장음표시 사용
81쪽
ingerit sermonem de prioribus quo ad nos : nam priora quo ad nos sunt effeci': ut eclipsis lun quanos sentimus est effectus interpositionis terre,quare ex prioribus quoad nos nulla potest fieri demostratio. Ria detur,st hic incipit insinuare Aris diu L. D monst. sionem demostrationis py quid,& quia est , quam I 'μ 4 ca. io .lex. 3o .est explicaturus. Vbi adnotandu est ' st causa duplex est. Alia est causa rei,puta ut res sit,
alia est causa veritatis, puta causa assensus conclusionis. Et differt hoc modo inter demonstrationeyῖ quid, & quia est, quod in demonstratione 2Pquid,causae rei,puta causa essendi,sunt pariter caucognoscendi. s.causa veritatis pclusionis:iuxta ii' iud. 1. met. tex. . ea de est causa essendi ,&cogia scendi:sed in demonstratione,ila,caus cognoscendi. s.caust veritatis conclusionis,no sunt causet rei quo ad esse: sed potius effectus. Et ideo o1s demonstratio procedit quide ex prioribus. s. demonstratio DP quid,ex prioribus quo ad naturam, & demon- Matio quia ex priorib. quoad nos.Iteois demonstratio Scedit ex causis cognoscedi .ssex causis pro- ducti uis assenius oclusionis. Sed in non Ois procedit ex causis essedi: sed tota demostratio 22 quide ut si dicas, omne aiat respiras fiet pulmone: ho est aiat respiras ergo .praemissae sunt cause assensus co Uusionis: sed th respirare non est causa, sed esse
pulmonis.Qua ob rem demonstratio, sia,n'n facit simpliciter scire: quia non reddit causam rei;quod requiritur ad simpliciter cognoscendia rem. Hoc postea dilatabit in serius Aris manifestans,st demoil ratio 22 quid potest procedere ex gne causae es Dubisi. .. scientis formalis & finalis. Quartu dubiu est cir : ca id quod ait Arist. l.s priora quoad naturam tapriora quo ad nos opponuntur. Primo quia no via detur qua oppositione opponantur. Et praeterea
82쪽
me scientia ct Demon'. cap. II.
quia Comentator. I.Phy.com. 2.ait, in mathematicis eade sunt priora quo ad natura & priora quo nos. Rfidetur,s priora naturae & priora nobis . in naturalib. opponunt relative: sicut ca esliciens N effectus:nam effectus sunt priores nobis,& cause,priores naturae. Sed in quia mathematicς sciae abstrahunt,no solii a singularib.sicut reliquae scis: sed a materia sensibili in quo differunt a scientiis naturalibus tractant.n. non de triangulo aut circulo lapidis vel argenti vel ligni: sed de triangulo abstrahendo a quacunque materiaunde fit,ut in illis . non distinguatur prius quo ad nos,& quo ad naturamena priora qu4 ad nos sunt sensibilia sed causin ales per quas demonstrat mathematici sunt
priores naturq& et in cognitione nia. Prius .n. suapte natura intelle tu percipimus,a quolibet pucto in quolibet punctu lineam duci,deinde lineam recte cadentem super linea recta angulos utrinq; a quales constituere, & ita consequenter ordine ipso naturae procedit etiam cognitio nostra. At v
ro ga principia prima no vident esse principia propria rei, cit in demonstratio debeat procedere ex propriis,hoc saluat statim Arist dice vi, principiuprimu est principiu proprium. Sed arguitur hoc Princesse falsum.Dicimus. n. p1imum principi u intrinsecum demonstrationis illud in quo prima passio affirmatur de desinitione:vt,omne animal ronale est discursiuu: unde prouenit prius cognoscat causam jesfectum,& in deo sit admirativum,& inde tanderi sit risibile. Vbi apparet,in illud principiuquod est primum immediatu ,est remotum respectu ultimae passionis,puta risibilitatis : eigo videt si non sit propria causa illius: na videtur esse cauia propria & causa proxima est. Respondet tamen
