장음표시 사용
241쪽
ne principi s ta coibu q prop. c. VIIIo a I I
, tia habet propriu subiectum, ita & habet proprias passiones, communicant vero in principi, ex quibus demonstrant ; quia conueniunt saltem in illis principijs generalissimis in textu prςcedeti expositis. Vel aliter exponetur hoc corollariu, videli-Cet,omnes scientiae communicant in principijs comunibus, puta in dictis duobus.Communicant, inquit, in illis tanqua eis ex quibus demonstrant.i. aquam principijs quibus omnes scietis generaliterytuntur, ut iam modo dicebamus, non in tanquaillis de quibus Ligd demonstrant, nec tanqua conclusionibus quas demonstrant.Etenim de illis pru. mis principijs non omnis scientia aliquid demonstrat,tametsi metaphysica demonstret aliquid de il lis,puta s, nullus potest illa corde negare,ut ia mo do dicebat Arist.& habetur. .met.tex. 8. Nec alia . qua scientia potest a priori demonstrare illa prima. principia,quia sunt immediatissima,quamuis me- taph .aliquo modo illa posteriori ostedat ex plo de inductione, quia quacunque resignata non P . test simul esse & no esse, &necesse est aut esse aut . non esse. Secundu corollarium est, quod disseren. di facultas, idest Dialectica conuenit cum omn- bus idest habet principia communia quibus Ino in . nibus scientijs utitur.Sed est notandu, st vult hic ponere Arist. conuenientiam inter Dialeeticam & Metaphysicam, qua ambae differunt a reliquias om- . nibus scientijs,ia praeterea disserentiam inter am,
bas.C'nueniunt enim ut habetur etiam. 6. metar.
rex. s. se utraque est scientia comunis rone sui sur: biecti,diuersimode tamen, nam cum subiectu Me 'raphysic' sit ens, quod est superius ad subigeta 'iaru scientiarum , ad ipsam pertinet persiradere omnia principi rationi communi. v.g.Illud princiatum se thematicumNe totum est maius sua p* o ι te,
242쪽
II ' Poneriorum Primus. 'te,probat ratione communi: quia omne continens 'est maius conteto. Contines enim communius est qua totum: quia locus eli continens locatu,&ideo maior, non in est totum respectu illius. Et hoc principium,si ab aequalibus aequalia demas &c. periti debit per aliud uniuersalius. s. si ab his quq eodem
modo se habent demas eodemo toti habetia,quae remanet eodem modo se habebui. Etenim eoderi modo te habere communius est, quam esse aequalia,conuenit. n. alijs accidentibus quam quantitati: ut saporibus & coloribus. Et hac de causa in omni bus scientijs naturalibus cogesitio metaphysicae est 'necessaria: quippe cuius proprium est, a priori im- . mediatas rationes ostendere. Dialeelica vero, quia eius subiectum est ens rationis, quod licet non fie' superius ad subiecta realium scientiarum est tamequodam modo commune ad omnia, quia omnes res se possitiat habere vel ut genus, vel species,aut
aliud praedicabile .ideo de omnibus potest rati nes comunes & perlaasibiles afferre. Exempli gratia. Quod longissimu latus trianguli sit minus duobus reliquis simul sumptis, probat Euclides princia pio proprio Geometriae in conclusione vigesima:
chicus ratione communi: quia signatis putiis extre-iremis longissimi lateris puta a. inter illa procedit
illud latus recte per chorda, & alia duo quasi per arcum Ite philolophus moralis probat odium es in concupiscibili ubi est maior: quia per odiu conm cupiscimus incommodu inim co: sicut per amota optantiis ethsonu: sed Dialecticiis probabit ratione coi:quia 'imor odiu su it contraria, & contraria sunt circa idem. Est in differentia inter Metaphy
cam .& Dialecticam , quod Metaphysica selum si i a mit
243쪽
De principi sta coibus 7φrv. C. VIII.
