장음표시 사용
101쪽
atque ita scribendum est: Tres siliquas obolus, obolos sex drachma, sed octo
Siclus habet septem drachmas obolo minuς uno. ea de causa distum est, quod caepe in sacris libris scriptum sit viginti obolis siclum constare : a Sanctissitamus tamen ille vir Hieronymus scribit, v quatuor drachmas pendere siclum : siue staterem. utroque enim nomine idem significatur.& Iosephus libro 3. Atticas δ' esse ait: quos secutuς Isidorus, semunciam siclum pendere scribit. Viginti itaque illi Oboli Iudaica 1 unt, ut mina quoq; illa quae siclis sexaginta constat, Exechiele auctorci. Sed ad unciae Romanae partes reuertu mur.& Agricola Celsum secutus, septimam unciae partem denarium appellat : in quo Budaeum , Alclatum, Portium reprehendit . qui par pondus denario & drach mae esse scripserunt. Qua de re , quoniam ad mς ciuil non attinet, neque satis mihi cognita est verba fictulo rus non sum. Haec natis e dostori viror. lucubration 1-
De auri, aeris, argenti libra, aureos uesolido , si liqua, θι remisse. VIIII
Constitutionis quintae , ' aut ut Haloander scri
bit, quartae de susceptoribus verba sunt haec Quotienscunque certa summa solidor. pro tituli qualitate debetur, aut auri masia transmittatur, In septuagin- ita duos solidos libra seratur accepta. Libra itaque Ruri duo b. S septuaginta aureis aestimabatur: quod Budarus & Haloander tentant corrumpere , & duodequinquaginta, aut quinquaginta scribere, propter antiqui aurei testimationem. Sed nihil mutandum est se, Constantinus Graecus iureconsultus me docuit libro 3. προχώρου. bc Demetrius Alabaldus, & Isidor un
c d. l. serua: in ii. d l. quotien
102쪽
Vt agendi. decursu pab li. xj. I. sciendia. de legatio. l. qui textrini. de murile. li. xj.
qualescunaue scriptores, ad eiusmodi quidem certe
res non admodum leues. Aliis constitutionibus singuli solidi viginti aeris libris aestimantur , 3 argenti libra solidis quinque.' Itaque libra auri aestimabatur argenti libris quatuordecim , sescuncia sic ilico : aeris vero libris mille & quadringentis quadraginta: argenti l: bia aetas libris centum , hoc est sestertiis sexcentis, denariis centum & quinquaginta , si asses semunciales, ut Plinius scribit, erant & sestert ij assum quatuor, denam j sexdecim : de quo antea scriptimus: Sed m)hi non
sit verisimile, ea dein ratione nummor. a Plim j ad Constantam& Arcadij aetatem , quorum illae constituti Ο- Nessunt, per multorum imperatorum tyrannidem viasos Romanos ,& Byzantios. Illum potius errorem indicemus, in quem nollem optime de iure ciuili meriti nostri interpretes incidissent. Neque enim tam crebro reprehendendi darent ansam Nebrissensi nostro, qui nonnihil 1 iis ciuile adiuuit. Scriptum est Constantini constitutione de argenti pretio : Iubemus ut pro argenti summa , quam quis thesauris suerat illatur u , inserendi auri accipiat facultatem, ita ut pro lingu-Vlis libris argenti quinos solidos inserat. Qui nos 1blidos Accursius, Albericus, Iason,&quod magis miratus sum, Pyrrhus Anglebernaeus, decem interpretantur. Idem aliis loc1s fecerunt Accursi ini temporum barbarorum peccato. Iam igitur constat, quae esset argenti, aeris, & auri librarum aestimatio, ut simulta aliquot unciarum , aut librarum aeri S , auri, argenti indicatur legibus in quot solidos aureos ea re
