장음표시 사용
51쪽
3Σ L I B R I Ρ R I M isectum esse Mundum Z Eorum scilicet animantium , quae ratione utuntur. Hi sunt homines, quibus profecto nihil est melius 3 ratio est enim , quae praeest omnibus. Vestimur bestiis & terrenis & aquatilibus & volatilibus , paditim capiendo, partim alendo. Essicimus etiam dominio nostro quadrupedum Vectiones , quorum celeritas atque vis nobis ipsis affert vim, & celeritatem. Nos onera quibusdam bestiis , nos juga imponimus : nos Elephantorum acutissimis sensibus , nos sagacitate canum ad utilitatem
nostram abutimur , nos e terrae cavemis serrum elicimus, rem ad colendum agros necessariam : nos aeris , argenti, auri venas abditas invenimus, & ad usum aptas, & ad odinatum decoras. Arborum autem consectione, omnique
materia & culta & silvestri, partim ad calefaciendum igni adhibita , & ad mitigandum cibum utimur , partim ad
aedificandum. Magnos vero usus assere ad navigia facienda , quorum cursibus stippeditantur omnes undique coeptae: quasque res violent mas natura genuit, earum moederationem nos soli habemus, maris atque Ventorum, proepter nauticarum rerum scientiam. Terrenorum item commodorum omnis est in homine dominatus. Nos campis , nos montibus fruimur : nostri simi amnes , nostri lacus . Iam vero circuitus Solis & Lunae reliquorumque sid Ium, quanquam etiam ad Mundi cohaerentiam pertinent, tamen & spectaculum hominibus praebent. Quid enim oves aliud esserunt, nisi ut earum villis consectis atque contextis homines vestiantur λ Nec vero tantum supra te ram , sed etiam in intimis ejus tenebris plurimarum rerum latet utilitas, quae ad usum hominum orta , ab hominibus solis invenitur. Hactenus Cicero, inetagabili experiem tu teste, graphice demonstrat, illa omnia, quae in hoc universo conspiciuntur, hominum gratia parata fuisse , rationem Diuitigod by Corale
52쪽
CΑpUT SECUNDUΜ. 33tionem vero humanam alia ad propriam utilitatem , alimque ad proprium commodum , & ad delicias perducere. Proinde quisquis es justus humanae naturae aestimator cogi, in , quanta nobis tribuerit humana ratio. Diligentius aintem in hoc libro explorabitur, quid humanae mentis acies in moralibus etiam possit, quibusque auxiliis veri intelli. gentia in homines destendat , in sequentibus vero , unde vera pietas , persectaque justitia , ex quibus constituuntur hominum ossicia, ortum habuerint.
De ea Philosophiae parte , qua humanos
tu mere naturali possit 3 disquirendum nunc os , unde justitia omnibus numeris persecta originem traxerit, propterea ordo postulat, ut disseramus , an morum disciplina a Ρhilosephia deductast. Ρlurimi Philosophorum
in eam sententiam abienint, ut officiorum praescribendi ratio, quam Latini Moralem , Ethicen Graeci dicunt, ab hac secultate originem duxerit. pertinaciter enim proserentur , philosephiam esse humanarum actionum moderatricem , probitatis opificem , societatis effectricem , ac felicitatis ducem . Praesentis igitur disquisitionis erit ad trutinam revocare veterum recentiorumque Ρhilosephoerum placita ; ex quibus de facili dignosci poterit, quam tum a Veritate aberraverint. Mentis quidem munus est, quaelibet objecta , quae a sensibus exterioribus repraesentaretur, & in mirabilibus cerebri tabulis exacte pinguntur ,
attente contemplari, ac de iis probe perpensis judicium fudi E re 3
53쪽
re ; quoniam vero ad secietatem homo iactus est , sermo. cinandi facultate praeditus est, ut quae cogitaverit, solert, que indagine cognoverit, cum aliis etiam communicaret: quid enim ad societatem scientia prodesset, si tanquam thesaurus in occulto latens nullam aliis utilitatem asserret λIllud autem summopere animadvertendum est , ne naturalis quaedam judicandi prurigo hominum animos ita vellicet , ut de omnibus adeo facile opinentur , ut quicquid sibi probabile videtur , pro certo eXploratoque Proseratur. Siquidem innumerabilia simi, quae lub sensus non cadunt ;propterea mens facillime ad salia dilabitur. is Error, teste a Seneca , ex salsa opinione ortus, ubi desinat, finem se non habet, nullusque terminus falso est. Ut autem huic se malo obviam eatur , exquisita diligentia utendum est, ut a probabilibus certa sejungantur 3 quod quidem Logicae facultatis ope, exactaeque criticae ponderibus praestari poetest 3 dummodo sermo , ac examen ab iis principiis ducatur communi consensione probatis, quae iter tutissimum ad agnoscendam muniunt Veritatem. Quamquam vero ita
res se habeat, ut nullus , cui sanum caput est , inficias ire
queat: exstitere tamen plurimi eX Veterum , ac recentio.
