장음표시 사용
271쪽
De demonnratione, quia. Cap. X. 26squod respirat, animal ekt. nulli autem ineuc quare neque b. cuipiam competit c. pcries igitur non respirat. Tales verὸ cause similes seunt bifice, quae per exuperationem dicuntur. Hoc autem e si medium id dicere, quod superat causam. cuius generis es Anacharsidis illud, in Sc3ibia
modulatrices non sunt,nam neque Nites. In eade
gitur scientia, ct in mediorum positione,be sunς ratiocinationis ipsus esse,ad ipsius propter quid est ratiocinationem,disserentia. Fπero modisserunt esse, on quid est,quouper aliam atq;
aliam νtrunque consideratur, tales autem funse , quae itasese habent,ut alterasub altera collocetur , Ni ad geometriam perspectiva, ct ad solidorum scientiam, machinarhm facultas eX-truendarum, O ad Arithmeticam Musica, O
ad Astrologiam sese habet eorumscientia, quae
apparent. Atque harum , nonnullescientiarum nomine rationeνeferὸ conueniunt, ceu Actrologia o ct ipsa Mathematica , nauiganti scientia, Musica ea est q Mathematica, ct que auditum oblectat FHic enim ipsum quidcm esse, ad ros pertinet scire, quisensu νtuntur sum autem propter quid,est ad Mathematicos ipsos, hi
nanque causarum demonIIrationes habet,ct per sepe nesciunt ipsum esse,quemadmoda ii, qui contemplantur ipsum vniuersale, nonnulla singuiarium, quia non animaduertunt, sepenumero nesciunt. Ha aut e sunt,quae formis ipsis νtutur ,
272쪽
Toneriorum Trἱmus quae quidem sunt alia qu dasubnantiaq; Eue D.Mathematica nanq; Lictiae circa formas sunt de nullo .n subiecto dicutiιr: na ct si Geometrica ipsa sunt in subiecto,non tame ut insubiecto siunt,
geometricae considerationisubi ciuntur: ut auteperspectiva sese habet ad geometriam , sic alia sise habet ad perspectivam:veluti de Iride: uam ipsum quidem esse, ad naturalem pertinet scire e ipsum aut propter quid est,ipsius est perspectivi,
aut simpliciter, aut eius qui coplectitur mathematicam. FComplures et scientiarum quae non sunt ita disposita ,ut altera siub altera sit collocata,pari modo se habent:νt Medicina atq; geometria. cam scire ulcerum ea quae orbis subeutforma,tardiu4 caeteris curari, ad medicum spectate popter quid autem,ad geometram .HAε c est tertia pars membri tertij principa
lis,in qua post constitutam demonstrationε propter quid,ostenditur in hoc cap. to. quibus differant demostratio propter quid,& quia,&c. sequeti,quaenam figura sit ad demonstrationem accomodatior. Et est in diuisione Commentatoris capituluhoc textus unicus,nempe trigesimus, quem tamen nos in decem particulas partiti sumus. Duas in partes principales continet. In priori ostendit Arist. demonstrationem,quia, dupliciter differre a demon-Dςm0n- stratione propter quid in eadem scientia,& in est
ii /ti /,Misaddit quomodo tertio differant in diuersis scientijs. Vbi circa nomen adnotandum est primo, j demonstratio, uia, dicitur ex versione Boetij,nam potius appellada esset demostratio,' hocest hoc .nam haec est diffeIentia inter demonstrationem ,
273쪽
. istula,& propter quid,gi demonstratio,quia, demo: strat verum esse,q, hoc est hoc,non reddendo cau. sam illius , quam tamen reddit demonstratio pro- .pter quid. Et ideo ly, quia,non debet intelligi ut dicat causam, sed ut sit coniunctio, scilicet demon- stratio ui hoc est hoc,seu i hoc est verv.Quocirca apud Argyr.nunqua appellatur, nisi demonstratio. qua ostenditur ipsum esse. Secundo notandu est, definitio demonstrationis posita in a.cap. solum est demonstrationis propter quid, quae simpliciter est demonstratio. Vnde saliqua demonstratio n5 sit propter quid,& per conseqtiens sit quia, contingit dupliciter, aut quia procedit per causam noni quidem immediata,& proximam & propriam, sed . per causam remota:alio modo,quia no procedit Pcausam,sed per effectum,& per signum notius quoad nos, in caeteris vero omnibus debet demonstratio,quia, conuenire cum demonstratione propter . quid,ut scilicet procedat ex propositionibus neces sarijs& per se.Vnde demostratio,quia st demonstratio procedes aut ex causis mediatis, aut ex effectibus nobis notioribus. Et hoc est quod ait, Dis fert aute &c.JAtq; nihil ,inquit, prohibet ut in te dii notius sit id quod no est causa,scilicet effectus, immo ita regulariter est in materialibus. Notior. n. nobis est eclipsis lunae, qua interpositio terrae. In
