장음표시 사용
71쪽
nescientia =Demotist. cap. II. s bus, aut quibusdam credere, quam conclusioni necesse est. atque ei quiper demonstrationem sicientiam habiturus est,non siolum ipsa principia magis nota, magisque credit asint, quam id quod ex ipsis orienditur oportet: sed etiam nihil prorsus
eorum, quae principi si s opponuntur νndeq; ratiocinatio falsa, vereque contraria exinat, aut
credibilibus, aut notius principi s ipsis si oportet:quippe cum eum quisempliciter est 1irientiam co ecutus, nunquam ab ea,persuasione νlla di
noueri oporteat. Ρο τ v AM insuperiori capite costitutum est demonstrati nem esse:quod respondet questioni an est, prosequitur hic Aristot. determina rei quid est demonstratio Quae secundum diuisionem supra facta ira est secunda pars principalis huius libri. Et terminatur duobus capitulis . In hoc enim secundo definitur,quid est demonstratio. Et in tem,tio excluditur error quidam,qui ex definitione posset oriri.Atqui capitulu hoc unicus et extus apud
Commentatorem, puta quintus. Visus tamen no
bis est in septem particulas diuidendus. Vbi adnotandum in q,,ut Aristo. docet secundo Physic. prima causanim est finis unde iudicium rei sumitur,eo enim quod domus fit ad protegendum nos a pluuijs de tepestatibus, iudicamus fieri debere ex tali materia,puta, lignis & lapidibus,& tali forma hac ratione Arist. ostendit hic primo finem demonstrationis, unde eliciat definitionem eius seri. iii materialem. Debet enim demonstratio ex his principijs esse,quae ad finem maxime conducunt. Finis aute demonstrationis est scientia,& ideo in prima
72쪽
cttingit aliter se habere. Exepli gia,ut quis sciat Oclipsim lunae non susscit ut videat ipsam eclipseri, alla,n .est experientia & non scientia,neque requiritur talis experientia nam & caecus pol per altrologia ecliptim scire. Sed requirutur tria, videlicet sciat terram interponi inter leni & lunam, & se- do ut sciat illud esse causam eclipsis, alias scies vim quae est rausa, tum virtualiter & in consu S de per accidens sciret eclipsim,sicut dixit superius Aristo. quod sciens uniuersale scit secundum quid singulare Vt enitti simpliciter non scitur singulare, nisi quando actu subsumitur sub uniuersa-1i,i' nec simpliciter scimus effectum per hoc soluquod sciamus rem quae est cause, nisi sciamus illieite illius effectus causam.Sed tertio requiritur, inscia inus non posse fieri rem aliter se habere . i. non
posse aliter seri, nisi quod quotiescunque ponitur
hic causa ponitur talis eflectus. v. g.quamuis ego Miam Petrum esse studiosum, quia costietudinem
habuit cum studiosis, aut quia indutus est habitu religiosi,non simpliciter,& certissime rem scio,M potest aliter e , puta st ex tali causa no sequatur fis estectus . Et in naturalibus licet sciam pluuia esse,quia flauit auster,no scio certissime, quia potaliter esse, puta quod flante austrono pluat,aut 'non fate,pluat.Vnde tertia particula, scilicet i nocontingit aliter se habere, ut docte notauit Albemtus,no debet referri ad necessitatem praemissarum vel ad necessitatem conclusionis, sed ad necessitatem illationis &consequetis,quae prouenit ex hoc quod talis res necessario sequit ex tali causa. Probat Arist.definitionem ex autoritate omniu in uniuersum ta sapientis quam insipietium. Sapietes. n. tunc iudicant se vere scire rem &vere sciunt, quado hoc modo sciunt causas . Et insipientes tunc se
73쪽
