장음표시 사용
61쪽
a LIBRI PRIM 1setur , honestasque ipsi ad opposita non detorqueatur. Vorum multis honestum ac laudabile videtur illud, quod
laudatores plurimos habet, quamquam cum vera virtute& justitia jungi haud possit, quod non raro in rebus heblicis evenire solet , vingus enim perlape rumorem sequi, tur, optimaque arbitratur ea , quae magno sensu recepta
sunt, multosque petitores habent. Sed & Hemibus iaeuli hujus, & Ethnicorum Philosephis gloriosium visum est , se ipsos occidere , aut Reipublicae caussa , aut ne ingruem tibus malis superessent ; iique potissimum sunt, qui ili, stres & gloriosi apud Gentes habiti sunt. Hujuste dissim,
litudinis sentiendi modus non raro oritur ex diversa consuetudine vitaeiu enim , qui malis moribus obtusam &depravatam mentem habent, vem justitiae, honestatisque facies obvertitur 3 & mala consuetudine vitae obcaecati, honestati, quae ex bonitate ducitur , & ad bonitatem refertur, advenantur. Invidia etiam, maximorum malorum parens iacvnda , proditur primum in Daemone , qui nulla injuria os sensus Protoplastas ad peccandum induxit, ea spe , ut imnocentia amissa , bonis , quibus a Deo tam liberaliterditati fuerant, spoliarentur. Hoc assequuto haud Daemoenis invidia quievit: inexplicabili enim invidiae livore tabescens, nunquam a maligno proposito recessit trahendi universum genus humanum in perditionem , propterea ut gradatim ad totum perveniret, verum religionem foedare, humano x morea corrumpere versuta calliditate constituit. Ρrofecto hujus maligni grassatoris artes, divinitus detectae , apud omnes Gentes pervulgatae in progressu hujus operis relerabuntur. Daemonis invidia ad scelestos homines transiit, quorum animi ab hac maligna rabie adeo inflammantur, ut ad turpia quaeque perpetranda non erubescanti
62쪽
CAp UT TERTIUM. ΑΙ hinc invidorum cogitata, effata, & opera, maledictione, detractione, amaritudine plena sunt. Invidiae radix super. bia est, quae intus latet, & vires carpit paulatim, & in lim am quoque plebem mittit radices 3 propterea invidi acinunt linguas suas sicut serpentis, & venenum aspidum sublabiis eorum. Invidorum autem alii, vilem abiectumque animum habentes, quos coram laudant, secreto iisdem detrahunt: alii vero, qui se pollere viribus sentiunt, maligna invidiae opera palam praeseserunt, Cainum imitantes, qui invidiae livore aestuans innocentem fratrem interfecit.
Quot quippe rixas , seditiones, & bella ab invidia excitata sint, omnium temporum experientia ostendit, quam tumque inter cives invidia possit S. Ambrosius co) declarat , inquiens: is Non mediocris invidia proditur , quae ci-Μ vicae charitatis oblita in acerba odia catissas amoris infle-m cstit. Simul hoc exemplo invidorum Iudaeorum &m oraculo declaratur, quod frustra opem Coelestis exspectes, , si alienae fructibus virtutis invideas I aspernator enim ri Dominus invidorum est ; quoniam ut scriptum est, quin malignantur exterminabuntur.
Rrro non turbae pravorum hominum , non lites dissidentium audiendae sunt, avertentes alio; sed verae justitiae dogmata per quaevis tempora ad haec usque nostra trajecta , quae insident haerentque in pectore justorum , transcripta ex lege aetema , jubentia ac vetantia judicio inviolabili , se me illapsa ex ratione illa silmma, certissima &immutabili imperandi prohibendique sapientia , nos inclinante ad consentiendum Dei rationabilisque naturae princeptis I quae pandunt, dilucidaque faciunt ea , quae , quo dam concupiscentiae velo obducta , delitescerent , nisi divina lex diceret: non concupisces , propterea Apostin
63쪽
is ceret: non concupisces. Porro concupiscentia , quae inblitat advers is animum, ab initio in primo Parente fuit justi peccati poena , quae in posteris, similitudine Haemium, natura est. Μala autem concupiscentia adeo insidio.
se intus se gerit in perniciem nostram, ut ejus nequitia adhuc humanum genus lateret, nisi divino lumine praelincente fuisset detecta ; sed non modo caro illecebris aestuat; verum etiam animus , qui est serina sui corporis, de facili seriari solet ab iisdem appetitionibus carnalibus, a quibus quodammodo infirmatur , tantaque concupiscentra vis est, ut nunquam suis illecebris animiun titillare deseat, quae nil, probe cognoscatur, & cohibeatur, rationem ipsam in subsidium trahat, & demum in deteriora animus ipse ruat. Illud autem maximum discrimen est inter justos & pecca. tores ;, justi enim sub potestate habent omnes malas appo.
