장음표시 사용
371쪽
ularia vi tem magis occidunt. Praterea nulla
prorsus necessitas cogit ideo, praeter haec aliquid hoc esse putare, quia νnu significat, non enim id in ipso magis,quam in alijs compelleret quacunque non substantiam,sed quantum aut quale,c teraq; significant talia.Quodsi putatur,non d monnratio sanὸ sed is qui audit huius est causa. F Praeterea si demonstratio quidem ess ratiocinario causam ostendens, propter quid en, νniuersale autem magis en causet, nam cui per se quidi
es sandergo causi νniuersile est,demor stratio nimiruuniuersalis praeflabilior demonratione particulari est,esi.n.magis cause, ct ipsiua propter quid est . FPraeterea lue ad hoc propter quid
quaerimus, tuncq; scire arbitramum, cum non enaliquid aliud quam hoc, ob quod aut sit, aut en quippiam. Sic enim ipsum extremum iam finis
ac vitimum est, velutigratia cuius accessit ut argumentum accipiat.Et hoc gratia cuius,νt reddat id quod mutuo cepit ac debet. Et hoc item gratia cuius:νt non iniuriam faciat.Etsic euntes cum non est ob aliud ulterius, nec est aliud cuius
gratia, tum ob ipsium ut finem accessse, esse, at fieri dicimus, ct tum maximὸ scire propter quid accessit putamus. uJod si cunctis in caussata res se habet, ct cu propter quid quaeritur, in his autE quae sic sunt cause, ut harum gya caeteram: fui hocscimus λὶpacto, incat
372쪽
vonerlaran Primus. vis tum maximὸ scinius ,cu non ulterius hoc quia esita est. Percepto igitur hoc, angulos ex ibet:atque cognito quia uiangulus en, restat AEquaerere, propter quid hoc eos triangulos habet φquos si percipiamus,quia est figura quae rectis ex lineis constat , cui quidem non propterea quo aliud quippiam est,anguli competunt dicti: tam profecto maximὸ scimus,ac etiam tum Nniuersa -ιiter stimus: demonstratio igitur uniuersalis prs flabilior en longe particulari FPraeterea demostratio quo particularis est magis, eo magis in i finitum incidit, quo vero uniuersalis magis , o ad simplex ac iphum ultimum pergit et at res quo sunt insinitae,eὸ nequeuntfiri: quo ver uni filii tae,eb sub scientiam cadunt: quibus esscitur, mi res quo sunt νniuersales,eo magis siub scientia cadunt, quam hoc sanὸ quo Aut particulares r. νmuersalia igitur sunt demostrabilia magis. t eorum magis en demonstratio, quae sunt demonRrabilia magis: na ea quae referuntur simul sunt talia magis:νniuersalis igitur demonratio praenibilior en longὸ particular cum sit magis,νς probatum en,demonstratio. FPraeterea si ea d monnratio magis en expetenda,per qua hoc
aliudscitur,qua aper quamboc solam percipi
ternos quatuor rectis aquales habere: quia duorum o aequalium laterum, restat quaerere,
propter quid bore eos angulos ha
373쪽
. . . De demonst. uniuersali. cap. XX. rumisque qui habet νniuersale,scit O particula
re'non econtra patet uniuersalem demonstra.
tionem expetendam esse magis, praestabilis, et hoc quoq; pacto quam demon iratione particu-ratrem. FInsiuper νniuersaliter magis remorirare, nihil aliud est quam per id ostendere medium, quod principio propinquius est . Propincui uaut id est,quod vacat medio: atq; hoc es princia pius igitur demonstratio,que conficitur ex prin. cipio,νel ex magis principio,exactior est ea quae non ex principio, vel ex minus principio,profici scitur:atq; talis est ea quae magis uniuersalis est demonHratio: uniuersalis profecto demonstratio praenabilior est demonnratione particularisv Luti si democtrare oporteat a.copetere d,mediaqisnt b atq; c,o b sit superius imo c, ea sanὸ demosratio quae per b. medium conficitur, magis erit uniuersalis quam ea qus per medium c. extruet r. At enim harum rationum nonnulis disserendisubeunt modu,maximὸ autem bide patet, νni falem magis prestabilem esse:nam cu propositionem priorem habemus, posteriorem quoq; tu quodammodo stimus, potetiaq; habemus: velut quis omne triangulum scit duobus rectis squa- les habere eum quoque qui duoru est squaliu la rerum scit quodammodo potentiaq; duobus rei ctis equales habere , Osi nesicit ip*m triangului essesed qui propositionem hanc habet,is uniuer- salem nudiscit modo, neq;potinia neque actu .
