장음표시 사용
401쪽
propter a quod ipsam causam indicat: quare de talibAs mitia unii ersalis praeitabilior est perceptiorie sensivum, intellectione eorum quorsi' est alia causa Deprimis autem alia ratio est. Pa' tet igitur fieri non posse , vi quisquam sentiendo quicquam inquam eorum sciat,quae demonβrabi
lia suntmis sentire quispiam id esse dicat, scien
tiam inquam per demonstrationem habere . FSunt tamen inter ea qua proponuntur nonnulιa, quα quidem adsensus reducuntur defentione: nonnulla nanque non quaereremus, si illa visu per ciperemusinon propterea g, scimus videndo, sed quod ex eo quia videmus, habemus tadem ipsum uniuersa te: veluti si vitrum perforatur esse,iu menq; per meatust netrare visu perciperemus, pateret etiam nobis propter quid post vitrum lumen escitur:ex eo planὸ, quia νideremus quideseorsum fieri in Nnoquoque, inteli eremus au
tem simul in νnmerss hoc fieri pacto .
CV M superiori capite ex unitate subiecti, &principiorum ostenderit unitatem scientiae in hoc capite prosequitur dicere de subiecto,ic in sequenti de principijs. Et stant quinque hic particu lae. Vbi notandum, si cum dixerat ad unitatem generis necessarium eise ut tam passiones qua prima principia per se conueniant subiecto scientiae, e cludit hic duo genera obiectorum a ratione sciensortuita quae non sunt passiones,& effectus per se, & sensibilia,quae licet sint prima in nostra cognitione, non tamen sunt prima simpliciter. C.ctu. 3. ergo in I. particula prima conclusio. De hiso . quae o oo o
402쪽
iquae sunt a fortuna, non est scia: ut de inuentione
thesauri, & alijs quae non babent certam &per se causam. Qtia sic probat. Quicquid sub scia cadit, sequit ex suis principijs necessario simpliciter aut plerunq; & frequenter: sed ea quae sunt a fortuna
non necessario sequuntur nec frequenter: ergo iula non cadiit sub scia.Eade rone probat. 3. Einico. 2 nec cadui sub consilio. Minor manifesta est,nam fortuita sunt quae eueniunt pter intentione agetis: quod aut non per se intenditur fortuito contingit. Sed in maiori hoc animaduertito, quod q. 3.& q. q.adnotauimus , videlicet, distinctos esse gradus sciarum:aliatan .demonstrant ex simpliciter necessaxijs: ut Mathematicat: & aliae ex his quae plurimum Contingunt:vt naturales. lis nanq; est natura rerum ut nonnunqua deficere possciliemini.n. oliuae Per se conuenit oliuam generare, licet impediri nonnunqua possit. od autem fodiens ut oliuam Plantet,thesaurum inueniat, id per accidens quidem atque adeo raro contingit. In secunda pamticula At vero.Jlequitur secunda conelusio. Scientia non est singularium & eoru quae cadui sub sen 'su. Qua hac ratione patefacit: Quicquid cadit sub scientia,est uniuersale: id vero quod cadit sub sensu non est uniuersale, sed hoc aliquid,id est,prima substantia,ergo de obiecto sensibili non est scia. Et hoc est quod ait, Nam si sensus talis & non huius alicuius estJ id est, si sensus alicuius est qualitatis tanquam proprii obiecti,nam ly talis, genitivuse,&non est, per se substantiae : sentire. n.. necesse est
hoc aliquid, id est singularem substantiam . Quod probat quia id quod sentitu est hic & nunc . i. hic
Color,hic sonus &c. uniuersale autem non est hic di nunc. In I. q. supra prologum Porphyrij exposuimus quemadmodum univer sint hic &
403쪽
i Posteriorum Trimus. nunc sed sunt ubiq; de semp. Vbiq; inquam & semper,non positive & per se:nam si nomo inquatum homo esset ubique, omne illud in quo reperitur ratio hominis deberet esse ubique & semper,deta Petrus esset ubique. Sed debet intelligi per modum negationis,videlicet uniuersale inquantuper intellectum abit ahitur,non est hic & nunc cicut nec est corruptibile: sed haec ota habet ratione singularis in quo e. In tertia particula , Quin
ut patet.Jexcludit errorem quorundam credentiuscientiam consistere insensatione: nempe qui credebant intellectum, di sensum eadem esse potem
di ratio stat in hoc . Per solum sensum potest quis
