Dominici Soto ... In libros Posteriorum Aristotelis, siue De demonstratione. absolutissima commentaria

151쪽

s fidio generem eodem, ceu par est id, quodo non impar in nuraeris, ni sequisu Quare necesse est virmare, aut negare es, necesse esto ea quα per se insunt, competere. Id igitur quod de omni id quodperse dicimus, hocst m dh determinatum o Tex. XJ. F Vniuersaliter autem id competere dico, quod de omni dicitur er per se,atq; hoc planὸquo ipsum en . Pater igitur ea necessariolibus inesse, quae ipsis νniuersaliter competunt.

.a tque per se hoc quo ipsum est eadem esse di

so,ν eluti lineae per se punbum inest, rectum ν ea nanque ratione qua linea est, ct triangulo quo triangulus est rem quo per se n. tria regulustres duobus rectis aequos. Tunc autem quippia uniuersaliter ineri, cum de quouis ct primo ο-yenditur: velut aequales duobusrectis habere , non νninersaliter gum iness,defigura licet duobus rectis angulos aequos habere liceat ostendere:at non de quavissigura, nec ostendens figura quavis νtitur:quadratum n es quidem figura, non tame tres duodius rectis aequos habet. Is etiatriangulus, qui duorum aqualium laterum est, omnis quide duobus resiis,tres squos habet, at non primus:triangulus enim

prior. Qui igitur primus bis duobus rectis ς- quos tabere, vel duoblis aliud demqnnratur, ei primὸν ruuersaliter id competis, O demonstra

152쪽

et 23 . Τ Nosteribruin P Insus: tio pre stelas univorsaliser est i catero ro quodam modo, non per se, nec eius νniuersaliter est , quorum est aequalium laterum , sed superat ad plura extendit. H Ah n est tertia pars principalis primi Itbri',

in qua postquam in cap. conititutum est demonstrationem esse necessariam, & in duobus sequentibus definituna est quid est scientia tu quid Gemonstratio, explicatur modo ex qualibus pr imissis conficiatur demonstratio. Ut prima quarti fuerit,an demonstratio sit secunda,quid sit.& te tia qualis sit.Quae quidem pars protenditur, ut sit pra diximus , per octo capita utq; ad undecimum,

habetque tria membra. In primis .n.duobub capv- tulis exponuntur tres termini,quorii notitia necessaria est ad subsequetia f. quid fit dici de omni, de P se,dc uniuersaliter. In quatuor subsequetibus explicatur,ex quibus propositionibus constituat d monstratio,& in duobus vltimis concludit dupliacem esse demonstratione.s propter quid , & quia , atq; adeo prima figura esse demonstrationi aptis simam.Caput hoc quartu quod totius est artis poste toristicε bassis ac fundamentum,atque adeo in .quo tantisper immorandu nobis est Uni diuisione Commentatoris continet textus quinque. In priaino,qui est septimus in ordine,praemittit Aril. haς conclusione,quam sere in hac tertia parte iniecit explicare zx probare. Demonstratio est ratiocina: vo,seu syllogismus procedens ex necessariis. Hae conclusione ex supradictis ita pcludit. Eu fieri ne- urat,ut id aliter 1 e habeat cuius est absqlutesci, tit ut id qε scitur demostrativa scia, sit necessarii Antecedes supponitu rex L .c.& consequetia est nora quia ide est,necessariu,& qa non potest aliter ahabere a

153쪽

De Modis per ρ. Capa III.

