장음표시 사용
411쪽
go omne e.est b.ubi sicut additur unum principiu, Ita & una conclusio . Nam conclusio prioris syllogismi facta est minor in secundo : rursus omne est. abomiae e.est b, ergo omne e. est a. ubi additur aliud principium,& alia conclusio. Et hoc est quod ait principia esse non multo pauciora. Quod si cotras quis arguat,in hac ratione tot deberent eme principia quot conclusiones,si quidem ut crescunt conclusiones,augentur &principia, & quae modo est conclusio,statim est principium. Respondetur, principia simpliciter solum sunt propositiones Immediat ,ut b. est.a,c. est b.d,est c,e.est d. Et hoc est quod ait Propositiones sunt cum aut additur , aut interponitur terminus J tunc enim fit propo tioei .principium immediatum, coclusiones autem sunt omnes propositiones mediatae,quae plures possunt esse,ut e.est c,e. est b,e. est a. rursus d. est b, d. est a, rursus c.est a.Stat ergo ratio:in hoc si propria
principia alicuius scientiet sunt fere tot quot sunt conclusiones, necesse est, ut quaelibet scientia habeat sua principia propria,nam principia commurenia possunt seruire multis scientijs, ut, quodlibet . est vel non est. Quartam rationem addit dicens , Praeterea conclusiones sunt infinitie,termini vero finiti.Jubi dubitant expositores quomodo propotationes sunt infinitae,& termini finiti,videtur, enim hoc esse contra id quod supra determinatum est. Ca. I 8.terit s. Videlicet ili non est procedere in i finitum in praedicationibus, & per consequens noque in demonstrationibus. Item est dubium ad quod propositum addita est haec ratio, & quom eo probet intentam conclusionem. Omissis autem opinionibus,existimo terminos hic appellare Aris. Praedicata,quae quidem in quacunque coordinatio
412쪽
ne praedicamentali sunt finita,& hoc est,quod loco citato,capit. I 8. probauit Arisquia&ascendendo statur in supremo genere, & descendendo sistitur in ultima specie, & inter illa extrema non p8ssune esse infinita media.Ait ergo Arist'.' quamuis te . mini & praedicata sunt finita , quia in unoquoque, praedicamento praedicata essentialia sunt finita, praedicamenta ipsa itidem sunt finita,quia numero decem,nihilominus existis finitis terminis possunt infinitae, ides innumerae propositiones coniti tui essentiales,& accidentales , dum superiora de inserioribus,& unum praedicamentum de alio,& aliud de alio pridicantur. Quemadmodum in naturalibus ex quatuor elementis innumerae mixtorum species componuntur,&ex viginti tribus,aut quatuor elementis alphabeti conflantur dictiones sine numero. Vnde hac de caula adiunxit hanc rationem .
Cum enim in quarta ratione dixisset non multo pauciora esse principia,quam conclusiones, ubi loquebatur de principijs tantum demonstrationis , quae sunt immediata,& per se , extendit rationem d syllogismos dialecticos,qui utuntur praedicationibus accidentalibus, quae modis innumeris multiplicari possunt. Vnde cum illa quae modo est conclusio,postea est principium , sequitur ut etiam in syllogismo dialectico quot sunt conclusiones, tot sunt etiam sere principia, atque adeo unaquaeque
scientia habeat sua propria principia. Alij dicunt,
sicut species figurarum possunt crescere in infinitum, Ut triangulus , quadrangulus,& ita numeratim ascendendo,'ita & conclusiones per se in qualibet scientia possunt in infinitum multiplicari. Sed puto priorem expositionem sensum Aristotel. pla-arum aperire. Subiungit tandem quintam rati
dicens Insuper principiorum alia sunt nec s
413쪽
' Poneriorum Prisnus. ' Psaria,alia contingentiaJquasi dicat cum necessari Frum principia sint necessaria,&contingentium,cotingentia, fit ut non sint diuersiarum conclusionum atque adeo diuertarum scientiarum, eadem principia. Subsequenter ibi, Quod si quispiam.Jexcladit demum quendam sophisticum sensum, quo
quis posset dicere eadem esse principia comm nia , ut ly eadem faciat suppositionem accommodam,ut dicunt antiqui,seu proportidnabile, videlicet ea deesse principia Geometriae,Arithmeticae,&Medicinae,quia. s. sicut in Geometria principia sue propositiones immediatae,& eiusdem generis cum suis coclusionibus,ita & in Arithmetica, & in Modicina,& in alijs scientus. Ait. n. senium istu esse ridiculum,nam idem est ac si diceretur,s principia scientiarum sunt eadem, non ' principium Vnius
si alterius,sed si unum quodlibet sit sibijpsi .i. , sicut principia unius scientiae sunt omnia es iisdem rationis, ita & principia alterius scientiae inter se. In quarta particuIa, At vero.Jsubsequitur prima
ratio analy tica sumpta ex natura demonstrationis,
quae talis est.Siquis dixerit eadem esse omniu scientiarum principia comunia intendens s quodlibet demonitratur ex quolibet, hoc erit inquit insignis stultitiae,quia neque in manifestis.i. in demostrationib. quae immediate procedui ex primis & imm diatis principijs,neq; in illis quae procedui ex principijs mediatis,quae resoluutury alia immediata ici fieri potest.Quod probat,nam principia inam diata in unaquaque scientia sunt distincta & pec tiaria, & ex illis proceditur usque ad ultimam conclusione P propositiones,quae ex eisde per se sequutur,ergo non quodlibet dem 5stratur ex quolibet.