ferenda sit, cognoscere facile possimus. ' Vel si eorum
sententia vera sit, qui nihilo has nostras uncias ab ilia liς disserre existunant:& inter nos nulla unciarum di ferentia sit, sed per tot seculorum interuallum per tot terrarum sipatia eisdem ponderib. semper utamur.ponis deris nomine cognito ex his quae proximo capite scripta sunt, facile licebit eiusmodi interpretari. Namq; si
velis balucae, aut auri scrupuloS constitu. I.& 6. de metallariis interpretari. cum scrupulis 2 . uncia constet, si
quid baluca sit ex Budaro, Alciato, aut Pyrrho cogno
ueras, sine ulla dissicultate, nisi te pondera fefellerint,
103쪽
LIBER II. quod velis assequeris. In solidis aureis maior dubita
tio est. duo enim aureorum nummorum genera Budaeus' & Alciatus constituunt, quorum neutro hodie v-tamur.& Digestorum aureos ab institutiomb. 8c constitutionibus Iustiniam separant: eo argumento usi qubdTacitus dena siestertia causarum patrono mercedis nomine permissa scribat, Vlpianus centeno S aureo S.aCu-qub fiat ea ratione, ut sestertium aureis decem aestimetur: idq; sit ille sestertior. consequens est , aureum Vl-ὶφ piani tempore censestertiis mutuatum. Haec alli scribunt,quae omni b. facile probauerit. addunt tamen, qua- te Inos num os ex unciis singulis auri olim factos: quod non satis intelligo, quibus argumentis probetur. Nam quod Isidorus ait, ex unciis singulis senos factos, veterem tum scripturam constitui. q.h de susceptoribus confirmat, duodecima edim illius summae aureorum 72. pars hi ipsi sex aurei sunt. & cum altera constitutione escriptum sit, vicenis libri ς arris solidos singulos aestimari, Quae vicenae librae nostra sestertiorum ratione I 2 o. g 2 Q sestertios , eorum ratione multo plures essiciunt: mihi non fit verisimile tam deminutos aureos pluris illis aestimatos. Sed 3c illud probo , ut Iscet aliqua fortasse aureorum differentia suerit, quod verisimile videtur, tamen credendum non sit, Iustinianum eisdem nummorum nominibus non easdem Interpretationes a serri voluisse,cum omnes Digestorum constitutionum& institutionum libros, quasi ab eius unius manu conscriptos accipi voluerit. 4 Sed quid opus est verbis Tagere manu propemodum hoc ipsum videmur. Scri-l 30 bit Vlpianus libro sq. ad edictum. e Si libertus inius vocaverit patroni filium, poenalem in fastum actionem dandam, id est quinquaginta aureorum idem si patronus , aut sine venia vocatus est, aut si qualemcumque fide iustorem dederit, libertuς non acceperit. idem Vlpianus, Modestinus de Callistratus seritabunt. t Iustinianus libro 4. Institutionum , e solidorum quinquaginta constitutam es Ie poenam ait. Quiς dubitet de eadem pecunia agi Quid, quod capite. I de his qui effuderint, vel deiecerint Praetor ait: Si eo ictu homo liber petisse dicetur, quinquaginta ause Or.
104쪽
his qui effv. b d. s. item is .a vid. Alciat. in rub. demetalla. &lib. ij. ca. 23. Paret. l. et in. l. haec enuntiatio. de Ver.