habere. Addit in conclusione,qa scitur demonstrariua scietia, ad explicandu quod dixerat in antecedenti abiblute scietia, omnis. n. scientia simpliciter est demostrativa. Rursus, icquid scitur demonstrativa scietia est necessarium, & .demonstrativas etla est illa qua habemus demonstratione habudo idest qua acquirimus solu per demonstratione,

vica. a.dictum est,ergo omnis demostratio procedit ex necessarijs.Consequetia est nota , quia conclusio necessarianos concluditur,tanquam ex proprijs causis, nisi ex propositionibus necessarijs. Di- xerim,ranquam ex proprijs causis, quia necessariuiane potest syllogizati ex contingentibus & ex falsis sequitur nanque,Omne anima est noti videns, talpa est animal,ergo talpa est non videns, tamen maior illa ,et si in aliquo casu esset vera,non est caconclusionis,m quamuis esset falsa , nihilominusti cnia lusio esset vera. In tra. 8.sSumendum est igiturJexplicatur quid sit dici de omni . Vbi adia tandu est primo, φ cu in hac tertia parte intendae Arisaeocere demonstratione procedere ex necessarijs,vult primo docere necessitate propositionis in his tribus ps stertas si pridicatu respectu subiecti dicatur de omni P se,& uniuersaliter. Secudo notandiu est,st duplex est dici de omni. s. prioresticuta posteriaristicum. Dici de omni prioristi cum est praedicatu,ita affirmari de subiecto, ut nihil si su- . si ET mere sub illo,de quo non affirmetur praedicatum, & poster. sue talis praedicatio contingens fuerit,sive neces.saria. Non dixerim, Dici de omni est proposito v niuersalis affirmativa,ut aliquidicul,quia propositiosis est id quod dξ de omni, sed in illa praedic . 'tum di de omni. Ut pdicatum huius,omnis ho vigilat,di de omni .Et dicitur prioristicu,quia ad ne socium libri Priorum, ubi istum agitur de forma. ia syllo.

154쪽

Ietis . II Tosteriorum Primus. syllogismi, satis est in regulentur per inaci de omni hoc modo:aut per dici de nu lo, si me rit syllopismus negativus idest, maior extremitas praedicetur de medio in propositione smplicia ter affirmativa,vel simpliciter negatiua,ut quinto libro Summul.expositum est. Hic vero, ubi agitur de materia praemissarum,ex quibus costat demon tio,aliter consideratur,dies de omni,ouod appellirtur posterioristicii. Est nanq; 'dicari de omni su posito,seu indiuiduo subiecti pro quolibet tye,vd omne aiat rationale est risibile, omnis homo e animal rationese.Et hoc est quod ait Arist.Quod non, cuidam ine uida non inestmec interdu competit,interdit non competit Vi si animal dξ de omni homine, de quo q; vers est dicere est homo . veru est etiam,s est alati & quocuq; tye veru est, v est homo, veru est etiam qs est ales. At cum ait,

in omni linea inest punctu idest de omni linea Ddicatur punctu non intellistbstiti recto. s. st omnis linea est punctu,sed in obliquo.s omnis linea continuatur & terminatur punctis. Et ideo de quocMque vere dicitur,' est linea, e in quocunq; tae id dicitur,vere etiam di si continiratur p puncta. Itaque uniuersalitas suppositorum ut notauit Albe tus,requirituryy sorinam syllogismi, uniuersalutas vero temporis,yp necessitatem materiae demostrationis. Cum audis,mo quolibet indiuiduo Ue,intelligo affirmative si subni habet indiuidua, di est iii me: alias intelligitur proportionabilites

negative.i. 2 nullum sit indiutauu subiecti, alit ita Pus pro quo praedicatu no competat: quia ini Deo non sunt plura indiuidua,nec lepus,&tia hete censentur de omni, Deus est purus actus, & similes r quia in aeternitate sunt verae. Ex quo sequitur prinon conuertuntur dici de omni,& pro G