Et subiugit,ssi quispiam dixerit prima principia esse comunia omnibus scientijs, licet in unaquaq;- scientia
414쪽
Quod non omnium syllog. d p. XXV.
stlantia sint alia pri ipia proximastriduique Pr
pria. Respoiviet, quod non solu petiycilpia proxima& mediata,sed principia immediata debet esse propria in unoquoque genere, ut hactenus saepe dictuti expositum est. Concludit ergo, quod si principia non sunt hoc pacto,communia , ut quodlibet demonstretur ex quolibet, quamuis nec sint adeo diuertit, quin habeant illae principia generalissima communia,quodlibet est vel non est,& nihil est &non ethnitalominus, cum principia omnia eiusdescientiae tam mediata , qua immediata debent esse eiusdem generis , fit ut haec scientia ex his princi piis procedat vi& haec,ex his .i. vi qu labet s cietia habeat sua propria principia. In quinta particula, At patet. J concludit tandem secundam rationem analyticam,dicens, duplicia esse principia demo strationis,aliud enim est principium circa quod,puta iubiectum circa cuius cognitione versatur scienaia,ut unitas seu numerus in Arithmetica, d pun-
eius seu magnitudo in Geometria, alia sunt principia ex quibus.f. propositiones. Atqui principia quia de ex quibus,non in conuenit aliqua esse comunia, scut illud generalissimum , quodlibet est vel non xst,est omnibus comunebbe principia subalternatis seruiunt subalternatae , & Metaphysica est com- munis scientia probans principia aliarum scientia
Tuin , Ut capitulo.8.text. et 7.ostendimus, nihilomiamus principium circa quod , est unicuique sciemetiae propritim,& per consequens quaecunque scienetia habet sua propria principia complexa, habe etia attributionem eiusdem geaeris ad idem si itectum.
415쪽
una scientia,ut habetur 4.met. rex. i. & lib. 6. text. 2.& tamen eius unitas non sumitur ab unitate
generis obiecti,ergo pars nerativa vera. Probatur minor:quia,ut locis citatis est videre, subiectu M taphysic est ens,quod ut in praedicamentis .c. 4.PI .monstrauimus,non est genus. Secundo principaliter arguitur, aut unitas generis intelligitur venomen sonat idelicet unitas alicuius obiecti generici continentis multas species, aut intelligitur genus pro specie,ut unitas scientiae sumenda sit ab onitate specifica obiecti.Si primo mo,certe oes sciς, quς tractant de substantia essent una scientia, quippe cum oes substantiae sint illo mo eiusde generis. Leiusdem praedicamenti , atque adeo Philosophia naturali quae tractat de ente mobili, & Astrolo- ia, quae tractat de caelis,& Medicina , quae tractate corpore sanabili,essent eade scia , & ea de rone Geometria Arithmetica,cu magnitudo & numerus sint eiusde generis generalissimi quantitatis. Si vero accipiatur genus θ specie, tunc sequitur , t Philosophia naturalis non est una scientia, ut pote quae uatit de coelo & terr de elemetis & mixtis: de animatis N inanimatis , quae sunt res diuersistamae.Immo neq; Geometria esset una, cum tractet
de speciebus varijs figuraru. Et cofir.Habitus quicunque sciae est una res,essio costituitur in propria
specie per propria genus & propriam differentia, sicut
416쪽
scut homo &equus,& res alia quaecunque, atque adeo no 1brtitur unitatem ex obiecto. Tertio principaliter arguitur,s, nec diuersitas scientiae debeat attendi penes diuersitatem obiecta Aut principioinquet est secunda pars conclusionis Aristot. Si enim loquamur de scientia particulari unius conclusi Pnis, conclusio una differt ab sia , quia extrema ex 'quibus constituuntur sunt distincta. Si enim loquamur de una scientia totali, tunc disserunt ratione
subiecti in quo sunt.Differt enim Philosophia quae est in Petro ab illa quae est in Paulo per hoc, sunt in diuersis subiectis,licet sint de eodem obiecto,de procedant ex eisdem principijs. Quarto principaliter arguitur. Scientia,fides,& opinio , sunt habiatus diuersissimi, ut caeite sequenti videbitur, &tamen pqssunt esse eiusdem obiecti, nam de mysterijs Trinitatis beati habent euidentiam, nos umro fidem, sed gentiles possunt habere opinionem. Item scientia practica & speculatiua ut habetur a.
