De Juris divini et naturalis origine Caroli Polini S. Martini Abbatis libri tres..

41쪽

ΣΣ LIBRI Ρsti Minitis is si dissicile aestimatu dixerit, parens ne homini naturari an noverca suerit. Exstitere proinde multi, qui non nasci optimum censerent. V. Cl. Forei his de homine se s)inquit: Homo a fletu vitam orditur: in doloribus aerumnisque degit: perque varia ac multiplicium curarum genera aetatem traducit, quarum series adeo perpetua est , ut aliae ex aliis nascimtur, veteribusque nova succrescant: neque his solum torquetur infelix homo , neque tantum in circuitu ejus hostes ejus , sed intus etiam inclusos habet ; qui nobiscum nati ingeneratique in nobis ipsis, nobiscum adolevere, quibustum pugnet, & dies noctesque conflictetur. Atque hi simi distorti depravatique animi impetus , quin

rum violentia adeo praecipites agimur, nullo ut tempore

quiescere datum sit. Hactenus elegantissime Foreltas. Erudite quoque V Cl. Ansaldus e) ait: Ut enim aj bat ille, qui e Ρersona Tullii se super morte filiae consolabatur: sic nasci hominem & in lucem edi: continuo senties non rerum humanarum Dominum & gubernatorem exoditum , sed verius miseriarum servum atque incommodorum , nam infantiam & pueritiam vagitus, lacrymae, imbecillitas , nullus nec rationis, nec corporis usus , dolores molestiaque quamplurimae amplectuntur. Adolescentiam ardor quidam excipit aetatis , nec prudentiae nec judicii compos : rerum utilium ac laudabilium contemtio : veri boni ignoratio : in panes ferocia , in superiores superbia , in infimos arrogantia. Quare sir quis aetatis potius vitia , quam naturae miserias velit appellare, quamquam nominis quaestionem inducat, non tamen ipsas ab homine miserias atque incommoda removebit. Nec vero audiendus erit , qui haec ab humanae naturae miseriis separanda putet, quod

non a Lib. 7. cap. I. cc Lib. 2. n. I. de Tradis b Moral. inst. lib. 4. eap. I Diuiti do by Corale

42쪽

CAPUT SECUNDUM. 23

non in natura fuit , sed unius , vel aliquorum hominum

errores videantur. Vere enim humanae miseriae sunt; quod etsi non omnes in uno , certe omnes in omnibus , & al, quae in multis , & multae saepe in uno agnoseuntur. AEtas

numquam sibi ipsi non infesta, numquam pacata , semper laboriosa, semper anxia & solicita. Enim vero tametsi ad

bene sapienterque operandum , non rationem modo , sed praeclara etiam nobis atque apta adminicula visa sit pinuitisse natura, quum stilicet per lenes quosdam & cornpositos animi motus erga objecta, tum virtutem innatam an, mae, tum etiam sensiis demulcentia rapimur, quae honesta suapte natura fiant atque virtuti conjuncta , rebelles tamen haud semel alii motus , accens nimium iracundique ani, mi impetus , a machinali instinctu ac spirituum commotione profecti , animum agunt adeo atque detorquent,

ut eorum collisione perpetua atque conΠictu non angi

modo ac distruciari, sed ad inhonesta & virtuti adversa rapi miseri mortales , impetusque ipsi nulla videantur posse ratione stiperari. Quum enim in nobis fervet animi cmlor , qui per alterius oculos ad intima delatus praecordia vi. res paulatim carpit, ac circa jecur .viens ulcerosum medullas urit , in quibus acerrimum tandem movet incendium ; ille , inquam , calor animos adeo suriare selet, ut

sortis esto natura sita, iners tamen evadit illa, quae reliqua suit in homine virtus : hactenus Ansaldus. Etenim modo ira a tuamus , modo tumemus superbia, modo invidia ta- stimus, modo pavore concutimur , ispe maerore contristamur, amore sepe accendimur, servemus libidine, & quotquot sunt malae affectiones, tot motibus agitamur. Vario rum quoque generum gaudiis, ac voluptatibus persunditur quaelibet humanae naturae aetas , quae singillatim reserae Q- pervacaneum censeo, quum quilibet experiundo testis sit.De