155쪽

De Modis per se. caep. IIII. Ia

tio uniuersalis: Primo, quia dici de omni, ut dicti est,non est conditio proposititionis, sed praedicati Secundo: quia in uniuersali falsa praedicatum nota dicitur de omni: postquam non vere dicitur de subiectodicet denotetur dici. Quod sufficit ut sit Mpta praemissa in syllog.dialectico.Et tertio,quia ε- positio, in qua praedicatu dicitur de omni posterio istice,non indiget ut sit sormaliter uniuersalis: Pin illis indefinita atqui ualet uniuersali: tam de orini.n .est posterioris ita, homo est ais,st omnis homo est aiat, quin immo gratia doctrinae indefinitis 'nobis utendu est in demonstrationibus pro uniuersalibus. Secudo sequitur,' dici de omni prioristi

eum est superius ad posterioristicum.Omne. n.p sterioristicu est prioristicum,& non conuerso. Nec

definiuit hic dici de nullo sicut in prioribus: quia loquitur de demonstratione potissima qualis est affirmativa.Potest th proportionabiliter definiri diaci de nullo. Est enim praedicatu negari de subiecto tro quolibet eius supposito & quolibet Ue,ut nuli substantia est qualitas,nullus ho est equus. Probat Arist .suam definitione a signo dicens, s signuhuius,videlicet st tale sit, dici de omni, inde sumitur,' hoc pacto solem Aerre inficiationes, idest

negationes seu instantias, interrogati an tale prae dicatum dicatur de omni .Exempli gra. Interrogati

an in his propositionibus, omnis figura habet tres angulos aequales duobus rectis,omnis homo vim lat, casu φ sit vera, praedicatum dicatur de omni: ivtrunq; negamus,ga in prima non dicitur de quo sibet supposito subiecti,& in altera , non dicit pro quolibet Ue. In tex.9. Γ per se autem dicimuSJ Tex. p. iexplicat Arist. secundam particulam .s quid sit praedicatum per se inesse subiecto.Vbi notadu est pri- cmo,st quamuis propositio ipsa dicatur propolitio i

156쪽

1 18 .l Tosteriorum Trimus. per se N per accidens,nihilominus non potest eo plicari quae propositio sit per se,aut per accidens . inisi per ordinem ad res significatas. Intelligi enim

nequit quomodo praedicatum vocale aut menta- lle,per se aut per accidens conueniat subiecto, nisi. quia res significata,per se & no per aliam causam, aut per aliud accidens conuenit subiecto. hoc iostendiis non solu voces praedicantur, sed res ipse,ut in prologo praedicam seoru late discussimus-

QR ruor Secundo notandu est,st Arist.ponit Quatuor mori

v pq - dicendi per se,in quatuor particulis textus,d quibus etiam meminit s .met. tex. 23 .Qui quidem modi hac ratione distinguuntur . Haec praepositio.

per, apud philosophos dicit oia quatuor gener

causarum:quam duae sunt intrinsecae. s.formalis damaterialis, totidem extrinsecae.sefficies & fina

lis . Primus ergo & dignissimus modus est ubi lyper,dicit causam sorinalem,& quia sorma intrinseca rei est eius definitio fit,ut illa propositio sit in primo modo dicendi per se,cuius praedicatum est de intrinseca rone dest definitione subiecti, puta definitio aut pars eius,ut homo est anima , horno est rationali, ,homo est animal ronale . Non dixe-' rina. 9, primus modus dicendi P se sit propositio , ut quidam dicut:quia cum propositio non dicatur .i. praedicetur,sed pescatu dicatur de subiecto,illa est impropria locutio, & magis proprie dicitur Ppropositio est in tali modo dicendi per se. Prol quit sola exepla ponere in mathematicis, triangulo inquit inest linea & lineae punctum. Inesse nan, que apud Arist. idem est,quod pdicari,non in intel. D. ι ligit 9, linea bdicetur de triangulo in recto,sed in obliquo, queadmodu ponitur in eius definitione . . Est.n.triangulus figura tribus rectis lineis contem, l. ta,n linea est longitudo sine latitudine & prosunt .