ait unam partem cotradietionis determinatam. iveram ad concludendum id quod est verum. Di Iectica vero sumit utranque partem contradictionis - tam veram qua falsam ,& ex utraque tanquam pro babili argumentatur apparenter, & propterea dia lecticus interrogat respondentem utra partem Op- positionis mauult dare. Vnde not ter loquitur hic
de Dialectica qua vocat differendi facultatem ) ut
distinguitur contra partem Logicἡ demonstrativa: nam demonstrator 1blum assumit partem necessa- Iiam ad concludedum necessaria,at Geometra tu demonstrat diametrum esse incommensurabile
collae quadrati aequilateri:dialecticus 'ero apparen
ter argumentatur φ sit commensurabilis hoc mo- do: Diameter quadrati altera parte longioris potest esse commensurabilis costae,& non est maior ratio de illo quam de aequilatero: ergo. Item 'mnes duo mimeri lunt proportionabiles:esso Des duae quan-
etates. Est ergo litera Aristotelis, Differendi facultas, scilicet Dialectica,omnibus con enit. J Id est principia habet comunia ad omnes scientias. Et si quaJid est si aliqua alia scientia O vnitierialiter ipsa communia ostendere nitatur J vs est metaphysica , quae a posteriori exemplis nititur ostendere illud principui,quodlibet est vel non est:aut illud a prio'ri,in ab aequalibus aequalia demas &c. Atq; ipsa dis serendi facultas non est sic definitor u quorudam
mec geoeris cuiusdam J id est, Attamen Rialectica
tonsumit determinata partem contradictionis Dazut Metaphysica,vel ars demonstrativa, sed Vtranque sumit. Non enim interrogareJ.i.st n0n uter Vtraque tanqua probabili non interrogaret 'tra lit respondens dare. Demonstranti nanque interm-uare non licet, propterea st ex oppositis adem non ostendaturJ .i.demonstrator no interrogat:ga cumo. debeat
244쪽
, M QPoster m mus.' vnecessarium demonstrare, non potestia Iacere ex viralibet parte contradictionis, cum necelle sit alterani esse falsam ex qua non demon- itrabitur necessarium .Hanc driam inter dialecticu. di demonstratore dicit ostendisse in libris de ratiocinsione .i. de syllogismo,puta in libris Priorum.' Hinc tequitur Alutio duhi, quod hic sine muά multi mouet,quomodo.s sierat hic Aiist.Dialecti non esse determinati generis,cu. 6. mera.tra. s. cicat subiectum eius esse ens ronis. Ad quod dubiu 'pondent alia, b eropterea s ens ronis Iepetu. uniuersaliter in omnibus generibus scietiaru,diciti hic Dis in non esse determinati generis. Sed rastea re vera Aristo.hic nihil aliud vuli,nisi s Dia lectica non determinatur ad aliquam certa parten'. contradictionis, sed utraque probabiliter utitur
i ni V se eadem interrogatio ratis,
cinatiua, ct pronsitis cotradisti nis est Iunt aute in unaquas scientianopositisnes, ex quibus νmus sumsis 'opria conficitur ratiocinatio)ersit porro O interrogatiqnes quaedam,ad singulasscio uaa aliis tei,ex quisua fit cuiusq; pro sa ro- sinatis. Paset ergo non om m ivt rogationem
245쪽
De propriis curisq; interror: cap.IX. 'in χ 1' ceometricam esse , nec ad medendi artem omne accommodari,is pari modo de uteris. Sed auti ea,ex quibus aliquid eorum osteditur, de quibus, en ipsageometria:aut ea, quae ex eisdem demonstrantur,ex quibus geometria demonstrat: quai liasunt perspectiuaudem est in ceteris intest i gendum. Atque de his ipsis reddenda quoque ra: tios ex geometricis principi s,coclusionibusνeri sed de principi s non en reddenda ratio geome- rrs,quatenus professor Geometria est, eadesunts O in caeteris scientus obscruanda. F c igituri artificem quemque quavis percontari, nec adi quanuis interrogationem de singulis respondere oportet,sed ea tantum, qua in scien etia sua jeterminata sunt. βρου quispiam cu geometra,quatenus geometra est,sic disruerit, patet φ bene allum esse disceptaturus ex his ostenderit alis quod se hoc disseruerit modo, non bene sine dubio
disiceptabit. Patet etiam, illum non redarguero geometra,nis per accidens, quam ob rem inter Ignarosgeometris de geometria disserendum non latebit enim is, qui dixerit praue. In caeteri , Miamscientiis, res sese habet smi iter. T Ex. xxviij. F cum autem interroratura Mesgeometria sintdunt neo ageometriis ἰ or isterrogatione v qua ab ea ideut ignoratione i
246쪽
. De propriss ciuis que interrog. Capb IXS i iis ea vel dilfierendi, vel demoriurandi propositιo feri potes.