43쪽

24 LIBRI Ρ .R I Μ IDe humanae autem mentis imbecillitate S. Gregorius ripa verba faciens sa) ait: se Caecum esse genus hinis manum , quod in rirente primo a Paradisi gaudiis emis pulsum claritatem supernae lucis ignorans damnationis is siuae tenebras patitur. Hinc eruditi complures seculi hinjus in deliciis habent humanae rationis Vires extenuare , &quaecumque stita & jussa de hominum ossiciis hactenus

prodienint, recte, seculae sancita fuerint ambigere: contra res monam testatissimas exquisita eruditione proserae , ut tapticam dubitationem de omnibus notionibus , consensu quoque totius orbis sacratis, invehi & late propagari do. leamus. Ex hominum enim studiis distrepantibus arguunt, humanas rationes esse plane commentitus , animumque humanum semper in phantasinatibus ludere 3 propterea nullam esse rem , quae nos delectet diu , nihilque esse , quod rationabilis natura unice doceat, in quo omnes permanere , seseque oblectare oporteat; demum concludunt, nihil quidquam esse natura sua justum , nihilque humanitati commune debitum. Verum indagatores hi humanae naturae aperte videntur indiligentius explorasse , quid homo recto rationis usu possit. Etenim etiam post vitium in mente a primis rirentibus contractum , adhuc superstitem mansisse aliquam humanae mentis Vim , adeo munifestae veritatis est, ut eam probare velle , inutilis dbligentia putidusque labor futurus sit. Ρrosecto in qualibet regione rationis usii percolitur homo , ut sit sibi ipsi aptus civilique secietati accomodatus 3 & a rationabili nitura id omnes accepimus, ut aliquatenus justi simus ; sed

di naturam nostram experimur anxiam urgendi id, ex quo demum oritur justa virtus, exquisite elaborata honestarum actionum frequentia. Arb

44쪽

CAp UT SECUNDUM. 2 Aristoteles quidem sa) docet is virtutes moralesse non esse a natum inditas, sed assidue acquiri. Illud quidem verum est, neminem sapientem prudentemque natin ram in lucem edere. Ρlerique tamen tradidere, virtutum initia indidisse naturam : factum quippe hominem ad usum rationis , p parasse eum etiam , ut recte ratione utatur I propterea ex hac anticipatione natum homines coegnoscere , recipiendam esse honestatem , repudiandam turpitudinem: naturali quoque rationis instinctu docemur, appetenda esse consentanea , dissentanea declinanda ; &inter res appetendas unam aliquam praesentire esse , inquam voluntas, ut in bonum persectum finemque ultimum , natura ipsa rationabili incitante , seratur. Hanc proclivitatem bonitatemque congenitam , hos igniculos &scintillulas appellari naturae lumina , p monstrantia quid sequendum, quidve fugiendum in vita sit, hancque proeclivitatem a natura ipsa accipimus cum primum nascimur ue illamque cupiditatem nobis injecit natum , nos veri

amatores faciendo I propterea dedisse ingenium avidum , semperque paratum nova & admiranda sitire ; proinde ad scientias , disciplinas , & artes exsuscitasse ipsam nos , &ad indagandum perquirendumque nos exacuisse inexplebili voluptate discendi, maximeque ad rimanda & deproehendenda boni Viri ossicia: idcirco in bonitate intelligenda oscitantem & dormientem impellere, & in se monentem convertere ultro, ac dimittere in ipsum. Semper vero dissicile suit in magna caligine circumfusa jura rationabilis natum ibi recondita pravidere di, sed interea nemini, dum se pertentat & excutit, dissicile est, boni Viri ossicia invenire, quae inquirendi natura ipsa est auctor suasione vehementi, in quibus oportet hominem

