장음표시 사용
421쪽
De scientia oe opinione. G.XXVI. qc I
Gia specifica visionis sumitur a colore,deois differentia specifica motus sumitur a termino. Ad ter. iii principale coceditur,indistinctio numerica inter duas conclusiones attenditur penes hoc, i c5 stant ex distinctis extremis,ut Petrus est ho,Petrus est ales. Sed in distinctio earu specifica et attendit Penes obiectu,puta penes rem significata,vtho diibutat, equus currit. Et pariter conceditur,.sciae totales disserui numero rone subiecti in quo sunt, i Dialectica,quet est in Petro,& dialectica quae est In Paulo,sed hic non loquimur nisi de distinctione specifica. Quartum argumentu per idem sbluitur: militat.n.dedita generica habituu quae non sumit ab obiecto,sed aliunde,ut in secuda conclusione ex IV situ est. Et eodem mo ria detur ad confirmatione, v.f. demonstratio,quia & propter quid, disterunt π:quamuis si simul asserantur ad eande coclus nem orsan ut supra diximus, eunde assensum produciit. Et pari rone philosophia naturalis & Astrologia sunt distinctae sciat, licet versent circa eandeconclusione:quia ut inquit hic Aris. procedunt per diuersa principia, & ideo sub diuersa ratione tractant de rotunditate terrae,ut superius dictum est.
T E R E s T autem inter id quod
sub sicietiam, id quod sub opinio
nem cadit: nam scientia quide νn
uersalis est cognitio,et per necessa-
422쪽
o Tosteriorum TrImuti ria comparatur:necessarium autem aliter sese tabere non potest:atsunt quedam νera quidem, O numerantur inter ea, quae imi: tamen ct alitis
sese habere possunt Patet igitur circa haec sciam non essemam ea non possent aliter sesie habere,qi aliter sesie habere possunt . At mero nec intellectus: intellectum enim principium scientia dicor neque ne demonstratione scientia : quς usderien exinimatio vacantis medio prρpositionis En autem intrilectus verus, scienti , ct op; nio.Et id quod per haec dicitur. mare rectat opinionem esse circa id quod verum quidem est, aursalsurine aliter autem sese habere potest. Hscau-temen vacantis medio, non necessariae propositionis existimatio. FAtque hoc conseἡtaneutueri etiam i s quae apparent: tam enim opinatio, quam talis natura incertum est sanὸ. Nemo prς terea tum opinari quippiam arbitratur, cum u-lud putat aliter siesie habere non posse , sed scire: Sed cum esse quidem sic putat, existimat autenio aliter sese habere posse, nihil prohibet illaia tu opinari: propterea quod rei quidem talis vianio eri,uecegaria νero scientia. F Quomodo igntur sit,νt idem νnus opinetur,alius sciarect cur opinio non erit sicientia ,s qui iam posuerit fieri posse, ut de eodem omni opinio habeatur' scit e proficiscetur enim ct hicce quiesicit, hicce quὶ opinatur per media, quousque pei ueniat ad ea
quae medio vacant:quare si ille scit, qui opinatur
423쪽
sum essesc o ipsum propter quid est opinemur;
hoc aut em conItat ipsium medium esse. F An si existimauerit quidem, ea quae aliter Me habere nequeunt,perinde atquctabent,definitionemse si habere, per quas ipse demostrationes conficiu tur sciet,non opinabitur: n autem Nera quidem esse crediderit, von tamen haec ipsis putauerit co-pet ere rationesubstantiae atq; forme,opinabitur, non Nerescietratques per ea quidem quae medio Nacant ocesserit ipsum esse, et propter quid est opinabitur: sin Nero non per ea, que vacant medio Iantum ipsum esse opinabitur. FOpinio nauque,scientiaque omnino eiusdem non est : sed ut est, ct vera edisssit modo quodam ciusdem opi , nio,sic siicnua,est opinio est ciusdem. Et enim opinionem quidem veram ac salsam, νt quidam inquiunt eiusdem esse, cum alia absurda, tu hoc secum trabit,ut non opinetur quisbiam quod opia natur sθ. Sed cum multipliciter idem dicatissipartim esse poteIi, partim esse non poten. Nam opinari verὸ diametrum commen iurabilem esse,
absurdum eston ed sic est eiusdem,quia diame
ter circa quem sunt ipsae opiniones eii idem, utriusque tame ratio non eadem est Pari modo scientia eiusdem esse,atque opinio potest. Illa nanque sc erit animalis existimatio , ut sieri non possit: '
veluti si illa quidem existi,nutiost homini sub
nantia ratione competere: haec aute homini qui-
424쪽
o Tosteriorum Primus. dem,sed non illo competere modo. Idem di enisii, circa quod utraque trest enim homosed modus non euidem, νς patet:ex his autem emergit,
fieri non posse , Nisimul idem opinetur qui iam ne sciat inamsimul exinimationem haberet, aliter non aliter idem sese habere: quod quiadem fieri nequit Etenim feri qnidem potest, να in alio, atque alis sit eiusdem νι runque , sicuti diximus , sied in eodem sic hoc pacto fieri nequit . Haberet enim simul exictimationem, hominem .