meta.text. 3.sunt diuersae, quae in sunt eiusde obiscit,nam de domo potest haberi scientia via specu- 'si Ialiua,& alia practica. Immo Metaphysica, phytam , & Mathematica , quae sunt diuersae scimtiae ,
sunt nihilominus de eodem obicino,nam de qua- titate possunt omnes tractare. Et confirmemost rio,quia,& propter quid, sunt rationes disserentes specie,& tamen versantur circa eandem conclusionem,puta luna est eclipiabilis. Quinimmo philo phia naturalis, & Astronominia suntl diuersissimae
lentiae,& tamen versantur circa eandem conclusionem .s.terra est rotunda, immo forsan idem n mero iudiciu producut illius conclusionis. Inistrarium est Arist.c. a 3.tex. 4 3. ubi unitatem scientiae constituit penes unitatem generis,& diuersitatem,
penes diuersitatem principiorum.
417쪽
A D et identiam huius quaestionis notandsi est
Primo, in hic non disiputamus quaestione illam: an una totalis scientia costet ex collectione pluriu habitiiu:an potius sit unicus simplax habitus, haec. n. no est ad propositu, qua tu q. 3 .prooemiali abunda
tractauimus. Secundo notandu est, in Ut caeterarureru,ita & scientiaru triplex pol conliderari distinctio. Differunt.n. sciae, aut numero,autspecie,aut
genere.Atqui quemadmodu alijs in rebus,ut 8. Meta. teX.ia autor est Arist. numeralis distinctio attenditur rone materiae: dpia vero generica, per hoc sint res diuersorii in praedicamentorii ide. n. est esse res eiusde g5is, & eiusde praedicamenti dria vero specifica atteditur ratione formae disteri. n.substantia genere, a quantitate, quia sunt diuersorum praedicamentorum: homo vero ab equo differt spera tione formaru sed Petrus & Paulus differut numero, quia eoru formae recipiuntur in diuersis mat
xijs ad hunc modu unitas in scientijs,atq; diuersiaaas sumenda est. Respondetur ergo ad quaestione quinq; conclusionibus. Prima,scientiae differunt numero, rone subiecti,puta quia sunt in diuersis intellectibus,Haec ea per se manifesta. Secunda coclusio.Scientiaeo in uniuersum quicunq; habitus, differunt genere non ratione obiecti,sed aliunde: M videlicet aut differunt in genere cognitionis,ut disserunt lcia,fides, & opinio, penes sormidine, certitudinem ,& claritate, ut capite sequenti patebit,& differuntilli quinq; linitus intellectus.6.Ethi.c. 3.
s. intellectus,ars,scientia,prudelia,& sapientia,aut differunt ex parte finis,ut scientia practica, di spiculativa. 3. de ani. tex. 38. Aut quia una procedit P causam,& alia per effectu,ut scientia,quia,& scienxia,propter quid Differentia inqua horti habituumno est cx parte obiecti sed differunt genere in rotas
418쪽
cognitionis. De hac igitur differentia no loquitur Ariit.in pr*sentia. Tertia conclusio. Scientiae diste Conesu. 3Tunt specie penes differentia specificam obiecto, ru: itaq; scientia illa est una, cuius oes coclusiones a conueni ut in unitate specifica obiecti,& differt spe ab illa,cuius conclusiones conuentut in alia unit ite obiecti. Hac conci usione plendit hic ArisCuius expositione subiunximus ex S. Tho. quia. f.scientia est motus in obiectu, & motus distinguutur penes terminu.Habet.n.se obiecturespectu abitus,sicut forma in rebus naturalibus: unue sicut r5ne formidistinguutur res naturales, ita & habitus respectu obiecto ru. Et hoc est qJ ait Ari. a.deant.tex. 33. Obiecta sunt priora actibus,&actus priora potentijs. Vnde doctiores elictui regula illa.factus & habit atq; adeo potentias distingui rone obiectorii. Nec solu sciae sed etiam virtutes morales distinguuntur γdpe per obiecta, ut sortitudo a iustitia , &iustitia a d. . temperantia. Ad maiore aut explicatione sit quarra conclusio,quain 3.q. prooemiali posuimus, ubi suatuor genera distinctionu inter scias, & habitus intellectuales,ex diuersis locis Aria etulimus.Conclusio ergo quarta est.Distinctio h c scientiarii speaeifica non debet attendi penes obiecta materialia, sed penes obiecta sormalia,idest,non debet atten di penes res scitas,sed penes ratione strinale, qua cadunt sub tali scientia.Conclusio est hic S.Tho.dcopui. 7O q. .art. I.Qui quidem per distinctionem sensuu elucidatur. Enimuero color considerari poetest. Primo inquantum est res quaedam, puta passist.bilis qualitas, & secundu hoc non est spes specialissima, sed genus subalternu multas sub se habes spe
Cies coloris. Secundo cosideratur in rone sensibi, ' i. 4 Iis,& sic cosideratus,est sipes specialissima: ea om- io: . . nes colores conueniunt in una rone visibilisse: nam '
419쪽
quae tractant de quantitate, & philosophiam quae
tractat de rebus naturalibus. Unde mathematicus definit rectum & curuum , ut abstrahit a materia, philosophus vero ut est in materia. Definit nanquestaquilitas est nasi curuitas. Hoc insinuauit hic iAristo.cum dixit diuersitatem scientiae attendi pones diuersa principia, idem enim est scientiam tractare de subiecto magis abstracto, & procedere Pprincipia magis abstracta, & magis immaterialia.
