장음표시 사용
681쪽
titioni. quae quidem rcpctitio varios effectus habet. nam lie idem legetur sue coniuncta siue Ic parua scriptura, vel plonius legatum facit i. qui ita. D. dedo. praeleg. l. Seio g pcn D. de ann. leg. M utile id quod erat inutile. l. legata inutiliter. D. de leg. I. & conditionem ad iacit priori scripturae l. si tibi pure . in prin. D. de legat. 3. vel in seriori l. in repetendis. D. eo. l. cum seruus in s. D. de condi c. inst. vel exiguitas legatum facit, neque nouum est, ut eadem adiectio modo augeat, modo minuat legatum l. ea autem. D. de leg. 3. Exi guius autem fieri videtur si puro togato adiiciatur dies vel conditio, itemque in specie l. Aurel. f. testam. D. de lib. leg. si qui testamento Titio omne debitum remiserat & eo amplius x. legauerat, postea codicillis hoc amplius quam testamento legauerat a Titio, donec aduiuet usuras sortis debitae exigi vetuit,& quantum exigeret heres Iure stipulationis, vetantum refunderet Iute legati. quia manifestum est volui IIeeum minuere prius legatum.& praeterea his verbis: Donec ad viuet, in personam non in rem usurarum liberationem legam . Ait autem. Donec , ut in l. 3o. D. de adim. leg quam-dia ad, ut vulgo uoad, siue inuod ad. Nov. H.libri l cripti habent : VFu apud matrem donec ad viues struando. & Suetonii A u-gusto, Donec ad desideria militum ordinarentur. Vetus interpres No. xxi I .licetvtis idonec adfixerit. Alii dixere, Dum ad vi l.I. C. Th. de her. Hieronymus aduersus Iovianum. Dum advi-uis bene abuti sab fanita tua. Tertullianus de anima. aput in ipsistunc fuerunt,cum ad uruerent. Eucherius ad Valerianum. dum ad vivunt, vita suae causam agunt. Marcellinus Comes in
Chronico.Ibique dum ad vixiι, &c. Anianus ad i. 2. C. Th.de secund. nup. dum ad vixeriI mater. &ad l. 3. C. Th. de dotidi Sed ii diuersis legetur alias haec verba, Hoc ampbud, mi Ori lc
gatario in eandum rem p cuniam ue collegatarium & con
iunctum a duci unt l. I 3. D. de legatis 3. ut si leget primo fundum, Sc secundo hoc amplius decem, alias legatario unius rei
separatim in aliam rem allum legatarium adiaciunt, non collegatarium, hoc modo, Primo Andum dato amplius quam primo legaui, cundo x. dato. id est, non primo tantum fundum dato, sed & secundo x. nam & vulgo eodem sensu ita legant, Primo x. hoc amplius uxori eius x. dato. Oneratur
682쪽
L1BER IV. - . quod fugae Ier eueniat ut multa cause Nideantur censistere, neque ramea consisant. Iudicia aute contraria,no contrarias actiones
vocat, sed contraria iudicia hominum. Nam ut idem eodem loco ait magnam esse quaestionem in fiduciae formula , ut inter bonos bene agier,qui sint boni & quid sit bene agi, ira matbitriis bonae fidei vel aequitatis definitio valde dissicilis est ut his consequenter recte dixerit Celsus apud Paulum, in Quaestionibus de bono &aequo, plerumque sub auctoritate Iuris scientiae pernitiose errari: & Tryphoninus, bonam fidem quae in contractibus exigitur, aequitatem summam desiderare, id est, peritiam summam bene iudicandi. Vna est aequitas bene iudicandi, alia se cum caeteris coaequandi, Vt Lactantius scribit v. Instit.
