장음표시 사용
231쪽
, De principiti ta coibus 7 prop. C. VIII. Sor
mon ita patet ad sensu ua. Numerus enim numeras est in mente,& numerus numeratus, in rebus. Et
hoc est quod ait non aeque patet numerum esse,&calidum & frigidu esse. Eodem modo de passionibus cum clarissimae sint earum significationes,non opus est supponere quid significant. Et de dignit tibus puta quid significat, aequalia ab aequalibus auferre,quia id est notissimum. In secunda particula textus, Non est autem 'descendens ad principiaeomplexa de quibus in hoc capitulo est principalis intentio,c5stituit differentia inter postulatione, suppositionem,& dignitatem. Et est litera certe notatu digna. Ad cuius intellectum notanda est differentia inter haec quatuor.Dignitas iuppositio,pe . titio, definitio. Primum omnium conueniunt haee omnia, quod uniuersa haec sunt principia , quibus tio petia demonstrator utitur tanqiram principijs quae non tio,d demonstrat, quia in tali i cientia non sunt proprie demonstrabilia ted per principia alterius scientiae. Et ideo generali nomine possunt appellari omne. suppositiones, ex quibus demonstrator exorditur
demonstrationes. Sunt tame inter haec notadae tres
differetiae. Primo dignitas differta riteris tribus,st dignitas est propositio per se nota simpliciter, p,Imadsicilicet secundum te,& quo ad nos,ltaque termini fetentia. illius omnibus sunt euidentes. aetera vero principia,licet possint esse secundum se euidentia, tamenon sunt euidentia quo ad nos, quia termini non sunt omnibus per se noti. Ob idque lices demon- strator non demonstret illa , tamen debet illa aliquo modo exponere aut perlitadere aut supponere tanquam vera. Secunda differetia est inter sup s.ctivi positionem &petitionem. Nam suppositio vo o mo differocia. eo accipitur generaliter, ut est DCmen coria mune i comnibus principijs , alio modo specialiter I ut dia' . . stinguitur,
232쪽
ao posteriorum Trimus .si'guitur contra petitionem . Si enim sit aliquod principium quod no sit quide per se omnibus tanteuidens,quam dignitassed in respondenti verun apparet,aut quia certe verum est & facili negotio, explicatur,aut quod in opinione respondentis v
rum est,illud est suppositio,ut si quis supponat de finitionem trianguli esse figuram rectilineam tri
angulorum, quae quidem ex nomine ipsὀ facile ap Paret,aut omnes lineas ductas a centro circuli a circumferentiam esse aequales,nam ostensis centr' facile videbit circumferentiam aequaliter undique distare,aut siquis disputas cu Democrito supponeret illi corpora fieri ex atomis,quod licet est falsu, tamen ipse opinatur esse verum. Haec inquam o I nia principia speciali nomine dicuntur suppositi nes. Si vero tale principium nec sit euidens respolii. . . denti nec facile persuasibile, aut quia in rei verit: te est dubium respondenti, aut cotrarium eius
pinioni,haec dicitur petitio seu postulatio, quia demonstrator hoc postulata respondente & sumi ab illo disputationis pratia,ut si petat sele esse maniore tota terra,aut astra esse paria, aut volens de monstrare animam esse perpetua supponeret emi,. . . per se moueri,aut si quis ab Aristo.qui scit non es Ie vacuu petat ut admittat Vacuum esse,Vt.V.g.inride demonstretur non posse per tale spatium fieri motu successivu,ut ipse arguit in quarto Ph.Atta men si respondens non admittit quod est contra suam opinionem, tunc inde oritur quaestio inter Tertia dis disputantes. Tertia differentia est inter definitio, P φου- -estri s alia sunt ppositiones, & ideo ge nerali nomine diculur suppositiones.Definitio v principia ro non est propositio, & ideo non dicitur supposi .. timsed positio,vt ca. .visum est. Has tres di re
tias uarit Ar .in hoc textu. Ait ergo c quod ρο
233쪽
. re principiis ta coibras prop. e. VIII. et ess
seipsum esse,viderique necesse est, no est supposi-' tio nec postulatioJsed di nitas.Ac si dicat, φ suppositio vel postulatio,licet per se sit vera.i.indem6strabilis,tamen non per se videtur Oibus vera, sed indiget suppositionea. φ praeponatur a demostratore.Dignitas vero &y se est vera,& per se omnibus apparet vera, & per consequens suppositione non
estet,vi quodlibet est vel no est. At M posset quis cere nihil esse tamanifestu, quod non possit ab aliquo proteritissimo voce negari, dicit . demon
stratio non est in oratione extra .i .in oratione voca
lissed in mente.Ac si dicat,a, licti quis voce nego prima principia,non tamen pol id nisare mente , quia illic sent per se euidentia,iuxta illud Comnie
tatoris. I. de anima commen . to intellectus agens
est causa primarum propositionum quo ad euide tia,quippe cuius naturali lumine illuuratur. Aliis' inquit si satis esset voce neque principia,no solsi nulla ellet demonstratio, sed nulla esset rati tha- io. i syllogismus,quia verbo quicunque potestola inficiari.i .negare. Nn tertia particula text. sQuod igitur &c. J ponit Gundam differetiam inter suin positionem & postulationem . Quod igitur inquit 'demostrari quidem potest idest principium quod
non est adeo omnibus euidens,quin possit aut d monstrari aut persuaderi aliqua ratione coi, tame demonstrator sumit illud a respondente tanquam Memonstratum,illud inquit si ita esse dicenti vide tur,erit suppositio,non quidem abseIutE, sed ad il Ium tantum respondentem . Quod addit propter 'Iuppositionem quae silum est vera secundum opia Dionem respondentis,aut quam respondens solus admittit,quam alius non admitteret. Si autem id Vel non apparet respondenti, vel illi contrarium ritunc erit postulatio.Exempla sunt iam suprapo. sita.
