Dominici Soto ... In libros Posteriorum Aristotelis, siue De demonstratione. absolutissima commentaria

491쪽

... De quid est, ct quod est. Cap. IX. I

DE V V ID EST,&quod est.

est ex demonBratione eliciatur, deinceps dicamus oportet, hinc rurseus initio sumpto. quema modum qu rimus propter quid en, prius esse habetes,interdu νeroosimul nota nobis Me fiunt, sed nunquam fieri potest, vi antea cognoscam cur est, quam Iercipiamus esse :sic pari ratione, neque quid G, quaerere atque cognoscere possumus sine perceptione ipsius esse. Fieri enim n quit,νt quod en νnquam sciamus, si ignoremus se est: habemus autemsi est nonnunquam per accidens,nonnunquam aliquid habentes ipsius rei:νeluti tonitruum esse scimus, habentes sionum queudam nubium esse: defectionem lucis, se quant m priuationem:bominum item quoddam an mal esse, animam etiam id ess,quod ipsim se motu ciet, uvie igitur per accidens esse ficimus,ne eesse est ad eorum quid est, percipiendum, nullo modo nos quicquam habere: neque enim illa esse scimus:atq; qua rere quid est, non habentes esse, perinde ist,acs nihil prorsus quaratur: quorumgg autem

492쪽

7 Posteriorum securridus. mavim habemus aliquid, eorum quid efiscilius percipere possumus. Quapropter νt habemus ip

sum esse olo. ad ipsum quid o percipiesidum

sumus dispositi. F arum igitur rerum aliquid habemus ipsius quid en, earu haec sint exempla . Si defectus pro quo,a. Luna pro quo, c. interpositio vel obiectio terrae,pro quo est ipsum positum b Quaerere igitur , virum deficiat Luna necne, nil aliud en quam ipsum b. quaerere si sit necne , at idipse nonsecus habet, quam se quaeras, Nelnum ratio eius sit, ct ut hoc sist , ct illud dicanius esse , Nel utrius partium contradictionissiratio , habendine duobus rectis quales, an non habendi'quod cum inueniremus, esse mul,

propter quid sit scimus,si modo sit medium, se να

ro non sit, esse quidem scimus, propter quid ai aem nescimus, atque idipsum patefieri hoc exemplo potest. Sit nanque c, Luna a defectio b, no posse cum es tota resecta lumine νmbram escere, intercedente manifecto corpore nullo.Si igitur b. quidem ipsi c.insit, a. vero competar ipse b, L nam quidem deficere notum sit nobis,cur autem deficit , nondum est notum . Atque defectionem

quide esse scimus,sed quid est desectio nescimus. At cum a. quidem ipsi inesse c. patet , quaeritur autem propter quid ineri, nil aliud tum quὰ quidnam ipsum b. obiectione ter , an conuersio. Luna, an lucis eius extinctio sit quaeritur . Hoc Mut e alteriuέ extremi ratio est,ut ho in meplo,

P . . . '

493쪽

6sius a. Est enim defecthss obiectio terrae Triste' Tea quid toniti uum es s extinctio ignis in nube ;propter quid tonitat uia ignis in nube extinguitur, nubes sit c, tonitruum a ignis extinctio b Igitur iis c, nubi inquam b,ipsum inest, extinguis ur enim ignis in nube Dat huic a. ipsum ineri to' nitruum,seu sonus, atque b. ratio ipsus ena. prinii inquam extremi. iduod se rursus huius aliud Medium sit , id ex hisce rationibus erit, quare 'Inant. Quo igitur pabiosium itur ipsum quid est: quoque notum si satis iam diximus. ubare ratiocinatio quidem ipsius quid est, demonstratio que non fit, per ratiocinationem tamen O demonstrationem innotescit. Quocirca neque sine demonstratione eri poteri , ut cognoscatur ipsum quid est, cuius quidem alia causa est , neque rursis ipsus est demon 'ratio , xt in dubitationiabus etiam diximus.

