Dominici Soto ... In libros Posteriorum Aristotelis, siue De demonstratione. absolutissima commentaria

431쪽

. De scientia, fide cyopla. IAE. VIII. ret

Arist.posilit exemplum solertiae in demonmatione propter quid.s. quicquid recipit lumen a sole illuminatur in parte quae est versus solem una recipit Iumea sole,ergo illuminatur in parte quae est versiis tole, quamuis solera prius per effectum inda gauit causa sic argues, quicquid illuminatur in par , quae est versus sole recipit lumena sole ut patre in istis inferioribus) sed luna illuminatur in parte, quae est versus sole,ergo recipit lumena sole. Itam eri istis inferioribus fecit de luna coniecturam.

Utrum scientia, opinio adeo dimant, ut eis repugnet esse in eodem subiecto.

I'N hac quaestione non solum titulus ut iacet di-sbutandus est,sed alij nonnulli loci textus, sene

examinandi. a opter arguitur primo. Fides est habitus medius inter scientiam,& opinionem: d sicit enim a scientia,quia non est euidens, & excedit opinionem ,quia est certa,ut ait S.Tho. I a. q.6 ar. I. ergo in sui ncienter Arist. de habitibus tractib. uit,nullam faciens mentionem fidei. E confirm. Fides est assensus certus & ineuidens, sed assensus certus & ineuides nulla autoritate aut ratione sufficienter producit:ergo insufficienter tradidit media, stus habitus intellectiis generatur. Probatur minor.Aut ro vel autoritas conuincit intellectu,& runc generabit assensum euidente: aut non conuincit,& tunc sola producetur opinio. Secudo argui mr contra definitione opinionis qua posuit Ari. vi deficetinopinio est assensus *positionis immedia no neceuariae . inio non solu est propostionis

. . immedi

432쪽

ra . Posterreri Primus.

immediatae sed cuiuscunque propositionis con in gentis tam mediatae 4 immediatae, ergo definitio

- non est bona. Et confirm. quia nulla videtur possedari prima opinio,nulla. n. videtur esse immediata propositio,nisi quia aut ex terminis est per se nota, aut ex experientia,quae proinde nec est opinio,nec potest ponere opinionem sed scientiam. Et cofir. iecundo.Opinio non solum est assensus propositionis contingentis, aut quae existimatur esse conti gens, sed etiam assensus propositionis quam opin mur esse necessariam , nam existimare aliquid ess enecessarium,non solu contingit per certitudinem, sed per opinionem. Quinimmo quicunque opin tur quantitatem distingui a re quanta, opinatur illud esse necessarium,nam si distinguitur, necessario distinguitur, & si non distinguitur, necessario no distinguitur, ergo hinoi assensus est opinio , &tamen neque est proponis contingetis,neq; eius quq existimatur esse continges. Hinc sumitur tertium assim principale. od facit Dur. I.q. prol. ad probandum,.scientiae & opinioni nihil repugnet ei-ie in eodem subiecto, nam si aliquid obstaret, aut

esset ex parte obiecti,quia .c per scientiam iudica-.mus rem non posse aliter se habere,& per opini ne iudicamus posse aliter se habere, ut hic ait Ari.& hoc non, quia ut modo arguebamus possumus per opinione iudicare re non posse aliter se hab ire,sed esse necessarium:aut esset repugnatia ex parte mediorum,ex quibus procedunt,& hoc non,Pad eandem conclusionem potest applicari, de d monstratio & ratio probabilis, immo stpe math matici , & maximὰ astrologi ad conclusionem demonstratam,tiserunt etiam rationes probabiles,ve

postquam Astroisus per eclipsim lunae quae sit circulariter,demonstrauit terram esse rotundam, as

