장음표시 사용
121쪽
Io . Tinctiorum Primus. ' sola auloestate Christi cui articuli sunt euidentes θsequitur P coclusiones quas inde nos deducimus
sunt 1cientia. Et ideo S.Tho. de veritate.q. I .aLIO
comparat theologiam scientiae discipuli credentis principia a magistro. Qiiod si quis persistat dispistans de nomine,i non det vocari scientia,post ianon est euidens,probatur id demum,quia assensus - Τheologici non habent quo alio nomine significa.
tius nuncupentur. NOn .n. diar opinio postquaprocedunt ex certissimis principijs . Nec post uni dicindes mam fides est assensias qui habetur immediaqtie sola autoritate: aut qui inde euidenter elicitur , homo,& per consequens, Christus est risibilis: Theologia vero non habetur imme,ate per autoritatem,sed ex articulis fidei iuuate itimine naturali .: ergo sicut in scientsis naturalib. as. 1ensus principiorum dicitur intellectus, de assensuvconclusionis dicitur scia, ita & hic assensus princi . piorum dicitur fides,&Theologia dicitur scia: noe quidem persectissime,sicut scientiae euidentes: sed quodammodo imperfecte nihilominus simpliciter est scientia. Unde ad con fi r. ria detur, φ qn Aristo. dicit neminem habere scientiam, nisi sciat illam resoluere usque ad principia per se nota,intelligit aciscientia persectissima,quae est euidentia. ;tium. ci ψ xδRum principale multiplex est solutio. . Alientire ViX est qui argumennia is p. to sati faciat. Quidam enim exponunt, φ necesi est magis credere praemissas qua conclusionem intensive:alij vero, magis clare,& alij, certius. Et ad argumentu riadent, i quamuis causa univoca pro dura effectum sibi aequalem,ut ignis generat igne & homo,homine: tamen in causis aequivocis illud. non est necessariu: quia sol non generat solem. Et hac ratione,cum assensus principiorum,qui estium. ' i. tellebus,
122쪽
MIectus, sit causa aequivoca respectu scientiae conclusionis quia differunt specie) non potest effectu
qualem producere. At vero contra hanc selutio Prima renem, quae cois est,arguitur primo.Quanuis intellectus principioru sit causa aequivoca, solii inde s qui tur,. oe non pol producere assensum conclusi nis qui ne intellectus:velut sol no pol aeducere λ- Iem,attame nihil vetat equo minus possit produce re assensum tam intentum quam est ipse . Secun do, quia si praemissae deberent esse intesiores semper e conclusio, sequeretur alicuius conclusi nis assetisus necessario deberet esse remisissimus . Hoc onditur in mathematicis: exorditur.n. Euclides ex Ppositionibus per se notis,&aecedit 2 priores conclusiones,posteriores demonstrado . Si ergo assensus posterior det semper esse remissior e praecedens,lequitur 9, decimus, aut vigesimus de rei esse remisissimus: quod est contra experientia. Tertio assiuitur. Si semper assensus praemissa- Tertio. rum det esse intensior,detur.v.g. 91 assensus prin- cipioru sit ut tria,& assensus primae coclusionis, ut duo,& assensus. v.g. decimae aut vigesimae,Vt Vnu,
Dic remittatur illi assesus uniformiter, & sequit P prius remittes totus assensus coclusionis,st primissaru, & sic 'bit assentire praemissis & no conclu-isoni. Eade fere argumenta seri rissunt de claritate,& de certitudine. Quamuis .n.intellectus dis serat specie a scientia,'uia ille producitur ex notiiij s terminora re scientia ῖ demonstratione , non tame videtur repugnare pscia sit assensus tam cer . 'rus & tam clarus quam lintellectus argumenta fa- eta videtur pariter currere. Et quarto arguit sic. Esto intellectus principioru semper sit intensior, aut certior qua assensus conclusionis, ga est causa aequivocamon tame inde sequitur yniuersaliter, licoportet
123쪽
Posse rum Primus. oeortet assentire magis praemissis qua coclusioni ri na hissime assensus et praemissaru sunt sciae habi per priores demonstrationes, & tunc praemissae
sunt causa univoca respectu conclusionis. Et po- 'stremo liqc oia confirmantur experientia, na re Vera huius demonstrationis, omne animal rationale
est risibile, omnis homo est animal rationale,ergo omnis homo est risibilis,lam intentE,tam certo,iactare entimur conclusioni qua praemissis. Sunt qui aliter exponant dictum Ari.cs oportet magis assentire premissis.i.immediatiuis quia perpauciora media asIentimur primissis.Qui quidem expositio licSi quandoq; mihi placuit,iam nunc non deo satisfacit, nam quamuis ratio quare oportet magis credere prsmis lis qua conclusioni, est quia immediatius illis assentimus, in hoc qε est immediatius assentire non est magis scire,nam cum scietia consistat in ciaritate & certitudine, magis assen
tire est clarius,aut certius, aut firmius adhaerere .