Aristo.st principium immediatum quan uis sit rea
83쪽
motum respectu secundae vel tertiae passionis, ni hilominus est proprium principium eius: na vi ip. se docet. a mei. tex. 6. qδ est primu in unaquaq; reest posteriorii propria ca. Vt in gne calidoru igni calefacit ferru,& serru,aqua: δἰ aqua,manti: caloris ergo manus, ignis est propriu principiti, in cui
virtute mediae causae agebat. Quare esse aiat ron
le,est propria ca olum passionu quae homini coueniunt:non obstate ordine quop priores passiones . est causa posterioru : nam ut hic inquit Albertus , Pr 'ςipysi prima principia licet sint remota, appropriitur si M' '' effectum per principia intermedia.Hinc di χυ uitur dubiu hoc,' videtur Aris per inutile repeti. tione dixisse ,ex primis,& ex prioribus: nam primu est superlatiuu de ly prius:postqua ergo dictu est, ex primis,nugatio est addere,ex priorib. Quanuis enim alij aliter soluant,est in manifesta responsiorna quod dixerat,ex primis, insinuauerat generali ter principia quae formaliter intrant demonstrationem,aut alia in quae praemissae se monstrationis re
soluuntur. Sed cu ait,ex prioribus,explicat particulariter praemissas sorinales demonstrationis : quae oes debent esse priores conclusione : licet non sit
necesse si sint primae,sed satis est ' reducuntur ad Parti. s. primas. In 1 .particula huius capitis Est aute demonstrationis principi u exacte Aris. desinit demostrationis principia. At occasione illi' exponit octo nomina. Primu est ly principi u. Principiti. n. inquite propositio medio vacas qJ Boetius dicit,im me
diata)ea vero,inquit,medio vacat, qua non e alia
prior,Vbi notandu est,q, propositio immediata dapliciter potest intelligi, ut dicit Alberius: uno modo respectu conclusionis:quae quidem est propo tio reddens proximam causam conclusioniti sic di
que admirativum respect* huius quod est esse ri
84쪽
DiIem .Et alio modo propositio est immediata. ς; non het fiam priorem per qua demonstretur.Al- videtur in hoc esse ambiguus, sed alii dia Cunt,st accTitur hic pronositio immediata primo modo,& qt intedit Aris docere quomodo o1s demonstratio debet sermaliter procedere ex proxumis principi)s conclusioni, puta inter quae& con- mediu. At vero quan uis ita sit φdemonstratio,ut sit euides,debet procedere ex IIumis causis, tame Aris non vocat propositione immediata illa qui' est coclusioni proxima.Primo,aa propositio proxima pclusioni non sempest prima, nam prima,cu sit se perlatiuu, dicit negatione prioris,Vt expresse hic dicit Arist. Ite quia periusta procedere ex primis,t pinissas sciat re sucere in primas & indemostr
viles, spositio vera proxima conclusioni sepissime ri μ
e pdicatu inesi subiecto p se diata. primo sine aliquo medio,vt illa in qua prima mi so pdicatur de definitione; ut definitio de spe, ut omne aiat rationale est discursuit,si demus illam esse prima passionem na statim sine medio ex hoc quod est rationale,conuenit ut sit discursiti um. &haec: homo est animal rationale, na definitio per se primo conuenit spes. Et ideo dρ immediata seu medio vacans,qua inferius Arist.c. .vocat per se primo,quia. Linter praedi nullum est mediu Vbi vero passio secuda vel tertia pdicat mediata, ut animal r risibile,quia praedicatum non conuenit