Achio ad exhibendum datur vindicaturo, interdicturo utrubi, optaturo, noxali iudicio acturo. l. 3 3. quia aurem. M seqq. l. de eo. I. saepius. D. ad exhib.non si ex alia causa inter sit,d. l. 3. . si mecum , &l. penultim. Solutione chirographo inani facto id sibi exhiberi creditoris exsuperiori b.causis non interest, licet videatur interesse ob hoc quod si ab eo repetatur pecunia quasi indebita, inde fuisse debitam iudici approbaturus sit. l. qui tabulas. D. de fur.quae cauta tamen debito ris repetitionem vel vindicationem non impedit, cum possit creditori eo no ne satisfacere data antapocha. Creditori .
igitur de exhibendo inani chirographo, quod quidem vel debitor ipse habet vel alius, actio dari non potest, debitori
datur,quia vindicare chirographum potest. Condixerit sancrectius: sed vindicauerit etiam non male: atque adeo pro pter vindicationem de eo exhibendo egerit recte. Idemque de aliis instrumentis dicendum est quae ad eum contractum pertinent, cuius obligatio solutione perempta est. Haec cum ita sint, i. I 8. D. ad exitib. emendendam esse censeo, ita ut in ea pro Creditor reponatur Debitor, pro Debitore, Cr ditore. Confirmor metaphrasi quam subscribam: C, Hεω ησυιτα Ταλων α - επιφε ίλεα ,κπιέτην Σπικ τα ἶ-κ--, αμ τ αμαλθίes Ass. διλοι
683쪽
C. ad exhib. quae usurpatis verbis ipsis d. l. I 8.. debitori non creditori dat. actionem ad exhibendum, quae in superiore metaphrasi non male --αmπ- appellatur, etsi frequentior appellatio sit, cum verbis sit exhibitoria, effectu restitutoria, l. 3. g. si mecum. l. s. f. idem Iulianus, & g. vlt. l. r. g. item municipes Zc seqq. l. 9. F. quantum, D. ad exhib. Sicut cerbis est in rem, effectu in personam: sic tamen ut utroq; casu verbis hereamus nonunquam, veluti si de dominio dite. cto iudicio possessor contendere paratus sit, non omnia in actionem ad exhibendum venient quae in restitutoriam, Ac ex dolo defuncti ea actione non tenebitur heres, Ut ex caeteris
personalibus in rem non scriptis, etiamsi nihil ad eum perue
Gaius eodem libro scripsit cum seruo qui est in nostra potestate, nullam actionem esse l. cum seruo. D. de reg. iur. M cum filio quem in potestare habemus nullam actionem esse, nisi ex castrensi peculio, l. 4. D. de iudic. Excepti castrensis peculii ratio pendet ex Constitutionibus, quae filiumL in eo peculio pro paloe familias habent. est enim lis nobis cum filio patre familias, ut cum emancipato. Quem modum adiecit Quintilianus xl. Institutionum, referens inter patres filiosq; non nunquam litigatum, Cum interuenisset inquit emancipatio. Sed in emancipatione forsitan dixerit quis litem e Gse, quae tamen inter patrem & filium f. pcragitur. Imo lis non est in quo utraq. pars idem vult. dc iurisdictio voluntaria est, non necessaria, Post emancipationem in ius vocare patrem litemque mouere, causia cognita filio permittitur: patri, etiacausa non cognita. Manente patria potestate,Vel etiam quaersita post litis contestationem. non item, l. si a me. D. de iud. nisi filius sit in possessione potestatis suae l. si putas. C. de petit. hered. Sed exemplo castrensis peculii excipitur etiam quasi castrense, M a duentilium, quibus casibus filiosam. pleno iure adquiritur. & dos etiam profectitia, ex curus causa constat filiums aduersus patrem postulare integri restitutio-Diuiligod by Corale
684쪽