234쪽
sita. In quarta particula textus, s Definitioncs igitur dcc. Jponit tertiam differentiam inter definitionem , quae in versione Boetij dicitur terminus , Malia tria. Definitiones inquit cum non sint affirm . tiones nec negationes no sui suppositiones. Quas
quide ut genus propositio coplebitur. JId est quae suppositiones sunt species propositionis. Subiun- git secundam rationem,o definitio non sit suppq, quia definitiones solii oportet percipiantur.i. intelligatur simplici intellectus operatione,id aut quod rati intellectione percipiturmo est suppositio,quia suppositiq dicit iudicium. Nisi quispiam, inquit,& audire suppositionem dixerites e.J Vbi notato,
P ut Arisfait. 3.de anima,t ex. 28.simplicium intelligetia cqmparatqroperationi sensum exteriorum . di ideo intelligere,comparat hila ad, audirectit,audire,non est suppositio,quia non est propositio, ita nec intelligere. Sed ea inquit sunt propositiones quae cum sint. verae, emergit.i.Infertur idist nclusio. Respondet subsequenter tacitae quaestiunculi.Dixerat .n. suppositionem esse principiuaut verum simpliciter aut saltem secundum opinionem respondentis . At possit quis arguere , G Geometra cepe supponit aliqua falsa, ut Puta nanc lineam esse pedalem,aut rectam , cum forte non sit ita.Respondet inquam,si Geometra no utitur in suis demonstrationibus illis lineis ostesis adsensum,ga de singularibus non est scientia, sed Ii neis in uniuersali, quae designantur per illas demostratas. Tande adiungit tertia ratione,ς.f. definiatio non sit suppositio, dicens Ois postulatio & suppositio aut es h uniuersalis aut particulatis, sed nitio nec uniuersialis est nec particularis,ergo. In quinta particula tex. ΓFormas igitur Jconcludit ex
iactis contr4 Put em , ut propter necessitate scu
235쪽
tum aut definitionum non est necesse id troducere ideas a singularibus separatas , quae Latine dicun-ιur formae, sed est necessariu dicere unum esse , de pluribus praedicandu , puta unam esse rationem comunem syecificam aut geneticam abstractam ab
indiuiduis .la operatione intellectus de qua sit scientia & definitio. Nam si hoc unum non sit,non erit uniuersale, & si non est uniuersale , non erit medium demonstrationis,quod est definitio, & P
consequens nec erit demonstratio.Atque adeo coneludit, ' necesse est esse unum commune non solusecundum nomen ed secundu rationem. Vbi docet uniuersalia non selli esse in omnibus, sed in indiuiduis secundu rem, abstracta tamen per Operationem intellectus. In tex. 16. Nulla autem de- Text. . monstratio. JPostquam principia tam propria qu. icommunia explicata sunt,docere pergit quomodo unaquaeque scientia: utatur principiis communi-
bus, & praesertim communissimis .fEtenim vi. . met. tex. IO.& tex. a .est videre, duo sunt generalia prima principia. Vnu negativit. De nullo idem affirmari & negari , verum est . Alterum affirm riuu in quolibet idem affirmari aut negari, veru est. In prima ergo particula text. sermo est de primo,&in altera de secundo. Locus iste obscurissimus habetur tum quia Graece certe est adeo con .cisus,ut videatur truncus cui desit aIi quod vel bu, tum quia Latine infideliter aest traductus propter aequivocationem verborum Graecorum . Vnde &antiqui & neoterici diuerse eum exponunt. Proponam prius sensum Aristote.qui facilis est,moxque ad literam descendam . Tres sunt termini in syllo .gismo scilicet maior extremitas , medium , minor extremitas, quo Aristote.appellat, primum
medium, ec tertium,ut svnx in proposito, an inrat,
236쪽
n. uuita homo, Callias. Intendit ergo Arist.docere,q, illud d.m assie principium,de nullo idem affirmari & nepari via
Triaene rum est, non intrat sorinaliter demonstrationem a. Et utitur hac ratione .Aut deberet intrare ex parte primi .i. maioris extremitatis, aut ex parte medii aut ex parte tertij. f.minoris extremitatis:sed nulla istoria,ergo.Probat minorem ..ta parte maioris eis
tremitatis poni non pol sub illa serma vi iacet,sed si accipiantur pro maiori extremitate duo termini Cotradictorij,quorum unus affirmetur , &alius negetur de medio. s. Omnis homo est animal & non . est non ales Callias est ho,ergo Callia; est aiat, de non est non ales. Et haec quidem optima sorma de