tum Philosophorum familia, qui, spreta communi princ, piorum notione , sibi nimium placentes, soli Ρhilosophiae
consuetudini in explicandis hominum ossiciis omnem poetestatem tribuerunt , hinc in absona & devia abierunt. Ut ab antiquis exordiar, notum est , prodiisse quosdam morum magistros obseleto laceroque pallio indutos, ore inculto atque horrido , barbatos , ac superciliosos , qui tanquam Caelo demissi, ad coercendam hominum licentiam ampullose jactantes, ausi sunt dogmata quaedam fumdere , quae cum eorum sue do vultu , atque habitu plene
54쪽
CAp UT TERTIUM. 35 convenirent: cujusmodi sunt, peccata omnia esse aequalia , de re nulla dolendum, laetandum de nulla : nullum amicitiae locum, gratiae nullum , misericordiae nullum tribui debere , quoniam , inquiebant, hujusmodi assectionas seri, tudinem, animique constantiam infringunt. Contra vero alii, concupiscentiis laxantes habenas , ventri, lasciviae , aliisque pravis cupiditatibus inservientes, omnem beatitudinem in voluptatibus carnis constituerunt. Multa id genus ab iis tradita sent, quae si communiter recepta fuissent, jam secietas nulla probe constituta, nullum caritatis Osficium in hoc terrarum orbe haberetur, indeque virtus
omnis exsistaret. Procul igitur Diogenis, seommque Cynicorum serdida asperitas : procul Aristippi mollis vita :procul Lenonis Stoicorumque duritia , ac seperbia ue hi
enim omnes non modo non utilia pro regula morum prae
scripserunt, sed moralem omnem disciplinam foede pertu harunt. Quid porro de Stoicorum opinione sentiendum , qui omnia fato fieri, & inexorabili necessitatis lege con . tingere putabant ό sublata quippe mortalibus agendi libertate, sublatum quoque est omne virtutum vitiorumque diserimen. Epicurei vero, ex principiis certe Epicuri, quamquam haud ex morum disciplina ejusidem praeceptoris, nimium concupiscentiae indulgentes existimabant, licere homini actiones suas ex seo arbitrio determinare, nisi quatenus lege civili prohibeantur. is Cum enim, inquit a) volsm fius, non admittant intrinsecam actionum honestatem , ,, ac turpitudinem in se spectatas, omnes actiones pro imh disserentibus habent , earumque demum moralitatem D consequi ex lege, quatenus eae vel praecipiantur, velis prohibeantur . Itaque suprema Epicureorum lex est :is quod lubet, licet, nisi quatenus coacti, aut sermidine E et D p
55쪽
L 1 B R I Ρ R I Μ Ise poenae agunt. Ab hac suedissima sententia excerpta sunt Hobbesi dogmata, quibus ille damnati nominis auctor , nihil inter honesta & turpia interesse opinatur , propterea iustum & injustum a pactis , aut humanis legibus pendere , quae omnia ex reciproco timore ab initio constituta sint, & societates coagulatae. Intrinsecuin actionum discrimen apud omnes nationes in confesso est, ne plurimis quidem Gracorum, Romanorum, Sinensium, & Iapponem sum Atheis repugnantibus , hinc nonnulli eruditissimi Viri consutatione indignum nefarium hoc delitamentum put, runt. Alii vero, inter quos emicat Cumberlandus celeberrimo opere , convincentibus rationibus Hobbessianum systema evertunt. Quoniam autem omnem impietatem universali historia ratiocinata penitus eradicandam esse propinsui, quod est peremtorium argumentum I idcirco adductas de hac re doctissimorum Virorum rationes referre ,
Multi quidem morum disciplinam ducentes ex ea hominis parte , in qua inest concupitantia , omnem ubvendi nationem foede perturbarunt i ex quo tot absurdae ortae sunt opiniones. Hinc scripsit a ) Cesar de Gallis , qui ,, ut aut ipsi injurias inferrent, aut illatas propulsarent, se omnes in bello versantur. Ex diversis prosecto principiis, & cogitandi modis, id fieri certum est. Exemplum praeclarum exhibet Livius: is quodnam, ait id jus essetis agrum a possessoribus petere , aut minari arma, Romu,, nis quaerentibus , & quid in Hetruria rei Gallis esset λis Cum illi se in armis jus sene , & omnia sortium Virinis rum esse ferociter clicerent, accensis utrinque animis adis arma discurritur. Ex advertio ea, quae justi, honesta, aut per se citra omnem impositionem turpia sunt , faciunt objectum