FFit autem,ut quidam vitiosὸ concludant. Tropterea quod eos medios βηnunt, qui imi minos. tro1que sinuuntur: quale quidem Caneus scit, Cnexi; glui multiplicata ratione hocp ' LIo conclade se ignis,ur dicit,celer rimὸ gigni- rur:quod multiplicata guighitur fatione, id c . terri negignit ντ . Hoc autem modo constare ratiocinatio nequii:sed1i celerrimamgenerationei multiplicasequatur ratio, o ignem celerrima' generatio In crdum igitur fieri nequit, vi ex us' qus Aviuatur ratiocinatio con ruatur: interduNero eritote;l, sed non cernitur. gur Odyse- ri non potet, νο vertim ostendatur ex Dips ,δε- .ctu esset resoluere: c uersis nanque necessario feret. Si enim . a. verum :quod cum sit, haec funx quae quidem esse scio,veluti. b. ex ijs igitur illud esse ostendam. Conuertuntur autem ea magis:qus in mathematicis sunt:qvia nussum accidens, sed desinitiones accipiunt,atque hoc etiam ipsis a disserendidisserunt facultate. y 9ccrescit etiam ratiocinatio non per media, Ied assumendo. 2 am. a. de. b. sumitur, ct hoc de.c. hoc rursui de. d. Atque hoc in infinita,rocedit .In latus quoqueeius sit incrementum.
a. nanque de. c. atque de . e. concluditur. Sit enima.quidem numerus absoli trib. vero simpliciter umerus impar , definitus numen us iis
247쪽
ne propriis citiusve interrog. cap. IX. 22 T
te. Illic enim accipiebatur stricte vi ptinet ad dia- Iecticum, qui probabiliter interrogat utranq; pa tem contradictionis: hic vero accipitur latius pro Quaestione quacuque, etiam si sit propositio neces.saria,quales sunt in scietijs demonstrati uis . Concludit ergo non omne interrogatione esse geometricam,neq; omne ad arte medicam Ptinere. Sed ea &c.JVbi notandii,st interrogatio dupliciter potest ytinere ad Geometra: uno modo quia in terr gatur propter quid alicuius conclusionis Geometricae: alio mo quia interrogatur propter quid alicuius propositionis pspectiuς quae illi subalteria tur.Quod. n. Geometra demostrat incoi de lineis rPerspectivus assumit tanqua principiu de lineis visualibus: unde ad subalternante sciam plinet reddere propter quid subalternatae.Ait ergo principia esse Geometrica aut ea ex quibus aliquid eoru . s.conclusionu demonstratur,de quibus . s.conclusonibus est Geometriaraut ea. s. principia q ex eisde.f. principijs demonstrant,ex quibus geometria demonstrat: qualia sunt principia pspectiva. Itaque
vult dicere , ' principiu persi iuu potest intem rogari a geometra. od si quis arguat,quod po 'tius ad perspecti uu si at scire principia geona trica, e econuerso ad geometra principia perspectiva: si quidem pspectivus demonstrat y principia Geometrica.Rndetur,' perspectivus inquantum perspectivusmo probat sua principia: sed credit & recipit illa tanqua probata a geometra: & ici illa pertinent ad Geometra. Et hoc est quod subiugi Atq; de his ipsis . s. principijs perspectivis reddenda est ro ex principijs Geometriae siue ex conis clusionibus eius.J Addit nihilominus , quod geometra quatenus est Geometra non debet reddere
Propter quid de sitis proprias principijs: sed hoc
248쪽
pertinebit ad Metaphisicum ut dictum est. In se '. cunda particula textus. Nec igitur &c.J ponit se cundam conclusionem,' scilicet non pertinet ad . quamlibet scientia de quouis interrogato respondere. Exempli gratia .Si quis interroget geometra, .. an linea recta pulchrior sit g visualisian circularis figura aptior sit ad motu 2 quadrangularis, non P , tinebit ad ipsum. responidere:quia aci ipsum no spe .ctat aliquid s ire de pulchritudine aut de motu Vnde stibi ungit,' si quispiam cum geometra qua, tenus geometra est sic disteruerit,ut ex Sprijs prinicipijs Geometriae voluerit illu redarguere,benedi sceptabit.Si autem arguerit ex principiis quae non sunt geometrica, redarguet illii quidem per accidenS, nec propterea concludet eu esse ignaru Geo
nae triar ut si geometram asserente quadratum puli chrius esse circulo, quis redarguerit circulum eia
se pulchriore, nihil ,pbauerit contra Geometram, inquantum est geometra. Ex his colligit Arist documentum,st de unaqitaq; materia disputandum est inter eos tantu ,h0ς est,ia chi his,& cora his tantu,
qui periti iunt in lilia arte,ut periti ex Sprijs principijs disputent,ia non ex impertinentibus, & qui . astant sciant iudicare uter disputantiu bene dispu-itet. In tex. 18. Cum aut interrogationesJ mouet. Arist. tres dubitatiunculas: si interrogater legatur: . nam sorsan molius legerentur assertiue ut patebit.