D esse

45쪽

16 L i E R I Ρ R I Μ Ie se maxime intelligentem : ea omnino subjecit mentis oculis, quae ducuntur ex bonitate , & ad bonitatem resciruntur. Arduum quidem esse probum, semitam tenuem, vestigium lubricum, labendi modos innumerabiles: --rumtamen moralia rationabilis natu principia non aboeleri, non permutari, non surgere alia : esse hominum naturam secundum illa, volentes nolentesque eadem rem, nisci & recognoscere i propterea non expungi, nec oblitae. rari moralia principia , quamquam in libertate sit natum juribus resistendi , adversari tamen impune non licet . Insidere enim homini haerereque in omnium pectore coestodem appositum scilicet synderesim & vindicem juris infixi, & quasi insculpti in animo , jubentis ac vetantis judicio scitoque inviolabili, nos inclinantis ad consentiem

dum natum legibus , nec aberrandum inde unquam: is circo , si quodcumque natura improbat, in eo contristit obtinentem , declarare autem voluntatem probantis jucum ditatem illam, quae obsecundantem p ceptis internis com

sequitur , Propterea arcano teste ac judice sc laudare in omnibus factis, dictis , consiliisque nostris , ut locus querelae ne clam quidem obstrepenti relinquatur : haec esse ibia intema gaudia , hanc solidam germanamque laetitiam , quam nulla vis debilitat , adversitas nulla contaminat ;quantumque possit in homine synderesis aptiori loco Ethnbcorum quoque testimonio luculenter demonstrabitur. Principia vero illa , quibus hominum officia nitum tur, non Usa re quidem postulante, sed hominum aliquo rum sive socordia, sive perversitate in dubium vocata sunt, qui quum persuaderi sibi facile sinant, avideque amplo tantur ea , quae libidini cujusque favent ; in iis autem , quae cum ratione conveniunt, di injiciunt tana cupiditati, adeo difficiles & morosi sunt, ut his evidentia ipsa non satiD

46쪽

CAPUT SECUNDUΜ. Σ satisfaciat , quorum affectibus & malis moribus obtusa conseientia depravataque ratio est, quamquam ab ipsa hominis natura petatur, quae in recte factis magnam vim habet, & sese maxime prodit in iis, quae ratione obtinem te ubique admissa sunt, & a convenientia rerum immintabili unice humano generi congruunt, & apud omnes nationes propagata cernuntur , quaeque regula & radices sunt virtutum omnium , & secietates quotquot fuerunt,& sunt nectuntur , earum quoque nationum , quarum est sensus magis , quam animus exercitatus 3 hinc justitia , &actionum hone1tas naturae voces sunt ; sed & Ethnicorum Philosephi Ethicae principia a naturae voce acciverunt, quo rum emta non longe a populari sensu disjuncta cernuntur.

Quoniam vero firmamenta honun principiorum evrea omnem dubitationem statui debent, & intus quaesita a Philosophis in homine ipse non eadem in omnibus videantur, eo quia raro homo sincerus integerque videmtur , & in multis ratio ipsa depravata sit, idcirco alia generali praenotione opus esse, ex qua irrefragabilis principiorum horum firmitas deducatur. Etenim si sermo habeatur de universo systemate , ex quo pia & justi hominum

offeti constituuntur , humanique mores omneS reguntur ,

fatemur aliis auxiliis opus esse , ut firmiter constitui possint ; de quibus in contextu hujus operis erit sermo. Hoc loco referre si issiciat, aliqua per se citra omnem impositionem esse turpia aut honesta, natura ipsa rationabili emdem praemoniliante & docente , qualia sunt filiorum edincatio , quod Parentum debitum bellula quoque natura indidit ; ex quo instinctu cunctorum animalium species servatur ; sed & filiorum erga proprios Parentes obsequium, naturae rationabilis vox est ; nanc enim legem edistimus cum primum naseimur. Quum autem homo ad societa-D a tem

