장음표시 사용
391쪽
3 o Toneriorum Primus. b.est.a.quae est maior in demonstrationes irecta in Celaret,est prior,&yconseques notior,2 illa nul-Iu.c.est.a.cotraria conclusionis demonstrationis ad
impossibile,eo φ est praemissa respectu idius, quia
nullu. c.est.a.infertur in Celaret ex illa, nullii b. est. a.& illa,nultu.c.est.a. est quodam odo praemisia rur. sus in demostratione ad impossibile, puta omne. b. t
est.a,Oe. c. est.b, ergo omne.c. est. a. consequens est
falsum,immo nullu.c. est. e.ergo aliqua premissam ergo praemissa demonstrationis directat est prior g praemissa demonstrationis ad impossibile. si quis contra arguat,nultu.c.est.a. esse priorem 2, nullum,b. est.a.postquam in demonstratione ad impossibile,nultu. c.est. a.est praemissa, &nultu.b. est.
scure illic. Non. n.si fit &c.J&responsio stat in hocv illa,nullii.c.est.a.non est proprie praemissa in demonstratione ad imposibile respectu illius, nullu.
strationis ad impossibile ducendo, consequens est falsum,non accipitur eius contrarium aut co traductorium sormaliter pro praemissa,debet se. n. cocluisio habere ad praemissas sicut pars ad tolli,quia pretmissae constant ex tribus terminis. s. medio & extremitatibus, ex quibus extremitatibus debet constare conclusio. Et tamen contrarium aut contradictorium conclusionis ad impo ssibile, non ita se habet respectu propositionis negatae, ex cuiuς contrario .
procedebat demonstratio ad impossibile. Colligitur ergo,' licet demostratio ad impossibile qua doque sit affirmatiua,nihilominus demostratio negativa, si sit directa,est praestantior, ga caetera no sunt paria. Scio hic multos de huiusmodi demonstra-.tionii comparationibus multa disputare. Sed nec res tanti est momenti,*Ati.eam Dude tractaui
392쪽
De certitudine θνmtate .ca.XXIII. I I
CIENTIA autem scietia exactior priorq; est ea, quae eadem ct ipsius 'esse ct propter quid esse en: sed non ea quae est ipsius esse sine ea quς esti vi propter quid en, ct ea quae non est desubiecto, ut Arithmetica ipsi Musica, ct item ea quae est ex paucioribus, ea qiια est ex additione, ut Arithmetica ipsa Geometria. Ex additione aut dico hoc pacto: unitas est substantia positio- .ne Nacans,pundium Nero cum positione sebnatiaen:hoc igitur ex additione es' dico. FVna aut mentia est quae unius est generis: qua componuntur ex primis ct sunt partes, aut effectus horum persee: diuersae vero mentiae sunt,quarum principia ex eisdem non sunt, nec ex 'flua principi sprincipia alterius proficiscunt Huius autemen signum cum ad ea que non d Lonstrantur en Nentum eoportet enim ipsa eodem in genere esse, in quo sunt ea qus sunt demonArata: en autem , est huius signum,cum ea quae demonstrantur per ipsa eodem in genere sunt,atque propinqlia.
s Atque fieripotest , νς plures eiusdemsint de-
393쪽
3 2 ' Posteriorum monstrationes, non ultim si ex eadem serie mediumn co reus accipiatur, vi se inter. a. b nunc. c, muc di nunc. e, medium accipiatur, sed etiamsi ex diue Ua sumatur. Sit enim .a inuratur. c.'suetur. b. voluptate ascitur:νeru igitur dices, s. c. de b. a de d.predicaueris:qui nanque νoluptate assicitur mouetur, ct qui γ noli cilir mutatur . R ιγ sum inter eosdem terminos medium .d:p0natur, in qsto sit, quietem cUequitur, verum igitur identidem dices s. a de . b. .b. de d. pra dicaueris, qui nanq; licitur Nolaptate, ra quietem consequitur,as mutat . mare per diuer a media , non ex eadem feriesumpta conficitur ratiocinatatio. non tamen adeo diuerset, ut neutrum dicatur de altero:necesse e n.u. ambo cuipiam eidem inesse onsideradum est, quota modis per caeteras quo que figuras eiusdem ratiocinatio feri poten. 'HAn c' est secunda pars huius sexti membri,
in qua post c5parationes faetas inter demon strationes, sequitur ut scientia quae est esseditis de . monitrarimi sopa paretur ad scientiam. Et quia iascientia sunt i g. s. habitus,obiectum,& principiti. In hoc cap. 13' t comparatio inter habitus scientiae,&in sequel .inter obiecta scientis,&in et s. inter principia lase me: Atqui in ditiisione Commentatoris continet tex. i. N partem rex. 3: In textu . t. comparantur scientiae quantum ad certitudiissem,& in 3. quantum ad uni asena. Est ergo phimaco clusio, scietia exactior acyrior est.alia scientia tripliciter. JBoetius pro, exactior Vertit certior.