157쪽

De Modis perse. Cap. IIII.

artate,cuius partes punctis continuantu, & terminantur.Et ideo dicit,' substantia,ides definitio littere constat ex punctis, qua uis puctus non sit pars lifieae ut diximus in c. de qualitate. In secuda par ζς 'ndusticula textus. Et itemIsubditur secundus modus. 2. ' RVnde in secundo mo dicendi P se,est illa propositio,cilius subiectu ni est in definitione pridicati,ut homo est risibilis, & omnis in qua propria passio praedicatur de labiecto.Accidens .n .proprium definitur per eius subm,ut risibiIitas e hominis aptitudo ad ridendii. Et hoc est quod ait: Ea scilicet didicata diar secudo modo P se,in quorum ratione,

quae quid est patefacit idest, in definitione quidditatiu*sunt ipsa. f. subiecta, quibus insunt talia praedicata. Subiungit exempla mathematica , ut linearrectum & curuum inest, numero verb;par atque impar.Sunt. n.passiones lineae rectu & curuum, Sc Passiqnes numeri par&impar ,& simplex &compositu. Et ideo subdit Ariss in definitione horu .cPar,impar,simplex,& compositum, ponitur numerus.Est.n .par, numerus in duos aequales numeros

partibilis,& impar est numerus qui in duos aequales diuidi no potest. Numerus vero simplex,Vt qone prima de quantitate dicebamus,est ille,qui nul

lo alio numero mensuratur,sed sola unitate, ut bi- plex' comnarius,ternarius,&c. numerus vero compositus e, pulixu qui alii numero mensurat,ut novenarius,q. costat

ex ter tribus,quasi ex tribus lateribus Squalibus,&s denarius,qui constat ex quaterquatuor. In definitione aut illorum. Crecti & cti rui ponitur linea. Rectum. n.est linea, cuius mediu non exit ab extremis,& curuum,est linea,cuius medium exit ab extremis . Quocirca homi propositiones, linea est Tecta, Vel curua, numerus est par &c. sunt in s

cundo modo dicendi per se. In ultimo exemplo

158쪽

Tertius modus.

transfert Boetius tanquam passiones figurae,aequia laterum,i sceles,scalenon,quae verba nec sun rcodice Graeco,nec punctim exprimunt mente Ari.

Graece enim non est nisi,is Fleuron,idest, aequil terum,quae est passio non solius trianguIi,sed omnis figurae rectilineae,&heteromeces, idest altera parte longius,ouae est passio quadrati potius, qua trianguli. Et ideo nos posuimus exempla in qu dratis. Immo vero ,& numeri ipsi possunt esse mquilateri,ut novenarius est triastulus aequilaterus & sexdenarius, uadratus aequilaterus.Sed de sp ciebus trianguli in capite sequenti. Vt ergo ad rereuertamur,quantum ex artificio Arist.conijcio in isto secundo modo, peridicit causam materiale, quae etiam est intrinseca, subiectum enim tanquacausa materialis in qua recipitur passio intrat eius definitionem, ut patet cum dicimus, aquilitas est nasi curuitas.Vbi curvitas quae est genus contrahitur P nasum, tanquam per Misim in genere causae materialis,adesse aquilitatis. Subiungit Aristo.in ea praedicata quae neutro istorum modorum se habent. i.s nec prεdicatu est de ratione subiecti,nec subinde rone praedicati,conventui subiecto P a cidens,ut aiali musicu aut album competit. Neq; enim albu est de definitione aialis, neq; animes de

definitione albi. Hinc patet ratio nominis P se, praedicatum enim dicitur inesse s se subiecto:quia non inest per accidens ut in sublequentibus yspiacacius elucescet. In tertia particula textus Praeterea idy se subsequitur tertius modus.Vn P se ter

tertio modo tantu sonat,quantu solitarie.Vt tantuvaleat,quantu res quae suapte natura y se existit.i. non in alio. Vbi y le solii excludit concomitatiam

subiecti.Quemadmodu Socrates & quq cunq; su stantia dicitur ens y se,accides ver ut ambulare,