hem,quae&lis 1 actio dicitur saepe, quoniam in his patria potestas nihil potest. Excipitur & dementiae actio. Sed haec minus proprie a rhethoribus actio appellatur: nihil enim aliud dementiae actio quam petitio curatoris dandi furioso patri aut mente captor & ita pleraque alia aliter in schola rhetorum, aliter in foro nuncupantur. Inscripti maleficii actio in schola,stellio natus in foro. male tractationis in schola,rei uxoriae vel de moribus in foro. talionis in schola, iniuriarum in foro: abdicationis in schola, exheredationis in foro, siue exheredatorum bona apud Centumuiros repetentium, sic lego Quintiliani vij. Instit. id est, quaerela in ossiciosi testamenti. & illud de actione dementiae ita explicui e Seneca m. Contr. 7 ustum inquit patri curatorem dari, quia 'iniquus patersis aut impius, sed quiafuriosus. hoc autem in foro esse curatorem petere, quod in schola Dementia agere. ubi vulgo corrupte in scholasticam dementiam ageret. ἐ.apertissimi. C. de iudiciis. Iure ciuili recusari remoueri ue iudex quas suspectus non potest, nisi ante litem contestatam: quia qui litem apud eum
contestatur, tacite causis recusationum quas in eum adferre potuit,renunciasse intelligitur. Et eadem est earum quae exceptionum dilatoriarum ratio, veluti praescriptionis fori aut praescriptionis procuratoriae,quae initio litis, vel ut Symmachus ait de exceptionc procuratoriaὶ in ipso limine quaestiornis opponendae sunt contra quam peremptoriae, eXcepti Ones, quae etiam post litem contestatam obiiciuntur: de haec ratio disserentiae, quod eae ex causis descendant, illae ex personis: & par est initio litis personas quibus iudicium constar, certas constitui veluti iudicis, vel actoris,vel rei, vel procuratorum & defensorum, an procurator Iure datus, an Verus sir, an iudex competens an suspectus. Possunt tamen dilatoriae etiam ex causa proficisci,veluti pacti temporarii, quae ad cxemplum perpetuarum proculdubio etiam post litem contestatam opponentur, Vt Vetus interpres quidam adnotauit
ad i. i9. C. de probat. Sed non illae quibus agitur de iudice,
actore,reo,procuraἔore constituendo, nec eis consimilcsiu-
685쪽
dicum recusationes, nisi forte post litem contestatam noua quaedam suspicionis causa superuenerit,ut Iure pontificio est proditum , nec abhorret a Iure ciuili. Olim quoque reiectio, id est, recusatio, vel cur ost in veterum glossis fiebat statim post sortitionem ante litem Conte instat alia, vel his verbis, Hunc nolo. ut in Panegyrico Plinius, Sors inquito se urna iudicem adsignat licet reiicere icetentima
re Hunc nolo,tιmidius est : vel Interposito Iureiurando his verbis. ut Asconius Paedianus docet , alio nullo allato suspicionis argumento: quod tamen non ita fit hodiet. nam & causa libello iudici porrecto, vel iudice absente apud acta praesidis vel de sensorum,vel duum virorum, declaranda ac plerumque comprobanda est.l .vit.C. de iudi c. l. si pariter. D.de lib. cau. cui rei ante litem contestatam post libelli oblationem Iustinianus praescripsit dies xx. No. 33. 82. Porro non erat per omnia Iure ciuili recusatio similis appellationi. Nam appellari quidem a iudice, vel reiici iudex non potuit post litem contestatam reiici tamen potuit ante, appellari ab
eo non etiam. l. vlt. C. de sent. & lnt. om. iud. l. I 2. l. aperti si
simi. C. de iudic. Iure pontificio persimilis videtur. C. supereo 2. de appol .c. insinuante de ossic. deleg. hoc scilicet modo ut tamen ita demum reiici iudex possit post litis contestationem, si quae nouare lectionis causa superuenerit, quae nulla
aut incomperta fueras ante.non aliter. C. inter monasterium,