iudicium dabo λ Idem Iustinianus scribit sub titulo
de obligationi b. quae quasi ex maleficio nascuntur: ,, Et quod alio loco ait Praetor, a ne quis in sug-1, gruenda prole fiove supra eum locum qua volgo bis te i fiet, uave quo consistetur , ad postum habeat, cu- Dius casus nocere cui possit: qui aduersus ea fecerit, in eum solido tum decem iudicium dabo. Iustinianus scribit. , poenam decem aureolum este consitu utam. Nori possiuinus idem crimen maioris S minorIs aestimationis aureis quod ridicultum esset coe 'cere. Ita- Ique mea sententia est, aureos omnes constitutione illa aestuaratos, ut seni unciam constituerent et quam Ob rem sextulae nonnunquam appellata sunt. namque supra scriptum a nobis est , eam esse sextam unciae partem : quo sit, ut si scriptula seu scrupuli 24. In Vncia sint, ut sunt quatuor scriptula aureus ille pendat: aut
si mali , octo simplia vel obolos. Sed an sic raptulo sex
siliquas inesse diximus. siliquis agi ur Zq. aureu S aestimatur. Quae res Iustiniam Nouella constitutione. I3O. imanifesta est, qua octaua solidi pars tres siliquae est e di 2Ccuntur Eam constitutionem Haloander Graece non edidit, propterea quod in Florentino Marcianae bibliothecae libro , quem Ludovicus Bononiensis describendum curauit , ea constitutio desideraretur. Quod facit ut dubitem, an ne ea sit , quam Nouella IIo.' abrogat. neque enam me earum constitu annum ordo mouet, quod aliquando praepollere multa ex eo libro scripta esste deprehendi. Et plane ita est. Nam cum Venetiis hos libros edendos curarem , atque ego legum & decretorum Pontificiorum libris Graecis le- 3 gendis darem operam : in cadi in Marcianae bibliothe cae librum peruetustum Nouel Lirum , ex quo omnia fel e , quae in Norico desunt, de sempsi quorum utilita ut omnibus iuris studiosis prodesse possit, breui essitaciam. In eo Optimo lib. Graeca illa constitutio quae XJO. existima ur . ων ad ναοπικῶν --ων. I 6. est: cui adscriptum esse vidi id quod antea dicebam , τι--τωζ mu ρει s Nam II O. mis τί is . hoc enim loco , ut in caeteris libris illic est , hanc sine dubio abrogat. & utraque est ad Ioannem Praef. Prael.
105쪽
missa. Sed, ut ad siliquas reuertar, earum hanc eandem actimationem in Novella Maior iam de curia lib. cognoscere visus sum. sed locus mendosus est, quem nolo de meo , cum antiquo eXemplo caream, emendare.
Illud sane in Accursio & Pyrrho desidero quod siliquas
solidos interpretantur, constitui. singulari de impone-da ucrativis descriptione . quam ille alio loco Isido
rum verae interpretationis testem citat. λ quod ex su
pri a me scriptis, atque aliis constitutionibus constat . bi So quae hanc interpretationem accipiunt. Hoc itaque silique nomen no rusticor. solum est, ut apud Vergilium,
Vnie prius laetum siliqua quas te legumen. in qua si
gnificatione Paulus utituta sed I ponderis est,& num-1Di genu 9. Erat et lam aureus nummus, qui tremissis dicebatur siliquar. octo pendere, ut tres solidum penderent. Quorum mentio fit consti. 3. de militari veste,&16. de erogatione militaris annonae . quod neque Accursius, neq, Isidorus ignorarunt: & Haloander recte usus est e . Noue. 28. N 29. Sed ut illud, quod omnium uti- o lissi etiam esse putant, non praetermittam : sc Iendum est receptum esse a nostri temporis interpretibus iuri , aureos hos nummos, qui b.hodie utimur multo esse 1llis, de quibus scriptimus, minoreς. Namque ita existimant libram auri 96. constare, unciam octonis aureis. Vt aureus drachmae scilicet pondere sit , aut scriptulor. trium , Obolor. sex, vel simplior.& singuli octoni; de nis siliquis auri aestimentur: cum illos alteros sextulae pondere esse dixerimus scriptulor, quatuor. siliouarum 24. Inde quingentos illos donationum solidos' 666.3o siliquis sexdecim , aestimare oportet: non E R ingenti S, ut multi scribunt.' Seruorum quoque pretia constitui possunt, qui aliquibus constitutionabus .i quindenis aureis aestimantur hoc est nostrorum temporum vicenis: aliquibusue prout artificium quo imbutus est seruti &aeras melior est, varia aestimavo fit. Centenari j quoque liberti illi dicendi sunt, h qui I 33. aureos, siliquas I . in bonis habent : eadem quantitate honoraria merces aduocatis permissa est , ' qua in re video praeceptorem meum variare. Nam cum de ea mercede agitur existimat grandem pecuniam aestimatione veterum aureor.
s l. vlt. C. quod cond. in s. l. si quis.