sappus Respondetur ergo P quatuor propositiones. SuPponimus primum,s dictum Arist. intelligitur quado assentimur conclusioni ibiu propter praemissas
di non iunde,si.n.ego assentiam Deum esse unu, non solii propter rationes naturales, sed , ter autoritate Christi, certius assentiam conclusioni qua rationibus naturalibus. Et si assentiam Iunam ecli, psari,non solu propter ratione astrologicam,sed et propter experientia, cIarius forsan assentia conclu
trii. y -ἀ primi si Tunc est prima propositio. De
Hsiis. . principijs P se notis, ut sunt dignitates & petiti . suppositiones,manifestu est.certius & clarius assentimur illis ἀ conclusionib. Et de illis psertim intelligitur dictum Arist. vi patet ex eius contextu.Rirod. n.P se est tale vi inquit Alberius m
vis est tale qua quod est y aliud tese, ut ignis, qui
124쪽
De scietura=Demonii stuyest. II. Io per se est calidus,magis est calidus Q aqua, quae PQne est calida sed huiusmodi principia per se sunt
nota. i.ex suis terminis,ut paulo post explicabimus sunt magis nota e concitisiones,& per conseo uens certius,& euidentius illis assentimur. Secado id constat experientia. Notius. n. est euide
rius , a quolibet puncto in quodlibet punctu linea duci,& iis per quodlibet punctu circuludelcribi,gsuper retiam lineam angulum aequilaterum constitui , quae est prima conclusio apud Euclidem illata ex illis principsis, immo inter ipsa principia per se nota notius & euidentius est , non posse ide simul esse,&no esse,ῆ φ si ab aequalibus aequalia demas,
quae remanet sun equalia. Secunda propositio. Inter ipsas conclusiones clarior est & euidentior prima qua secunda,& secunda qua tertia M.Hoc patet in mathematicis,na clarior est, & perspicacior
illa modo posita, qua haec,a dato puncto, cuilibet rectae lineae potest aequalis describi, quae est secumda illata ex illa apud Euclidem. Et hoc quilibet potest experiri. Tertia propositio. No semper est perceptibilis iste excessiis claritatis & certitudinis .