374쪽
3 si Posteriorum Primus. F Praeterea vviuersalis avide intelligibilli en,
particularis autem ad inum sensum utique te minatur. Vniuersalem igitur demonstrationem
Iprolabiliorem particulami esse satis iam per ea
ΗΟ c est sextum atque ultimum membrum. huius primi libri:in quo Aristo.tandem agit. de demonstratione & scientia comparative. Quod protenditur per octo capitula usque ad finem Iia 'bri Dividitur autem in tres partes. In primis enim tribus capitulis comparatur demonstratio demonstrationi : in tribus sequentibus comparatur una scientia ad aliam: & in duobus vltimis compar tur scientia ad alios habitus: puta fidem, & opianionem,& selertiam. Atque in diuisione commentatoris capitulum hoc vigesimum est unicus texta et V .visum in nobis est in tredecim particulas distri. . buendum. Proponit ergo primum tres diuisiones ait ne F demrinstrationu.san uniuersalem & particularem: . '' in assirmativa & negatiua: in directa & ad impos sbile. quaru singulis in singulis capitulis disserit. In hoc capite intedit docere demostratione uniuersale praestantiorem esse particulari. Vbi notandum , cu omnis demostratio demonstret aliqua
propria passione & indiuidui nulla sit eropria passo praeter illa quae est uniuersalis speciei, fit ut ois demonstratio maiorem salte assumat uniuersalem. vmon. Distinguitur ergo demonstratio uniuersalis a pam
ibisti riculari rone minoris extremitatis & coclusionis. y Non in accipitur hic particulare pro propositione' de subiecto no distributo.Sed pro propolitione de subiecto singulari.Est ergo demonstratio particula ris cuius conclusio est lingularis, ut Ois ho estria
sibilis,Petrus est ho,ergo Petrus est risibilis, & vni uersalis
375쪽
uersalis quae concludit propositionem de subiecto coi. Respective in illa quae concludit passione superioris speciei visensibile,de aiali dicetur magis niuersalis, respectu cuius illa quae concludit eandem passiqne de inferiori specie celetur particularis. In tribus ergo primis particulis adducit pria i .Part.
mo tres apparentes rones, i demonstratio particularis sit dignior. Prima. Illa demostratio est praestatior quae magis facit scire nam illa est praeflantiorquq maiorem virtute habet demo strandi: di virtus demonstradi non est nisi virtus gnandi sciam sed demonstratio particularis magis facit scire quam
uniuersalis:ergo est praestatior. Probatur minor. IIIa quae facit scire per se,magis facit scire, qua illa quae facit scire P aliud: sed particularis facit scireo se,& uniuersalis y aliud: ergo, particularis est p-
stantior. Probatur maior exeplo,cu scio in particu .
Iari Coriscu esse musicu, Coriscus nomen propriuest,scio id quod per se conuenit Corisco: sed cum scio homine esse musicia, scio Corisco posse couenire musica inquantu est ho,& ideo magis & pro orius scio primo,qua secti do modo.Sed minor P-batur alio exopto:quia demostratio uniuersalis demonstrat per ronem coem: ut habere tres angulos
aequales duobus rectis,conueniret sceli, no quia est 1 sceles,sed quia est triagulus. In secuda pamticula Praeterea si uniuersaled sequitur secunda ro. Demonstratio opinione facit,id est cognatione, &sciam aliquid esse in reru natura,vi homine esse risibilem,igne esse calefactivum &c. sed uniuersalia nullii habent esse reale praeter singularia, quia nullus est triagulus nisi hic singularis ergo demostratio quae concludit in particulari hanc natura conuenire huic rei, prεstantior est quam illa quae demonstrat in uniuersali, cum propinquius attingaea au
376쪽
paci. modiim essendi reru 'In tertia particula, At que ea demonstratioJsii bl equitur tertia ratio,quae talis est: Illa demonstratio praestantior est, quq versatur circa illa quae magis participat de ratione rerum seu de ratione essenda,ut vertit Boetius, & ea. rursus quae non potest esse causa erra di, ι illa quae versatur circa illud quod minus participat de ratione essendi, & minus potest esse causa errandi: sed de monitiatio particularis se liet hoc modo respectit uniuersalis:ergo est pristatior. Probatur minor: uniuerialia circa q versatur demonstratio uniuersialis,inquantu sunt uniuersalia, abstrahuntur a rebus,& per conseques minus participat de rati ne essendi,qua singulare,& ideo ex illis potest pe-nerari error φ sint realiter separatama propter nuiusmodi demonstrationes uniuersiales. Plato asseruit ideas separatas. Ponit exemptu Aris quod c. s. tex .i3.ante posuerat,Videlicet: Si permutatim proportionari,quod nec est propriu linearu nec nun erorii, id est, qualitatis continuae nec discretae, sed alicuius cois & nominati qε possumus appellare, proportionabile . emonstraret de aliquo, suspica- , retur quis illud esse aliquid uniuersale separatum. Qv xx3- In quarta particula DAn haru alteraJ molitur rationes soluere. Solutio prime est liqc, si illa non p- cludit in conuenie, in gis de uniuersali qua particulari demonstratione. Modus peculiaris i fidendi Arist. est per interrogatione. Qii in imo econtrario demonstratio uniuersalis magis facit scire: na qui scit iso scele habere tres angulos aequales duobus rectis minus scit cui illa passio per i e primo conueniat, qua qui scit illa passione conuenire Spriae rationi trianguli,qih isosceli non conuenit illa passio inquantu est iso sceles, sed inquantu est trianguIus si eade passio conueniret triangulo non inquitum
377쪽
tum tisangulus est, qui talem passione demonstraret de triangulo,non proprie & per se demonstraret. In summa vult dicere, si cu demonstratio semiter demonstret passione uniuersiale,& demonstratio uniuersalis demonstret illa per propria ratio
em commune cui per se primo conuenit: magis facit scire si demonstratio particularis,que demonstat eande passione de singulari, vel de aliquo in-
nit. Et hoc est q 'concludit. Si igit triangulus ad plura se extendat,non tanq qqui uocu sed tanca Eenus aut species, & singulis speciebus triaguli conueniat una cois passio,illa conueniet per rationem commune triaguli, ob idq; demonstratio uniis quae illa demonstrat per talem ratione communem magis facit scire,& per conseques est dignior 2 particularis. In quinta particula fPraeterea sit φ . niuersale.JSoluit secunda ratione, videlicet oi cu. Vniuersale dicat unica rationem communem nonnalnus participat de ratione essendi a sincularia Immo quanta is non habeat esse realiter nisi in sin 'gularibus,ttamen inquantum abstractum est magis ens,quia eli per se incorruptibile & perpetuu: cu singularia sint per se corruptibilia,ut q. I. su er Prologum Porphyrij expositu relicuimu . c .n sexta particula Praeterea nulla. J Soluit tertiam rationem dicens,nulla esse necessitatem asse tendi pio- Pter dentonstrationes uniuersales, uniuersalia esse realiter separata a singularibus. Nullam,inquit ma .rorem necessitatem quam in accidentibus es qua uis
enim idem sit album & dulce, & quis demonstret cie albo disgregare visum , nihil considerando deci HICi, non propterea negat albu esse dulce & pro- Pterea P mathematicus demonstret proprietates
uuantitatis nihil loquendo de substantia, non ne-
378쪽
gat quantitatem inhaerere subitantiae.Et ita qui albquid demonstrat de triangulo abstrahendo per i tellectum ab hoc & ab illo, non asserit aliquem esse triangulum realiter, a singularibus separatum ,s biima. ipse qui hoc existimat fallitur. In septima par 'in' lieula Pr terea si demonstratio. JPostquam rati
nes in contrarium dissbluit, pergit formare septerationes ad probandum intentum. Prima est, Illa demonstratio est praestantior quae reddit causam conclusionis nam cum scire sit rem per causam cognoscere, illa facit magis scire sed demonstratio
uniuersalis procedit per causam, nam causa passio v nis quae demonstratur debet esse ratio communis alicuius speciei specialissimae aut subalternae,ergo octava demonstratio uniuersalis est praestatior. In octaua particula Praeterea usque. sequitur secunda ratio quae est velut superioris explicatio.Tunc unam quaque rem scire arbitramur cum ipsam usque ad vutimam causam resoluimus,sed hoc fit per demo strationem uniuersalem,ergo. Exponit primo maiorem in causis finalibus,ubi res est perspicacior . Vel uti si quis quaerata mercenario, cuius huc gratia venis quo respondente, Ut argentum accipiat, iterum quaeratur, ad quid vis argentum & respondente ut mutuum ibi uat, illius adhuc causam r spondeat,ne inittriam faciat,quae cum sit opus vi tutis,est iam prima causa.Ait ergo Aristotel. quod quemadmodum in hoc casu non scimus simplicia ter cur iste venit, quoadusque sciamus illum vitiamum finem, ita res se habet in alijs generibus cautarum . Probat deinde minorem videlicet, quod hoc spectet ad demonstrationem uniuersale. Ubi notandum est,' omnes sex anguli trianguli aequi- ualent sex restis,ut apparet in figura tex. Nam .a.deb.aequivalent duobus rectis , cum fiant a linea cadente
379쪽
De demonst. et niuersali. Cap. XX. 3F7
dente super lineam rectam, & eadem ratione. c.&χ.aequivalent duobus rectiς,& pariter.e.&.fCum agitur tres intrinsectaequi ualeant duobus rectis,fit ut tres extrinseci aequiua eant quatuor, nec hoc situm est verum in triangulo, sed cuiuscunque angularis figurae rectilineae anguli omnes extrinsectaquivalent quatuor rectis , ut conclusione.