titiones : concupiscentia vero mala dominatur peccatoribus ; & haec est justa retributio , ut dixit Dominus a
Cainum et si bene egeris recipies. Ab Abel autem justo
usque ad ultimum electum concupiscentiae dominium aperte elucet 3 quotquot enim justi suerunt apud omnes: nationes, hujusce veritatis stini testes ; di multorum ven rabilis memoria permanet, quamquam plurimorum virtus esseratur cum senem, illorum etiam, qui in sublimi hono. tum atque dignitatum fastigio vixerunt, ut Omnium temporum experientia docet ; manifestum quippe est , praeci rilsimos Viros tractu temporis ab hominum memoria di, labi , & monumenta ipsa litterarum diem oblitterate , -- me autem justitiae disciplinam indesinenter perseverare , quod enim, a Deo est aeternum est, neque temporis V tacitati subjacet y Proe
64쪽
CΑpUT TERTIUM. 43Ρrofecto quae hucusque de Ethnicorum Ρhilosem. rum placitis dicta sunt, non adeo mirum videtur , si in
multiplici ermrum caligine a recta etiam morum discipi i-na aberraverint. Illud quidem valde miramur, plures ex Hebreis, & ex nostris Theologis, quamquam eis scripta Divinorum & naturalium p ceptorum lex apertissime p luceret, in legis interpretatione adeo deflexisse a recto tramite , ut variae inter Heb os numerentur sectae, inter quas emicat falsa Ρharisaica justitia : adsunt etiam plures nostrorum Theologorum de morum disciplina sententiae , quae a s immis Pontificibus anathemate seriri meruerunt. Cogitanti mihi, unde contingat, ut eruditi Viri aliquando in absona & devia dilabantur , quamquam unum sit, quod unice fieri deceat, aliam caussam excogitare haud potui, nisi quod mala concupiscentia haud satis , uti par est, exploretur, & detegatur. Saepe enim subrepunt pro virtutibus vitia proximitate fallentia. Inordinatus enim sui
amor aut alterius , caritatis interdum locum occupat : fringalitatis , sive temperantiae avaritia : Zeli stiperbia : corre-
Aionis odium, sive vindicta: humilitatis animi dejectio;& his similia , quae aliquam cum vena virtute speciem pie ferunt. Quae cum ita sint, jam a nobis pespicuum factum est, moralis disciplinae firmitatem a Ρhilosophia , dubitationibus & contradictionibus ubique conspersa , non esse prosectam ; sed a Deo omnis veritatis sente , ut libro sequenti omnitun Nationum consensione uberrime demonstrabitur: & hoc loco referre sufficiat, quod nomine Gemtilium scribit Coelius Secundus Curio , mistione ad Livium: Iustitia, inquit , fides , pietas ex veterum m in mentis sunt humani generis vinculum.sed in tanta repromovenda , Divino favore opus est primum , deinde homb
65쪽
hominum. A Deo astatuis omnium votis & precibus &vitie sanctimonia bona imploranda , & exoranda sunt, sine quo nihil boni inveniri potest. Quod si fecerint, in hujus felicitatis parte & gloria numerabuntur e si minus , Diis erunt & hominibus invisi , practare enim
Hesiodus: Felix qui rerum potuit cognoscere caussas, Et dubiis optata tulit solatia rebus Fortunatus & ille est, qui recta monentem Audit, & inventis ponit vestigia laetus: Qui rebus non constulit ipse cadentibus ultro,
Inducitque animum voceS contemnere ven ,
Ille quidem invisus Divis, & inutilis orbi est. CAPUT IV De humanae animae natura, f7 proprietatibus , an ejus notitia ab humani intellectus acie haberi possit EX omnibus rebus , de quibus disputatio institui solet,
nulla gravior, majorisque apud nos momenti es Iedebet, quam de humani animi natura & proprietatibus disquisitio. Licet enim homines animatos se esse sentiant,
quid tandem illud sit, per quod vivant, per quod minisantur, sentiant, intelligant, ac eligant, haud facile percipiunt. Ex antiquis , recentioribusque Ρhilosophis non desuere , qui auxilio solius humanae rationis ossendere cinnati sunt, humanam animam esse substantiam quandam ab omni materia sejunctain , simplicem , ac propterea in- Nuptibilem , immortalemque , cogitandi , intelligendi, ratiocinandi, volendique facultatibus praedit
66쪽
CAp UT QU ARTUM. 4 Quoniam vero in praesenti libro de Ρhilosephis insti