Vnde ad unitatem scientiae requiritur unitas se
malis obiecti,quar attenditur penes media de principia,ex quibus procedit, & diuersitas scientiarum attenditur penes diuersa principia, ex qu ibus argui i htur diuersa ratio formalis obiecti. Hinc elicitur , scientia de coelo, & scientia de generatione, & icientia de anima, & aliae partes philo phiae naturalis non sunt adeo distinctae scientiae, sciat math matica &philosophia naturalis, sed sunt sicut pa res eiusdem scietiae, scilicet philosophiae naturalis, quia tractant de differentibus speciebiw motus,cii Rientia naturalis sit de ente mobili. Veluti scientia de figuris superficierum, & corporum sunt par tes Geometriae. Nisi quis velit dicere, ' motus I calis coelorum sit abstractior,& minus materialis, uam motus alterationis & generationis. Quod quis arguat eadem rone Geometria & Arithmeticam non esse distinctas scietias, sed partes Unius -- ;ὰ
matnematicae generalis, cum quantitas continua
ει numerus sint species eiusdem quantitatis. R spondetur ex Aristo. . meta.tex. 3 s.ubi dicit,' alia
est materia sensibilis ut lignum, & alia intelligibidis ut mathematica scilicet continuitas. Continusi .enim est unum numero,quod si diuidatur, fit plura numero , ob idque Arithmetica est abstractior
quam Geometria,quia absuilita continuitate. Et hoc
420쪽
hoc docuit hic etiani Arist.text. a. in tertio modo certitudinis scientiae, & ideo sunt omnino distina scientiae. Qua de causa pluraliter dicuntur mathematicae,& no,una mathematica,sicut una philosophia naturalis.Dicitur autem una Geometria,2 a omnes species figuraru habent unam rationem ab
fractionis & immaterialitatis. At perspectiva est distincta scienti a Geonjetria, quia perspectivare' spicit materia sensibile a qua abstrahit Geometria.
Et eode modifferiit Arithmetica & Musica.Hac igitur arte abstractionis & immaterialitatis utedii est ad discernendu unitate & diuersitatem scietiarum. Ad primu i A D primum igitur argumentu principale; RG argumen- spondetur ex dictis, v no accipitur hic genus progenere praedictinentali, sed pro una ratione specifica obiecti,& ideo ens est subiectum metaphysicae, quia uniuersa quae tractat Μetaphysica,conso erat sub ratione entis, & eadem rotae Deus est subiectu Theologis,quamuis neq; ens neque Deus sint gen
ra prςdicamentalia. Eode mo respondetur ad secundu per quarta,&, quinta conclusione, no n.ves tas sciae atteditur penes unitate materiale obiecto
Tu,sed penes. ronem sorinale,quae no satis est, ut sit generi ,sed Rccipitur unitas generis p unitate specifica specialissima in rone scibilis. Et oia quae cosiderat philosophia naturalis qua uis differat specie&genere in esse reali, tu ro scibilis est in omnibus una specifica, sia tractat de ente mobili,quod non abstrahit a materia sensibili, quavis tractet de illo in uniuersali abstrahe do a singularib. Et pari rone Geometria est una scia,& ita de alijs. Ad cofirm. conceditur,l habitus hel suu Ppriu genus intriis secu di differentia,est. n.qualitas spi itualis a. cuta. sit ultima Mifferetia. Sed tamen illa ultima differ
tia in genere cognitionis sumitur ab obiecto,sicuti z. i diffe-