Euclidis colligitur. Ait ergo Arist. τ si quis a geo,
metra quaerat an omnes anguli extrinseci is sceles aequivaleant quatuor rectis , id affirmabit. Sed si quaeratur cur illi tales anguli aequi ualent quatuor rectis,non respondebit particulariter, quia est iso-
sceles.i. quia habet duo latera aequalia , sed quia
. est triangulus, & rursus triangulo hoc conuenit, quia est fgura rectilinea . Vbi constat resolutione causarum semper fieri procededo ad uniuersaliora S P consequens demonstratio uniuersalis est praestantior. In nona par. Pr terea demostratio.J se- Nona. quitur tertia ro,quae talis est, Demostratio quanto magis est particularis,tanto magis tendit ad infinita, na indiuidua no habet numerii determinatum , sed rone materiae possunt procedere in infinitu, tacut ait Arist. 6. phy.tex. 3. q, diuiso materialis continui procedit in infinitum, demonstratio vero uniuersalis tendit ad unum simplex uniuersale, quod continet sub se inferiora, sed infinita non cadunt sub scientia, ergo demonstratio uniuersalis magis facit scire,& per consequens est praestantior. Et addit, s demonstratio uniuersalis est magis demon-Bratio quam particula is , quia uniuersalia sunt . magis demonstratalia quam particularia. In decima particula s Praeterea si ea. J sequitur quarta ratio. Illa demonstratio magis est expetenda & aestimanda,per quam plura sciuntur,quam illa per qua sciuntur pauciora Adper demostrationem uniuer
380쪽
talem,dtim scitur uniuersale iciuntur&omnia particularia, dummodo sciantur contineri sub tali niuersali, ut qui scit omnem mulam sub ratione communi esse sterilem, quacunque statim cognita, scit illam esse sterilem, & tamen econuerso qui scit hanc mulam esse iterilem , non propterea cognoscit omnem mulam esse sterilem, ergo demonstratio uniuersalis praestatior est. In via decima particula sinsuper uniuersaliterJquinta ro quae est huiusmodi. Illa demostratio est pstabilior quae demonstrat,aut ex primo principio,aut ex illo q1 huic est proximii aut propinquius: sed demostratio uniuersalis est huiusmodi, particularis vero no,ergo uniuersalis est praestabilior. Probatur maior,siacu vi tus demostrationis sit facere scire,& nihil sciamus
nisi P resolutionε ad prima principia,illa certe quq
procedit ex immediatioribus erit dignior.Sed minor probat,ga id qε est magis uniuersale magis accedit ad primu principi u qJ est uniuersalissimii,veluti si demonstrandu sit. a.copetere ipsi.d.yb. c. media, ut si demonstra da sit haec, ois ho est substatia , prius demonstrat P,aial deinde P corpus,qε,cu sit uniuersalius,magis accedit ad substantia , adeo ut haec sitim mediata oecorpus est substantia, sed illa demostratio est uniuersalior q uniuersaliori medio Vtit: ergo illa praestabilior est. Subdit Ari.' aliquae pdictaru ronum subeunt modii disseredi.i. sunt dialecticae : potissimu 3. & .q non utuntur peculiarimne demostrationis, sed medio coi:proceduinavde quacunq; cognitione,non iblii descietifica. In partic. i 2. Maxime aut.Jsequitur sextaro quae ferὰ recidit in quarta. Qui stit propositione uniuersale, scit in potetia Mue singulares illius uniuersalis,ut 3 scit omne triangulum habere tres angulos &c. scit in potetia tibi celem de alias spes habere tres angit-