nem scilicet, quia est admirativum. Et ideo talis illosicio est demonstrabilis per illud mediu. font-a
85쪽
ne animal admirativum est risibile: omne animia rationale est admirativum: ergo. Et pariter ubi de' finitio praedicatur de indiuidito est mediata: qui Petrus no est animal ronale nisi ila est homo: Petrus est animal rationale, demonstratur per medium, homo.f.omnis homo est ais rationale, Peretrus est homo:ergo. Et hoc est hic attente adue tendum pro arte posterioristica; φ illud mediu,2tione cuius praedicatu alicuius propolitionis melisubiecto,uniuersaliter est medium ad demonstrandum talem propositionem; φ si praedicatu sine meridio inest subiecto, illa est immediata medio cares:& per conseques est in demostrabilis. si quisar uat contra hoc probando, naturaliter princit
piζm intrinsecu demonstrationis sit immediatum do maxime illud in quo. Prima passio praedicar dei definitione:sed principia extrinseca per te nota dignitates ut quodlibet est vel non est & similia , sunt priora.Ad hoc rii debitur statim parti .6. & in Q. r. At quia in definitione principij ponitur, propositio occasione eius exponit quid est propositio dialectica,quid demonstrativa,quid enuciatim Sacontradictio,quid astrinatio,& quid negatio. Ad quoru notitiam notandu est, ' Paulus Venetus oe, alii putant, senuciatio est di hunctiva ex duabus contraditiorijs: qua de causa propositio dr hic el-
se altera pars . s.categorica en tinctationis. Sed in profecto,enunciatio,de se non dicit esse disiunctivam aut constante ex cogadictorijs:na .i . Periheruaefinit Arist. in enunciatio est ois oratio in qua eliveru vel falsum: qua deinceps diuidit in affirmati uam &negativa:& hic ait,sten unciatio est cotra-i dictionis utraq; pars. Et ideo ta affirmativa categorica,quam negativa seorsiim est enunciatio. Igiti
notanda est dria inter quatuor baecnψmn lPHRY.
86쪽
pescientia Demon l. cap. II. 69
tiatio est oratio verum vel falsum significans quae assertiue aut negative &per modii lententia: pr fertur: unde & pronuntiare sententiam dicimus.
Problema vero ut colligitur ex Arist. l.TOpi .ca. 9. . . .
est oratio quq in mediii proponitur laqua dubia , .ut disputatione iactetur : probatio .n. idem est q ain mediu profero seu iacto. Sed propositio qua uis inter Summulistas pro eode accipiatur pro quo nunciatio,est in enunciatio quae proponitur vel assumitur tanqua praemissa ad inserenda alia. Coclusio vero est enunciatio quae ex alia insertur. Itaq; tam propositio si conclusio est spes enunciationis, immo sola ratione differt ab enunciatione:quia vintraque prosertur assertiue vel negative: nisis propositio con notat ut sit praemissa, & conclusio φ sit probata: sed enunciatio abstrahit ab utroq; , unde quae modo est conclusio potest in alio syllogismo . Desse propositio. Problema vero non est enunciatio: quia non proponitur assertiue, sed dubitatiue per inodu disiunctionis. s. v tru bona corporis sint pars felicitatis,necne. propositio vero diuidit in uiale Propometicam quam Argyropylus appellat propositione disserendi: nam dialectica ide est qε disserendi seu disputandi scientia) & propositione demonstratisuam , quam appellat propositionem demonstrandi. Propositio dialectica est propositio probabilis
sue vera sit siue falsa: ut habetur. I. Topic. cap. I.