de dona. g l. 3. C. co deleg. l. I. C. de
106쪽
a Alci. Iib, 3. facta praestari posse. a alio loco non putat donationem
ς -θ- dispun- quae quingentos vulgares aureos excedat valere. b Mihi Accursianorum sententia probabilior esse videtur: qua omni b. Iustiniam libris eandem aureor. interpretationem secaunt, quod antea scripsimus. qua vero libram auri dc illo S hoc tempore parem pondere esse existimant, dubitare me supra scripti. Sexcenta sunt superioribus similia, quae non pessime eadem raIlone interpretantur. b Idem LI
Lij, Theo de T xtat Valentiniani constitutio in Theodosiane co-
dice, qua quadrupli poena punitur is qui quicqu3mis Vltra Centesimam acceperit. Cuius interpres ita scri-
obit: si quis plus, quam legitima centesima continet, is id est tres siliquas, in anno per solidum amplius sebitori sub occasione necessitatis accipere vel auferre prς- sumpserit, constrictus quadrupli poena restituet, Hoc Alciatus nosterita interpretatur , ut hanc existimet centesim ς usurae desinitionem, cum ob singulos aureos tres siliquae quotannis accipiunt tr. Mihi vero, quod pace praeceptoris dixerim maior centesima illa usura esse videtur. Nam si tres siliquae obolum constituunt, quae octaua est solidi pars: ut eodem loco ait: fieri non potest, Vt Octava pars centesima usura sit. Finge etenim octingenta credita octo in singulos menses centesimae usurae nomine deberi nemo negat: haec duodecies aucta , 96. anno vertente erunt: cum centum, o lauasci
licet sit pars. Deinde si centum . duodecim quotannis pariunt, tria essiciant necesse est . at siliquas quattuor & viginti solidus valet: non igitur hae, tres parere post int. Illud itaque arbitror interpretem volu 11st vel ut maiorem centos ima illam trium siliquar. pronuntiasse: vel ut sui temporis usuram quae non multum a centesima abesset, pro centesima interpretaretur. Neque hoc mirum cuiquam esse videatur, cum banc ipsam octauar partis usuram . hoc est rrium csiliquarum in singulos solidos Novella constitui. vel
107쪽
a vel potius Io 6. in nauticis usuris enumeret .Eoque arguine to Socinus utitur, v ad optimam ii iam cente limae usurae interpretationem quam a Barbaro Hermolao acceperat, confirmandam. Est tamen apud Socinum idem ille error emendandus. quem ex Hermolai libro& Columella Budarus sustulit lib. I. de Asse. Odio enim iugera pro septem scripta sunt. Sed & nuper maiore errore in Uustoriano Columella commissum est, ut, quod aiunt, ipsi nobis fontes sitire videantur. Qua m- Io Obrem operae pretium esse putaui, totam illam rationem semissium usurar. de Columellae sententia explicare. Nam cum vellet is ostendere maiores seu citus ex vineis, quam ex foenore semissium usurar. sumi: Septem , inquit , iugera unius vinitoris operam poscunt. hic plurimum octo millib. sestertium emi potest, septem iugera totidem millib. vites vero & pedamenta , quae vineae dotem appellare possis , binis mih b. in singula iugera. horum summa est sestertium 29. millium .haec summa in octo iugera essent, ut 1 o Barbarus, Socinus , & Nebrissensis scribunt,& ante Budati admonitionem vulgo habebatur , ad 32. millia
cresceret. Quae multo maiorem emceret summam semissium usurarum biennij, quo, si in nomina b. eadem pecunia collocata foret, fructus illos afferret : quam a Columella scribitur. Scribitur autem hoc: Huc accedunt semisses usurar. sestertium tria milia S quadringenti & octoginta nummi bienni j temporis, quo
velut infantia vinear. cessat a fructu. Viginta en Im nouem millia quotannis centesimis eam summam essi-3o cient, in singula millia centenis vicenis nummis enumeratis. Semisses vero usurae biennio non plus centesimis in annum augentur. Deinde ait: Si vineae vinitorisque pretium cum his usuris coniungas, fiet summa,ῖI. millium 48o. nummor. Quam pecuniam in nomini b. posueris, reddet fructus mille nongentor . quinquaginta fere sestertiorum : ratione illa semissium usurarum ut in singula centum senos sestertios, in singula millia sexagenos numeres. In Victoriano libro non haec summa est, sed mille septangentor. quadraginta ummor. quae usura est illor. 29. millium. errorque ea
108쪽
Budaei libro I. de Asse non diligenter ab eo qui hunc Io.