Hoc patet nam sorian in mathematicis decima iaconclusio non est perceptibiliter notior qua undecima. Et id maxime patet in metaphysicis,quia cer te non percepimus i clarius assentiamus, omne animal rationale esse risibile, tuam omnem hominem esse risibile. Et in hoc fere doctores huius t poris decipiuntur, quia.n. non percipiunt huius
modi excessus,fingunt nescio quas glossas dicti rist. Sed hoc est quod doctores hic et discruciat, nempe in quo consistit claritas & certitudo hiis,
tus,&ais eius,iu si unus sit clamor aut certior alio. Et quidem certitudo idem est,quod firmitas assensus , a quo homo dimoueri nequit, aut dissicilὸ , dimoueri
125쪽
dimoueri potest.Sunt.n.gradus firmitatis: Inius,& certius adhaerere debet Christianus articulis fidei, licet obscuris, qua coclusonibus demori stratis. Et eadem ratione firmius adhaeremus principijs per se notis, qua coclusionibus habitis per demonstrationem,quia vel obliuione,vel per aliquas lacia infacilius dimouemur a conclusione qua asprincipijs per sh notis.At vero euidentia & claritas 'asielus no ita facile definiri pol in quo cosistat.N6, .n.consistit in eo qa certitudo, na difficilius Chritastian' dimouebit ab assensu fideia ab assensu scis:
tametsi fides sit obscura,scia vero,clara.Vn omissis multis,quae hic multi dicut,existimo claritas, doeuidelia no possunt alia nomina per significantius
explicari,quam voces ipsae sonat.Ιudiciu .n. claru
N euidens ide est quod iudicium,ut ita dicam, inia tuitiuum, ad quod intellectus ab ipso obiecto con
uincitur.'.n. euidentia sensus idem est quod no-rtitia intuitiua rei singularis praesetitis,ita iudicium: euidens intellectus est visio intellectui,quae fit ut per experientiam , si sit rei singularis, aut si sit reia uniuersalis,fit ex notitijs terminorum mediate vel immediate,ut in solutione ad primum dicebamus Quo fit ut assensus fidei eo non sit euidens, quod non conuincitur intellectus ab obiecto,sed autoria tale dicentis, voluntate captiuante intellectum in obsequium Christi,ut inquit Nostolus a. Corint. . Io. Atqui ita ratione clarius assentimur principiis: per se notis quam conclusionibus,Vt pote, qire cu'maiori lumine naturali splederat,statim suapte na 3 rura sine aliquo negocio assentimur illis, cu tamen; conclusiones non nisi ratiocinando sciamus. Acr pari ratione clarius assentimur esclusionibus,quae
sunt principijs propinquiores, quam illis quae uine remotiores posteriores.Postumus aliter circum: scribere
126쪽
krtiore cuiuitatenasper hoc quod i qui clarius , reperspicaciori ingemoantelligit aliquod principiti, plui in eo starit coclusiones intuetur qua alius. Vestitiςx duobus eandem imaginem intuentibus: sui perspicaciori est visu plura videt in ea qua alius.Et hoc modis qui clarius videt Deum , plures regulariteri videt in eo creaturas, quam qui minus
Prop'liti'.Non est necesseintensius assentire prinsipijs quana conclusioni.Hoc patet ex argumesis , ctis, c ex ratione qua ianunc subuciam . Vnde ad Q uum principale respondetur, v intellectus trincipioru formaliter differta scientia conclusopis in clarit*te,quippe qui statim ex notitii term yQrum hahelux, Sideo claritas eius alterius rationis est a oritate conclusionis 9 qurhaberium P de-9monstratien atque adeo tanquam causa aequiuo Aq, nunqua attingit ad producendam aequale claru
ρος sons lusimi , Attamen intensio est eiusdem ra nonis in principijs, & conclusionibus, & ideo non
.est ne cevarill,lassesus principioru sint semy inte fores immo pos ut assensu coclusionis aeque in tesu , ipsu49cere. E P haec facilis est re usio ad om- .hd Iep --ηςs replisas , nepe concedimus earu conclusiones ' .quantum ad intentione. 2 q, no est neeesse assensus. α'
iprincipiorum esse intensiores,negamus tamen eas . . . 2l a
quantu ad clariate, immo est necessariu ' sint ci certiove , Et haec fuit mens expressa Aria
isto nam quod dixerat , demonstrationem procede: notioribus,ppstea exponit,dicens ' necesse est magis credere principijs, ubi nulla est mentioide lytensione. Seo specialiter ad quartana replicati spondetur quodetiamtubi praemissae. non sunt,pς se notae, sed conclusiones alias demonstratae , sum nultures di clarior quam conclusio.