de sent.& re iud. Est Malia in hac recusationum quaestione Hi fierentia inter Ius cnule& Ius pontificium, quod isto oblata recusatione cogantur litigatores optare arbitros, apud quos causae recusationum examinentur. C. secundo requiris.C.cum speciali de appel.C. licet,id est, de for. com p. illo autem arbitros, vel arbitrum, apud quem lis disceptetur Mperagatur, a quo quasi subdito in locum recusati, hoc dico, quasi dato a principe,si princeps vel a praetore, si praetor recusatum iudicem dederit,appellatur princeps praetorve, qui Mrecusatum dedit, δc subditum communi consensu partium dedisse intelligitur l.apertissimi. l. vlt. C. de iud. Quod communi consensu partium, licet citra compromissuin ex eo arbiter dicitur. Quatuor enim sunt arbitrorum genera ex compromissa, ex iureiurando,ex datione iudicis, ex com-
686쪽
muni consensu partium sine compromisso, sine iureiurando, sine auctoritate iudicis alioue iuris vinculo. Secundum tamen sustulit Novella quaeda Iustiniani: tertium prodit etiam 2 iudicibus datis.Nam etsi iudices dati alios iudices dare non possint, arbitros tamen dare possunt, Veluti rationibus excutiendis, fideiussoribus probandis, distrahendis his quae mora deteriora futura sunt. Verum ad rem. Quod pro eo habetur ac si datus esset ab eo qui recusatum iudicem dedit, eandemque sequi formulam & idem iudicandi tempus obseruare debet ideo verὸ iudex est,&ab eo prouocari potest,licet alias
ab arbitro non liceat prouocare. l.I. C. de recep. arb. & Carinthaginensis synodi. C. 99.& I23. Vt autem eum eligant post recusationem dari iudicis, proditum est litigatores compelli per eundem apparitorem siue exequutorem litis, cui initio mandata est causae exactio,id l .vit. C.de iud.& ind. l.apertissimi. Eodem inquit exequutore , qui scilicet ei usi modi liti addictus est, non alio. Nam etsi mutetur recusetur-Ue Iudex non tamen recusatur exequutor, licet simul eidem liti iudex & exequutor addicti sint. Remoto enim iudice, no . ideo eligna exequutor remouendus est. Iudex datus apparitionem propriam no habet, sed accipit ab eo qui se iudicem dedit. Nou.de testib.& Nou. de duo b. reis. Dicimus iudices tantum datos recusari solere, quia magistratus non iudicant nisi extraordinem. Vbi tamen iudicant extra ordinem, non est dubium quin recusari possint, ut Nou. 96. vel collegam si-
Cum statuisset Ulpianus in titu .de pet . her. eum demum teneri petitione hereditatis qui pro herede.vel pro possesso re possidet hereditarem vel rem hereditaria, utili etiam eum qui pro emptore vel pro dotesossidet hereditatem, subiecit, Heredem autem etiam earum rerum nomine quas defunctus pro emptbre possedit, hereditatis petitione teneri conis stat quasi pro herede possideat, quamuis etiam earum rerum
Domine quas pro herede vel pro posscssore defunctus possedit,utique teneatur.C5stat inquit & Graeci
687쪽
verbo iurisconsultorum proprio significatur ius certum. Cicero pro Flacco, Retulis ad iurisconsultos, constabat intra omnes, Oe. Constat de id igitur inter omnes iuris auctores. Nondum tamen interpretibus constat ratio propter quam inter iuris actores id ita constiterit, cum potius constitisse videatur heredem non teneri,cuius eadem est quae defuncti conditio, ut si non potuit ab eo hereditas peti,potuerint res singulae, propterea quod possidebit eas defunctus pro emptore idem M in herede eius constitui debeat,& ex diuerso. l. 2.Codic.de pet. her. d. l. nec Vllam. 