Et quaquam idem fit,in vocabulu,certio ,clarius.
394쪽
De certitudine 2 unitate. O. XXIII. 37 qest ac magis usitatum . Primo modo, una siticlia est certior alia,eo st facit cognoscete de conclusione,
re propter quid illius. Alia vero sbium facit cognoscere conclusionem. Boet1us dicit,ut illa est certior quae facit cognoscere & propter quid & quia , ubi illa particula causalis,quia, rem obscviat. Posiet. n. quis suspicari sensum Aristo. esse, 9, una & eadem scientia demonii et a causa & ab esse tu,&alia tio demonstret nisi iblii in ab effectit . Attamen qui quid iit de hoc, non est hic sensus Arist. sed sensus est gilla scientia in qua quis scit non solum hoc esse hoc: puta lunam elle eclipsabilem, aut rhabarbarum purgare cholera, sed etiam scit eius causam , certior eli illa qua solum scit hoc esse hoc , aut abellectu, aut signis, aut alijs coniecit uris. Secundo modo una scientia est certior alia , quia non est de subiecto,cum alia sit de subiecto. Non est sensus,s aliqua scientia non habeat subiectu, sed ' illa icia cuius subiectu in abstrahita subiecto sensibili , est certior qua illa quae concernit sibi ectum sensibile& naturale, ut Arithmetica certior eliqua Musica: quia tractat de quantitate abstrahendo a subiecto, Musica vero de quantitate sensibili,& res sensibilis est subiectum quantitatis. Tertio modo una scientia est certior altera, quia eius subiectu est simplicius,& subiecium alterius fit per compositionem,i.additione ad illud, ut Arithmetica certior est qua Geometria: quia unitas quae est principium numeri,de quo tractat Arithmeticus, ta simplicior est ἀpunctum quod est principium quantitatis cotinuε, de qua tractat Geometra. Est enim inquit, unitas , substantia indivisibilis non habens positionem , de punctus est substantia indivisibilis habens positionem in continuo . Hic sunt qui existiment Ari-ilo.insinuare quandam opinione Platonis qui tene
395쪽
bat rerum substantias nihil aliud esse quam unita res quasdam mathematicas, quam proinde resere hic S.Tho. At vero forte Aristo. non loquitur nisi secundum veram opinionem. Non enim accipit hic nomen,substantia, pro primo praedicamento ut distinguitur ab accidetibus, sed accipit loco generis pro essentia cuiuscunque rei, siue accidens sit siue substantia,quemadmodu ipse docet accipi nomen, substantia. s. metaphy. tex. i s . Et dicit st unitas definitur per hoc solii, , sit res indivisibilis quae non habet positionem in continuo: qui enim selu dicit
duo,aut tria,nullii ponit ordinem unitatum,ut unust hic & aliud illic, aut v nu sursum & aliud deorsum &c. Puctum vero dicit quid indivisibile, quod
habeat positionem in continuo : nam in continuo punistum medium est inter extrema , & unum est
sursum , & aliud deorsum . Et sic geometra quasi ex inditii sibilitate unitatis,&positione in continuo componit definitionem puncti. Quo igitur exemplo nihil aliud vult docere Aristotel. nisi quod illet scientiae quae utuntur principijs magis compositis& magis in particulari non sunt ita certar,sicut illae Teste. .i quq tractant de rebus in uniuersali & magis abstra Scientiae citae. In secunda particula,quae est textus. 3.Luna Vnitas. autem scientia. J Fit secunda comparatio scientiae ad scientiam in unitate& diuersitate. Vbi ponitur secunda conclusio . Illa scientia est una quae est senius generis subieci i, illae vero sunt diuerse quet proeedunt ex principiss diuersis, ad cuius intellia gentiam notandum est, ut egregie hic notat diuus Thomas, ' scientia est motus quidam rationis , quo intellectus ex quibusdam principijs tendit in copnitionem alicuius rei, sicut sensatio est motus iniensibilis: & quia motus,ut autor est Aristotel. physicor. textu. s. distinguunt speciem ex termino
396쪽