IN cap. hoc nono quod ut est obscurissimum,se

diuersissime a doctoribus exponitur Ari.intendit adhuc tractare hanc coelusionem quam in calce capituli proximi conclusit. s. scontingit quod uid est, concludi in demonstratione, non tamen emonstrari,quia videlicet demostratur vere com-yetere subiecto,non tamen demonstratur esse quid litativam definitionem. Et ex inconsideratione huius sensus,nunquam satis sunt capitula hic exposi a. Atqui sunt in hoc capite tres particuis, quod tamen apud Commentatorem totum est sub tex. 8.-ων In prima particula suppqnit tria. Primum est, i posita. Aucmadmodum nunquam de aliqua propositione quaerimus '

494쪽

- Poneriorum secundus. quaerimus propter quid,nisi sciamus quia, id est ipsam esse veram,aut saltem demonstrantes, propter

quid homo est risibilis,simul demonstramus ipsi inesse risibilem,nunquam tame scimus propter quid non scientes illud esse verum , ita nec scire possi mus de aliqua re quid sit, nisi prius aut saltem Gα. suppo--sciamus ipsam esse. Secundum suppositu est ibi, Habemus autem.JEt est hoc,quod rem esse Iiquando scimus solum per aliquod accidens idisius,aliquando vero per hoc quod scimus aliquam eius parte. Non ponit exemptu primi, est tamen ad propositum exemplit,ut scimus intelligentias esse, non in se, sed ab effectu per hoc si1 mouent orbes. Exemplum secudi est, inquit,vtisi quis de tonitruo sciat saltem genus, puta esse sonum que audimus,& de eclipsi sciat esse priuationem lucis, & de ii mine esse animal, licet non sciat plene differentias

k definitionis. Tertia suppositio est. Quando scim'

rem esse solum per accidens, nihil habemus proprium ad inquiredum quod quid est illius, hac. n. de causa ignoramus,quod quid est, intelligetiarii. Veluti si homines nunquam solem per se vidisset, puta qui nunquam sursum levassent caput, nec aliquam unquam de illo habuissent notitiam, praeterquam quod videntes terram illuminari, coniectas.sent aliquid esse sursum quod est causa huius lu- Cis,tunc homines non essent dispositi ad sciendum quid est sol,quia nec proprie tunc scirent an sit sol

sicut modo naturaliter non proprie per se scimus esse intelligetias. Cum autem scimus rem esse per aliquid ipuus, ut cum scimus sonum quem audiamus esse tonitruum, & eclipsim esse priuationem. ducis,dispositi sumus ad inuestigandum quiddita-

si iv φ secunda particula, Quarum igitur reru.J probat hanc conclusionem intentam, videlicet, quod

495쪽

quod aliquando,quod quid est demonDatur qui

dem competere subiecto in illis saltem quae cognoscimus esse per aliquid proprium illorum , tamen nunquam demonstratur hoc esse quod quid est. Et ponit exemplum de,quod quid est passionis.Cum enim propria passio sit accidens subiecti , habet ersuam definitionem quid ditativam distinctam a definitione subiecti, licet dependentem ab illa . Sit enim,inquit,desectus,idest,eclipsis,proqua.a.idest pro maiori extremitate una pro quo c dest, pr minore extremitate, & interpositio terrae sit pro quo positum est b, idest , si medium , tunc qu*ria natis an luna eclipsatur quod est qu rere quia virtualiter qu rimus an sit b,idest,an sit terre interpositio,quod est qu rere quid est eclipsis,ergo demolirare φ luna eclipsatur est virtualiter demonstr re,quod quid est,eclipss, puta ui est terri interps

tio. Item quirere utrius partium contradictionis stratio: habendi ne tres angulos squales duobus lectis,an non habendi, est quirere qui pars con-etradictionis est vera, triangulum habere tres angulos squales duobus rectis,an contraria, &cum scitur illa ratio,simul scitur pars affiimatiua,cur tria gulus habet tres &c. Concludit ergo Aristotel. ω quando propositio ostenditur per verum mediu, tunc simul scitur,propter qui l & quia . Si tameno sciatur per medium verum, sed per signum a po- steriori,tunc scitur,quia:id est, scitur conclusiqne esse veram, non tamen scitur,propter quid. Cuius exemplum ut intelligas notato,' cum luna est ple na in oppostione solis,tunc si no eclipsetur,& nulla nebula interponatur inter nos &ipsam,est adeo clara,Vt homo causet umbram post se sicut in stiles Quod ergo luna non impedita per nubem no cau

set umbram non est causa, sed est effectus & signa

496쪽

iuna eclipsatur. Qui ergo ostendit Iunam ebis.

