ' sit inferior cognitio qua quartus gradus, immo est pr statior dispositio ut habetur in textu, sed ponit in tertio, no vocatur proprijssime scientia,sed intellem. Cognitio. n.principiorum, quia est simplicissimus vi primus actus intellectus, sertitur nomen ipsius
potetiae. Secudo notandu est, s Aristot.non anxie
currat praesertim in Dialectica , res per definiti nes quidditati uas definire,sed satis habet, quid nominis exemplis usuque philo phorum explicare. Qua de re nant qui existimat in descriptione Arissupplenda esse alia verba, ut completa sit definitio
scientiae,scilicet quod sit cognitio complexa, certa& euidens. Crediderim tamen non opus esse supplemento,sed sola expositione verborum Aristote. Etenim idipsum est rem cognoscere per causam , quod rei veritatem certo & euidenter iudicare. i. n. solum habet notitiam apprehensiva huius quod est Papam dormire,non dicitur veritatem cognoscere. Et qui opinatur quantitatem distingui ake 'uanta,aut credit Deum esse Trinum,cognoscit . .Quidem aliquo modo veritat non in per causam,
aed ratione probabili vel autoritate. Cognoscere Covi si nanque rem per causam est habere iudicium rei i ς pyQprijs principiis, quae mediate Iumine naturi 'li intellectum conuincunt per resblutionem usque ad manifestissima principia. Quod patet in verbo Aristo.ubi ait, quod non sciet qui non habet horuidest praemissarum d onstitatione. Atqui cognoscere rem solum dicitur qui actu rem considerat sed pr'prius qui habet habitum, nam sapiens, etiadum nihil considerat, censetur diciturque res c
gnoscere. Colligitur ergo definitio scientiae, qu Dasini in vel ut expositio descriptionis A riltote. Scientia λςnu . est habitus verus,certus & euidens ςx propijs rebo causis
109쪽
pa Posteriorum primus. Icausis genitus. Vbi ponitur, habitus,loco generita r nam assensus actualis non dξ scia ted consideratio scire.Dicitur,verusiad dpiam erroris, ga quod non est non scitur.Dicitur,certus,ad ditam opinionis, qui est habitus cum sotmidine. Dicitur euides, addξiam fidei,qui est habitus obscurus &ineuidens. dρ denique,ex causis rei genitus; d ditam intellectus principioru , y se & non ex alijs principijs n torum. Hic colligitur primo solutio primi argumenti principalis, nam verbum cognoscere apud Aris intelligitur habitualiter:quod est genus scis,& cu ait, rem P causas cognoscere, insinuat dpias definitiois.f. φ cognitio siceita & euides. Et perinde soluitur confirmatio. Negatur. n.'qui conclusione eiusq; causas sola rone probabili aut autoritate nouerit, conclusione illa simpliciter ex principus cognoscat.Cognoscere nanq; rem simplicia.
ter ex principijs, est habere iudiciu rei, quale eius principia suapte natura inlumine naturali produ-D .il. - secundo colligitur dpia inter intellectum .ata scientia & sapientia. Intellectus.n. est habitus priatia & Q- cipioru qui ex notitijs isorum generatur scia verbνieuxis, habitus conclusionu, qui per demonstratione producitur,sed sapietiae habitus quo assentimuridi principijs & conclusioni,& coclusioni yy prinia
ripia,ut elicitur ex Arist. t .mag.mora .ubi ait,' 6- pientia constat ex intellectu & scia,& ex S.Tli. tr. q. s 7.art. 2.tametsi in alia significatione sapientia excellentia dicatur illa scia quae tractat de altissimis causis,qualis est metaphysica,ut habet. I .met. a. cap. Quemadmodum & theologia merit ,
inter scienti' digna est nomine sapientiae. Sumi-
tur tamen hinc argin aduersus verbum illud tex.
s.quo ait Aristo. melius esse dispositum qui habee intellectum,quam qui habet scientiam . Arguitur
110쪽
enim sic qui habet intellectum principiorum,non omnis habent scientia conclusionis, qui vero habet scientiam conclusionii, habet simul intellectu aut capientiam principiorum, ergo hic est melius dispositus. Rudetur,oe Arist. non comparauit habentem solum intellectum ad habetem intellectu di scientiam seu sapientia, mamis stum .n. est φ qui habet ambo simul melius est dispositus e qui habet eorum alterum ted comparauit habitum seor .sum principioru ad habitum praecisum conclusi num. Qu'ru primus est pilatioriquia est cognitio
rei P se, scientia vero est cognitio rei s illud. At
vero dubiu restat circa prima acceptione scieriae, ubi diximus experientia veritatu mere contingentium esse scientia,propterea 'est euidelia. Dubiuinquam est ' non videtur eiusmodi assensus esse euidentia. Euidelia quillye est assensus P que non sat cogn'scente decipi,sed stat Petrum decipi per
hoc iudiciu dii Paulus est et psens) puta si supraunaturaliter seruetur iudiciu in absentia Pauli, aut si demon in psentia Petri cadauer Pauli exanimatum moueat ac si esset uiuu,ergo tale iudiciu non est euidentia. Iuniores his multa consum ut verba de epidentia propter Petrum Aliacensem, qui
in prologo.q. i. distinguit duplice euidentiam,na - - turalem, & supernaturale:naturalis inquit euiden hi uiati's, tia est assensus quo no stat habente naturaliter de- di super- cipi, sed stat stia naturaliter. Euidentia vero lyna Πλxu -lis suralis est assentus, quo no stat habente decipi nee naturaliter nec suynaturaliter. Eexempli gratia.Iudicium. Paulus est, dum illud existit in mete Petri,est euidentignaturalis, quia naturaliter Petrus non potest decipi yipsum, potest tamen sernaturaliter ut argumentum probat. Idem tamen iudi