ducit

433쪽

ducit etiam rationem probabilem, i sicut coelum est rotundum,eandem figuram habeant elemeta,ri per consequens terra. Veluti theologi ad conclusiones fidei asserunt saepe rationes parentes naturales. Et confirm. Quia possent mini adduci duo media ad eandem conclusionem necessariam, alterum quod est necessariu,& ego certo scio esse tale: altersiqε opinor esse necessariu, in quo casu nihil videtur repugnare, qg mediu illud qε scio esse necessariu causet scia, & altem causet opinione,pom ua y utruq; iudico conclusione esse necessariam. Quod si quis dicat scientiam & opinionem repugnare propter certitudinem unius deincertitudi-Nem alterius,arguitur sic.Certitudo , & incertitudo solu disserui, sicut persectum N imperfectu,per autem,&impersectum non repugnat, na sorma subtantialis ignis calor in eodem rubiecto sui.

Et hac ratione. videtur S.Th.concedere. 3. Par.q. 9 art. 3.ad secundum, φ scientia per demostratione,

di opinio per ronem probabilem sunt in eode subiecto.UConfir. secudis. Aut sermido opinionis est passio ab ea distincta,ut secundu S.Th. risibilitas distinguitur ab homine, aut est priuatio certitudinis quae est ipsemet assensus opinatiuus. Si primum

possent tot rationes probabiles adduci,ut tota corrumperetur sermido,aut saltem Deus supernaturaliter posset illam ab assensu separare, & per cons quens tunc posset opinio simul esse cum scientia . ς vero formido non distinguitur ab opinione, si queretur quod qualiter dum intenditur opinio ,

intenderetur formido , quod est contra experie tiam,nam quanto plures rationes adducuntur intedentes opinionem, tanto minori formidine assentimii r . Ouarto principaliter arguitur . Fides &

scientia seuunt esse Divi ergo fides di opinio,il

'tanta

434쪽

tanta videtur repugnantia inter euidentiam &ω .gnitionem obscuram, quanta est inter certitudinuincertitudine. tecedens tame patet. Prim' iobeatis,in quibus verisimile est durare fide cu visiqne:sicut alias virtutes permanebunt,quibus gloria meruerunt.Et secundo in Paulo rapto usq; ad te

tium coetu. Et tertio id patet in philosophis Chrissilianis,dui simul habent scientia & opinionem Deus est. Quinto principaliter arguitur.Si habeati habitu opinionis alicuius conclusionis ast*ratus demonstratio eiusde , illa demonstratio genera habitu scis , qui simul erit cum habitu opinionis , ted non est minor repugnantia inter habitus scia di opinionis si inter actus, ergo neque actus repuegnant. Quod si dicas demoi rationes non gene,

rare, habitu scientiae antequa corrumpat habitum opinionis,arguitur contra.Nam,ut in praedicamentis,cap.de qualitate dictum est, unica demostratio ius ficit penerare habitum scientii, quia conuincit intellectus. Sed habitus opinionis cum habeat pattes non pbtest nisi successive corrumpi: ergo pee aliquam moram erunt simul habitus ambo : alias daretur vltimum instans esse rei permanentis. s. habitus opinionis. Et cofir. Habitus intellectus conrumpunt se sicut habitus voluntatis contrarij: sed quando intemperatus incipit in actibus sese tem' perantiae exercere, actus illi, ut patet ad experietiam, non statim corrumpunt habitu intempera tiae: unde sequi videtur simul esse habitum tempeorantiae & intemperantiae ,& per cosequens eadem, ratione habitum scientiae & opinionis. Sexto tandem arguitur contra id quod diximus solertia noni esse virtutem,eo φ est indifferens ad verum & falsum. Prudelia est virtus,ut habetur 6. Eth.c. s. Seapurdentia est indeserens ad verum ec fessum,nata:

435쪽

Desciensia, ct opinione. Ossi. VIII. Is

est tirca singulatia ut illic subditair ca. 7.circa qu contingit errare: Vt patet,quia non repugnat virtu ei prudentie, ut aliquando prudens erret in suis co silijs proptAincerticii dinem rerum humanarum, circa quas versanaret ergo φ sit indifferens ad veru vel falsum,norepugnat rationi virtutis. Et cOfir. , . Prudelia est virtus,&solertia est pars illius, ut ait '

cipuas est huius libri.Vbi constituimus sex conclu siones:no solum quibus ad titulum qus stionis, sed

ad argumenta pro textus expositione respondeat. Faciemus naq; duos articulos. In primo erut tres conclusiones de fide:&in altero de opinione totudem . Vnde circa materia primi argumenti sit pri- r.golicI .ma conclusio Apud Arist.quinque tantu inveniun xur intellectuales habitus,quibus non pol subesse falsum*tque adeo habent&nomen,& ronem virtutis.His uni,scia, tellectus,sapientia,prudentia, di ars;quos 6. Eth .c. 3.connumerat.Conclusio liscinanifesta erit his qui Arist. doctriha perlustrau rint. Atqui tres pilores habitus versantur circa necessaria:nempe intellectus circa prima principia . scientia vero,circa conclusiones: sed sapientia, in una significatione est habitus coprehendes coctu

sones & principia:& in alia, est scientia altissim rum causarii: qualis philosophis est Methaphystica,& Christianis Theologia. Alij duo habitus esse

possunt circa contingentia. Prudentia naque ut loco citato docet Ariscu sit circa agibilia,puta circa actus immanentes,qualia sunt opera virtutum, &de uniuersalibus&de singularibus,considerat naque rationes egesq; uniuersales,quas ad sinsula-τes applicat actiones. Ars vero est circa factibiliae,

quae in exuuiis e tenorem teria. Quibus non

436쪽

636 oneriorum Primus. potest subesse falsum eo modo, quo in resposione 'ad ultimun explicabitur.Quocirca illi tres habitus sunt speculatiui: hi vero duo iunt practici. Subiun git demu illic Arist.opinione & suspitione,quae exclusit a ratione intellectualis virtutis , eo si indifferenter se habeat ad veru & falsiam. Et eade rones. coetu . excluditur hic solertia. Secuda conclusio. Neque ma , d; Arist neque alij philosophi naturales cognouer vina di alique habitu vel assensum fidei,qui specie differ humasia. ret ab opinione. At cuius in elligentia notandu est duplice esse fidem.Alia .n .est diuina,qua per reuelatione Christi seruatoris nostri assentimur sacraescripturq. Alia vero est humana, qua absque formidine assentim ut veritatibus aliquibus humanis ci. euidentiam,vi ego sine ulla prorsus formidine assentior Roma esse, qua non vidi: & insulas quas nostri inueneriit. Et inter has duas species fidei, pr terqua prima est de rebus pertinentibus ad religionem,& secunda de veritatibus humanis;est etiam essentialis differentia,st fidei catholicae non potest subesse falsum:nam Deus qui est prima veritas nec falli,nec fallere potest:fidei aut humans potest subesse falsum. Ex qua dita S.Tho. 2 2. q. 4.ar. . ad secundu colligit,s fides catholica est virtus. Fides aut humana no est virtus. Probatur ergo c5clusio. Fide diuina nec Arist.neque aliquis philosophoru cognouit: quia non cognouerunt homines tali reuelatione diuina aliquid cognoscere. Fides aut humana non differt specie ab opinione. Quod probatur. Nam cuicunque fidei humanς quantuncunque certissimae potest subesse falsum:s alte non

repugnat ex natura assensus. Etenim quantuncuq; absq; vlla sermidine ego credam Romam esse in Italia,&patre meu esse mortuu,quem in non vidi

mori,nihilomulus non repugnat fidei qua habeo,

illud

437쪽

De scienside, ct opinione. sunt. VIII. 17

6lliud esse falsum : quia de huiusmodi veritatibus

habeo experientiam , nec euidentia per redinctio nem ad prima principia: ergo no differt specie ab opinione. Et ideo ut S.Tho. loco modo citato egregie adnotauit Arist. 6. Ethic. sub nomine opinionis comprehendit quamcuque fidem humana, quam excludit a ratione virtutis, eo si quantulacunq; sit