159쪽

di beldo,ens in alio.Et hoc insinuant execta Aricubi ait: Ambulare enim cum aliud sit quam quod ambulans est: & item album: scilicet pro formali ut albedo,aliud etia sit quam res quae est alba,iupple, sunt p se, sed entia in alio: substatia vero.i. uniuersalia pdicamenti substantiae& quaecunque ihoc aliquid significantil. indiuiduae substantiae, id

sunt quod sunt.i.entia sunt per se. Vn de cu dicit ea

ur se quε de subiecto nullo dicunt,non excludit, dici de subie9o , tanquam uniuersese de suo: . accidens de subiecto:na uniuerlesia lubstantiae sunt etia a se:licet quidditatiue dicantur de suis inferioribus. Colligit hinc si sit lata disserentia inter terriu modum & duos pcedentes:na duo priores sunt modi complexorii: tertius vero est modus incomplexorum.Quod est dicere: imo priores sunt modi predicandi. squibus pdicaea an lpositione dicuntur de subiectio: sed tertius modus potius est modus essendi rem si praedican-dl.Petrus.n. sine ordine ad propositionem dicitur ens y se:&albubens per accidens. In . particula Quartus textust Insuper alio m subsequitur tandem quartus modus es se. Vnde in quarto mo dicedi v se est : positio in qua praedicat effectus de laalpria caura ut iugulatus interij t. Iugulatio.n. per se est ca in mortis. Et iste modus opponit effectui per accudens, i qui sorte cotingit cau no per se intedenti

tale enecium,Vtcu me ambulate coruscat. ambutio.n.non est y se causia coruscationis. Aut si dicas, sdificator thesauru seruenit,sed sdificator aedificat

est ρ se.Primi ergo duo modi sunt a se pdicandit

tertius vero,ῖ se essendi:&quartus,p se causandi.' Sed est notandu,mnihil vetat secundu & tertiumodu aliquando coincidere. subiectu.n.per definitione est causa passionis:obidi homo est risibilis.1 t quae

160쪽

rax Posterioris ni Primus. V quae est in secudo mobest & in quarto,ut influat ubertus Aut, quo verius dicamus haec est in suarto m6,omne aiat ronale est risibile,cuius subin expricam per se praedicati. In t .a o. Quae igitur

' ἡ.at in hisceJapplicat Arist.modos P se ad usum dein

τά per se strandi.De quo sunt variae opiniones. Atqui re priad demon obscuram fecit-varia translatio Boetij quam

M doctores sequuntur: Quae sic het,quae ergo dΠr in simpliciter scibilibus P se sic sunt,sicut inesse prae-i dicantibus,aut inesse propter ipsa,quae verba prae terqua in vix sunt intestigibilia, senium Aciliot.ad verum non reserunt.S. Tho. glossat hoc modo: In. demonstratione ubi passio concluditur de subim. Elo quae conclusiones sunt simpliciter scibiles coinclusio est in secundo mo per se,& item in quano ': quia subiectii est per se caesa passionis .Et ita glob-tat,aut inesse propter ipsa. per consequens ex stimat st in simpliciter scibilibus soli secundus, Mi quartus modus,deseruiunt demonstrationi qui' i tum ad conclusione.Themistius vero & Linconten. sis contra cesent solos duos primos modos deser, uire demonstrationi:eo φ sunt modi pdicandi qui costitu ut propositiones intrinsece necessarias: qua. Ies requiruntur ad demonstratione.Albertus & alij putant oes modos deseruire demonstrationi:yt , reposi late est videre apud Paulli. At vero n nos opinio '' num turba confundat,prima propositio sit.In d .i monstratione ubi passio cocluditur de subiecto peius definitione,couentut primus,secudus & quaritus modus dicedi y se. In hac.n. demonstratione,i omne ais ronale est disciplinabile: ois ho est at , mnale:ergo Ois homo est disciplinabilis, conclu-isio est in secudo ino, & minor in primo, & maior

in quarto: nam definitio subjecti est proxima ta P ise causa passionis .Propositio est S.Tho. leci. I 3 Et