per se animal esse, O non per se animal esse,quorum primum est vo posse fecundust posse homine
non auimal esse. De reliquis aut em, qΗ0nam pacto distribuendasnt, de mente inquam, de intellectu, de scientia,de arte, de prudentia,de sapieutia, ali sin locis pertractabitur. Quaedam enimi urum ad naturalem, quaedam ad myrum magis pertinent contemplationem. HAE c tertia S postrema pars sexti atq; cltimi membri principalis huiu* libri, in
post comparationes demonstrationis ad demostrationem, & sciae ad sciam,comparat sciam ad habitus,nepe in hoc capite ad opinione,& in capite sequeti,ad solertia. Atqui capitula haec apud Comentatore urticu continet tex.qui est .atque post renius huius lib. Habet nihilominus hoc Σ6. ca. Part. s In I .ponit conclusione hanc. Interest inter
ad quod sub sciam, & id quod sub opinione cadit. Β'2t. ad mente proprius Ari. qua ad literam,Vertit Scibile &scientia differt ab opinabili,& opinione.
Partim refert. Probat conclusione, tribus rationibus.
425쪽
bus.Prima Scietia est cognitio obiecti uniuersalis, quae fit P necessaria principia,Opinio vero est contingetiu & P media contingetia,ergo scibile &opinabile disserui,atq; adeo scia & opinio. Probat minore na maior fatis hactenus probata est. Continretia possunt aliqua cognitione a nobis cognosci, sed contingetiu non est scia, alias cu scia iit eoru , quae no ponunt aliter se habere , sequeretur si illa quae aliter possunt se habere, non possent aliter se habere, neq; contingetiu est intellectus. Intellectu appellat astensum prirnoru principioru,&P circu- locutione dicit, si intellectus est sine demonstra tione scia, ga intellectus non acquiritur P demonstratione.Vnde qd dixit prius,neq; intellectus, appositive,& expressiue subiunxit,neq; sine demon-.stratione scia. Vnde id qJ interponitur. s. Inteli quin principium scientiae dico Jlegendii est ut pa rethelis, alioqui litera est obscura. Si ergo contingentiu neq; est scia,neq; intellectus,& contingentia possunt esse vera , sicuti intellectus& scia nqnselu assensus, sed obiecta ipsa sunt vera restat ut contingetiu cognitio sit opinio. Ex quo sequit opinione esse circa id qd veru & falsum esse potest .
Subiugit aute, Haec aute est vacatis medio, . i. immediatae &non necessaris ,ppositionis existimatiq.JQuo verbo docet,' sicut scia reducit ad limsitiqnes immediatas necessarias, ita opinio contingetis mediate reducitur ad cotingente immediata , vi csi a Ionge video aliquid quod opinor non currere,id conijcio,ga video ipsu non moueri,&non moueri opinor, quia non video ipsum mutare lo- cu. In et .part. ΓAtque hoc 3 subitingit alias duas rationes bleves. Secuda ergo ex delinitione opinionis sumit. Etenim ta opinio ἀ natura talis.i.obiectu
opinionis est quid incretum , scientia vero, M.