secuda particula. LVeluti vagas stellas J subiungiti exemplum secundi modi. Vbi notandum est, s stellae vagae,seu erraticae, dicuntur planetae,eb.m irentur proprio motu ab occidente in oriente coni tra primis mobile.Quae quide non apparent mic ire seu scintillare, ut vertit Boetius eo φ sunt nobis propinquiores qua stellae Mar in firmamento . Micatio enim illa seu scintillatio accidit ex eo s: stellae firmamenti, cum sint a nobis remotissimat, q4 causant
274쪽
causent in oculo debilissimum conum, qui proi de male figitur oculo , & dum trepidat facit sydus apparere scintillari. Tametsi 2.decm. tex. 48. Sol et dicatur scintillare propter excellentiam lensibilis quod disgregat visum , quae est alia ca apparentiae scintillationis, veluti in tegulis , ubi radij selis r flectunt,apparet.Ait ergo Vage stellae sintc.J.i. sint
minor extremitas,non micare S. idest mediu,prope esse,collocetur in a. i.in maiori extremitate. Tunc fiet liqc demonstratio,quia,stellae non micates sunt prope nos,planetae sunt non micantes,ergo planetae sunt prope nos. Non micare.n .non est causa,sed
potius effetius huius qε est,esse prope, & ideo talis demonstratio non est propter quid . Ait vero Piliae pr missae possunt esse notae per inductionem ,
aut per sensum,nam maior experientia fit nota. Experimur.n .luminosum remotissimum propter debilem in angulum in oculo apparore scintillare, &minor itidem fit nota inductione , quia videmus nec Venere scintillare,nec Mercurium scintillare, S ita reliquos. In tertia partic. DFieri aute potes Jdocet Arist.quemadmodum talis demonstratio,ila pol resolui in demonstrationem propter quid,si id quod accipiebatur pro maiori extremitate accipiatur pro medio, & id quod accipiebatur pro medio
accipiatur pro maiori extremitate.Costruetur na-que tunc haec demonstratio,stellae quae sunt prope nos non scintillant, planetae sunt prope nos, ergo planetae non scintillat,quae quide est propter quid, nani esse prope est causa non scintillandi. In quarta particula, Prorsus fitJsubiungit Arist. secundum exemplum, priori simile. Si quis demostret lunam
. esse rotundam ab effectu,quia videmus illam orbiculariter crescere, hoc modo. od orbiculariter . cresci est tundum una orbiculariter crescit,er
275쪽
go est rotunda. Crescere.n.orbiculariter, non causa φ iitrotunda sed potius effectus.Vnde ec uerso set propter quid hoc modo , omne rotu . du illuminatur,orbiculariter augetur, quia qui quid recipitur, recipitur ad modum recipientis ut
- colligitur a Com. 3.de anima,com. q. luna est rotu
da,ergo dum crescit per receptionem luminis au getur orbiculariter. In quinta particula, In quia - bus autem ipsa media,4 quia dixerat demonstratio nem,quia, resolui in demostrationem,propter sid, ne quis deciperetur credes id uniuersaliter coli gere,docet quado id usu venire possit,quado vero . minime,dicus,si ubi pro medio in demostratiqne, .sia,accipitur effectus adaequatus,& pro maiori e tremitate causa adaequata, & pro minori subiectu, adaequatu,potest fieri talis resolutio, alias no semper. Vbi notandu est,s effectus adaequatus causae
est,qui habet duas conditiones, puta qui sequitur ex sola tali causa,& ex omni tali, ut scintillare, &, esse prope,patere,&latescere. Inadaequatu, vero
contingit dupliciter, vel ga est inferior & excedie- a causa,scilicet,ga sequitur ex aliqua tali causa,nqin ex omni, vel quia est superior puta quae sequico omni tali causa,non in ex la. Si est inadaequa- . tus ptimo mo tanquam inserio tunc demostratio, quia,procedi demonstratio vero propter quid noProcedit,ut moueri motu progressitu', est effectus animalis, non tamen cuiuscunque animalis, quia ostrei non mouentur tali motu, tunc sequitur in demonstration quia,quicquid mouetur motu in gressivo est animal,homo mouetur motu progres