etiam arbitrantur scire,cu arbitrantur se scire eiusam:licet non vere sciatit, quia non sciunt veram causam. est dicere: Nullus proptereas, solu vi det eclipsim lunae, tuc putat se scire rem mac. n.deca coepe ut homines causas inarere effectuu quos experiebatur,2a non aliter putabat re scire,sed ἀ- primu 2s inuenitali 2d, P arbitratur esse causa,a bitratur et re scire, ut si credat sis luna eclipsari Wpter interpositione nubeculae inter ipsam & visuiu
nostrii, fallitur quide,sed tuc putat re scire. Hinc patet ut ait S. Th.)' haec non est definitio gd rei, quia non datur definitio scis p genus & disterentiam sed est definitio explicans significatione nominis,scire,& ideo probauit eam ex communi moloci uendi,nam ut habetur L.Top. c. 2, nominibus viae
dum est ut plures. Quod adnotare debet qui rerudefinitiones pro libito suo confingunt contra naturam definiendi.Debet. n. definitio esse omnibus receptissima de qua nulla sit controuersia. Et ita c6cludit Arist.* id cuius simpliciter est scientia, necesse est ita se habere. i. vi ex tali cauia necessario sequatur talis effectus.An vero, inquit, alius sit mordus sciendi videbitur in serius. Quod nos in quae stione et disputabimus . Ex quid nominis huius quod est scire,infert Aristo. dicens, Dicimus autedemonstratione nos scire. Qua aliqui putat esse definitione id rei,y causam huius,quod est sciare. Et hoc euidelius qpparet in versione Boeti ,que sc habet.Dicimus,quia scire est y demonstratione
intelligere. In Graeco tamen non est verbum, intelligere,neque habet formam definitionis, sed soluvidetur Arist.explicare, a uod finis demostrationis est scire, eo quod scire est re per causas cognost re,& demonstratio propter quid procedita causa
ad effectum. unde ς0lligit primam definitio m
74쪽
demonstrationis, quae datur per finem scilicet dy nigri;M.
monstratio est ratiocinatio, seu syli gismus qui .iri demostr cit scire.Veluti si diceres, Serra est instrumentum rionis.lisnis secandis aptum. Explicat vero definitione dicen S, T eam ratiocinationem, seu tyllogismu dicit sciam efiicere,quo, dum illii habemus,luc Icimus, vi non alias. In aliquib.codicib. Boetij legitur, DO Imonstratione aute dico syllogismii apodicticon. IIlud in appositu est ab aliquo iciolo, nam Graece nohabetur nisi ,episte monicon .i. scietialem,quia ap dicticon,ide est quod,demonstrativum. Dare y- inde esset, ac si diceres, Demonstratione dico stl- rogi tinum demonstrativum , quod esset nugatio . od si quis obiiciat Aristoteli,quod usus fuerit hic circulo,dum scire definit. per demonstratione ει vice versa demonstratiqnς,per icire.Respondetiit non sunt definitiones,led potius circumlocutiones quibus affirmatur,ddici re esse finem demonstrationis, & demonstrationem esse medium pruinatum ad scire. In secunda particula textus. Si igitur ipsum scire.&c. sequitur secunda defini 2. --eio demostrationis,quae est materialis, & cocludit Parti. .
ex supeliori.Att.n. a, si scire est id qε dictu est, &demonstratio est syllogismus facies scire, colligit ut demostratio sit syllogismus aecedens ex Veris primis,medioq; vacatibus, nociorib' & prioribus ip6 coclusione,& ex causis eiusde. proinde est ac si diceres.Si domus est aedificiu,qd nos a tepes itibus defendat,necesse est ut sit ex lapidibus & lignis.&c. Atqui particulae definitionis sunt numero quinque. i.ex veris,& primis,medioque vacatibus.ia carentibus qε Boetius ait,immediatis quare, primis,& immediatis,non sunt duae particulae ut aligputant,facietes sex particulas) sed secuda est expo- Maio prioris,3 prioribus, .notioribus, s. causis.