56쪽
CAPUT TERTIUΜ. 37jectum juris naturalis ac perpetui. Iustitia autem dividitur in naturalem, & civilem. Haec ab humanis institutio. nibus pendet: illa a natura rationabili originem ducit , verum etiam leges civiles ad naturales reseruntur. Hinc Aribstoteles de justitia sic a) loquitur: ,, Quod agitur in abis terum justium aequale , & huic proportionale . Et sine,, justum duplex , unum quideira ex lege , justi siquidem is perhibent, quae lex jubet: alia justa sitnt, quatenus sese se a justo sunt. Ius quippe civile nihil aliud est, nisi naturalis ratio ad talem , aut aliam datam societatein relata. Quoniam vero confusa quaedam aliquando, nec satis dbstincta legis: naturalis notio e Ρhilosophorum profertur stholis; hine alii legem naturalem sola humana natione a radice sua esserunt, rectumque animi judicium , inconsultis naturae assectionibus, adeo anteponunt, ut sensus hones lati contrarios vitium existiment naturae universae quodammodo aegrotantis , atque ab institutione sita turpiter deflectentis. Contra vero alii absilrdum autumant, partem anteferre toti , legemque communem rerum creatarum contrahere ad certae , ac peculiaris naturae sensum , & ad rationem humanam res ita expendere universas , ut quod homunculis conveniat, aut repugnet , id infinitatis totius persectio, aut vitium habeatur. Unde nullam ponunt boni malive naturum , eique inhaerentes , jus naturale omnino convellunt, ne honestatis lege per naturum constituta, suis ipsemet legibus natum damnetur : quod eveniret, si virtus una & vitium eadem natum consisterent: nam lex virtutis a natura veniens damnaret vitium ab eadem nutum prosectum : quae ratio non homines modo, sed &bruta etiam amplectitur; discrimen vero inter homines &bruta manifestum est; homo enim ratione , quae vitanda,
57쪽
& expetenda sunt, boni & mali definitione discernit ;bruta autem fuga , & appetitione naturali nulla distincta
iaerens Cicero, unde contingat, quod in tam a surdis , & inter sese oppositis sententiis versetur doctrina
morum, sic sis disserit: Da scilicet mihi hominem , qui
ex vitae genere ostendat se virtutis caussa, nisi eam voluptatem , aut quaestum acciret, ne manum quidem versinrum, non mirabor, huic sensim tacere leges omnes, & ra. tum non aegre sore, eas esse hominum pura puta commemta ; tum quod venerit in consuetudinem id cogitandi atque expetendi, tum vero maxime , quod aenimus undique illecebris delinitus, morem aliquando sensibus gerat.
Alibi 3 Tullius inquit: Ρhilos hos segregatos ab om
ni secietate Reipublicae, cujus partem neque notabant
ullam, neque noscere umquam valuerunt, caeterosque Omnes Philosephos de vita regenda ac officiis hominum disputantes, adeo inter se contendere solitos, ut advocatos eos dicere audeant Deiniphoni, aut malum Genium adem adloquutum. Propterea Cato redargutus fuit e ) ab eodem Tullio , quod interdum noceret Reipublicae, eo quia vellet Ρhilosophicam Ρlatonis Rempublicam Romanis tradere, quum in concionibus solitus esset Platonis sententias in medium proferre. A nonnullis enim Ρhilosophis convulsa pene universa vitae degendae ratione , re rumque gerendanim doctrina , in id videri eos praecipue conniti, ut igniculos ipsos idoneae naturae, qui veritati in nobis semper pra lucent, non modo malis moribus , uridem Tullius animadvertit, verum ingeniosis etiam artibus pertinaci meditatione restinguant.