certissima,non repugnat illi silbesse falsum. Differunt aut in doctrina Arist. fides & opinio secundu magis & minus.Vnde I.Topic. c. s. Fides,inqin .videtur esse vehemens opinio,id est, assensus cere

sue verus sit,sive falsus. inuo fit ut apud Arist. formaido ad modum loquedi doctorum huius temporis,no sit de intrinseca ratione opinionis, sed hoc solii,s sit assensus indifferri ad veru & ad falsum, xtari. 2.q. 2.explicabitur. Quod si quis obijciat ilIud. 2. de anima, rex. Is 7. opinione sequitur fides,

.ubi videtur ponere distinctionemi inter opinionere fidem:respondetur, si non intedit talem disti ctionem,sed accipit fide pro assensit: & viui dice- re,s bene sequitur, si quis helopinionem, Ulia, beat etiam assensum:nam opinio ipsa est assensus. Quam ditam ponit inter opinionem & phantasti .cam imaginatione,quae no est assensus. Ex quo sequitur primo,s no valet haec consequentia, est as. sensus certus:ergo verus licet hoc tempore inter. dialecticu censeatur bona. Enimuero Mahum etici ita certo assentivi suis erroribus,ri nosmostrae fidei:& aliqui Iudaei ita certo crediit, si Messias novenit,quam nos cotrariu.ynde Arist. 7. Ethic. c. 3 .

quidadnquit suis falsis opinionibus no minus asse tiunt,q ali; suae scietiae. Et illos assensus falsos Aricappellasset fidem : & ita sunt i Latine appellandi:: quicquid enim appellamus opinionem, Latine posIumus nuncupare fidem. Dicitur enim adhiberea. dd fidem

438쪽

i 8 Posteriorum Primus.

fidem alicui,licet eius autoritas solam nobis ad eneret opinionem:& econuerso fides etiam appelle, tur opinio. Tametsi inter Christianos ex accom datione usus, sola reuelatione sacrae scripturae ap-P finitio pellamus fide. Sequitur secudo, si haec definitio,

fidei assensus verus,certus,& ineuidens,non comprehedit fide humana; quippe quae indifferens est ad falsum sed solii conuenit fidei catholicet,utpote cui non potest subesse falsum. Immo est nobis certior e scientia:propter ipsam .n. negamus hac consequentiam,omnis essentia diuina est Pater: Filius est essentia diuina: ergo filius est pater: qua phil sophi naturales reputaret euidente. Solutu ergo satis est primu argumentu,non enim Arist.insit cienter tractauit de habitibus intellectus, siquido fides catolica,supernaturalis est , &illi incognita,

fidem aute humana nomine opimionis comprehe- . eoelii dit. Pro materia cofirmationis est tertia coclusio. Fides eη diuina q humana immo dc opinio, R mou.. neratur an nobis rone aliqua aut autoritate, cu pia

affectione volutatis. Quae licet videri posset ad repraesentem non pertinere,posita est tu,tu quia neoterici sere hic tractant tum etia,quia neq; est adeo impertines proposito . Hanc conclusionem probat

Sahom. χχ.q. I .art. .hac ratione: Intellectus non

potest alicui assentire nisi altero duorum modoru, videlicet aut conuictus ab obiecto , aut voluntate eum inclinate ad unam parte,sed ad ea quibus an sentimur per fidem,vel per opinione,non simpliciter intellectus conuincituriergo illis assentit ex inclinatione voluntatis. Minor supponitur a S. Tho. tanquam nota: probatur tamen, quia cum no sienisi duplex potentia.frationalis,de irrationalis , ve1.Ethic. autor est Aristo.non est nisi duplex modus