75쪽
38 Tosteriorum Primus olai iii, a Respondet statim Arist tacitae obiectioni.'Pdssee
' - enim quis obhcere, φ omisisset praecipuam parti-' Culam, L.proprijs:nam demonstratio debet redde re propriam causam conclusionis. Cui respondet , si principia habeant coditiones positas, inde fiet Ex veris. ut sint caus, propriae conclusionis. In tertia pa Parti. I. ticula textus vera igitur.&c. explicat singulas pax. ticulas.Primam probat hoc mo: Concluso demonstrationis det esse scita,de per conseqtiens vera:sedi fallium non potest esse principi u & caula veritatis: ergo praemisset demonstrationis debent esse verae. duod si quis arguat,q, ex falso potest sequi veru, ut hic: Omnis homo est Deus, Christus es homo: ergo Christus est Deus. Respondetur φ' quamuis ita ut 0 hqc sit bona consequentia, tamen praemisi s a falsa non est causa veritatis conclusionis, non. n. qa omnis ho est Deus,Christus est Deus. Et in d mostratione non solii ex pr missis sequii conclusio in sensu conditionali ted et in causali.s. sia praemisei I fae sunt verae,coclusio est vera. Maiore videlicet; φ. ἱλ. coclusio cuius est scia debet esse vera, ibat , quia qε no est,inquit,non scitur. Non intelligit, quod non est.i.qa no existit,nam habemus sciani der se in hyeme quando non est. NominaIes propterea exponunt secundae in tetionaliter. i. falsu no scitur. Attamen quan uis hoc sit veru, in Aris de rebus Ioquitur tanquam de obteistis sciae,&ideo non dixit, quod no est veru,non scitur,sed qd non est.Sensus ergo est, φ.id quod rebus ipsis non conuensi, sciri non pol, nam ab eo si res est,propositio est vera. Et ponit ex lum,q, cum diameter non sit comensii-rabilis costae:noἀ potest de illo haberi scientia. Dia
Diametra metrum non esse commensurabilem costae non est
hic locus pluribus verbis explicadi,sed est setius sexcess' quo diameter excedit costa quadrati arillae.
76쪽
te i na de illo solo intelligitur non est aliqua pars
aliquota costae,id est,nec est medietas, nec tertia. nec quarta, nec aliqua pars denominata ab aliquo certo numero, ob idq; diametri ad costam nec est proportio dupla,nec tripla, nec sesquialtera, nec sesquitertia, nec ab aliquo numero denominata sed est medietas duplae,qa hic nemo sit anxi' intelligere. Secuta particula erat Primis medioq; va Exin rcatibus qua mo exponit a hoc qg est Primis & in demostraudibus eo naq; pi incipiu est primu,quia
medio caret , do eadem rone est inde monstrabile. Vbi proinde adnotandu est, si propositio inam diata qd nonaea translatione Boeti, oes usurpantynon dicitur ptereas, contineat causam proximaeqnclusionis, puta inter qua & conclusione no mediet alia causa,vi habere pulmone est causa immediata respiradi: sed dicitur immediata, quia caret
medio P quod possit demonstrari, quae Graece dicitur anamesa.Quod ubiq; A Cyropc appellat principium medio vacans,id est carens. Sed est secudo
notandum,st risi est necessarium omnem demon stratione formaliter procedere ex indemonstrabilibus, alias secunda passio nunquam demostraretur Per priore, cu prior risit demonstrabilis P definiatione. Attame ut ille qui habet demonstratione vere sciat coclusione,necesse est qε praemissa, si quet
sint demonstrabiles vere sciat relbluere 2 alias demqnstrationes usq; ad prima principia. Atq; ut ille . . qui habet decima demonstratione Euclidis , verE iciat illa conclusione,necesse est ut sciat praecedentes omnes demonstrationes saltem habitualiter. Et hoc est quod ait Arist.quia non sciet qui demostrarion' horum, scilicet,pra missa ru,non habet.Cu ius ronem subdit,quia scire no per accides ea quorum est demonstratio, est demonstrationem ha
77쪽
tes quarum no suiu demonstrationes, vere sine de monitiatione scimus .Et ait, non fm accidens, quia illa quorum est demonstratio possumus per accidens scite sine demonstratione, ve supra dictu est, cum scimus homine per hoc q4 scimus veniente. Est ergo sensus Arist.s, si non scimus conclosionendi sciamus dςmonstrationes praemissarum, & demonstrationes non procedunt in infinitum, sed deuenitur ad aliqua immediata principia quq caret.