id est,quae plurimis aut iapientibus appareat. Propositio vero demonstrativa est solu propositio vera,immo necessaria. Ait ergo Aristo.quod propos tio est altera pars enunciationis: Pars scilicet subiectiva sicut homo dicit pars animalis: quia est spes eius idest est enunciatio affirmativa, vel negativa. Addit tamen unum de uno complectens .i. Iignifi- , cans:ad exclududum propositiones plures ex ter-ς 3 minis
87쪽
minis aequi uocis, quae non est idonea syllogismo antequa distinguat in sua aequi uocata. Et praepositio inquit disserendi.i. dialectica' ' ut rauis par
D tabu accipit.i.indifferenter affirmativa vel negati ratio. uam Jeram vel falsam,du modo sit probabilis. Demonstrativa vero est illa solu quae determinate est vera,na ex duabus contradictorijs necesse est altera esse vera Non ergo est sensus , t unius certi stilogismi dialectici utraq; contradictoriarii sit simul praemissa aut conclusio illud.n. non est possibiis sed ex duabus contradictorijs utraque potest esse idonea ad syllogismu dialecticu: viis dicas, nauale
bellu erit cras,nultu erit nauale bellu cras, qu si' bet pars est ,ppositio dialectica,& neutra e demonstrativa.Sed si dicas,cras ori et Sol,non orietur Sescontradi. cra ,affirmativa e naturaliter demonstrativa, sedctio. negatiua,nec e demonstrativa nec dialectica. Cotradictio inquit est oppositio cuius P se mediu nultu est. i. est oppositio inter duas lpositiones inter quas nultu est mediu,sed si una non e vera, alia est . vera, ad driam contr/riaru quaru utraq; est falsa .. si una non est falsa,alia e falsa,ad driam subcoatraria ru. Immo subtiliter ponit dξia inter cotradi Aione & alia sna oppositionu, na inter vides & cscum priuatiue opposta,licet non sit mediu in subi ecto proprio,puta apto ad videndu , tamen simpliciter est mediu in cato ante nonudiri,vel in talpa,vel in lapide, qui nec est videns,nec cεcus. Et
inter duplu& subduplu relative opposita est mem. diu in angelo,si cu sit in diuisibilis, nec est duplus nec subduplus,& inter albu & nigru,qui sunt contraria, est medius color, qui nec est albus nec nuger. Et qua uis sint aliqua contraria immediata, qtanon lint mediu in subiecto proprio,vi sanitas de aegritudo in alati, tame lapis nec est sanus sorma- liter
88쪽
De Scientia ct Demonn. cap. II.
Iter nec aeger, & q, in subiecto proprio no habeat mediu, est inquantu participat aliquid de contradictione, na caecus est quino videt, & aeger qui imiali et debita pportione in qua est sanitas. Contradictio vero & in quocuq; &ῖ se no h et mediu. Postremo definit affirmatione & negatione qua definitiones P te lucescunt. In sextiparticula Principioru aute diuidit Arist. prima principia in positiones ta dignitates,& rursus positiones in positiones simpliciter,& suppositiones.Ait ergo,i principiorum medio vacantiu . i. qui sunt prima re in demostrabilia, id qui depositio dicitur quod heri nequit ut demoliretur,quodq; no necesse est eu habere si dicere aliquid instituit , id vero q3 omnes habere qui mo di lce re aliquid parant,necesse est, dignitates appellatur. In excplaribus quae nunc emendatissima habentur, hic locus est deprauatissimus, nam Pro eo xl est,positio,habeturpositionii,&pro eo P
est,eum habere qui discere quid instituit, habetur eum discere quid instituit habere. Quae proinde
ad Graecum nos exemplar reuocauimus . Est ergo
sensus Art. 91 ex principijs in demonstrabilibus ali- uastini quae dicuntur positiones , alia vero quae icuntur dignitates. Dignitas est principium indemonstrabile, qε naturaliter necesse est eu habere,2 discere vult aliqua scia antequa doctore adeat. Fositio vero est principiti in demonstrabile qa non est necesse naturaliter eu habere, qui vult scientia aliquam discere,sed illud a doctore illius scientiae recipit. Ad cuius euidentiam notandu est , quod quan uis omnis propositio immediata. i. cuius praedicatu a se primo inest subiecto,quantum est ex natura sua sit per se nota, tamen non omnis talis est per se nota nobis , propterea quod termini illius