Psari hoc modo, quotiescunqueliina non impediata per nubem non causat umbram , aliquo nbitro , anterposito,eclipiatur, modo non causat umbram ergo modo eclipsa turbis demonstrat lunam eclipsam, non tamen propter s. d. Resumit igitur, si cum scimus a.ipsi inesse c.i. hanc esse veram lunam eclipiatur,quaerimus autem, propter quid, virtualiter

quaerimus definitionem quid ditatiua eclipsis, puta quid sit eclipsis,sitne interpositio terrae inter ipsa nati solem,ut est rei veritas,an sit conuersio lune, ut aliqui falso putabant, dicentes lunam a se intrinsece pro medietate esse lucidam, & pro alia medie late obscuram , & eclipsim esse 9, vertebat ad nos partem obscuram,an sit extinctio lucis, ut alii decepti opinabantur,videlicet ' sicut candela modo lucet, modo extinguitur, ita luna modo luceret propter copiam exhalationii quibus nutriebatur eius emen, modo extinSueretur propter earum de se Gnitruu cium. Subiungit secundu exemplum do tonitruo dicens,l idem virtualiter est quaerere,quid est tonitruum,& quaerere,propter quid tonat. Et quavis vera definitio tonitrui secundum Arist. 2. Meteo. c. q. sit sonus factus ex repercussione exhalationis c lidae ad latera nubis, quemadmodum castanea sis. natu exilit a prunis cum aer internus calefactus mouetur intra casstaneam,ponit nihilominus exemplusecundum opinione aliorum , ut sit extinctio ignis an nube, ad modum quo ferrum candens immersum aquq strepitum facit. Vnde dicit,st in hoc syialogismo, ubicunque extinguitur ignis,est tonitrui nube extinguit ignis,ergo in nube est tonitruit',

cum formaliter,demostratur υ quid est tonitruxi, virtualiter demonstratur quod quid est tonitrui. In tertia particula, Quare ratiocinatio. JColligit tandem

497쪽

De quid est, ct quod est. Cap. IX.

tandem conclusionem Aristotel. dicens, st ipsius quod quid quidem ratiocinatio, sed non de

monstratio, innotescit tamen per ratiocinationem di demonstrationem .Quae verba videntur repugnare,dum prius asserit φ ipsius propter quid,non est demonstratio,& statim subdit, q, innotescit tamen

non selum per syllogismum, sed per demonstrationem .Quae proinde verba exponuntur communiter

hoc modo scilicet quod ipsum quod quid est, non

quidam demonstratur tanquam conclusio, innot Icu tamen per demonstrationem,quia est medium demonstrationis . Non tamen hoc plane videtur satis facere. Primo, quia medium demonstrationis non innotestit per demonstrationem, sed facit innotescere coiiclusionem. Praeterea quia hoc mo quodcunque,quod quid est , & quaecunque definitio, etsi non haberet aliam causam, innotesceret per domonstrationem,cum tamen statim sebiungat Aris.

solum,quod quid est,cuius est alia cauli innoteicit per demonstrationem .' Sensus ergo manifestus est,'t exsuperioribus colligitur, & statim ca. sequenti subiungitur,s, interipla,quod quid est,&definitiones quid litati uas est aliqua quq nulla habet priorenti causam, & talis definitio di quod sidest,non innotestit per demostrationem,sed supponitur tanqua, i immediatum principium , & talis est definitio subiecti quae datur per genus & disserentiam intrinsecam,ut animal rationale sed aliud st quod quid est,quod habet aliam causam , puta aliam quidditatem pol qua demonstretur,ut est de nostio passionis,de qua hactenus posuit Ari .exemptu,sicut. n. demostrat passo de subiecto,ita definiatio passionis P definitione subiecti,ut oe animal ro Male est aptum natum ridere,omnis homo est alatrasippo ergo: Et pisiter in rebus quae habent cau