47쪽

18 L 1 B R I P R I M atem factus sit, natura ipsa docet, nullum esse unquam sui caussa laedendum , nullo unquam tempore sibi plus aequo indulgendum , hinc turpe esse innoxium occidere, aut aliena rapeae , propterea naturale jus est, se suaque tueri ,& vim vi repellere licitum. Ρrosecto naturae lex , ut a seriptum est, in uno sermone impletur: Diliges prox, mum tuum sicut teipsum ; quae quidem lex seripta est in

hominum cordibas, & nobiseum una exstat, qua'ue cubque animadvertenti se facile prodit : non autem urget hominem coxa vi, qua cieri selent rationis expertia , sed intus animum collustrat, ac si aviter movet 9 quum humana mens veritate trahatur. Haec omnia , quae ab ipse nostra Naturae sonte profluunt, agnovit Consucius quamquam ii

pietate pollutus 3 congruentia enim b naturae esse vult , unumquemque proximum suum diligere , cupiditatibus resistere, neminem factis dictisque laedere, Hrentibus ob. temperare , eisdemque addictissinetam observantiam exhibere. Quibus simillima sunt, quae Sciutus aliique antiquissimi Iapponensium Doctores seripserunt : docent enim , quod quum ratione praediti simus, virtutem sponte honothitemque sequi debemus. Hanc veritatem agnoverunt

etiam Ethnicorum Philosephi nostri Hemispherii ; sed

di Epicurus ipse ; propterea in omnibus sere Senecae ED, stolis laudatus. Hinc evertitur impium Hobiasii sy, ma , c dicentis : se Naturam dedisse unicuique . se nia ; hinc in statu mere naturali , sue antequam pactis is sese obstrinxissent homines , licebat unicuique possideis re , di sui omnibus , quae volebat & poterat: nam ju- ω stitia erga homines supponit leges humanas, quae in sta'

is tu

48쪽

CAPUT SECUNDUM. 29 se tu mere naturali nullae sunt. Ad secietatem ergo hom3 is non natura factus est: hinc, inquit, nullas esse a natura ,, institutas regulas vir tum , nihil honestum , nihil san.

M ctum , nihil impium. Iactis hisee principiis honesta.

stem , ac turpitudinem omnem, quae inter homines esse videtur, ortam putat a timore & necessitate , quam invicem habent homines , ne si sorte alii alios laserint, ab aliis majorem vim pathantur, aut legum severitate puniamtur. Unde autem absurda haec opinio processerit commodiori loco enucleate explicabitur 3 nihil enim aliud ho capite proponendum mihi sumsi ; nisi natum statum habitumque breviter indicare. Attamen ex hactenus dictis satis aperte constare puto falsum esse, quod Hobbesius

ait: ninis omnino imperate Naturam. Animadvertendum vero est , quod quamquam evdem sit omnium hominum natura , attamen quae fiunt varia simi ac siti dissimilia ; propterea non ex uno dumtaXatagendi principio fluunt , quamquam unum a ratione sit omnibus praeseriptum. Manisestum quippe est , quemque non tantummodo ceterorum, sed sui etiam ipuus posse esse dissimilem ; libertas enim ipsa disparesque inter se ubres ac affectiones hominibus a natura impertitae in caussa simi, ut vita nobis agenda dissimilis ac diffizilis obtigerit. Sed & variae educationes, & varii hominum status in caussa sunt, ut non idem in moribus hominum prospectus C hibeatur , propterea varietatem illam , quae ab illis somtibus profluit, indicio non esse, nihil omnino a natura esse praeseriptum , sed quid impedire plane nolit. Interior autem lex se facile prodit animadvertenti: at quum id

multi perraro faciant alio avocati consuetudine vitae , ex eo accidere, ut legem interiorem haud constitant, quae roiae facienda prascribit, & recte ficta intemo gaudio m

49쪽

3o L I B R I P R I Μ Inerat 3 ex quo dilucide apparet, legem quamdam nobiscum una exstare , quae universa componit , & singula colligat in unum finem , qui est omnium societatum coagulum , & optime constitutae sunt societates illae , quae in hunc incorruptum naturae finem diligentius in

tenderunt.