non sunt omnibus per se noti. Aliae vero sunt se' eo non
89쪽
7 Poneriorum Primus. Ino solu ex natura sua sed nobis et sunt 2 se notae ,
quia termini earu lunt omnibus noti. Exepli gratia.Haec propositio, quodlibet est vel no est,est per
se nota ex natura sua,nam esse aut non esse inam
diate couenit cuicunq; rei,&est per se nota nobis , quia termini. i .extrema illius Τpositionis sunt om-
nibus notissima, quod. n.primo de unaquaque re
cognoscimus,est esse aut no est e,& ideo haec appellatur dignitas, quia digna est cui apprehenis omnes statim ex terminis assentiant sine doctore. haec dicitur simplici terr se nota. Tametsi inter dignitates sint gradus,na alia est dignitas uniuersalistima,ut illa quae mo dicta est,aliae vero sunt dignitates particulariter certis scient ijs seruientes , veomne totu est maius sita parte , in mathematicis , Corpor* naturalia mouentur,in philosophia natu-irali.At vero ista,anguli recti sunt squales,quanuiva natura sua sit per se nota, na aequalitas est de definitione anguli recti est .n.angulus rectus quem Dicit linea recta cadens super lineam recta aequales, 'trinque angulos constituens tamen illa non est p. se nota nobis,quia rusticus, quantumlibet sit latanus,non naturaliter iudica uir esse veram,nisi geommetra ea explicuerit & aliquo mo probauerit. Et r5,
est,quia definitio anguli recti, no est y se nota n bis .Quocirca nec est demonstrabilis , cum sit imo mediata,nec rursus est dignitas, sed dicitur positio qua doctor statim proponit & exponit discipulo ., Eodem modo in medicina positio est si contraria: contrarijs curantur, & in philosophia naturali vcorpora naturalia constant ex contrarijs. Ecce que
admodum discipulus dignitates quidem naturalia irer P se nouit, positiones vero a doctore recipit.Est autem aliud genus suppositioitum non simpliciter
sed secundum quid,nempe quae in una sciesia sup -i
90쪽
De scientia o Demon l. cap. II. τ'
ponuntur , sed probantur in alia . Supponit enim geometra a quolibet puncto in quodlibet punctulineam duci. quod tame probat philosophus naturaliS. .Ph. tex. 29.eo si duo puncta non pnt esse immiediata editer duo quaelibet mediat linea recta . Et Musica & perspectiva multa supponunt ex suis subalternantib.Arithemetica & Geometria. ' Subdiuidit mox Ari. positionem, in eam quae simpliciter dicitur positio,& suppositione. Ait.n.q, si id qsponitur a doctore est propositio,siue affirmativa siue negatiua,appellatur suppositio,vi sunt exempla . modo posita,n vero non sit propositio, sed definitio non significans vere vel false,est positio, non tamen suppositio. Vt arithmeticus ponit definitione unitatis aut pudii. Et ro est quia nomen suppositio,
sinat stibiectionem subiecti ad praedicatu, & ideo non dicimur supponere,nisi qua do supponimus Lild esse veru vel falsu,quado aute ponimus P de ifinitio hominis sit,animal rationale, nihil supponimus esse veru,cu definitio no sit propositio,sed explicamus rei quidditatem. Quod si quis arguatoristo. male subdiuidere positionem in definiti nem & suppositionem,nam omne principiu, Vt viis detur insinuasse Arist.est propositio, puta pr positio immediata,sed positio est species principij, na diuiditur principiu in positione, & uippositione, ergo omnis positio est propositio,& definitio non est propositio,ergo nec est positio.Dupliciter& bene respondet S.Τh.Primo,qubd non omne princi- Pium debet esse propositio,immo definitio est principiu. Et secundo quanuis omne principiu sit propositio,& definitio non sit propositio,ianae habita i ldefinitione,statim constituitur principiu immedia Partie. neu in quo definitio praedicatur de specie. In septi noli Na dc postrema particula huius capitis Cum autecredere.