tutus eu sermo , exordiar a rationibus , quas in medium protulerunt, apud nos aptissimas, ad firmandam humano. rum animonim immortalitat . Praecipuae rationes , a recentioribus adductae , desumtae si int ex Platonis libro , qui est de animo , quasque strictim reseram : si singulas enim
recensere velim , in immensum sere protraheretur oratio. Praeterea , ut alibi etiam monuimus , ratio suscepti mundiris postulat, ostendendum esse , Gentium persi risionem de numanorum animorum immortalitate a Ρhiloseph non esse profectam quod in praesenti libro demonstram dum est ex oppositis inter sese de hac re sententiis , Ρhblosephorumque aeremis dissidiis. Unde autem haec firma omnium nationum persuasio processerit, in libro sequenti omnium Gentium testimonio luculenter reserabitur. Principuae igitur rationes, de hac re a Philosephis in medium productae, sunt: Quod semper movetur, aeternum est, &quod se ipsum movet, nunquam deseritur a se ue quum habeat in se sontem , ac originem motus: aeternum igitur est, quod se ipsum movet. Ρraeterea animi sebstantia simplex , secretaque ab omni materia videtur , animus enim humanus in intellectuali actione nihil commune habet cum idea materiae, quae iners per se est 3 animus vero simplicitate summa agit, maximaque agilitate utitur , quae
omnia omnino aliena sent a communi idea materiae . um autem momenta haec ab aliis Ρhilosephis improebentur , horum argumenta proponenda fiunt ut demum immortalium animorum veritas , ab adversariorum moementis vindicata , historica ratiocinatione firmata , nulla ex parte nutare videatur, & inconcussa permaneat.
Variae quidem hac de re Ethnicorum Philoseph nam sententiae fuerunt, ideoque plurimae falsae, ita tamen ,
67쪽
48 L1BRI PRIMI iit & vera apud Ethnicos Philosophos locum invenerit. Eas omnes brevi compendio comple S est Cicero: is sunt, inquit o , qui distessum animi ex corpore putent esse' mortem , sunt qui nullum fieri distessiam , sed una an,' mum & corpus occidere , animamque cum corpore ev' tingui. Qui discedere animam censent , alii dissipari ,' alii diu permanere , alii semper. Plutarchus recenset eos Ρhilosophos , qui semper permanere animos tradide. runt ue Aristoteles , inquit , in definitione animorum dixit ; esse actum primum corporis naturalis, & instris menti apti, vivendi facultatem habentis. Animus selus est separatus , quicquid est ; di hoc selum est immortale& sempitem . Ρlato substantiam mente praeditam, a se ipsa mobilem , & quae moveatur secundum numerum harmoniacum. Pythagoras , & Ρlato dixerunt: ratione preditam partem non interire : esse quippe animam non Deum , sed opificium aeterni Dei: Brutam autem esse obnoxiam interitui. Thales primus dixit: animam esse naturam , quae semper, aut a se ipsa moveatur. Ρythagoeetas : numerum, qui se ipsum moveat , numerum autem stinmit pro mente. Hactenus excerpta ex Ρlutarcho. se Alii
se autem Ethnicorum Philosophi, inquit e) Ρfannerus ,
inter quos Pythagorei , animae humanae excellentiam is agnostentes , ex univeria mente divina nos delibatosis sitare animos dixerunt. Antequam ultra progrediamur, semiandum est , umde de animae natura Philosephorum errores processerint. Primus At isticae sectar fuit, negare Dei virtutem creamdi ex nihilo , ex quo ortum habuit nonnullorum Philoso
68쪽
CAPUT Q U ARTU Μ. 49 phonam sententia, nos e mente divina delibatos animos habere ; & hoc pacto immortales animos dicebant, quod scilicet post discessum a corpore universali principio unbrentur. Altera erroris origo suit, quod animus humanus, dum corpori mortali immixtus est, nunquam claram apertamque lubstantiae spiritualis notionem habeae possit. Quoniam enim fieri nequit, ut anima sine sensuum adminiculo quidpiam intelligat s inde sequitur, ut spirituales substantiae, analogico quodam modo, veluti umbra quaedam, aut fumus , sive tenuissimus vapor, aut alia subtilior muteria sensui interno represententur : unde fit, ut mens humana nequeat adeo se supra sensus attollere , ut substantiae omni materia carentes intime percipiantur. Propius igitur accedendo ad rem , de qua agitur ;Laertius sic a) ait: Stoici autem , non quidem immo tales animas , longaevas tamen , neque corpori illico commori , arbitrati sunt : animam etiam corpus , sive corpoream esse, ac duram post mortem , esse tamen obnoxiam interimi. Ρlutarchus vero , loco supra citato, sic loquitur: Stoici exeuntem e corpore animam simul cum concreto