cum corrupit, lecto sut opinor manavit. Frustus vero vineae eam summam excedere ait, quoniam linquit)deterrimi generis vineae singulos culleos singula iugera serunt: culleus urnas quadraginta capit , hae trecentis nummis veneunt septies itaq; trecentis nummi S auctis , summa fiet duo r. in illium & centum nummor. Maximam a nobis gratiam inierunt Hermolaus, Socinia ς, & Budaeus , qui perpulchram hanc interpretationem aduersius Accursianos, Columellae austoritate du- Iecti, Invenerunt. no minorem Alciatus noster a qui multis argumentis hoc ipsum tuetur : item eius discipulus Vigi vis, qui Theophili institutioni h. prolatis, qui b. noctobscure hqc interpretatio scripta est V bene de iure ciuili est meritu . Sed & illi nos iuuarunt, qui Constantini Harmenopuli epitomen ediderunt, cuius lib. 3. de usura centesima verba sunt in hanc sententiam Grςce con- ascripta. Centesima usura est, cum duodecim aurei post Dannum ob celare noς dantur. Propterea quod ex centum D singulis mensibus unus datur, qui si ad uniuersa centum γ' respexeris, centesimuς est, iure 1gitur centesima ea usurai' dicitur. Illud deinde scienduin, inquit est, quae quadran- Dies usurae sint aut trientes. quaeq; semisses & besses. De , , inde quasi ex alio libro addit: Trientes usurae sunt, cum
, in singula; Lbras solidi quattuor praestantur : semisses,
di cum sex: quadrantes, cum tres: at centesimae, cum duo
D decim in singulas libras praebentur. Dicet aliquis, qui , fieri potest, ut centesima usura hqc appelletur, cum Ii-υ bra non centum aureor. sit, sed 72λ Scire, inquit, opor- D tet centesimam significate, cum certa quantitas in )uo- 3G, , dena diuiditur:& centesima dicitur,quod olim qui cen- tena habebant duodena in commune serebant. sed haec illi veteres: nos quae fieri xidemus, scripsimus. haec ille. Exquib. illud mam sesth cognoscimuς, nomen centesimae Ulurae non ex centu mensib. qui b. usura par fit sorti, ut multi sic ribunt, politum esse . sed quod centesima sortis parς usura esset, quippe menstrua. qua in re mene Aleii. d. l. libro Alciatus noster usus ς nobilis illius cautio-lec .i lib. 3. nis sub titulo de reb creditis, calculum ducit obscurius, . a. dispun. quam necesse est. Nam Florentiae ita scriptum est. vi in Norico a Alcia. lib,
109쪽
Norico libro: Tunc eo ampliuς quo post soluam poenae nomine in dies triginta , quinque denarios centenos, denarios singulos dari stipulatus est R. Mquius. spopondi ego L. Titiuς. Qui b. verbis centesima usura descripta esti non imior: quae esset,si in die ς 2 s. scriberemus. Eius libra error ex notis , quas Iust mi anus sieta vetuit hac de
causa . ortus est. Sed ad Constantinum reuertamur, quod scribit centesimae usurae rationem fuisse immutatam , ut cum centum aurei nummi quotannis oliara eLIo ficerent duodenoς. postea ex 22 quot in libra esse antea scripsimuς. a rotidem recipiantur. quae usura centesima triente amplius excedit. & vera simile est, Constantini tempore Bizant ij eam usuram coniue tam , cum Agonis & aliorum qui eodem sere tempore in Italia ius ciuile docebant , non acerbissima visa est illa vetus usurar. interpretatio. Ex qua re mirari non oportet, Theodosiani codicis interpretem qui propius a Iustiniano ab suit. aliquanto maiorem centesima, cente ii mam appellasse. Leonardus Portiuς, maximuς anti, O quar. rerum inuestigator, cuius libri duo de sestertio S ponderit, non minus Italis placuerunt, quam quinqῖ illi Budari eodem tempore conscripti, illud ipsum de semissib. usuris .