426쪽
scibile sunt certa: ergo scientia & scibile disserunt Definitio ab opinabili de opinione. Hinc doctores eliciunt
opiniois . hanc definitione opinionis.Opinio est assensus verus aut falsus,incertus seu cum sermidine. Tertia ratio sum tu rex hominum consensu. Tunc.n. scires, aliquid putamus, clim arbitramur illud non posῖς aliter se here, cu aut putamus id posse aliter se habere,quanuis in rei veritate sit necessarium,solarii' habemus opinionem Sianum ergo est,s scibile opinabile sint cliuersi obiecta. In tertia partiςula, s riuomodo igi tu rJn ouet duas dubitationes, quae ex dictis restillant. In tertia. n. proxima ratione insinuauit, ii possit de eo de obiecto alius habere scientiam,alius vero opinionem, dum alius id quod est necessarium existimat esse necessarium, alius yerciopinatur esse c6tingens: Prima ergo dubitatio est , cum ante dictum sit obiectu scibile esse necessariu, opinabile vero esse contingens, quomodo fieri potest,ut de eodem unus habeat scien iam,alius opinione. Secunda dubitatio est. Si de codeni habetur scientia & opinio,quo hon inde sequitiir,' opinio sit scientia.Videtur. n.id c6nsequi:si.n. biectu scientiae & opinionis est idem , & tam opinio u scientia
reducitur ad propositiones immediatas, ut paulo ante dicebamus, videtur subsequi opinionem esse scientiam .Quod autem opinio reducatur etiam ad causas imm ediatas,probat,quia non solum possumus opinari ipsem esse. Clunam eclipsari: sed etiapropter quid: nam potest quis habere opinione 'causa eclipsis lunae ni nubecula illi anteposita. In quarta particula, An si existimauerit quidem.Jr Ondet primo ζad secundam quaestionem, quae est facilior. Vbi notandu est φ cum persectio sit ex iis tegra citisse, imperfectio aute ex desectu cuiuscunque circunstantiae, ad persectionem scientiae requi
427쪽
xuntur dub. s.& quod obiectum ipsum sit in rei v ritate necessarium,& quod ita existimetur, sed ad
ratione opinionis sum cit alterum illorum .s aut lmedium sit cotingens, aut-existimetur esse tale.
Et ideo dicit Ari. 'cum quis existimauerit mediunecessarium , quia intelligit eius definitionem perquam ipsum demonstrat,tunc scit illud,si aute aliquis non intelligat eius definitionem,nec illud per propria principia demonstret, habebit sotu opinionem,& sic scientia & opinio quamuis sint de eadere,non sunt ide. In quinta particula, sopinio nanque.Jsoluit primam dubitationem quomodo videlicet stet,st obiectum scientiae sit necessarium . obiectum vero opinionis sit cotingens, & nihilominus sint idem. Atque intentio eius est ostendere, ' sunt eadem res in complexe significata, tamen non sunt idem obiectu complexe significabile, quod est proximum obiectum assensus: nam de quantitate habemus scientiam,si accidit substantiae, quia no est de intrinseca ratione illius,& habemus opinionem svealiter distingitatur ab illa. Itaque propositiones sunt diuersae, ed subiectum earum est ide. At pro intelligentia litem notandum est,fuisse quosdaphilosophos,ut Democritum, & Empedocle, & alios
quos refert Arist. .meta. tex. 21.& infra, qui putabant non esse aliam rerum veritatem qua quae est
in apparentia sensus, ut si res mihi gustata iudicatur amara,est amara, & si tibi iudicatur dulcis, est dulcis. Ex quorum opinione, ut infert illic Arist. sequitur,' idem est verum & falsum,nam vinum esse dulce,est veru,sia sanus ita iudicat:& est falsum: quia infirmus ita iudicat.Et praeter hoc aliaq; multa id genus inconuenientia, quae illic congerit Ari. insert etiam nunc, q, secundum illos nulla posset
esse opinio,nam si talis est res qu ilis mihi apparet,
428쪽
nullo modo possem opinione mea decipi,& percor olutio sequens esset scientia. Soluit ergo Aristo. primam primi du- dubitationem dicens,in scientia & opinio possune esse aliquo modo eiusdem, utpote in diuersis hominibus:quia, de eadem conclusione,puta,luna est eclipsabilis,Altrologus habet scientiam,& rusticus potest habere opinionem. Non tamen possunt esse omnino eiusdem,quia idem homo non potest habere eiusdem conclusionis simul scientiam & opinionem,nili sicut pol habere sinul & opinione ve ram,& opinionem falsam. Interponit parethesin, v non potest opinio eadem simul esse vera falsa