medio, necesse est omne demonstrationem aut sormaliter aut saltem viri ualiter procedere ex primis& immediatis. Et hoc est quod ait. I. Top. ca. i . De monstratio est ex primis, aut ex his si exprimis ii-εης ui deni acceperui. Tertia particula erat Ex priori bus sed quia esse priora & notiora conuenit priacipijs eo si sunt catilla, explicat primo quinta pam. . ticula:dicens ' praemisi, debet importare causam/ conclusionis: na vi dicitu est tunc rem .scimuS cum lcausam eius cognoscimus. Cu ait demonstrations procedere ex causis,no solii intelligit veras causast quae distinguunt ab effectu: ut interposui olei rae oeausa eclipsis lunae,& definitio est causa passionis: sed rones etiam formales icet nullo m0 distinguatur ab illo cuius sunt rones, nec propriae sint cau-isae:sicut immutabilitas est ratio iternitatis in Deo, ubi proprie nec est causa nec enuctus di immat Halitas est ratio immortalitatis alae:& in mathema pri*x ticis demonstratio procedit ex causis .i .ronibus sonmalibus. Et subditu si praemissae sunt causa conclusionis,inde fit ut sint priores q erat tertia particula definitionis) na viatilin postpraedicamentis,c. de priori. eti. s. met.tex. I 6. quicquid est causa alterius,est eo prius salte natura, &per consequens si praemissae sunt causae cognitionis conclusionis,d bene
78쪽
De Scientia ct demona. cap. II.
bent esse prius cognitae qua conclusio, ut ex notis
ad ignota procedamus . Exponit deinde quomodo pr missς debet esse prius notae: quia no s.lu clebeteste notς quantu ad significationem,sed quatuad id quod sunt scilicet ver . Ad cuius euidem. tiam notandum est,q, scuti ad sciendum aliquam . ixem non sufficit scire id si est causa, nisi sciamus ' illud esse causam talis rei, ita econuerso nec sufficit scire illud esse causam talis rei, nisi sciamus illud esse verum. Exepli gratia. Vt sciamus eclipsimiunt no satis est scire q, terra est interponibilis inter sole & luna,nisi sciamus illud esse causam eclipsis.Sed in nec rursus sufficit, et pditionaliter sciamus,si terra interponitur inter tole & Iuna,ea eclupiari: sed requirit φ sciamus terra esse in rei veritate interponibile: alias esset scia sim quid puta ex suppositione. Et hoc estri dicunt Suhimul istae,Ad veritate causalis no satis esse bonitate consequeti q, sufficit ad veritate pditionalis sed propterea Gxigi veritate antecedetis. Et ideo syllogismi diale
elici non generat proprie sciam,quia procediit ex admissis a rndente;sue sint vera sive no. Et in naturalibus ut quis sciat in particulari pisces no respirare,non satis est scires, si no habet pulmone, non respirat: sed necesse est shire 9, non het pulmone:
alias solii esset scire sin quid Sc 1 uniuersali, Et hoc e qε dicit hic Aris.' primissρ sunt prius notae quapclusio: no situ quantu ad quid nominis .cquid si- ph; - , dugnificant,sed quatum ad uonem an est, puta P sint pliciter. verae:ut dictum est superius te . 1. In quarta par P rxi.
ticula textus Nupliciter aut quia dixerat principia debere esse priora conclusione distinguit di pliciter esse aliquid prius alio modo quo ad naturam,& altero mo quo ad nos. Illa sut,inquit,priora quo ad norit sui Ninquiora, ut singula
79쪽
Tosteriorum Primus. ria. Illa vero sunt priora quo. ad naturam,qu, sum a sensibus remotiora, 'tuniuersalia. Et q simi priora quo ad natura iunt priora simpliciternia id conuenit alicui simpliciter . quod conuenit sim naturam. Pliora vero quoad nos sunt sim quid priora .i Vt cadut in cognitione nostra. Sed sunt hic du- bia quatuor. Primu offert se statim aduersus Arist. qui sibi ipse videtur contrarius:nam. I. Phy. tex. 2. ait notiora quo ad nos esse uniuersalia & notiora naturae esse singularia, hic vero dicit contrarium.