cognoscere triangulum quem videt esse albu vesnigrum, non tamen sine doctore cognoscere pos set tres angulos aequivalere duobus rectis, cu nec per sensum cognoscat quid sit angulus rectus. At vero esto,quis posset hoc percipere in hoc particulari triangulo, non tamen proinde sciret omnem triangulum ea ratione qua triangulus est, habere tres augulos squales duobus rectis:& ideo qui haberet hanc experientiam adhuc egeret demonstratione uniuersiai . Et quia uniuersale cognoscitur aut demonstratione, aut inductione ex singularibus,subdit secundum exemplum. Si quis inquit esset positus in Iuna,videretque illam semel intrare umbram terrae, & per illam eclipsiari, non subinde haberet scientiam eclipsis: quia posset suspicari id tunc a casu contigisse, & non ex ratione motus lunae.Cum autem id saepe expertus esset, tunc ex multis singularibus inferret uniuersale .s.l quotiescunque luminaria sunt in talibus punctis luna eclipiatur. Colligitur ergo scientiam non esse singularium. In quarta particula Ipsum autem uniuersaled
404쪽
s d fortuitoris sensi. c. c.XXIIII. 383
uersale.J comparat scientiam uniuersalium ad sensationem singularium. Ait enim cognitionem uniuersalium praestabiliorem esse, quia propter quod unumquodque tale & illud magis:sed scientia uniuersalis significat causam effectuum singularium, Ut capit. ΣΟ. expositum est: ergo. Et ne quis obij-ciat, P cognitio principiorum immediatorum est prostantior scientia,licet no habeatur per causam: respondet aliam esse rationem eorum: quia immediata non habent causam, & ideo cognitio eorum est simpliciter &pr stantior quam scientia. Et ita Concludit,eorum quae demostrabilia sunt non esse scietiam per sensum.Nisi quis,inquit,sorsam aequi uoce scientiam ipsam appellet sensationem, pr pterea φ scientia sit cognitio certissima & ad unudeterminata: sicut quis dicitur recte sentire de rebus,quia recte iudicat. In quinta particula,fSunt tamen. J ostendit tandem cognitionem sensitivam ordinari ad scientiam, explicans conclusione text.
si videlicet , s deficiente sensu deficit scientia.
Ait nanque,' nonnunquam desectus scientiae, via
delicet aut ui non sit sciesia,aut ' sit obscura scia, reducitur in desectu scientiae. Eo enim non habemus propriam scientiam & quidditatiuam Dei de intelligentiarum , quia illa non percipimus sensu : cognoset tamen ea anima separata quando non dependebit a sensu .Exemptu vero Arist. est huiusmodi: quidam antiqui philosbphi falso credebat causam transparentiae vitri esse,s vitrum putabant habere poros quos appellabant strictissima foramina per quae transit lumen:ait ergo Arisci praeterea illi non habebat certam scientiam huius, quia paruissima illa soramina videre sensu non poterant.
405쪽
syllogismorum eadem sint principia.
T qui fieri non potest, ut omnium
ratiocinationum eadem principia,
sent:quod quidem prius disserendi
modo contemplabimur: nam ratio
ciηationi alis Ners fiunt,alias alsae:quanquam enim fieri potest vi νerum cocludatur ex falses, tamen id semel esscitur:ν eluti se a. quidem Neres dec.ρπdicetur,nmedium autem. b. falsium sum tur: tunc enim neque a competit ipse b. neque b. competit ipsi c. seus inter has propositiones fiu-,mantur media falsa erunt ex eo, quia conclusio
omnis falsa ἡ propositionibus opsciscitur fass:
ex veris autem Nera conclusiones emergunt: at
patet,a falsis vera disserre,ac ese diuersa F Dei inde neque ipsa falsa ex eisdem proficiscuntur sunt enim ct talia false,ut inter siesesint contraria, simul esse uo possint, Ni iustitiam esse,vel iniustitiam, vel timiditatem: ct hominem vel equum , vel bouem effect aequale quod est , τοῦ maius vel minua esse.Ex his aute quae cetia Iunt 'hoc
406쪽