ut dicebant illi philosophi,videlicet, idem similii . est verum & falsum,nam tunc praeter alia absurda sequitur φ nulla est opinio, sed omnis assensis est scientia.At potest,inquit,tanae habere quis opini ne veram o simul opinionem falsam de eadem re, sed non de eadem propositione. Exemplum Arist. est ut opinio quae asserit diametrum esse commensurabilem costq,ita est falsa, ut nullatenus possit esse vera. Potest tamen cum illa simul esse alia opinio vera de eadem diametro,ut puta 1 diametrus excedit costa. Ad hunc igitur modum potest simul esse scientia & opinio de eodem homine per diuersas propositiones,ut si quis iudicet hominem necessario esse animal, & simul iudicet animal conuenire homini in quantum homo est substantia,habet quidem scientiam de homine, scilicetinest animal saltem quiadde quo tamen habet opinionem falsam , Quia homo non est animal in quantum substant sed in quatum homo. Et ita errat in, propter quid. Et eadem ratione potest habere scietiam de homune s sit risibilis, quia est animal rationale , & opianionem quod distinguitura sua quantitate. Sed tamen de eadem conclusione non potest magis quis habere
429쪽
habere latentiam & opinionem simul, quam habere simul opinionem veram, & opinionem falsam . bi notato,s secundu Arist. tantum repugnat scie Maea aeria& opinio eiusdem conclusionis propter certitu dinem unius, & incertitudinem alterius, quatum repugnat ut idem assensus sit simul verus &falsus. Nam per scientiam,inquit,iudicamus rem non posse aliter se habere, & per opinionem iudicamus reposse aliter se habere,que sunt repugnatia. Et ira tandem concludit, in diuersis hominibus potest esse scientia & opinio de eadem conclusione,in eodem tamen nequaquam. Excusat se tandem Aristia tractatione aliorum habituum de quibus memianit 6. Ethi. cap.3.quae sunt intellectus, scientia,us. Drudentia,& sapientia. Enimuero de scientia selunic dictum est dialectice,quatenus est finis demonstratiqnis. At vero de ipsa & intellectu ad libros de anima pertinet exactius dicere. Et de sapientia ad libros metaphysicae: de prudentia vero & arte. ad philosophiam moralem.
430쪽
Io . . Posteriorum Primun tam acripit intellexerit,anis cognoueris, cum u- . . sunt amici, quia sunt eius hominis inimici,
ἔ.. omnes enim medias causas, qui vidit extrema , . a. t cognouit. Lucidam partem versus solem haberest a, solis lucere luminest b, luna sit c gitur ipsum bisolis lucere lumine, competit c, ipsi inquam lunae, at ipsum lucidam inquam semper 'fiersus solem habere partem ,ipsi inest, quare sit,
ut a. per b. medium ipsi competat c. IN hoc demum capite et . postremoque primi Iubri comparat scientiam ad solertiam , quae e ii deficit a ratione scietiae, quia non procedit ex sim-Mictita. pliciter necessarijs ted ex coniecturis. Facit hic autem mentionem de solertia, propterea st non simpliciter coincidit cum aliquo illorum ouinque habituum quos 6. Ethicoru posuit .Est. n.lolertia par quaedam prudentiq,Vt Ia.q. 9.arti c. .docet S.Th. Prudentia nanque est virtus consiliatiua practica ;- .scirca operationes. Solertia vero est quaedam vis facile,& de repente inueniendi pausam rei, ut patet in exemplis Arist. ut si ignarus philosophiae viadeat luna illuminari in illa parto quae est versus se Iem unde coniectet luna recipere lumen a sole, ut svidens paupere ingrediente domu diuitis, coniel et causam esse ut argentu ab illo mutuet.Vnde sicut facilitas & subtilitas, ut qbis facilὰ ab alio doceatur dicitur docilitas, ita Pspicacitas ut quisque per se de repente media inueniat dicet solertia, &habet locu in necessarijs& cotingentib&practicis de speculativis,& pol nonnunquam deficere & deceptione facere,de ideo proprie non est virtus. At v ro ua solertia non soluper effectus facile coniecta causas ed etiam ex causis inseri effectus, Arist.