Respondetur respondet S.Thomas, si singulare uno modo accipitur simpliciter pro illo quod cadit sub sensu, ut distinguitur contra simpliciter vis niuersale,qJ sbio intellectu percipitur per abstractionem a conditionib. singularib. Et isto m do diacit hic singularia esse nobis notiora: ga cognitio nostra pro isto statu incipit a sensu : uniuerglia vero
sunt notiora naturae. Na illa sunt notiora naturae, qa natura sunt simpliciter intenta loquimur. n.de natura ac si ageret 2 cognitione,sicut artifex: artifex aut prius cognoscit finem ad que, deinde ordinat media:& ita natura prius intendit specie conseruare de ad illum sine producit singularia q de vaccidens cadunt in intentione naturae:sicut de per
accides cadit sub intentione artificis hic vel ille lapis ad construendam domum ma hoc vel illo indifferenter posset uti. Nec opus est hic accipere naturam pro natura naturante ut aliqui dicut puta Peo,g est autor naturi : sed pro ipsa natura rei ac r da si ipsa cognosceret & produceret se, ut ait Albe tus. Alio mo accipitur singulare non simpliciter ,red respectu magis uniuersalis: quomodo spes dρ singulare seu particulare retpectu generis. Et isto mo dicit. i. Physi.23 magis particulare e notius na
80쪽
De scientia ct demonst. Cas II. 6
cipalior suis est species quam genus,prius. n.int dit hominJ aut equum &c. qua animal.Sed in c*gnitione ni a prius sunt magis uniuersalia quς illiqvocat Arist. magis consula. Na licet cognitio lara incipiat a sensu, re a consequens prius percipiat res singulares ut sunt in materia sensibili,ta me de illis . 1 in . prius sermat singulare vagii magis coe,qua minus .coe. Itaque sensus non percipit nisi hoc aiat quod vi ψdet,sed prius cu videt a remotis cognoscit hoc esse ens mox per motu hoc esse alat,deinde per figuram hoc esse homine, & tande de facie hunc esse Socrate. Vn licet sensus no sorinet notitias,nisi singulares in supponendo,tsi prius format singulares vagas vialitersaliores in significado. Et p hoc sol- Dubisi, 3. uitur se rin dubium qa est hoc. Illic. n.dicit innate
nobis esse via a natura ut ex notiorib. nobis procedamus: vh videtur sequi oe debemus procedere a singularib .ad uniuersaliamic vero ut videbim' statim c. . dicit,' demonstratio simpliciter non e nisi ex uniuersalib. R fidetur tsi,' illic solii dicit,* inac uisitione sciarum debem' procedere prius ex principijs uniuersalib. sicut prius de re visa formamus,hoc ens,qua hoc aiat, aut hic ho) ut prius iogne debemus tractare de ente naturali,&de materia & forma in coi,& de motu in coi,quae sunt no , tiora:qua de coelis in particulari,aut de aia,aut dς gnatione.&c. Sed tu cum hoc stat,q, ois scia debet tractare de reb. abstrahendo a conditionib. singularibus mam tractat de reb. ut sunt perpetuae. Et hoc est quod dicit hic: videlicet φ ois demostratio debet procedere ex uniuersalib. Quare sensus non facit demonstrationes nec habet scias: sed solus intelIectus cuius est abstrahere a singularib. ' At tertiu bubist. est hic maius dubium. Si ois demonstratio ut proximo dixerat Aris .debet pros ςdere ex causis, Ut ingerit