suod non omnium filog. cap. XXV. 38sinc pacto. F P eque enim ratiocinationum ve- arum omnrum eadem principia sunt. Compluvium nanque principia diuersa fiunt generer neque quibusvis accommodantnr qua uis . Unitates enim non accommodantur punctis, iuvenan que positione vacant, his eadem competit. 2 cesse en autem,aut ad media accommodari, aut supera ex parte, aut infera, aut alios intra alios extra terminorum habere . iace neque fieri po-ren, vi principiorum communium νyami, ex quibus cuncta demonstrabuntur . Dico autem communia , veluti quodvis assii mandum, aut negandum e s Genera enim eoFum que sent,non eadem sunt, sed disersa: atque alia solis com petunt quantis , alia solis hisce quae rationem subeunt qualitatis, cum quibus per communia demonRrationes conficiuntur. Trat rea principia non multo siunt pauciora conclusioniblis: principia enim ipsae sunt propositiones. Propositiones autem sunt4 ctim aut additur , cxt in terponitur terminus. Traterea conclusiontes sentinfinitae, termini νero finiti . I Uuper principio-τum alia sunt necessaria, alia contingentia. Hoc igitur modo considerantibus, feri non posse por-Υo vident ur, ut eadem sunt principia knita , se conclusiones sint infinitae. Q hod si uisi iam alio Modo dicat, veluti huic quidem Geonretriae, haec autem Arithmeticae , oe haec Medicinae trincipia esse,quid aliud erit quod dicitur quam bb ficien
407쪽
3 Posteriorum Primus. silentiarum principia esse. At ex eo dicere e
dem esse, quia ipsa sibi Us eade sunt, ridiculum
en, hoc enim pacto cuncta eadem fiunt. Nero neque hoc est,ex omnibus inqua quodnis demonstrari quaerere, omnium eade principia
esse,enenim inlignis stultitiae anὸ, nam neque in maniferiis hoc sit scientijs, neque in resolutionesieri poteri.Propositiones enim vacates medio principia sunt , atque diuersa plane conclusio sit, assumpta Nacante medio propositione .s ιod si quispia ipsas primas vacantes medio propositiones omnium esse principia dicat , siciat is unam in νnoquoq; genere esse.Quod se neq; eadem om-ntu principia sunt hoc pacto,ut ex omnibus quod
sis oporteat demonstrari, neque sunt adeo diuersa vi νniuscuiusque scientiaesint diuersu, rectat si
principia omniu generis sint eiusdem , ex his in haec,ex alus verb alia domonstrentur. FAt pa -t et oe hoc fieri no posse. Demonstratum est.nsciεtiarum quae genere disserunt, principia diuersa genere esse: principia nanque duplicia, sunt ex quibus, ct circa quod, principia igitur ex quia bus, communia sunt, principia verb circa quod
propria,Vt νnitas,magnitudo. Ρο s τ' u A M in praecedenti eapite dictum
est de obiecto scientiae,sequitur in hoc. ae .diu cere de eius principijs. Docuerat enim capitul. 23.
quod una scietia differt ab alia per hoc quod quPuis scientia habet sua propria principia. Ostendit ergo
408쪽
nu'd non omnium stilog. cap. XXV. χ87
ergo nic diuersiarum scientiarum non esse eadem principia comunia. In tribus enim primis particu
lis ostendit illud dialectice, idest rationibus communibus , & in alijs duabus ostendit illud rationibus analyticis, idest sumptis ex propria ratione demonstrationis.Conclusio ergo, est Atqui fieri non Coelusio. potest ut omnium ratiocinationum idest syllogis morum eadem sint principia . J probat id primo , quia syllogismorum alij sunt veri, idest , vere concludentes , & alii falsi, id est falso concludentes ,
sed vera conclusio non concluditur nisi ex veris , α falsa non nisi ex falsis, ergo diuersiarum conclusionum,& a fortiori diuersarum scientiarum , diuersa sunt principia. At quia posset quis huic rationi obviare dicens,quod falsa principia seruiunt di syllogismo vero & syllogismo falso,nam verum concluditur ex falsis in syllogismo dialectico. Respondet, quod hoc selum est verum semel, idest in primo syllogismo, ut si dicas , omne animal est
risibile, omnis homo est animal, ergo omnis homo est risibilis . Sed tamen si illa maior falsa d beat rursus resolui per alia principia tunc ex falsis non concludetur nisi falsum . Et ideo loquendo
de omnibus principiis usque ad principia inam diata , non possunt principia falsa esse principia syllogismi veri. In secunda particula . Deinde neque &c.Jidem ostendit in syllogismis falsis , dicens , quod neque omnium syllogismorum falsorum eadem sunt principia communia , nam falsae conclusiones muli sunt inter se contrari .Etenim