3. Neratius. D. eod. Quapropter Hugo linus sc eum S. Heredem, interpretatur,ut si quod Titius d functus possedit pro emptore, id heres eius putauerit defunctum possedisse pro herede, atque ita id possederit quasi heres eius cuius hereditas petitur, cum sit heredis eius, puta Titii, heres, tum coueniatur petitione hereditatis etiam earum rerum nomine quas defunctus pro emptore possedit.quar interpretatio non placet.Nam ut opinio heredis non facit quominus teneatur petitione hereditatis.d. 3. Neratius, ita quo magis teneatur,non debet essicere.opinio enim heredis, defuncti opinionem no excludit l.cum heres. D.de diuer. temp. - praes. Alii sic accipiunt eum 3. ut earum rerum nomine quas
Titius pro emptore possedit, heres eius teneatur quod possisideat eas pro herede, id est quasi heres Titii. Quae ratio est inepta: necesse enim est ut iure conueniatur petitione hereditatis,possidere eum quasi heredem eius cuius de hereditate agitur. Et certum est casdem ab eo quoq; possideri pro emptore l. 3. S. ex plurimis D. de adq. possess.quae causa posscssionis expectanda potius est, quia congruit opinioni defuncti. Bariolus eum maluit accipere dc utili actione. male. quia non de emptore uniuersitatis loqui Lur Vlpianus, sed dc emptore rerum singularuor, quia neque directa neque utili petitione
hereditatis tenetur: ergo nec heres eius. Malim -sententiam sequi, ut si disceptetuc de hereditate defuncti inter testamentarium & legitimum hercdem, &a testamentario legitimus de verus heres quasi rupto testamento hereditatem potat. in hanc actionem vcnire Constet, non tantum res defuncti proprias, sed etiam alienas quas defunctus possedi e pro cin prore vel pro heredc vel pro posse re. & ita in l. MDisiligod by Corale
688쪽
non tantum .eod.tit. Paulus in petitionem hereditatis venit: ait res illas quarum nomine Publiciana competit. Res igitura defuncto possessas pro emptore. Proinde siue constitueris heredem Titii eius rei nomine quam Titius posse At pro cin ptore, non teneri petitione hereditatis siue teneri , utraque positio est vera: prior, cum est controuersia de hereditate aliena,ex qua res quasdam Titius possedit pro emptore, posterio , cum est controuersia de hereditate Titii, in qua sunt res quaedam alienae quas Titius possedit pro emptore. Ee quod ait in d. s. heredem, Quamuis etiam&c. hunc habet sensum, quod omnino teneatur heres earum rerum nomine quas defunctus pro herede vel pro possestare possedit. non ideo eadem actione excludendas esse res c teras quas defiumctus pro emptore, vel pro legato, Vel pro donato possedit. Distinctionem hanc quidem titulorum fieri cum de hereditata aliena agitur,sed non cum de hereditate testatoris agitur inter heredem scriptum & legitimum. Et simili loquendi forma Imp. Alexander in l.9. C. de legar. etiam si falsu rei dicatur testamentum,legata solui, interposita cautione, Euicta hereditate redditu iri: quamuis alias cautioni tunc locus sit, cum sine cotrouersia legata soluatur. Qias posteriora verba nolim accipi de cautione=Amplius quam per legem Falcidiam, ut interpretibus placet,sed de eadem illa cautione, Euicta hereditate redditu iri hoc sensu, Non quod tuc cautioni locus sit sine controuersia. l. vltim. C. de pet. her. l. 3.3. si legatarius. D. si cui plus quam per leg. Falcid. ideo minus, imo magis ei locum esse mota controuersia. Graeci quoque eam Alexandri Constitutionem perperam videntur accepisse his verbis,
689쪽
, Poenuatia luetra re suad interest proferuntur.