quo posset aliqua potentia passim moueri cilicet

439쪽

Descientia fide, ct opin. aurit. VIII. Io

aut ex necessitate, ut potentia irrationalis , auesi-bere,ut potetia rationalis. Minor autem patet:quia intellectus regulariter non couincitur simpliciter

nisi ab euidentia scilicet ab experietia et ex principiis per se notis,vel per reductionem ad illa , vereducitur scientia. Existimo profecto si,qui tenent fidem posse produci a sola ratione, hanc rationem

perpendissent, forsan non contradixissent S. Tho. Et confir.conclusio experientia: experimur .n. lubi non est euidentia rei, multum refert affectio,

ut alij magis credant Augustino,alij Ieronimo,alij Thomae,alij alijs. Et de fide catholica secudo probatur conclusio,ex illo Σ. ad Corint. Io. In captiuitatem redigentes intellectum in obsequium Chri sti.Captiuare nanque intellectum munus est volutatis.Ad quod etiam pertinet illud,Lucae I .Adauge nobis fidem:quo verbo non solum petebant A- stoli,claritatem fidei ex rationibus,aut miracu-4is,sed quod voluntatem eorum inclinaret & afficeret ad credendum. Qua de causa S.Tho. 22.q. q.

arti. 2. docet,l quamuis fides sermaliter inhaereat intellectui, tamen per quandam redundantiam est etiam in voluntate:nam utraque, inquit, potentia tnecesse est esse persectam ad credendum. Et confirmatur ratione.Credere est quodammodo actus obedientiae & meriti, obedire autem & mereri ad voluntatem pertinet. Nec satisfacit responsio dicetium satis esse ad ratione meriti,st credere sit antecedenter in potestate voIuntatis, quatenus libere quis audit praedicatores:non.n. hoc solu est meritorium,sed hoc quod est captiuare intellectu ad credendu illud, uod non est euidens. offerunt Argumense in in contrariu argumenta nonnulla exigua. Pri in .mum,ex his, Quae paulo ante dicebamus. Experiamur nanque aliquando citra euidentiam sola au-d d , toritate

440쪽

'peto Posteriorum imus 'toritate alicuius conuinci ad credendum , V E. PRoma est, modo Caesari cum Gallo bellu si , quibus renuente voluntate assentimur. Secundo arguitur.Aut affectio pia voluntatis est actus, quo volumus id quod asseritur esse verum , ant actus

quo volumus afferentem esse veracem, aut actus quo volumus assentire. Non primum,nam cum audio nuncium obijsse parentem, aut Turcam litora nostra inuasisse,nollem esse verum,& tamen absq;. formidine credo. Et eadem ratione arguitur cotra

secundum membrum: quia stat eum qui mihi id nunciat esse inimicum, quem nollem esse ver cena,& tamen illi credo . Sed φ neque sit tertium arguitur. Primo: quia alias staret in nostra potesta te assentire cuicunque repositioni , quod est Sccontra Arist. a.de anima , sin diuisione Commen.

- text. i dicentem in nostra esse potestate pha -tasiare cum volumus,opinari veto non Et est cor -tra experientiam:quia no est in potestate mea nasdo assentire astra esse paria aut imparia. Et praei rea quia experimur nos saepe exire in actum fidei, quam primum audimus Deum esse hominem,a alium articulii naturaliter sine tali volitione, qua . volumus assentire . Ad primum respondetur , m. opinio S. Thom. inrelligitur regulariter per la ex natura rei:nil tamen vetat. quin aliquando sit in vehemens autoritas, ut circa euidentiam conuita catur intellectus sine inclinatione voluntatis . Ad secundum respondetur, i, pialaffectio volu tatis est volitio aut aes ualis,aut habitualis, qua volo assentire inim non sim ratione conuinctus; nihilominus volitio haec & propensio voluntatis,no nunquam cotingit ex volitione , qua vellem id qδ-asseritur esse verum : na ea quae multum optamus

- facile credimus quod est aliud qrgumentum,fide