monstrationis est.vtru vero illa pars negativa m
loris & conclusionis sit superflua, an aliquid coducat,in fine examinabimus.Ex parte vero medij non potest addi hoc principium in proprijs terminis,
neque ex parte minoris extremitatis , sed addeturs accipiatur pro medio aut pro minori extremita te duo termini contradictorij. Lois homo &no homo est animal, prima parte distributa, in sensu coapulativo. somnis ho est aiat & non homo est alati Callias est homo & Callias est non homo quae vintraque pars esset vera si minor extremitas esseis perior ad mediti ergo. Sensus ergo Ari Cest l,qua suam possit dari utra'; pars maioris vera , tamen
illa pars de subiecto infinito est superflua & nihil
refert ad syllogismum. St. n. detur 9, omnis homo est animal & non est non ales: & q, Callias est aiat; licet non daret illa .f. non homo est aiat & non est non alat,neqῆ illa, illas est non homo:sequeretur conclusio .f. Callias est ales & non est non aiat. Et eadem ratione nihil refert si ex parte minoris extremitatis sumatur contradictio.s Callias & non talias est homo,quaecunque.nlars subsumatur, suia
237쪽
pe principi sta coibus 7 prop. c. VIII. 16,
ncit ut de illa concludatur maior extremitas, Ilictam e sensus si certissimus est Arist.nec versioni Boetia, nee Argyropyli conquadrat, & multo minus falli,quam modo nobis Basilea correctissima dedit: 'nin paucis mutatis verbis, quae nos iuxta phrasim Graeca exegimus, Nini fallor merito mutauimus. ' Est ergo titera haec,sNulla demonstratio sumit fie 'ra non Dosse, ut simul idem assirmetur atque nee
tur J idest sermaliter sumit hoc principium L nisi
Decit opus hoc etiam pacto demonstretur concluso. Ouod quidem fuerit si tum sperimus assi are uid ' primum .i.maiorem extremitatem dem
io esse verum,negare autem veru non esseJcuius Iam nos exemplum posuimus. ΓNihil autem refert medium elle atque non esse sumere,& tertium pari modoJidest nihil conducit ad vim demonstratio vis duos terminos contradictorios capere aut ex Darte medi3 aut ex parte minoris extremitatis. Pro
Dat utrunque simul quod rem facit obscuram , sdim si datu est id quo hominem dicere veru est'
- .data est ea maior propositio qua vere enuciatur nominem esse animal &noneste no animal haee im maior extremitas suppleda est. s Et si detur ad etiam quo non homine dicere veru estJ. i. quan- vis derr et vera alia pars maioris de subiecto infinito, scilicet non ho est aiat & non est non animal f tamen si tantum hoc totum sumatur . hominem g quam animal non aute non aiat essed .i si tantum sumeretur pro maiori illa prima pars de subiectonnit erit etiam verumJ.i.optini e cocludetui Calliam,etiam & non CalliamAnimal, no autem non
animes dicere.JSi enim subsumatur Callias&non Callias est homo,insertur Callias & no Callias est animal & no est non aiat. Molestum esset hic reserra translauones Boeth & Argyropyli,ut apparereno quam
238쪽
quam non sunt intelligibiles, ut mod5 circunseri tur. Subiungit Aristo.causam cur maior extrem
tast, quae dicitur de medio , dicatur etiam de eius. contradictorio sCausa inquit est, quia primum .ia, maior extremitas non solum de medio, sed etiam de aliό dicitur,propterea quia ad plura exten dit. J a. propterea φ maior.extremitas est superior ad medium,praedicatur ta de homine quam de nyDubium . homine,puta de equo. Dubium restat quid velit
sentire Arist.in primo membro, virgin sentiat aliquando esse necessarium ex parte maioris extremit4tis dicere,omnis homo est animal & non est non, apimal. Multi suntqui dicunt id nunquam esse ne, cessarium, quibus S. Thom. subscribit, nam cum duo termini contradί torij non possunt simul vertificari de eodem,idem est omnino,omnis homo est animal, & omnis ho mo est animal qui non est animal. Quare secundum istos intentio Aristo. suit inferre,' nullo modo tale principium intrat demo-.strationem, nam si aliquo modo intraret, maxime illo primo modo,sed illa est inutilis repetitio,ergo nullo mo intrat. Qui quide expositio optime N-test sustineri maxime iuxta versionem Boetii. Philoponus dicito aliquando contra: ignaros homines de protervissimos necesse est tales propositiones sumere.Posset.n .ignarus dialecticae credere P