Longe tamen haec innata virtus a parta distat, ut ab absilutione ingentis operis leviter tantum adumbrata inbtia distant. Non enim satis est , praeclare dicere de morbbus quibusdam: manare latius disciplinam vitae moralis; hanc quidem partibus stare suis, sed complexione tota codiruere, nisi iundamenta jacias, quibus aeque nitatur, undecumque illam spectes. Hac de caussa plurimi Ethnico. rum Philosophi, de quibus in capite sequenti erit sermo , in tot absona & devia a erunt; eo quia homo appetitionum plurimarum sit capax ; propterea in multiplici genere dissimilitudinis varios quoque esse gradus ; & saepe in contrarias partes distrahimur , & interdum ad pejora devolvimur. Etenim quum homo ex naturis plane diversis sit conflatus , sensuque & ratione polleat, ex variis aisdictionibus innumerabiles oriuntur dissimilitudines opinio, num atque studiorum , ita ut plerique se huc & illuc ab iis temere concursantibus impelli sinant, propter earum partium dissidium, quibus constamus : idcirco quamquam eadem sint notionum initia, progressus iidem in omnibus non sunt I variis quippe motibus ac animi cupiditat,bus perturbati homines aut distrahuntur, aut crebro per vertuntur. Plato in Ρhaedone animadvertens ad naturas

diversas , ex quibus factus est homo , inquit: is Humvis num animum, quandiu corpori immixtus est, nunquam ,, ad rerum sublimium cognitionem pervenire , sed caecinis tire, labi, nec unquam posse veritatis, quam desiderat,n Ub

50쪽

CAPUT SECUNDUM. 3Iis apicem attingere. Nam , inquit o Seneca, inter ca, teni mala illud pessimum est , quod vitia ipse mutamus.

Sic ne hoc quidem nobis contingit, permanere in malo iam familiari. Aliud ex alio placet, veratque nos. Hoc quoque, quod judicia nostra non tantum prava, sed etiam levia fiunt. Fluctuamus , aliudque ex alio comprehendimus : petita relinquimus , relicta repetimus : altemae inter cupiditatem, & paenitentiam vices sunt. Ρendemus enim toti ex alienis judiciis:& id optimum nobis videtur, quod petitores laudatoresque multos habet , non id quod lain dandum petendumque est. Nec viam bonam ac malam per se aestimamus, sed turba vestigiorum , in quibus nulla sunt redeuntium. Hactenus Seneca. In sacris quoque Arbpturis sic - legitur: is Corpus enim, quod corrumpitur, ,, aggravat animam , & terrena inhabitatio deprimit sen- ,, sum. De imbecillitate autem animi humani S. Gregorius Papa verba faciens, se) ait: ,, humanus animus amm,, dies comparatur , qui mox , ut favore vel detractioneri tangitur, statim in partem quamlibet incl1natur. Agnoverunt tamen Ethnicorum Philosophi hominum caussa Universum hoc spectabile fabricatum fuisse ;hinc loco supra citato, inquit Ρlinius, ,, quod principium

se jure tribuetur homini, cujus caussa videtur cumsta alia is genuisse natum. Hanc sententiam secutus Cicero, se d) disserit: Sin quaeret quispiam , cujusnam caussa tanturum rerum molitio secta sit, arborum ne & herbarum , quae quanquam sine sensu sunt, tamen a natura sitstinem

tur λ At id quidem absurdum est, an Bestiarum λ Nihilo probabilius, Deos mutorum, & nihil intelligentium caussa tantum laborasse. Quorum igitur caussa quis dixerit essectum