interire statuerunt, eam scilicet, quae sit imbecillis: quales sunt ineruditorum animae. Ualidiores, quae sunt sapientum , durare usque ad conflagrationem. Haec , quae Laeditius scripsit, diserte explicat Seneca , qui, Martiae Patrem desunctum loquentem introducens, postquam monuisset Mundum aliquando conflagraturum , fitbdit b) :,, Nosis quoque felices animae , di aeterna sortitae , cum Deo ubis sum erit, iterum ista moliri, labentibus cunctis & ipsi
Μ parva ruinae ingentis accesso in antiqua elementa veris temur. Ethnicorum Philosophi sere omnes animae naturam scrutantes , supra materiae substantiam se attollere
69쪽
3o LIERI PRIM 1 haud potuerunt; quorum varias sententias , a Plutarcho , libro lupra citato , traditas , strictim reseram : Dicaearchus dixit , substantiam mente praeditam, harmoniam quatuor
elementorum : Asclepiades Medicus coexercitationem sensuum: Anaxagorei corpus esse censuerunt, idque aereae naturae :Stoici spiritum calidum: Democritus igneam compagem partium , mente sola perceptarum , quae formis sint globosis, ignea vi, denique corpus: Epicurus: temperatum quidpiam ex quatuor qualitatibus, ignea, aerea, aquea, &alia cui nomen non sit positum, quod ei erat, vis sentiem di : Heraclitus animam esse exhalationem humidarum Mundi partium. Hactenus ex Plutarcho excepta. Tullius vero de animae natura sic a disserit: se Anima sit animus, ignisve nestio , nec me pudet fateri nescire, quod nose sciam. Illud si ulla alia de re obseura assimare possem, se sive anima, sive ignis ut animus, eum jurarem esse diu, is num. Et quidem si Deus aut anima, aut ignis est , is idem est animus hominis. Nam ut illa coelestis natura, is & terra vacat & humore i sc utriusque harum rerum is humanus animus est expers. Sin autem quinta quaedam is natura ab Aristotele inducta , primum haec di Deorum is est, & animorum4 Atque hae sunt praecipuae veterum Philo horum sententiae , quae de animorum humanorum natura in hoc, quem incolimus, orbe vulgatae fuerunt Agendum etiam est de Ρhilosophorum opinionibus, quae, in altero Hemispherio prolatae , ad nos perVenerunt.
Picardus Sinensium & Iapponensium doctrinae diligentissimus stulator b resert: Quendam nomine Loachum,
qui sexcentos circiter annos ante Christi tempora natus, auditores suos primum docuisse , animos cum corporibus
70쪽
CAPUT Q U ARTUM. II interire , voluptatesque , quae corpore percipiuntur, sui mitin esse hominis bonum. De Confucio autem, quam draginta annos a morte Loachimi nato, tradit: Hunc Ρh, losephum docuisse , hominum animas a subtilioris crassioerisque materiae concursu ita componi ac coagmentari, ut ex utraque constituantur , hinc sponte consequitur, an, mas cum corporibus interire. Consucii doctrina a quo, dam Sciuto Iapponensibus delata ue auditores suos docilit de duplici materia, ex qua coagmentatae essent animae hinmanae verum addidit , Mundi animam, idest Spiritum Universalem e si ibtiliori materia constantem , in quaslibet Mundi partes ditandi, easque intime pervaddire, assue ab hoc Spiritu corpora animari, a quibus quum recesserit, cum anima universali iterum conjungi 3 quemadmodum aquae ad mare profluentes, unde fluxere, miram bili circumvectione revertuntur. Haea sere fuit nonnullorum Ρhilosophorum nostri Hemispherii sententia , qui
eX repetita conjunctione cum anima universali animo rum immortalitatem intelligebant. Eo respiciens Virgi
Esse apibus partem divinae mentis, & haustus
AEthereos dixere: Deum namque ire per omnes Terrasque tractusque Μaris Caelumque profundum, Hinc pecudes, armenta, Viros, genus omne ferarum Quemque sibi tenues natantem arcessere vitta,
Ex falso quidem principio, quod in rerum natura non detur alia substantia , nisi materialis , in tot absona& devia Ethnicorum plurimi iverunt ὁ & consequens erat, ut soluta hac partium compage , interire animas existimurent. Alii vero Ethnicorum Ρhilosophi, qui animum hominis particulam Divinitatis esse dixerunt , & ex mente