' aia est perpetua,& non ypetua, propterea P secunidum partem intellectivam est perpetua & non se cundum sensitivam. Contra quςria arguendum e set hoc modo, Omnis se a quae habet aliquam operationem non dependente a corpore est perpe tua & non est non perpetua,anima est huiusnodi .ereo.Et iuxta phrasim Graecam quam fideliter trassert Argyropylus sorte hoc voluit sentire Arist. cadixit L nisi suerit opus, ut hoc etiam pino demonN, ' stretur
239쪽
Rettur conclusio.J In secuda particula tex. Hoc autem &c. Jostendit quomodo secundu principiuaffirmativum,De quolibet idem affirmatur aut ne .gatur ieruiat demonstrationi.Ait enim si hoc principi u seruit demonstrationi ducenti ad id quod fieri cri nequit.i. ad impossibile . Ad cuius euidentiam negatur. tandum est,si argumetatio ad impossibile duabus de causis fit. Vel ad ostendendu bonitate consequetiae quod pertinet ad libros Prioru, vel adliandum veritatem propositionis , quod pertinet ad libros Posteri'rum. Exempli gratia. Negat quis Demonst.
hanc consequentiam de Baroco esse bonam, Omne.b .est.a. c.non est a.ergo .c.no est b.probabo esse
bonam ducendo ad impossibile,nam si illa est mala,praemissae sunt verae, & conclusio falsa, tunc ex
contradictorio conclusionis vero cum maiori inses ram contradictoriam minoris in Barbara hoc in
sic vel duo contradictoria sunt vera , vel prima consequentia de baroco erat bona, sed duae contra GJoriar non possunt esse verae per primum princi Hu,ergo prima consequentia erat bona. At de ista probatione non est sermo in ptaesentia, sed de probatione conclusionis.Negat .n. quis hanc propositione,animal non est homo. Probabo ex eius contradictoria ducendo ad impossibile hoc modo,Se quitur bene,omne aiat est homo,equus est alat,eriso equus est homo,consequens est falsum,ergo a-iqua praemissarum,non minor,ergo maior, & per
conseques contradictoria negata est vera. O prohat s illud principium affirmatiuu. De quolibet affirmatio aut Vegatio est vera . Et ideo si affirmatio est falsa necesse est ut negatio sit vera. SVbi hoc animaduertedu est,qε q. ι .arg. 7. adnotauimus , &statim examinavimus,videlicet haec prima ,
240쪽
xii Toneriorum Prtans. principia generalissima non intrare formaliter de monstrationem,sed solu virtualiter. Et ita intelligi et
tur hic textus. Non . n. hoc principium assumitur
x''quam praemissa, sed situ ad probandum,s si in '
lis propontio est falla,sua contradictoria est vera . ' subiungit Aristo. Nec tamen semper uniuersali- ter,sed quoad satis est generi J id est subiecto talis scientiae.Quod est dicere.Ηoc principium nonsemper assim mir sub illis terminis generalissimis , quodlibet est ens vel non est ens, lid accommodate & limitate ad subiectum scietis, ut si Geometra. vult demonstrare diametrum non esse commesurabilem costae,assumit hoc principium.Aut est c6- mensurabilis,aut incomensurabilis,detur et est comensurabilis,erro alioua certa pars est aliquota triusq;,conseques est 6lsu,ergo & antecedens, & per consequens est incommensurabilis. Quia om- nes quatitates aut sunt comensurabiles,aut incommenlurabiles. Vtitur ergo Geometra commensurabili aut incomensurabili, tanqua yrimo princia 'pio,in qualitate,ubi no est dare mediu:quia comm. iurari est proprium quantitatis. Alia enim entia Gliorum pydicamentorum, nec sunt commensurabilia nec immesurabilia nisi ratione quantitatis .Et eodem modo Arithmeticus utitur tanquam primo principio,par vel impar,& philosophus, mobi le, vel immobile &c. Modus uniuersalissimus est 'τιγι,ν. arguendi in omnibus scientijs. In tex. i 7. Conuel niunt autemJ tandem concludit Arist. duo corolla ria. Primum est. Omnes scientiae communicant
quodammodo , non quidem in his de quibus d imonstrat puta in subiecto,nam isto modo selaetiae subalternae communicant quodammodo in subiecto,neque in his quae demonstrant, puta in Pas