De certitudine ct unitate. O.XXII. 37s& fine,ut augmentatio distinguitur ab alteratione: quia alter est motus ad quantitatem alter ad qualitatem , hinc fit ut scientia dicatur una & ab alia distincta ab unitate rei, cuius cognitio per i lem scientiam intenditur : ut Geometria quanuis multas & diuersas conclusiones diuersarum linearum & figurarum complectatur, est una scienti: l, quia omnia illa tendunt in cognitionem quantit iis continus, & sub tali ratione omnia considerantur, atque adeo Arithmetica quae tractat de numero est alia distincta, & ita de caeteris, quemadmodum visus distinguitur ab auditu,quia sunt diue forum obiectorum. Explicat statim Aristotel. quξ nam dicantur compraehendi sub uno genere, & dicit illa esse tria .sprincipia, & partes, & affectusci. passiones quς per se conueniunt eidem subiecto. Principia sunt propositiones immediat; infra limites illius generis,ut in Geometria,a quodlibet puncto in quodlibet punctu linea ducer si ab aequali, continuis quantitatibus squales demas &c. Dixerim infra limites illius generis, quia ut supra dictu est, non est transeundu in demonstrationibus degenere in genus, Vt. s.vna scietia probet sua principia per principia alterius scientiae, & licet sis balternata ascendat ad subalternantem , tamen habet sua propria principia , ut Musica sit de numero seno ro,& Arithmetica de numero abstracto. Partes intelliguntur esse partes subiectivae,idest species propriae,ut Geometria tractat de lineis, superficiebus di corporibus , quae sunt per se species quantitatis Continuar. Dicit, per se, quia non tractat de figura lignea, qtaea &c. quae sunt accidentales species figurae.Et eodem modo tractat de passionibus per se qualitatis,ut,habere tres aequales duobus rectis dic. Sed non tractat quae nam figura sit pulchrior, a a 4 quae
397쪽
quaeve sit ad motum accommodatior,circularis ne an potius Magularis. Subditur,' Diuersae vero sciutiae sunt quarum principia non sunt ex eisdem neque principia unius ex alterius principijs proficia scuntur. JArguere hic quispiam posset Aristotelem
inaduertentiae, quippe qui unitatem scientiae defi-nniit ex unitate obiecti, & tamen diuersitatem scieDiuersae tiarum explicat ex duaersitate principiorum , cum sti*nxx clebuisset explicare diuersitatem ex diuersitate obiectorum Ad hoc respondetur. Primum quod Aristotel. non dicit expressu , quhd unitas 1 cientiae sit ex unitate obiecti , tametsi sub his verbis soleae hic locus citari,sed diciti, quod una scientia est illa quae est unius generis, & nomine unius generis intelligit illa tria scilicet principia,partes, & passioneS:&ideo,& ex unitate principiorum sumitvntia' ' talem scientiar, & ex eorum subinde diuersitate ostendit diuersitarem scientiarum. Secundo respondetur, ii idem est dicere , unitas obiecti, & unitas principiorum,nam unitas scientiae,ut quaestione. 7. explicabimus, non sumitur ex unitate materiali obiecti, iram de eadem re materiali sunt diuersae
scientiae,de quantitate enim quq est subiectu Geo-- , metrii, tractat et philosophus naturalis quatenus
quantitas requiritur ad motum.Sed attenditur unitas scientiae penes unitatem formale obiecti, quae sumitur ex ratione principiorum .Differt. n. Geometria a Philosophia naturali,qui a Geometria tractat de quantitate per principia abstrahentia a materia sensibili. Philosophia vero per principia concernetia motum. Ait vero, Qtiorum principia non sunt
ex eisdem.Jveluti principia trianguli & quadras ii qus sunt ex principijs figurae.Et rursus 2 principia unius non sint ex principijs alterius.Jscuti pricicipia isoscelis sumuntur ex principijs trianguli ,
398쪽
De certitudine γπnitate. ea.YXIII. 10
omnia ad eandem pertinent scietitiam . Pro bat deinde conclusionem a signo dicens, signum huius unitatis & diuersitatis tunc apparere, cum fit resolutio scientiae usque ad immediata principia . Tunc enim apparet quomodo prima princia pia unius scientiae disserui a primis alterius,& cum prima principia sint eiusdem generis cum alijs mediatis quae ex primis per se sequuntur , inde appa-xet quomodo omnia principia unius scientiae differunt a principiis alterius. In tertia particula, DANque fieri potest. J Exponendo hoc quod postremo