siu , ergo homo est animal, tamen demonstratio Propter quid,nulla est, omne animal mouetur mo: tu progressivor omnis homo est animal m. 5 a.maior est falsa.Si vero sit excedes causa,tuc demo
276쪽
aso momorum Primus. - demonstratio py quid procedit, demonstratio v
ro,quia,nequaquam , ut vivere est effectus omnis animalis,non autem solius, nam di plantae viuut sequitur ergo propter quid, omne animal viuid, omnis homo est animal, ergo omnis homo vivit, tamen in demonstratio,ila, non valet,Quicquid viauit est animal,omnis homo uiuit,ergo.nam maior
est falsa. In sexta particula text. ΓPraeterea in hisJ subdit Arist. exemplum secundi modi demonstr
. tionis,quia,videlicet quando procedit ex causa r MMisi ex mota.Vbi notandu , φ medium extra poni , est aut ηp0M- negari de aliqua extremitate,ut in syllogismis ne- Immedii gati uis,aut importare causam remota . Quare hierum. quod est notandii aliter accipitur principium im. mediatum,qua in secundo capite. Illic enim accipiebatur pro illo quod non habebat aliud mediua priori, hic autem accipitur ut opponitur principio remoto,videlicet,quod importat causam proximam conclusionis. Exemplum est, ut si paries d moliretur no respirare,quia no est animal. Etenimno esse animai,non est proxima causa non respirandi,sed non habere pulmonem. Vnde lubiugit Α-
.rist. φ si non esse animal,esset causa non respiradi, oportebat,esse animal,esse causam respirandi ma si . negatio est causa negationis, affirmatio contraria est causa contrariae affirmationis, ut si inteperatio humorum in animali est causa non habendi sanita tem,temperatio eorum est causa sanitatis . At vero . esse aiat,non est causa respirandi, nam pisces &
strear,licet sint animalia,non respirant. In septima particula. Atq; ratiocinatio causaeJ docet quo mo, demonstratio negativa commodius fiat in secuta figura :qua in prima, maxime ubi assignatur causa inadaequata.i.quae exuperat effectum :a. nanque sit animat,b.respirare,paries c.In secuda figura per
277쪽
De demonnratione, quia. cap. X. a s r
. intelligatur medium quod praedicatur in utraque,& per b. maior extremitas,& per c. minor. Fiat ergo haec demonstratio,quicquid respirat est animal paries non est animal ,ergo paries non respirat, in Baroco. Haec inquit demonstratio optima est, non . tamen est propter quid ,licet procedat a ca ad effectum,quia procedit per causam remotam, quia. n. paries non est animai,non habet pulmonem, & qa non habet pulmonem,non respirat.Si tamen ex eisdem terminis extrueretur demonstratio ab effectu ad causam,no procederet. s.omne animal respirat, paries non respirat,ergo paries non est animal,quia
maior est falsa. Et hoc est , quod ait animal habere se respectu respirandi, sicut causa quae exuperat.i. tanquam superior quae affirmatur de effectu distributo, no tamen esse tus affirmatur de illa distributa. Subiungit aliud exemplum Anacharsidis. Quicum esset Scytha ubi vinum non gignitur,& Athenis conuiuio interesset, ubi mulieres de more patriae inter Recundos calices modulis canebant, talabantq; , interrogatus an in Scythia modulatrices essent & saltatrices:respondit,non hercle,quia nec sunt vites, insinuans calorem vini esse in mulierib. causa saltandi.Ait ergo Aristo.quod non esse vi res. in Scythia non est causa proxima non saltandi, sed est causa ut non sit vinum, atque adeo ut mulieres non bibentes, nec calescant, nec subinde saltent . Quod Argyropy. vertit,modulatrices,Boet. vertit: sibilatores,verbum tamen Graecum est autetrides,
quod significat tibicinas seminas, quae in aula canunt.Concludit ergo Arist.per modum epilogi, φ
. in eadem scientia hae sunt differentiae ratiocinati nis ipsius esse ad ipsius propter quid est ratiocinistionem,idest inter ratiocinationem,quia, & ratio
cinatione .ppter quid. In octava particula EAlio
278쪽
as a Posteriorum Primus. Ivero modoJincipit secuda pars principalis ubi ponitur differentia inter huiusmodi demostrationes in diuersis scietijs.Et primo in subalternis , ac deinde in alijs quae non subalternantur. Et de subalternis ponit exempla: ut perspectiva se habet ad Geometriam cui subalternatur: & ars extruendarumachinarum se hauet ad scientiam selidorum, quae