58쪽
CAPUT TERT4UΜ. 39 Praeclare quidem scripserunt nonnulli Ethnicorum Ρhi. losophi de moribus quibusdam, docendo multa laudabiblia, humanisque moribus accomodata, atque ad justitiam, temperantiam , honestatemque composita , inter quos noemerantur aliqui impietate polluti, ut videre est de Democrito , atque Epicuro in Epistolis Senecae : de Ρlinio ubi a) inter caetera sic legitur : nosse se quemque , & n, hil nimium cupere , comitemque aeris alieni esse miseriam. Impii etiam Sinensium, & Iapponensium Doctores congruentia naturae agnovemni, & tradiderunt ue id est , unumquemque proximum suum diligere, cupiditatibus resistere , neminem dictis fictisque laedere , Parentibus ob. temperare , quumque ratione praediti simus, virtutem se. qui debemus , ut a brutis distinguamur, teste b Ρica do. Non est autem sitis praeclare dixisse de moribus quibusdam, illorumque congruentes caussas attulisse ; certum enim est manare latius disciplinam vitae moralis: hanc quidem partibus stare sitis , sed complexione tota corruere , nisi iundamenta jacias, quibus aeque nitatur, undecumque illam spectes;& quaeliset objecta in punctum veluti unum desinant, a quo ad ambitum aequales lineae ducantur ; ita
ut partes omnes non careant illa constructione doctrinae , quam recentiores systema vocant. Systematis vero pum um est finis , ad quem omnes virtutes morales dirigum tur , quum enim ad ipsis non reserantur sed propter albquem finem expetantur , consequens est , justas actiones esse eas, quae ad verum finem diriguntur: quapropter, ut
optime sc) animadvertit Augustinus is non ossiciis &is actionibus, sed finibus virtutes a vitiis discernuntur. Quotus vero Ethnicorum Ρhilosophorum est , qui haec
59쪽
o LIBRI ΡRIΜi universi praestiterit & omnes morales virtutes ad verum finem perduxerit, & ex his omnibus datum sit corpus pedi
sectum architectari λ Ab illa igitur summa sapientia, quae& Universi opifex suit, persectum & itabile moralis dbsciplinae systema perfici potuit, undecumque illud spectes,
ita ut nulla ex parte nutare Videatur , quae omnia aperte
elucent in primigeniae Traditionis systemate , ut in comtextu hujus operis uberrime demonstrabitur. Quae cum ita sint, non video , cur tantis laudibus moralis Ρhilosophiast ornanda , de qua Seneca ad Lucillum scribens - ) toetis eloquentiae viribus illam commendat, ut quae animum sol mat, vitam disponit, actiones regit, agenda vel omibtenda demonstrat, sedet ad gubernaculum , & per ancipitia fluctuantium dirigit cursum : sine qua nemo securus , nemo beate , ne tolerabiliter quidem vivere possit. Idem
Seneca, Ρhilosophus & ipse , naud sibi constans, imbeciblitatem, & contradictiones Philosephorum ostendit, quinium vel ba si int plurima, multamque in disputando vanitatem habentia ; horum sententias strictim referens, b) ait: Quidam mihi non profuturam scientiam tradunt : alii spem omnem stientiae eripiunt: alii non praeserunt lumen, per quod acies dirigatur ad verum. Si Protago credo , nihil in rerum natum est, nisi dubium. Si Ρarranidi, nihil est piater unum. Si Zenoni, ne unum quidem : non sacile dixerim, utrum magis irascar illis, qui nos nihil scire voluerunt: an illis , qui ne hoc quidem nobis reliquetunt, nihil scire. Hactenus Seneca , magnus Stoicae sectae sive Patronus , sive Assecla ; quorum Ρhilosophorum dogma erat ; omnia sato fieri, & inexorabili necessitatis lege contingere , hinc nullum virtutum vitiorumque discrimen esIepotoin , quod morum disciplinae, & philosophicae facultati ,
60쪽
CAp UT TERTIUM. AIti, quam tot laudibus ornavit, e diametro opponitur. Voteres etiam sere omnes Philosophi de finibus actionum faede erraverunt; sed & de officiis hominum mira variet, te distractos , non tam pugnantia , quam absurda dixisse. Illud enim manifestum eii , non omnibus eadem suisse honesta aut turpia 3 quum in una regione tamquam hondisa recepta suerint ea , quae in alia turpia visa sent. Incoestuosa quippe exercere commercia , & selemni quoque matrimonio misceri filiabus, olim Ρersis permissum, quod
apud cariems nationes nefas maximum fuit. Puerorum
etiam amores , & propudiosa virorum cum adolestantibus commeruia a nonnullis Ethnicis probata suerunt. De Peruviae regione Levinus Appollonius sic su) inquit: - Ρe,, ruvani foedae marium libidini proclives sunt ό exiguo in se precio mulieres habent, quas vilissime sibi ancillari eoaes gunt. Pioiecto ii , qui libidini laxant fraena , adeo inflammantur, ut crassa quaedam mentis hebetudo oriatur, ex qua quaelibet corporum conjunctio licita videatur. se Nones est enim , inquit b Chrysostomus , corporum , & γ-
es cuniae Hr cupiditas , sed acrior multo atque vehemenis tior est illa corporum. Pleraque alia quoque hominum ossicia haud sunt apud omnes honesta aut turpia. Etenim barbarae adhuc Gentes sunt, quae in magno precio habent serocitatem , aut immanitatem , & in alienas terras vio. lentas irruptiones, hinc aliena rapere, servos, & eunuchos sacere , mulieres , puellasque prostituere , non modo lic, tum, sed gloriosum praedicant. Populi histe esseratis moeribus dediti, serociter sortiterque se gerendo, natuia leges probe consuluisse putant ue experientia enim magistra edi. scimus , nullum esse detestibile facinus, quod aliqua ratione , aut antiquata consuetudine ab improbis non excu-F setur,