127쪽
Tametsi huiusmodi excessiis claritatis In perceptibilis;atq; adeo per hoc respondetur ad ultimam replica. Sed videntur adhuc stare iis suo vigore secuda,ac terita replica, videlicet, D decinma, aut vigesima conclusio deberet esse remisi, si ma in claritate: item quod si unisermiter remitte retur claritas principiorum,& conclusionum,ante veniret ad non gradum claritas conclusionis si claritas princiriorum. Ad haec verumtamen respondεtur,' excelsus isti claritatis no sunt aequales in oninibus conclusionibus,sed si claritas.v.g. principio rum est ut tria,& claritas conclusionis ut duo,cli ritas tunc.V.g. centesimae conclusionis erit iis rivnum. Itaq; omnes excessus a prima vsh; ad centesimam non faciunt nisi unum gradu per partes proportionales,& ita sunt imperceptibiles gradus, da ideo si remitteretur claritas omnium, non deberct remitti aequaliter: sed proportionabiliter plus r mitteret de clariori,ῆ de minus clara,& per eohsequens nunquam deueniretur ut assensus principibrum esset clarus,& conclusionis, non clarus: quia intrinsecu est principiis claris assensum clarum ρducere.Sed μ his satis. Ad confirmationem otiui principalis argumenti fere quot sunt capita, tot
sunt responsiones. Et S.Th. hic t .p.q.8 7.art. a. ad 3.& de veritate.q. Io.art.' .ad tertium, diuersas liniitationes attribuit illi regulae,py quod unumquodque tale&c. Et ie. egregie ut solet eam hic et Et ponit,licet verbis forsan obscuris. Existimo tamen
regulam sic & breuissime & perspicacissime explicari. Si aliquod pydicatum conueniat alicui propterea ' idem aliquo modo couenit alteri, magis aut persecti'rhmodo conuenit alteri propter quod conuenit huic. Exempla patent in omnibus generibus causu um.In genere causae sinalis. Minutio sanguinis,
128쪽
De scientia ct Demon l. Quas. II. III
guinis, aut amara potio amatur , aut desideratur , aut procuratur,quia sanitas,amatur,desideratur,&procuratus, ergo sanitas magis amatur &c. illa.n. tria praedicata conueniunt minutioni, aut positi ni,quia conueniunt sanitati.Sed non sequitur,sanguis minuitur propter sanitatem, ergo lanitas minuitur,quia illud praedicatum, minuitur,non couφnit sanguini,quia conuenit sanitati.uiud.n.est diacere,sanguis minuitur propter sanitatem,& aliud, singuis minuitur,quia sanitas minuitur,immo sanguis minuitur,ut sanitas augeatur.In genere causisessicietis.Aqua est calida, quia ignis applicatus est calidus,ergo ignis est magis calidus.Non tamen sequitur, aqua est calida propter selem, ergo sol est magis calidus, quia aquaino est calida eo sol est calidus formaliter,sed quia est calidus virtualiter.