Grece di stereometria. Geometria.n. versatur ci
.ca figuras planas, & Stereometria circa corpora: cui iubalternatur Architectura.Et Musica subalternatur Arithmeticae: & scia eorum quae apparent, quam statim appellat nautica, subalternatur Astrologiae mam nautae astra etia considerant: de quibus Ventorum,ac tempestatu coniecitura faciunt. Subiugit aut, fAtq; harum nonnullarJideli, scientiae istae conueniunt nomine & rone. Quod dupliciter potest intelligi. ' modo, s subalterna, & subalternata sunt scie univocs,idest eiusdem ronis: non simpliciter,sed fere:quia Arithmetica est quodammod' Musica, & Geometria quodam modo perspectiva inquatum probat principia perspectivet. Vel alio modo φ sit sermo de practica & speculatiuaenam Musica alia empeculativa, q reddit propter quid, &alia praetica quae consistit in exercitio. nona particula, Hic enim ipsumJostendit quo
in istis differant,quia,& propter quid, dices θ sciqui idest,scire hoc este , pertinet ad scientiam Iubalternatam,seu ad scientiam practica, scire autem propter qui pertinet ad subalternantem,seu ad speculatiuam. Quod Boetius transfert, ipsum quia,Argyropylus significantius vertit,ipsum esse. Notandum est hic,*scientia subalternans,ut Geometria & Mathematica, tractat de formis, quas Boetius transfert species.s. de angulis, & figuris linearumn numeroru: ut abstrahunt ab hac & illa
279쪽
materia sensibili. Nam geometrica ipsa, inquit, lucet sint in subiecto,tamen non ut in subiecto sunt, geometricae considerationi subij ciutur, idest qua- uis angulus,& figura non possit esse nisi in aliqua
materia,puta in ligno vel in cupro, tamen Geometra non considerat de illis , ut sunt in hac vel illa materia.Subalternata vero, ut perspectiva& Musicaaractat de illis,ut sunt in materia sensibili. Quapropter subalternantes vocat Mathematicas:subalternatas verb, sensuales,idest,quae visum et auditum obsectat. Et ideo ait, φ ipsum esse pertinet scire ad eos qui sensu utuntur,idest scire, quia: scire autem propter quid,pertinet ad Mathematicos: si quidem sciunt causas,& saepe ignorant effectum et 'uia non aduertunt ad experientiam. Sicuti stat aliquem scire in uniuersali omneni numerum esse parem vel imparem, & ignorare in particulari onum numerum,qui est in Dursa qualis sit.Exempli gratia,' res dum a longe videtur appareat minor,
si dum 9idetur prope,est propositio perspectivae
quae per experientiam est manifesta: sed propter quid illius pertinet ad Geometriam . Causa enim est,quia res prope visa videtur per maiorem anguIum in oculo, si si videatur a longe. Quod autem duorum angulorum ab eadem basi procedentiu ,
ille qui magis distat sit acutior & minor quam illenui minus distat, est propositio Geometrica, ut apparet in hac figu ra. At Vero, quia dixerat perspectivam, quae tractat de materia sensibili & naturali, subalternari Geometriae quae est purEmathematica,addit,s, sicut perspectiva subalternatur Geometriae, ita datur alia scietianaturalis,quae subalternetur perspectius,ut est scietia de Iride, quae traditur tertio Meteororum . sicut
280쪽
Sicut enim Geometria reddit causam propositio nis perspectivae, ita & perspectiva reddit causam, apparentvim colorum iridis in rorida nube. Per spectiva inquit, vel simpliciter,quae subalternatur Geometriae:vel illa,quq includit mathematicam , idest Geometriam, quae censetur quodamodo per spectiva speculativa. In decima particula, Complures etiam scientiaruJsecundo concludit,l non solum in subalternis, sed etiam in scientijs,quet nosubalternantur,disserunt, propter quid, & quia,ut Medicina , puta Chiruroia scit vulnera circularia tardius sanari,quam oblonga: cuius tame propter quid reddit Geometria: quia latera circuli magis: distant: tametsi non sit subalternans respectu au
C A P. XI. Μ A autem ratiocinationis si-gura maxime ad scientiam ipsani accommodaturemathematics narique scientitia, vi Arithmetica , Geometria, Per bestiua,per hanc ut patet)demonBrationes aferunt suas,atque etiam omnes fere quae ipsius propter quid eii faciunt comyderationem:aut enim omnino, aut persaepe