nuc dixit, ostendit quomodo aliqua diuersitas principiorum facit diuersitatem scientiarum, alia vero non. Eadem .n .conclusi' potest pluribus demostr itonibus clamostrari dupliciter. Vno modo quat, plura media sunt eiusdem coordinationis dc generis ut omnis homo est substantia, deminultatur 2, animal,quod est immediatum homini, & mediatu substantiae quod Argyropylus dicit,non cohaerens:& Boetius non continuum & demostratur per corpus,& per corpus animatum.Sed omnia ista principia pertinet ad eandem scientiam,quia sunt eiusdegeneris. Alio modo quando media sunt diuersa fera diuersa coordinatione,ut si.a .pr dicatum sit mutari, & b.subiectum sit voluptate assici, tunc haec conclusio,oe.b.est. a.id est,quiceti id delectatur mutatur, potest concludi per diuersa media. s. per. c. quod sit moueri,&perasquod sit quiescere. Enimuero quicquid mouetur mutatur,& quicuuid delectatur mouet na delectatio sensualis est motus sanguinis a corde, & delectatio spiritualis non est saltem sine praecedenti motu appetitus rationalis ergo quicquid delectatur mouetur. Rursus qui quidquiescit,mutatur,quia quies est finis motus ,
di quicu d delectatur quiescit,sa est in termino sibi
399쪽
conuenienti: ergo quicquid delectatur mouetur. Exemplum hoc Aristo. non ostendit in istis termi nis,s ista cotraria media faciant diuersas scietias; quia contrariorum eadem est disciplina, sed vule per hoc explicare , s eadem conclusio pertinet ad diuersas scientias, ut ' terra sit rotunda probatur in philosophia naturali: quia oes eius partes fluuiad cetrum, & in Astrologia a posteriori: quia cum Iuna intrat v abram terrae orbiculariter eclipsatur. Quaestiuncula septima hoc amplius examinabitur, si modo prius duo sequentia capitula qui huic a
. rum & sensibilum non sit scientia.
tuna causaq; fortuita fluctuant per demo irationem scientia nonen. nia omne quod fortuito fit, nec est ut necessarium, nec ut plerunq; , sed est id quod sit praeter ista. Demonstratio vero alterius en inorum.Omnis. nratiocinatio,que per propositionessit, aut per necessarira, aut per era quae sunt plea unq; conficitur: atque si necessariae quidem sint,conclusio quoque necessaria est, sin v ro plerunque sint, conclusio quoque talis es
400쪽
Quod portuitorum. cap. YYIIII. estur:quare si id quod proficiscitur a fortuna,neque plerunque neque necessario fit,nulla prorsui ipsius erit sene dubio demonnratio. Tex xlij. FAt vero neque per sensum fit ut sciamus: nam ct se sensus talis non huius alia cuius est,sentire tamen necesse hoc aliquid est, ct aliquo in loco, ct nunc:νniuersale veris, quod est supra omnia,fieri nequit visentiatur: quippe
cum non sit hoc,neque nunc,non enim uniuersale
esset. Q d enimsemper est,qubique, id uni-- versale dicimus esse . Cum igitur demonstrati nes quidem sent uniuersales,νniuersalia verὸsentiri nequeant: perspicuum est fieri non pose, νς per sensum sciamus. FQuin ut patet di fieri pose
set , vi sensis triangulum angulos habere duobus rectis aequales perciperemus, quoeremus νtis demonstrationem, O non, ut quidam inquiunt,fraremus. Sentire nanque singulare necesse en:at scientia in uniuersalis cognitione consistit. Qui. obremsi in luna etiam esemus,terramqJe lunae objcientem νideremus, non profectis causam ip sam defectionis sciremus :sciremus enim lunam deficere, oe non propter quid omnino sensu per-eiperemus: non enim ipsius uniuersalis en se sus : attamen ex eo quia saepe hoc accidere videremus, ipsum uniuersale venati, demonstrationem Niliue haberemus:ex singularibus enimpluribus νniuersale ipsum patefieri solet .FIpsum autem νniuersalepraestabile nimisu est,