&Hermolat errato cognouisse se ait,& Vsurar. rationem aute ipsum Hermolaum sciuisse: Pliniique eundem illum locum , quo Barbarus illa scripsit in huius rei probationem affert. Plinruq ast, L. Ominio Cos vini amphorae centenis nummis emptae , singulas uncias vini singuliς nummi venderet quis post 16 o. annos: R pares fiustus cum eo percipe io rei, qui ex pecunia se nes vῆra ς acciperet. Quod ita verum est, si Portio & Hermolao demus, octoginta Iibris amphoram pendere. Sed mihi Agricolae medici ratio verisimilior videtur, ut non ponderi S, sed mensurae librae illae sint. Octoginta itaque librae, quas amphora capit, duodecies auctae, nongentaς sexaginta uncias hebent. eadem Ihmma usurar. semissium est, centum nummorum post I6O. annos, sic Dis scilicet nummis in annos singulos enumeratis. Haec tunt Accursia nor. erroris conuincendi poti tina algu nenia. Nam addam , qui b. iuris ciuilis loc: s
a d. I. quo tiens. C. de susciplin. lib. 4. Cas. Vbi Herm. in sec. cast. Portius lib. 2.
de sester. Geor. Agri. lib. i. de pola derib.
110쪽
a l.Titium f. praefectus. de adm. &per. h l.tutor. qui reperto. s. qui autem
l. . in fine. ad L. Falc. ubi Soci.
haec interpretatio conueniat : si modo prius illud scri psero, quod vel me tacente intelligi porest, uti nos assis
partib. in usurar. quantitate enuntianda. Cuius rei ea
ratio est , quod cum semisses v suras dicimus, semissem centesimae partis usuram esse significamus: sic quadranteS trientes, besses, quincunces. cum tantam centesimae
partem usurae nomine mensib. singulis praestamus. Quamobrem & Latinis constitutiomb. & Graecis non semisses solum usurae dicuntur, sed semisses centesimae, aut dimidia centesimae pars. Leuissimar. usuraru men- , . tio sit a Scaevola Lb. 2. Responsor. a Praesectus inquit, legionis ira testamento cauit: Volo ut sit in arbitrio tu torum filij mei si voluerint huiuς summae uncias inser- re usurar. nomine , ita ne nummi dispargantur. Qua ro si apparuerit pecunia scenerata a tuto b. iudicio tutelae uncia ς usura ς an vero eas quas stipulati sunt, praestare debeantὶ Uncia ς aut ut alij scribunt, unciarias usuras, Budaeus interpretatur, quae singulos nummo se centenis quotannis emciunt. Leues quoq; usuras Vlpianus
lib. 3 s. ad edictum , h quincunces & triente ς appellat.
Sunt autem trientes, cum h sorte centu nummor. quotannis q. praestantur: quincunce ς, cum quinq; aus trientes, cum ob3oo. singulis mensibus nummus unus penditur : quincunces, cum ob 248. idem eodem tempore
datur. Hae usurae pupillares appellantur. Sed quoniam nihil utilius existunatur interpretatione terra j capitis ad L. Falcidiam , eius extrema sententia reserenda est: ,, Item si rei publicae in annos singulos legatum sit, cum . de lege Falcidia quaeratur , Marcelluς putat tantum vi deri legatum, quantum sussiciat sorti ad usuras trien- , . te S eius summς quς legata est, colligendas. Quod ita
interpretandum est. vi siue menstruum, siue annuum
quid reipub. legetur, ut videri possit, quanti hoc legatum aestimetur: ne haeredi aut ceteriς legatariis noceat, si falcidia usus non est haere , cum debueriit: aut si usus est,cum non debuerat auartam di duce ie,riam aeritima tio ea fiet ut quod me struum aut annuum legatum est, usura triens esse celeatur. R eius aestit ilo veluti quaedam sorς. Fac enim quaterna annua esse legata, em ς legati aestunatio est centum nummor. Idc totidem lega-