sensus ristotelis

498쪽

8 Tolleriorum Secundus. 1as finalis,efficientes,& materiales, materialis de monstratur per formalem , nam talis est disipositi' materiae qualis requiritur ad formam , ta sorinalis demonstratur per finalem , quae est sicut primum principium indemonstrabile cu finis sit prima causarum. Et hoc est dicere, quod quid est, cuius est alia causa, innotescere per demo'strationein. Nunquam tamen ipsius , quod sid est , etiam habentis causam est demonstratio ad hunc sensqm ' per talem demonstrationem dem 'nstretur illud esse qggd est,id est definitionem quidditatiuam, na quamuis per definitionem subiecti demonstretur definibtio passionis de eodem subiecto, id est demonstretur necessarium esse,ut homo sit aptus natus ride re,non tamen demonstratur quod illa sit definitio Oditativa, sed aliunde P leges definitionis id debet costare. Et pariter, quead modia superiori capite diximus,licet una definitio demonstret y esiam; non tamen demonstratur quod illa explicet quod quid est,& sit definitio. Sum hic paululum mor tus,quia est hoc principale punctum huius libri.

De Definitione quid est, i propter quid.

b - C A P. X. S T autem quorundam quidem alia quaedam causa, quorundam autem non. Quare patet ipsorum quid en,

-- - siuadam Nacare medio, principia

499쪽

De de in.quid est,ct propter quid. O.X. 43J'nere, Nel alio modo manifecta facere oportet q/Arithmeticus facit, nam ct quid si νnitas, , νnitatem esse βpponit. Eorum autem qua medium babent, ct quorum aliqua causa alia a sub Bantia eri, fieri ut per demonsrationem ipsum quid est,ut diximus,declaretur,non demon tres. T E X. x. F Cilm autem desinitio dicatur esse oratio ipsius quid ess, patet quandam definitionem orationem esse qus id explicat, quod nomen significat, quaeque nominis interpretationcm co- plectitur,veluti quid trianguli nomine significetur,quem quidem postquam esse tenemus,quar mus deinde propter quid st. Dissctu autem enhoc pacto sumere ea quae nescimus esse, causamque disscultatis antea diximus, na neque se sint, an non sint scimus,nisi per accidens. At enim oratio est una dupliciter, alia nanque convinctione una est ,ut Ilias, alia quia νnu de νno declarat, non per accidens. Una igitur hsc est desinitionis , quam diximus,definitio,alia autem est definitio, oratio quae declarat propter quid est . F Riare priorsignificat quidem, sied non onendit,poneriorem autem patet quas demoniirationem esse ipsus quid est, positione tantum a demon iratione disserentem, intere Ii enim propter quid tonitat, atque quid est tonitruum dicitur,quippe cum ad 'imum haec accommodetur redditio, quia in nubibus ignis extinguitura.ad secundum haec comperat,sonus,cum extinguitur in nubibus ignis. Qua

500쪽

Υψeriorum Secundus . Uri eadem ratio diuerso dicitur modo. Et illo qui dem modo continua est demonstratio, hoc auten

est definitio.Praeterea en tonitrui desinit io, unus in nubibus,atque hec demonstrationis ipsius quid est conclusio, eorum autem definitio quae medi ζπacant,inde nonnrabilis est ipsius qniden pose iio M igitur definitio ν na quidem oratio ipsius quid est indemοGrabilis,alia vero ratiocinatis ipsi a quid est, a demoniiratione disserens casu temtia demonstrationis ipsius quid est conclis . o.Patet igitur ex hisce qua diximus, quo pacto

est, ct quo pacto non est ipsus quid est demonstri

tio, ct quorum est , ct quorum non en, quotque modis praeterea dicitur desinitio, quoque pact, ipsum quid est ostendit, quo patio etiam nouostendit,atque quorum est, ct quorum non en, inse per quomodo sese ad demonstrationcm habet, quo denique modo fieri,potest, ct quomodo fieri nequit, Ni eiusdem desinitio demonsratioque sit.

vss, A p vir hoc decimum in diuisione Commentatoris continet textus nonum & decimumi In tex.9.colligit ex superioribus distinctionem qua Iairimos modo explicabamus,dicens, quod ipsoru uod quid est, aliud est medio vacans idest inam latum quod no innotescit per demonstrationeml, aliud vero est mediatum, q, per aliud quod quid est demonstratione innotescit, non tamen demonistrari potest esse quod quid est etiam nunc e ponebamus . Itaque colligenda est haec conclusit,

ex dictis,quod quemadmodum inter principia c,plexa