ruod iustitia sit iniustitia, contrariatur idest diuerum est ab eo,quod iustitia est sortitudo, nam alia ratione falsum est iustitiam esse iniustitiam , quia videlicet prςdicatum est contrarium subiecto , &alia ratione bisum est iustitiam esse sortitudinem, bb , scilicet
409쪽
scilicet quia sunt distinctae virtutes, Ralia ratione homo non est equus, quia scilicet non est hinnib1lis,& alia non est bos, nempe quia non est mugiti iis,& alia ratione aequale,non est maius, utpote ila non excedit,& alia non est minus, puta quia no e ceditur. In tertia particula, Neque.n.J id ostedit in i llogismis veris quinque rationibus . Prima Cithaec. Principia Geometriae & principia Arithmeti-Cae non sunt eadem, nam principium Arithmeticae est unitas,& geometriae punctu,quo tum unitas nohabet positionem in cotinuo quam habet punctu, ut paulo ante dicebamus,ergo diuersiarum i leti
rudiuersa sunt principia. Quod aut illa sint distincta principia probat tex.supra dictus Arist. Nam media quae sunt principia demonstrationum in eadescientia,ut debent sumi sursum directe alcended'
aut deorsum descendedo, aut inter extrenia sumedo,sed punctum nec sumitur supra, nec sub una ta-te,ergo lunt distinctarprincipia . Explicaturi nator exemplo . Ascendendo multiplicantur media nquod fuit maior extremitas in priori syllogismo assumatur pro medio in alto,ut si dicas, omne an
mal est corpus animatum,omnis homo est animal, ergo Ois ho est corpus animatu. rursus, Omne compus animatu est corpus,ois no est corpus animatue ergo omnis homo est corpus , rursus , Omne corpus est substantia , omnis homo est corpus , ergo omnis ho est substantia. Descendendo vero mulin' plicantur , si econuerso qa fuit minor extremit' sumaturae medio, ut si dicas,oe corpus est iubstantia,oe corpus animatu est corpus , ergo Oe corpus animatu est substantia. rursus,oe corpus animatum est substantia,oe animal est corpus animatum,ergo omne animal est lubstantia. rursus , omne animal
est substantia omnis homo est animal, ergo Om rus homo
410쪽
homo est substantia. Sed interponendo multiplicatur media,si omnis homo est substantia, demostre
tur Per,animal,&' maior. f.oe animal est substantia: per corpus animatum,& omne corpus animatu est
substantia,per corpus. Et clarum est,ut punctum &linea non te habent illo modo , di per consequens nec media diuertarum scientiarum sunt eadem de communia. si Secunda ramo est ibi, fAt neq; feri.Jει est haec, 11 eadem estent principia ciuersaru sc etiarii, haberet se sicut hoc piincipiti uniuersale , de quolibet ide amrmatur & negatur, sed hoc no est sufficiens principium in omnibus scientijs, quia Vedictu est in tex. 26. hoc non intrat sorinaliter demio stratione, tu ideo praeter illud debet esse principia alia particii laria,ut in scietia de quantitate, princi
pia qu.ntitatis, de in scia de qualitate, principia qualitatis, ergo quaevis scientia habet sua peculiaria , .& per se principia. Tertia ratio est ibi, Praeterea principia.Jquae sicuti quarta,obscura est,&ideo a ''Hiuersis expositorib. diuersimode intelligitur. Di biu .n .est quomodo principia sint pauciora conclu.sionibus,na videtur contrarita est e verum,cu qua
uis conclusio syllogismi ex duabus ad minus pra .missis cocludatur,& sic principia sunt plura cocli1 sionibus. ite esto sint pauciora,non apparet quomo 'Ho sint paululu pauciora. Primo dicit S.I ho.' licet quaelibet coclusio habeat duas praemissas,tamequaecunq; praemissa potest elie principium multo .rum conclusionum, & sic principia sunt pauciora. Secundo possumus dicere forsan ad mente Arist.*leode fere mO quo crescunt conclusiones, ciescunt principia,ut patet in exe o,qd modo apponebam
i primae roni.Sit.n .substantia. a,corpus. b,corpus ani malum. C, animal. d, homo .e. Tunc series demon-