Id quod interest, quod nihil aliud est quam utilitas quae
mihi abest quamve adipisci potui, vel iureiurando actoris aestimatur,vel ossicio iudicis.l.Is.f. in hoc interdicto. D. quod vi aut clam, & modo tanti quanti res est, ut ita plane tum idem sit rei pretium & id quod interest, ut Thalelaeus notauit ex l. I C. de iis qui a non dona. man. sunt; & in eadem specie pretium restituere iubetur is unde petitur. l. II. s.vit. D. de rei vindie.& id quod interest l. de eo.3 si post. D.ad exhibendum .modo minoris est quam res l. 1. F.Vlt. D. eod. modo pluris l.r. in princ. D. de act. empl. & hoc postremo genere pluris aestimata utilitate quam sit res, sane quod excedit verum rei pretium poena est, cui ut modum apponeret Iustinianus, constitutionem emisit, qua in casibus certis aestimationem eius quod interest iudices supra duplum facere vetat,in casibus ictectis supra quam re vera absit interceptumve sit actori. Casus vocat rem qua de agitur. Et certos casus certam uerem definit, quae certam habet quantitatem vel naturam, id est certam pecuniae summam, certumue corpus , Ut in omnibus contractibus plerunque intercedit Uria pecunia cert ue res,Finge igitur emptori hominem Venditum Io. non tradi vel traditum euinci. Actione exempto non consequetur emptor eius quod interest nomine amplius quam 2o. vel non amplius quam rem & xu.Titius. g. vlt. & seq. D.de ast empl. exemplo usurae aut poenae vice usurae,quae supra duplum non
debetur. Debet enim eius quod interest aestimatio admodulegitimum usurarum redigi. Qua de causa,vbi supra dupluin usurae licitae sunt, ut in traiectitia pecunia, &ius quod interest, aestimatio eo casu duplum egredi poterit. l. 2. F. vlti. D. de eo quod ceruoc. Quod si incerti sint casus, qui neque habeat
certam summam, neque certum corpus ad cuius rationem
possit iudex moderari id quod interest quicquid in re ipsa vere interest, id solum inquirere & aestimare iudicem iuber, non commentitiis damni dati lucriue intercepti allegationibus animum attendere: ut ecce,Facit mihi Titius controuersiam possessionis. Posscssio inter incertas res numeratur, atq;
690쪽
adeo incerti condicitur .l. indebiti . . sed etsi nummi. Dig. de
cond. inde.& l. qui exceptionem .si si pars. D.eod tit.ad lubita l. heres. Dad Treb. Est enim res incorporalis. AEluis Gallus
apud Festum, on enim possesso est bu de rebμε quae tangipogunt, neque qui dicis sepsidere o.M. S. rem, potest dicere. Itaque in legitimis actionibus nemo ex iure a uir. po sessione uam vocare audet, sed ad interdictum venit. Sic perspicue nunc cum Iocum restitui posse arbitramur. Si igitur possessionem meam esse vindicauero aduersus Titium interdicto uti possidetis vel utru-bi, tanti damnandus erit Titius, quanti mea interfuerit possessionem retinere. l. penultim. g. vltim. D. uti possid. AEstimandum igitur erit pretium non rei certae, sed possessionis quae incerta res est. Idque hac ratione ut aestimetur quantum mihi re vera absit quod mea milii possessione uti non licuerit. puta quod sementem facere me in fundo meo prohibuerit quis, quare eueneris ut magno mihi fruges eo anno constiterint j non etiam quod collectis messibus ex negotiatione lucrari potuissem. Nam M omnibus casibus cum ineuda est utilitatis aestimatio,ea tantum spectatur quae circa rem consisti non e quae extra rem est. l. si sterilis. g. cum per venditorem. D.deact. emp.l. 2. D. rem rat. hab. ut si mora fecerit venditor in vino tradendo, tanti damnabitur, quanti vinum
hodie pluris est, no quantum ex Vino emptor nundinari potuit, id est quanti interest ex re ipse, quod Graeci vocant
maia τ κμγματ' no quanti interest extra rem. Idemq;
est in emptore. l. vlt D. de per.&com. rei vend.ac similiter in legatis cum legatarius oneratus cst fidei commisso,computatur tantum pecunia legata & usurae medis temporis cum ex
die fideicommissum relictum est, de pro modo utriusque fideicommissum praestatur. Vtilitas usurarima circa legatu pecuniae conssistit. Vtilitas, si quam commentemur extra legatum, non auget fideicommissum, ut si ex pecunia legata medio tempore negotiatus legatarius uberrimum quaestum
fecerit,uel si ea pecunia se imminente grauissima poena liberauit. l. imp. g. fi c. D. del. 2. At, ut alio cxcmplo id quod dixi de cacbus certis & incertis aperiatur, Si certae quantitatis actio fuerit, puta c. non potcst stipulatio poenalis iudicio sisti eius quod interest nomine valere Vltra cc. l. q. s.