Qua propter solu sequitur, psol sit calidus allistra
modo quam aqua. Et ideo exposita est regula disiuetiue,scilicet si si praedicatum conueniat alicui,P-pterea quod aliquo modo conu iat alteri, tunc magis ut persectiori modo conuenit priori. Nam si conuenit viriq; sormaliter,couenit priori magis ii vero conueniat priori fossi virtualiter, tunc co uenit illi persectius. In Deo est manifestissimu ex Ilum,qui est eminenter omnia.Angeli.n.sunt angei,Se homines sunt homines &c.propter Deu, non quia Deus se aliter est talia, sed quia est eminenter talia,sequitur ergo, quod persectiori mo Deus si angelus,& homo &c.quam angelus sit angelus, aut homo sit homo. Et in hoc peccat secundu ex
plum confirmationis,non.n.Dominicus est homo,
quia sel e homo:nec est lio, quia Paulus est homo i, Ied quia genuit ipsum.Et ideo non sequitur,st Paulus ut magis ho. Sicut ignis genitus non est ignis. quia generans est ignis,postquam ai. genitus est , gniss
129쪽
111 P rbneroortis irrisius. gnis,etiam si generans non sit ignis,manebit ignis genitus. Tametsi hic potest addi secunda ratio , lquia homo aut ignis non suscipit magis & minus ,
propterea neutri conuenit magis. In genere causae formalis est exemplum Arist. 7. met.tex. 7. Materia
est ens , quia forma est ens , ergo forma est magi
ens quam materia,ens .n. ut dicit actum essendi recipit magis,& minus attamen nix quamuis sit alba propter albedinem,non tamen est alba, quia albe . do est alba,& ideo non sequitur, si albedo sit magis alba. In genere causae materialis sequitur . t
Quantitas est subiectum albedinis, quia nix est subiectum, ergo nix est magis, seu persectiori mo . do subielium , nam nix est subiectum, quod: de
quantitas subiectum quo PVnde ad tertium membrum confirmationis quando dicitur, Nix est subiectum albedinis propter luantitatem , si ly propter, designet i quantitas est subiectum materiale respectu niuis,itast nix subiectat albedinem, quia nix subiectatur in quantitate, hoc negatur: imm' econuerso qualitas est subiectum propter nivem, quare non tequitur, quod quantitas est magis su--biectum, immo contrarium , si tamen intelligatur - , nix est subiectum albedinis quia est capax quantitatis,aut ga recipit albedine mediante qualitate, id conceditur, sed nihil sequitur contra regulam. Itaque ut in summa cuncta complectamur non est idem dicere.a.est tale propter b.& a. est tale, quia .b.est tale. Descendendo ad propositum Arist.conclusio non scitur,quia prima principia sciatur, sed .quia principia altiori modo cognoscuntur, & ideo . non sequitur φ principia magis sciantur ed quod persectiori modo cognoscantur,nempe quod intestigantur per assensum qui est intellectus, ut patet
'in exemplo posito d* aqqa calida propter soloni,
130쪽
il N b N v M argumentum petit definitionem propositionis per se notae. De quo tres sunt opiniones: cum n. Ari .dicat propositionem per se notam esse, qua cognoscimus inquantum terminos cognoscimus, Notales qui non admittut res praedicari: sed 'selos terminos,nomine terminoru intelligui voces aut notitias,ex quibus sorinaliter coponitur propostio.Unde Greg. I .sent. di. a.q.unica dicit,' propo Proposi-stio per se nota est illa, quae cuilibet poteti uti rone potesse nota absq; indi ita notitiae alicuius ex erinseci. Quod est dicere. Est propositio ex talibus terminis composita, qui in quocunque intellectusnt,siue intuitiui,sive abstractivi, per se producut . assensum illius.Ut sunt istae,quodlibet est, vel non
est,omne totum est maius sua parte, seu, mne continens est maius contento, per quam illa quodammodo demonstratur. Istq vero, Dominicus loquit, Petrus est albus, & reliquae accidentales non sunt per se notae: quia isti termini no sufficiunt producere iudicium tu quocunq; intellectu , puta in ha- 'heiate solum notitias abstractivas horum terminorum. Neq; ista,homo est risibilis,est per se nota:g
m qu indiget alijs propositionib. quibus demon
stretur. Infert corollaria,quaedam contra S. Τho. I. Primum,' non omnis propositio,cuius praedicatu
est de intrinseca ratione subiecti est y se nota. Hete nanque, angelus est spiritus, non est per se nota: quia illi termini abstractivi in nobis non generant euidens iudicium: licet praedicatum sit de ratione subiecti,& angelis sit euidens. Neque ista,Deus est, est per se nota licet beatis sit euidens: quia nobis non est per se nota. Motus vero paululum diuer' Motui. tit ab hac privia opinione. Ait enim a. sent. dist. a. Sue. α .s propositio per se nota est illa,quae fit nota