Ad cuius euidentia notandu est, st quemadmoduin unaquaque scia sunt propris interrogationes &. lconclusiones,ita simul & proprie ignorati seu de .ceptiones Ptinentes ad illa sciam Secundo not
dum eil 91 ignorantia ut videbimus ca. t x. alia est purae negationis,& alia prauae dispositionis. Igno: rantia purae negationis est mera negatio scis, ut rusticus hei nunc ignorantia geometriae, de qua nec
249쪽
De propri s cuiusque interrog. cap. IX. 2 2 3
verum dicit nec festum: ignorantia vero praus dispositionis est erros contrarius sciae: nam scientia . est bona dispositi0, ut si quis in se'metria crede- ret parallelas concurr eagnoratia purs negatio- , nis geometriae est quaecunque ignoratio circa materiam aliaru scientiarum,utpote quae nihil stinet ad geometram, ut i*norantia Musicae vel Philoso- , phiae. Ignoratia ustro proprie geometrica,est illa q , est in materia propria geometriae . Et h*c yocatur proprie Grece ignoratio ageometrica. Quod Boe-itius transfert non geometrica: sed melius dr, ageo mellica,seu igneometrica,quia particula,no, cum laccipitur infinitant 'tantii valet sicut id quod nolin geometricu : ut ignoratio medicinae vocaretur non geometrica sicut lignum dicitur non videns , sed particula,a,quae Grece est priηλtiva sed ,in La- itine significat ignorationem in propria materia, si cui caecum non dicitur lignum sed animal. Exem-- iii 'pilum Arist.est, Arrhithmon,quod potest verti, aut informe, ut vertit Argiropilus, aut non inorum.
Hod potest accipi negative, ut punctum diciturini rine,& lana non sonora:aut priuatiue,sicut qa . habet foedam & turpem formam dicitur in sor- me:& di nantia vocum dicitur insonota. Tertio notandum,s adhuc haec ignoxatio praugdispositionis potest in scia contingere dupliciter. Vno mo ex desectu conseqtientie quia non est si-t gismus, sed paralogismus,idest sillogismus vitio se constructus, uti transfert Argiropilii .: Ut ex desectu materiae: quia. s procedit ex oppositis, id est salsis principiis,quq opponuntur principijs proprijs. Igitur secundum haec tria notabilia mouet' ist. in prima particula tres quεstiunculas. Prima. Vtrum quemadmodum in geometria sunt inter- quae ἔψgau ςs geometricae,ita sint di interrogatione .' λη 'I non
250쪽
non geometricae,idest ignorantiae proprie pertin&tes ad geometram.Secunda. Esto ita sit,utrum illae interrogationes, quae procediit ex ea ignoratione, 'quae est dispositio,idest virum ignorantis prauae di 'spqsitionis sint propriae geometricae. Tertia. Vtra ratiocinationum proficiscitur ab ignoratione dest quae illarum dicitur propria ignoratio geometris,
ea neque ex oppositis constat,id est nilquid ea quae procedit ex falsis principijs an ea potius quae vi- 'tiose concludit per paralogismum. In secuda particula textus respondet ad quaestiones, vel sorte ut Philoponus adnotauit, potius superiora verba legenda sunt assertiue hoc modo,ut sunt interrogationes proprie geometricae,ita & proprie ageome tricae &c. nuc reddit rationem. Sed parum reserti Respondet ergo per distinctionem amrmative ad ambas priores quaestiones quae sunt connexae. Aequust enim ageometricae interrogationes aut de geom
' tria sunt, aut ex alia arte J idest aut sunt in mat ria Geometricae,aut in alia materia r ut ignoratio Musicae est no Geometrica,id est,aliena a Geom tria. Hic est intolerabile mendaciu in inbus tra sationibus Argiropili,ubi ait a, Musica interroga tio,si de Geometria fiat, ageometrica est. Mulica enim ignoratio non potest esse de Geometria.Immo ponit exemplum Arist. de Musica,propterea' nullo modo iubaltersatur geometriae, sed Arithmeticae .Et quod Argiropilus trans seri si de geometria fiat Graece non est nisi tantum, ex geometria, quae quidem particula non connectitur cum pri mo exemplo, sed cum secundo, cum quo nos eam iunximus,hoc modo, Ex geometria autem aeque distantes,idest parallelas concurrereJ hic est igno . ' ratio inaeometrica de geometria. Et ideo subium est tum geometrica,quantum ad materiam,